1, 2. Memane ya ñyenane zangbwale Zacharie, été évé Befuif ya Jérusalem be mbe be tele?

MEMANE ya ñyenane zangbwale Zacharie ma ve nye abui mame ya bindi. Yéhôva a nga liti nye na, a ye foñesô bôte be ne mvôl amu mbia be mam bap. Ngaka’a éte é nga yiane ve Zacharie ngule nyul. Ve, nya ajô a ne na, ayoñ Israël e nji tyendé. Bôte be nga ke ôsu a bo mvôl, a mbia be mam. Nlôñane temple ô mbe fe ô tebeya. Jé é nga bo na, Bejuif be telé ésaé Yéhôva a nga ve be tyi’ibi nalé? Ye be nga kôlô minkôme Babylone na be bulane ke bo mame map?

² Zacharie a mbe a yeme’e na, Bejuif be nga bulane Jérusalem be mbe be nyeke’e Yéhôva. Be ne ‘ba bese Zambe a nga fô’ô minlem’ na be jô’é mbamba ényiñe be mbe be bili Babylone, a bulane Jérusalem. (Esd. 1:2, 3, 5) Be nga kôlô nlame be mbe be tu’a yem, a bulane nlam abui ya bebe e mbe e ngenane te tame kui. Nge nlôñane temple  Yéhôva ô nji be mfi asu dap, be nji ye wulu kilimeta 1 600 abé njoñ.

3, 4. Minju’u mivé Befuif be nga bulane Jérusalem be nga tôbane mie?

³ Dulu éte é mbe aya? Nté Bejuif be mbe be wulu’u, be nga yiane lôt abui mewolo be fase’e aval ényiñe ba ye bi wôé. Éko éziñ be nga wô’ô na, Jérusalem a mbe abeñe tison. Benya bôtô be mbe nsamba wop, be mbe be yiane tyô’ô aval étôto’o temple a mbe. (Esd. 3:12) Nge ô mbe nsamba a be, ô nga ye wô’ô aya éyoñ ô nga ye yene Jérusalem, tisone wo zu nyiñ? Ye ô nga ye wô’ô nleme mintaé, éyoñ ô nga ye yen ane tison é nto bili’i bilik? Ye ô nga ye ve’e meka’a ya Jérusalem me mbe me kuya, a beta meka’a mebaé ya Babylone? Ve akusa bo nalé Bejuif be nji tek. Be nga yen aval avé éwôlô wo Yéhôva é nga su’u be beta ayap dulu ate. Jam ôsu be nga bo éyoñe be nga kui e mbe na, be lôñ autel Yéhôva vôme temple a mbe, ane be nga taté na, ba ve Yéhôva metuna’a môs ane môs. (Esd. 3:1, 2) Be nji jô’é na, jam éziñ e te’e be.

⁴ Nge ô vaa nlôñane temple, b’Israëlite be mbe fe be yiane lôñe tison. Be mbe be yiane kôme menda map, a bé bidi ya di. (Esd. 2:70) Be mbe ve yene na, ésaé éte ja ye lôte be nkôñ. Ye mon éyoñ a nga tame lôt, ane besiñe bap be nga taté na ba wosane be asu ya na, be telé ésaé melôñ. Akusa bo na, atata’a be nga jibi étibila’a, ve mbôl é nga tabe mimbu 15, nde be nga taté na ba tek. (Esd. 4:1-4) Beta nju’u mfe a nga so mbu 522 Ô.É.J., éyoñe njô bôte ya Perse a nga tyi’i na, be telé ésaé melôñe Jérusalem. A mbe ve ane tisone j’aye ke mane lôñebane môs éziñ.​—Esd. 4:21-24.

5. Yéhôva a nga bo aya éyoñe b’Israëlite be nga telé ésaé jé?

⁵ Yéhôva a mbe a yeme’e jam da yian asu bebo bisaé bé. A nga ve Zacharie ñyenane wo su’ulan, asu ya na, A liti Bejuif na, a wô’ô be mvaé, a na, a nye’e ésaé be nga bo asu dé. A nga ka’a be na, a ye ba’ale be nge ba bulane ke bo ésaé A nga ve be. A nga jô be na: “Jam ete d’aye boban, nge mi aye bo mbane ya ve tyiñe Yéhôva Zambe wônan mewôk.”​—Zac. 6:15.

