1, 2. Sa pagtatapos kan ikapitong bisyon ni Zacarias, ano an kamugtakan kaidto kan mga Judio sa Jerusalem?

SA PAGTATAPOS kan ikapitong bisyon ni Zacarias, kadakul kan mga pag-iisipan niya. Nanuga si Jehova na papanimbagon niya an mga bakong onestong tawo huli sa maraot nindang mga gibo. Siguradong napakusog kan panugang ini si Zacarias. Pero, mayo man talagang nagbago. Dakul pa man giraray an nandadaya asin naggigibo nin maraot, asin dai pa tapos an pagtugdok liwat kan templo ni Jehova sa Jerusalem. Taano ta biglang ipinundo kan mga Judio an ipinapagibo sa sainda ni Jehova? Nagbalik daw sinda sa sadiri nindang lugar tangani sanang guminhawa an saindang buhay?

² Aram ni Zacarias na an mga Judiong nagbalyo sa Jerusalem mga lalaki asin babaying may makusog na pagtubod. Sinda idtong ‘mga may espiritu na pinukaw nin [tunay na] Diyos’ na bayaan an saindang harong asin negosyo. (Esd. 1:2, 3, 5) Binayaan ninda an lugar na pamilyar sa sainda tanganing bumalyo sa lugar na dai pa lamang nahiling kan kadaklan sa sainda. Kun bakong mahalaga sa sainda an pagtugdok  liwat kan templo ni Jehova, dai kuta ninda gigibuhon an masakit na pagbaklay nin mga 1,600 kilometros asin mag-agi sa mabulod asin lubak-lubak na dalan.

3, 4. Anong mga ulang an napaatubang sa nagbaralik na mga Judio?

³ Imahinara an halawig na pagbaklay ninda. Mantang nagbabaklay an mga Judio, siguradong pigparaisip-isip ninda an dapit sa bago nindang iistaran. Nadangog ninda kun gurano kagayon kaidto kan siyudad nin Jerusalem. Nahiling kan mga pinakagurang na sa sainda an kagayunan kan templo kaidto. (Esd. 3:12) Kun kaiba ka nindang nagbabaklay, ano daw an mamamatian mo sa inot mong pakahiling sa Jerusalem, an bago mong iistaran? Mamumundo ka daw kun mahiling mo an gabang mga edipisyo na natatahuban na nin mga duot? Ikukumparar mo daw an dakulaon na dobleng lanob kan Babilonya sa gabang mga lanob kan Jerusalem, na may darakulang siwang na dating kinamumugtakan kan mga trangkahan asin mga torengbantayan? Dawa arog kaiyan, kinusugan kan banwaan an saindang buot. Nahiling na ninda kun paano sinda prinotektaran ni Jehova sa saindang halawig na pagbaklay pabalik sa Jerusalem. Pagkaabot ninda, nagpatindog tulos sinda nin altar sa dating kinamumugtakan kan templo, asin pinunan na mag-atang ki Jehova aroaldaw. (Esd. 3:1, 2) Ganadong-ganado sinda, na garo mayo lamang nin makakapadisganar sa sainda.

⁴ Apuwera sa pagtugdok liwat kan templo, kaipuhan man kan mga Israelita na pakarhayon an saindang mga siyudad. May mga harong sindang itutugdok, umang tatanuman, asin pamilyang papakakanon. (Esd. 2:70) Talagang kadakul nindang kaipuhan gibuhon. Dangan may nag-abot na mga pagkontrang dai ninda malilikayan. Nagpadagos ini nin 15 taon, asin luway-luway na pinangluyahan nin buot an mga Judio. (Esd. 4:1-4) Saro pang dakulang ulang an nag-abot kan 522 B.C.E. Ipinagbawal kan hadi kan Persia an gabos na pagtugdok na ginigibo sa Jerusalem. Garo baga dai na maitutugdok liwat an siyudad.—Esd. 4:21-24.

5. Ano an ginibo ni Jehova para tabangan an saiyang banwaan?

⁵ Aram ni Jehova kun ano an kaipuhan kan saiyang banwaan. Itinao nin Diyos ki Zacarias an huring bisyon tanganing asiguraron an mga Judio na namumutan Niya sinda saka pinapahalagahan Niya an gabos nindang ginibo asin tanganing siyertuhon sa sainda na poprotektaran Niya sinda kun ipagpapadagos ninda an Saiyang gibuhon. May koneksiyon sa pagtugdok liwat kan templo, nanuga si Jehova: ‘Mangyayari ini kun kamo mahinanyog nin maigot sa tingog ni Jehova na saindong Diyos.’—Zac. 6:15.