6.(a) Ñyenane mwomô Zacharie a nga bi wo taté aya? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.) (b) Amu jé bikabela bi ne menyule menyul?

⁶ Ñyenane mwomô Zacharie a nga bi, wo yiane bo wu wo dañe ve bia ngule nyul. (Lañe’e Zacharie 6:1-3.) Tame fase jame di: Bewagon ya bita benyin ba so “zañe minkôle mibaé; minkôle mite mi to minkôle mi mvot.” Mbôle bewagon bete be nji bo nyule jia, nalé a volô na bi tu’a yem éngele a dutu wagon ase ya été. Zacharie a nga sili na: “Bina bi ne jé?” (Zac. 6:4) Bia fe bia yiane jeñe na bi tu’a wô’ô jam ete, amu miñyenane mi Zacharie mia dañe fombô bia.

7, 8. (a) Minkôle mibaé mi ne ndeme ya jé? (b) Amu jé minkôle mite mi ne minkôle mi mvot?

⁷ Éyoñe Kalate Zambe a kobô ajô minkôl, biyoñe biziñ a wô’ô bo ndeme bijôé. Minkôle Zacharie a nga yen, mia funane minkôle mibaé mi ne nkulan ajô Daniel. Nkôle wua ya été ô ne éve’ela ya éjôé Yéhôva, éjôé ja ye jôé biôm bise nnôm éto a nnôm éto. Nkôl ôvok ô ne Éjôé Messie, Éjôé Yésus a ne Njô bôt. (Dn. 2:35, 45) Ataté mbu 1914, mbu Yésus a nga nyoñ éto njôô,  minkôle mite mibaé mi nga saé nsamba asu ya na, nkômbane Yéhôva ô bo si.

⁸ Amu jé minkôle mite mi ne minkôle mi mvot? Aval ane gôlôt, mvot é ne édima abui. Yéhôva a nga bo na, be belane mvot asu nlôñane tabernacle, a temple ya Jérusalem. (Nk. 27:1-3; 1 Bb. 7:13-16) Jôm éte nje bi ne jô na, mvote ya minkôle mite mibaé ja bo na bi simesane beta mefulu éjôé Yéhôva a Éjôé Messie bia liti. Bijôé bite bibaé bia ye soo mvo’é, a abui bibotan asu bone be bôte bese.

9. Beza be bete bewagon ya bita yôp, a ésaé jap é ne évé?

⁹ Bi tame beta kobô ajô bewagon ya bita. Bewagon bete a bôte be bete été be ne ndeme ya jé? Beéngele mbe be bete bewagon bete yôp, minsamba beéngele. (Lañe’e Zacharie 6:5-8.) Ba so “asu Tate ya si se,” be bili ngumba ésaé ya bo. Ésaé évé? Yéhôva a nga lôme be na, be ke nyoñe ngap a mingumba mebôta mesi. Ésaé jap é ne na, be kamane bebo bisaé be Yéhôva, e dañedañe ba ya “mfa’a si ya Nord,” nge ke na Babylone. Yéhôva a nji yi na, Babylone a beta kee bebo bisaé bé minkôm. Foé éte é nga yiane ve belôñe temple ya melu me Zacharie ngule nyul! Be nji yiane ko woñe nge besiñe bap ba ndeñele be nté ba lôñe temple.

10. Ndi nleme fé nkulan ajô Zacharie a lat a bewagon, a bôte ba dutu be wo ve bia?

¹⁰ Avale Yéhôva ya minsamba mewosan a nga bo melu me Zacharie, aval ete fe a bo melu ma; a belane beéngele bé na a ba’ale bebo bisaé bé, a ve be ngule nyul. (Mal. 3:6; Beh. 1:7, 14) Mbu 1919, bebo bisaé be Yéhôva be mbe be kôlôya minkôme ya beta Babylone, to’o nalé, besiñe bap be nga wosane nya ékaña’a, a jeñe na a bo teke yametane si ése. (Nli. 18:4) Bi nji yiane ko woñe na, ékôane Yéhôva é ne beta ke minkôme ya nsisim, amu beéngele ba kamane je. (Bs. 34:7) Ve bi ne tabe ndi na, bebo bisaé be Yéhôva ya si ése ba ye ke ôsu a faé nsisim. Aval ane ñyenane Zacharie wo liti, teke bisô, minkôle mite mibaé mia ba’ale bia.

11. Amu jé bi nji yiane ko bôte ba ye wosane bebo bisaé be Yéhôva woñ?

¹¹ Anana’a, bijôé bi pôlitik bi ne éjôé Satan si, bia ye tôkane na bi wosane bebo bisaé be Yéhôva. (Éz. 38:2, 10-12; Dn. 11:40, 44, 45; Nli. 19:19) Nkulan ajô Ézéchiel wo kañete na, bijôé bite bia ye yandane si, bia ye so a ayok ese bi bete bikabela yôp. (Éz. 38:15, 16) * Ye bia yiane ko woñ? Momo! Bia fe bi bili nkane bita wongan. Éyoñe ya beta étibela’a, beéngele, bezimba be Yéhôva ya nsamba mewosan, ba ye tôkan a kamane bebo bisaé bé. Ba ye fe mane tyame bôte bese ba tebe éjôé Yéhôva ngame yat. (2 Bet. 1:7, 8) Môs ôte wo ye fo’o bo étua môs! Ve, za a ye wulu nkane bita Yéhôva?

12, 13. (a) Jé Yéhôva a jô Zacharie na a bo? (b) Kate’ amu jé nkulan ajô wo loone Yésus Krist na, Éfa’alé.

¹² Zacharie nnye étam a nga yene miñyenane mwom mite. A nga bo ésaé éziñe nkulan ajô wo su’ulan, a nga ve bôte ba kôme temple ngule nyul. (Lañe’e Zacharie 6:9-12.) Yéhôva a jô Zacharie na, a nyoñe mvot a gôlôt be Heldaï, Tobija, a Jedaeja, a ke bo ‘beta couronne.’ (Zac. 6:11) Ye a yiane beté couronne nyi nlô Ngovina Zorobabel, nnye ate a ne môte ya nda bôte Juda, a mvoñe bôte David? Momo. Yéhôva a nga jô Zacharie na, a beté couronne ate nlô Josué, Beta Prêtre. Bôte bese be nga yene jam ete be nga vembe.

¹³ Ye mbôle be nga ve Josué, Beta Prêtre couronne nalé a tinane na, be nga telé nye njô bôt? Momo. Josué a nji be mvoñe bôte David, a vo’o ke bo njô bôt. Couronne be nga ve nye a mbe asu nkulan ajô wo fombô môt a ye bo njô bôt a prêtre nnôm éto a nnôm éto. Beta prêtre a nga ye bo njô bôt a ne jôé na, Ntya (Éfa’alé). Kalate Zambe a liti na, Yésus Krist nnye a ne Éfa’alé.​—És. 11:1; Mt. 2:23.

14. Ésaé évé Yésus, Njô bôt a Beta Prêtre a bo?

¹⁴ Yésus a ne Njô bôt a Beta Prêtre. Nnye a wulu nkane bita beéngele. A bo abui ésaé mfa’a ya na, bebo bisaé be Yéhôva be nyiñe mvo’é été, akusa bo émo é ne njalan a évô. (Jr. 23:5, 6) Ana’ana, Krist a ye bo na meyoñe mese me nyiin éjôé jé si mfa’a ya suk éjôé Zambe, a kamane bebo bisaé be Yéhôva. (Nli. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Ôsusua na a zu bo mam mete, Yésus, nge ke Éfa’alé, a bili beta ésaé ya bo.

15, 16. (a) Aval avé nya ékaña’a a nga taté na a beta tebe, a aval avé bebo bisaé be Yéhôva be nga taté na ba bo mfuban, za a nga bo ésaé éte? (b) Mvuse toyina mimbu Krist a ye jôé, si ja ye bo aya?

¹⁵ Ane ô vaa na Yésus a ne Njô a Beta Prêtre, a be’e fe mbe’e ya “lôñe temple Yéhôva.” (Lañe’e Zacharie 6:13.) Mbu 1919, a nga bo ésaé melôñe jé éyoñ a nga vaa bebo bisaé be Yéhôva Zambe minkôme ya Beta Babylone. A nga telé fe ‘ôlo ô ne mewôk a fek’ na, ô wulu beta ésaé a boban beta temple ya nsisim. (Mt. 24:45) Yésus a nga bo fe ésaé ya fubu bebo bisaé be Yéhôva, a volô be na, be ve Yéhôva mfuban ékaña’a.​—Mal. 3:1-3.