6. (a) Paano nagpuon an pangultimong bisyon ni Zacarias? (Hilingon an ritrato sa kapinunan kan artikulo.) (b) Taano ta magkakaiba an kulor kan mga kabayo?

⁶ An pangultimo sa walong bisyon ni Zacarias posibleng iyo an pinakanakakapakusog nin pagtubod. (Basahon an Zacarias 6:1-3.) Imahinara an eksena: ‘Sa pag-ultanan kan duwang bukid na tanso’ may apat na karwahe na nag-aabante paluwas asin posibleng andam nang makigiyera. Magkakaiba an kulor kan mga kabayong nagguguyod kan mga karwahe para maaraman tulos kun siisay an nakasakay sa mga iyan. ‘Ano an mga ini?’ an hapot ni Zacarias. (Zac. 6:4) Gusto man niyatong maaraman iyan huling may direktang epekto sa sato an bisyon na ini.

7, 8. (a) Ano an irinerepresentar kan duwang bukid? (b) Taano ta gibo sa tanso an mga bukid?

⁷ Sa Bibliya, an mga bukid puwedeng magrepresentar sa mga kahadian, o gobyerno. An mga bukid sa bisyon ni Zacarias kapareho kan duwang bukid na sinambit sa hula ni Daniel. An sarong bukid nagrerepresentar sa unibersal asin daing sagkod na pamamahala ni Jehova. An saro nagrerepresentar sa Mesiyanikong Kahadian na si Jesus an Hadi. (Dan. 2:35, 45) Puon kan maghadi si Jesus kan tigrakdag kan 1914, nag-eeksister na an duwang bukid asin nagkaigwa iyan nin espesyal na papel sa kautuban kan kabutan nin Diyos sa daga.

 ⁸ Taano ta gibo sa tanso an mga bukid? Arog nin bulawan, an tanso sarong mahalagang marhay na metal. Ipinagbuot ni Jehova na gamiton an makintab na metal na ini sa pagtugdok kan tabernakulo, asin kan huri sa pagtugdok kan templo sa Jerusalem. (Ex. 27:1-3; 1 Ha. 7:13-16) Huling gibo sa tanso an duwang simbolikong bukid, angay nanggad na ipinapagirumdom kaini sa sato an ekselenteng kalidad kan unibersal na soberaniya ni Jehova asin kan Mesiyanikong Kahadian, na matao nin katiwasayan asin nin mga bendisyon sa bilog na katawuhan.

9. Sairisay an mga nakasakay sa mga karwahe, asin ano an asignasyon ninda?

⁹ Balik kita ngunyan sa mga karwahe. Ano an irinerepresentar kaiyan asin kan mga nakasakay diyan? An mga nakasakay sa karwahe nagrerepresentar sa mga anghel, na posibleng marhay na mga grupo o hukbo nin mga anghel. (Basahon an Zacarias 6:5-8.) Hali sinda sa ‘atubangan kan Kagurangnan kan bilog na daga’ asin may itinao sa saindang sarong espesyal na asignasyon. Ano iyan? Isinugo an mga karwahe asin an mga nakasakay diyan tanganing mangataman sa espesipikong mga teritoryo. Responsabilidad nindang protektaran an banwaan ni Jehova, partikular na laban sa “daga kan amihanan,” an Babilonya. Sisiguraduhon ni Jehova na an saiyang banwaan dai na giraray uuripunon kan Babilonya. Siyertong naranga nanggad kaini an mga nagtutugdok kan templo kan panahon ni Zacarias! Dai na sinda kaipuhan na mahadit dapit sa mga pag-ulang kan saindang mga kaiwal.

10. An hula ni Zacarias dapit sa mga karwahe asin sa mga nakasakay diyan nagtatao nin anong asigurasyon sa banwaan nin Diyos ngunyan?

¹⁰ Arog kan panahon ni Zacarias, ginagamit pa man giraray ni Jehova an mga anghel niya para protektaran asin pakusugon an saiyang banwaan. (Mal. 3:6; Heb. 1:7, 14) Puon kan makatalingkas kan 1919 an espirituwal na Israel sa simbolikong pagkabihag sa Dakulang Babilonya, dagos-dagos na an pag-uswag kan tunay na pagsamba sa ibong nin grabeng pagkontra. (Kap. 18:4) Huling pinoprotektaran kita nin mga anghel, dai kita natatakot na makakaeksperyensiya giraray nin espirituwal na pagkabihag an organisasyon ni Jehova. (Sal. 34:7) Imbes, makakasigurado kita na padagos na mag-uuswag sa espirituwal an mga lingkod nin Diyos sa bilog na kinaban. Mantang hinuhurop-hurop ta an bisyon ni Zacarias, sigurado kita na ligtas kita asin protektado sa lindong kan duwang bukid.

11. Taano ta mayo kitang dapat ikatakot sa padangadang na pagsalakay sa banwaan nin Diyos?

¹¹ Dai na mahahaloy, an pulitikal na mga kapangyarihan kan kinaban ni Satanas magkakasararo sa katuyuhan na laglagon an banwaan nin Diyos. (Ezeq. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Kap. 19:19) Sa hula ni Ezequiel, mababasa niyato na an pulitikal na mga kapangyarihan garo panganuron na nakatahob sa daga. Nakasakay sinda sa mga kabayo asin masalakay na may grabeng kaanggutan sa banwaan nin Diyos. (Ezeq. 38:15, 16) * May dapat daw kitang ikatakot? Mayo nanggad! Kasurog ta an hukbo ni Jehova. Sa mahalagang marhay na panahon na iyan sa grabeng kasakitan, maburunyog an mga anghel ni Jehova nin mga hukbo tanganing protektaran an banwaan nin Diyos asin tanganing laglagon an mga nagkokontra sa saiyang soberaniya. (2 Tes. 1:7, 8) Magigin pambihira nanggad an aldaw na iyan! Pero siisay an manginginot sa hukbo ni Jehova sa langit?

12, 13. (a) Ano an sunod na ipinagibo ki Zacarias? (b) Ipaliwanag kun paano an Supang nagrerepresentar ki Jesus.

¹² May walong bisyon si Zacarias na siya sana an nakahiling. Dangan may ipinagibo sa saiya si Jehova na may makahulang kahulugan na mahihiling kan iba asin na makakapakusog sa buot kan mga nagtutugdok liwat kan templo nin Diyos. (Basahon an Zacarias 6:9-12.) Sinabi ni Jehova ki Zacarias na maghagad nin plata asin bulawan ki Heldai, Tobias, asin Jedaia—na mga kaaabot pa sana haling Babilonya—asin gamiton iyan tanganing gumibo nin sarong magayunon na “korona.” (Zac. 6:11) Ininstruksiyunan daw si Zacarias na isulot an korona ki Gobernador Zerubabel na hali sa tribo ni Juda asin gikan ni David? Dai. Siguradong ikinangalas kan mga nagmamasid kan isulot niya an korona sa Halangkaw na Saserdoteng si Josue.

¹³ An pagkorona daw sa Halangkaw na Saserdoteng si Josue nangangahulugan na hadi na siya? Dai. Bako man siyang hali sa linya ni David kaya bako siyang kuwalipikadong magin hadi. Makahula an pagkorona sa saiya; paglaladawan ini sa maabot na sarong daing sagkod na hadi asin saserdote. An halangkaw na saserdote na ginibong hadi inapod na Supang. Malinaw na ipinapahiling kan Kasuratan na an Supang iyo si Jesu-Cristo.—Isa. 11:1; Mat. 2:23.

14. Ano an trabaho ni Jesus bilang Hadi asin Halangkaw na Saserdote?

¹⁴ Bilang Hadi asin Halangkaw na Saserdote, si Jesus an nanginginot sa hukbo ni Jehova sa langit. Mahigos siyang nagtatrabaho tanganing an banwaan nin Diyos makapamuhay nin matiwasay sa maribok na kinaban na ini. (Jer. 23:5, 6) Sa maabot na panahon, si Jesus an manginginot sa pagdaog sa mga nasyon bilang pagsuporta sa soberaniya nin Diyos asin tanganing protektaran an banwaan ni Jehova. (Kap. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Pero bago an paghukom na iyan, an Supang may dakulang trabaho na kaipuhan maisagibo.

15, 16. (a) Anong pagbabalik asin pagdalisay an naisagibo na sa presenteng panahon, asin niisay? (b) Ano an mangyayari sa pagtatapos kan Sangribong Taon na Paghadi ni Cristo?

¹⁵ Apuwera sa pagigin Hadi asin Halangkaw na Saserdote, inasignaran man si Jesus na magtugdok kan templo ni Jehova. (Basahon an Zacarias 6:13.) Sa presenteng panahon, kaiba sa pagtugdok na ginigibo ni Jesus an pagpatalingkas kan tunay na mga parasamba sa Dakulang Babilonya asin an pagbabalik kan Kristiyanong kongregasyon kan 1919. Nagnombra man siya nin sarong “maimbod asin mapagmansay na uripon” na manginginot sa gibuhon sa daganon na mga patyo kan dakulang espirituwal na templo. (Mat. 24:45) Sibot-sibot man si Jesus sa pagdalisay sa banwaan nin Diyos asin sa pagtabang sa sainda na makasamba sa malinig na paagi.—Mal. 3:1-3.

¹⁶ Durante kan Sangribong Taon na Paghadi, dadarahon ni Jesus asin kan saiyang 144,000 na kairibang magigin hadi asin saserdote an maimbod na mga tawo pasiring sa pagigin perpekto. Kun mangyari na ini, an tunay na mga parasamba na sana nin Diyos an matatada sa lininig na daga. Sa katapos-tapusi, maibabalik na nin lubos an tunay na pagsamba!

17. Anong asigurasyon an sunod na itinao ni Jehova sa mga Judio, asin ano an nagin epekto kaiyan sa sainda?

¹⁷ Pero, ano an nagin epekto kan mensahe ni Zacarias sa mga Judio kan panahon niya? Siniyerto ni Jehova na magpapadagos an saindang gibuhon asin na poprotektaran niya sinda tanganing matapos iyan. Siguradong napakusog nanggad kaini an saindang disganado nang puso. Pero, paano matatapos kan kakadikit sana an dakulang gibuhon na iyan? Mahahali kan sunod na mga sinabi ni Zacarias an ano man na takot o pagduda ninda. Apuwera sa pagtabang kan maimbod na mga lingkod arog ni Heldai, Tobias, asin Jedaia, sinabi nin Diyos na dakul pang iba an  ‘madaratong asin mapatirindog kan [templo] ni Jehova.’ (Basahon an Zacarias 6:15.) Sigurado an mga Judio na tatabangan sinda nin Diyos, kaya huminiro tulos sinda asin ipinagpadagos an pagtugdok sa ibong kan opisyal na pagbabawal. Dai nahaloy, hinali ni Jehova an pagbabawal na iyan na arog-bukid na ulang sa sainda, asin natapos an pagtugdok kan templo kan 515 B.C.E. (Esd. 6:22; Zac. 4:6, 7) Alagad an mga sinabi ni Jehova naglaladawan man sa mas mahalagang bagay na nangyayari ngunyan.

18. Paano nauutob ngunyan an Zacarias 6:15?

¹⁸ Sa ngunyan, minilyon an nakikisumaro sa tunay na pagsamba, asin napapahiro sinda na gikan sa buot na itao an saindang “mahahalagang bagay,” kaiba diyan an saindang panahon, kusog, asin materyal na mga bagay tanganing suportaran an dakulang espirituwal na templo ni Jehova. (Tal. 3:9, NW) Paano niyato masisigurado na pinapahalagahan ni Jehova an satong maigot na pagsuporta? Girumdumon na si Heldai, Tobias, asin Jedaia nagtao kan mga materyales para sa koronang ginibo ni Zacarias. An koronang iyan an nagserbing ‘girumduman,’ o pagirumdom, kan saindang kontribusyon sa tunay na pagsamba. (Zac. 6:14) Kaya, nungka man na lilingawan ni Jehova an satong mga ginibo asin an pagkamuot na ipinahiling ta sa saiya. (Heb. 6:10) Magdadanay iyan sa memorya ni Jehova, asin papahalagahan niyang marhay.

19. Ano an dapat na magin epekto sa sato ngunyan kan mga bisyon ni Zacarias?

¹⁹ An gabos na naisagibo para sa tunay na pagsamba sa huring mga aldaw na ini nahihiling na patunay kan pagtabang ni Jehova asin kan panginginot ni Cristo. Kabtang kita kan masarig asin matiwasay na organisasyon na magdadanay sagkod lamang. “Mangyayari” an katuyuhan ni Jehova may koneksiyon sa dalisay na pagsamba. Pahalagahan na marhay an pribilehiyo mong magin kabtang kan banwaan ni Jehova, asin ‘maghinanyog nin maigot sa tingog ni Jehova na saindong Diyos.’ Paagi kaiyan, magdadanay ka sa proteksiyon kan satong Hadi asin Halangkaw na Saserdote asin kan langitnon na mga nakasakay sa mga karwahe. Gibuhon an gabos mong makakaya tanganing suportaran an tunay na pagsamba. Mantang ginigibo mo iyan, makakasigurado ka na pagdadanayon kang ligtas asin tiwasay ni Jehova na pamayo nin mga hukbo sa natatadang panahon kan sistemang ini nin mga bagay—asin sagkod lamang!