¹⁶ Bone be bôte ba ye bulane bo mfuban, teke ayeñ, Éjôé toyina mimbu Yésus si. Yésus ba be bôte 144 000 ba ye bo bejô bôt a beprêtre. Éyoñe jam ete da ye boban, si ja ye bo mfuban, bebo bisaé be Yéhôva mbe étam ba ye nyiñ été. Éyoñ éte ñhe nya ékaña’a aye jaé si ése!

17. Ndi nleme fé Yéhôva a nga beta ve Bejuif, ye foé éte é nga ve fo’o be ngule nyul?

¹⁷ Nde ñhe, ye foé Zacharie a nga kate Bejuif ya éyoñe jé é nga ve be ngule nyul? Yéhôva a nga ka’a be na, ba ye nyiñe mvo’é, a na, a ye ba’ale be nté ba bo ésaé jé. Éyoñ a nga ka’a be na, ba ye mane lôñe temple, nalé a nga yiane ve be ngule nyul. Ve amu jé abime bôt éziñ nde e nga bo beta ésaé ate? Mame Zacharie a nga kate be mvuse ya valé me nga mane vaa woñ a biyebe be mbe be bili. Asu ya na Yéhôva a ve bôt ane Heldaï, Tobija, a Jedaeja ngule nyul, a nga jô bôte bevo’o na, be “zu  lôñ temple Yéhôva.” (Lañe’e Zacharie 6:15.) Mbôle be nga tabe ndi na, Yéhôva a ye su’u be, Bejuif be nga saé a ngule jap ése. Be nga mane ésaé melôñ akusa bo éjôé é nga tyili je. Tyi’ibi tyi’ibi, Yéhôva a nga vaa beta njuk a mbe ane nkôl, ane be nga mane lôñe temple mbu 515 Ô.É.J. (Esd. 6:22; Zac. 4:6, 7) Nkulan ajô Yéhôva ôte ô mbe fe ô kobô’ô jam da bobane den.

18. Aval avé Zacharie 6:15 a tôébane melu mangane ma?

¹⁸ Den, bemillion be bôte ba su’u nya ékaña’a, be ne fe ntindane ya ve Yéhôva ‘biôm biap bi ne édima.’ Biôme bite bi ne bo éyoñe jap, ngule jap, a biôme bi mo biap ba belane bie na, be su’u beta temple ya nsisim Yéhôva. (Min. 3:9) Jé ja ve bia ndi nleme na, Yéhôva a nye’e ngule bia ve na, bi suk ésaé jé? Heldaï, Tobija, a Jedaeja be nga ve Zacharie biôm a nga kôme bie couronne. Mvuse ya valé, be nga belane couronne ate ane “jôme ya simesan” avale be nga su’u nya ékaña’a. (Zac. 6:14, Mfefé Nkôñelan) Aval ete da da, Yéhôva a vo’o ke vuane nye’ane bia nye’e nye, a ésaé bia bo nye. (Beh. 6:10) Mame mete ma ye tabe nnôm éto ôsimesane wé été.

19. Miñyenane mi Zacharie mia tindi bia na bi bo jé?

¹⁹ Mam mese me nga boban asu nya ékaña’a melu ma su’ulane ma, ma liti ne ngeññe na, Yéhôva a botane bia, a na, Yésus nnye a wulu ésaé éte. Ékôane Yéhôva ja nyiñ évôvoé été, teke feñelan, bia ki bi ne bibu’a ya ékôan éte. Ôvañe Yéhôva asu nya ékaña’a ‘wo ye boban.’ Bia yiane nyane été bi tele ékôane Yéhôva été, bia yiane fe ‘bo mbane ya ve tyiñe Yéhôva Zambe wongan mewôk.’ Nalé aye bo na, Njô wongan, a Beta Prêtre wongan, a beéngele ba wulu bewagon ya bita, be ke ôsu a ba’ale bia. Bia yiane ke ôsu a su’u nya ékaña’a, nté ngule jangan ja volô bia na bi bo de. Nge wo bo de, tabe’e ndi na, Yéhôva ya minsamba mewosan a ye ba’ale wo, nté mbia émo nyi a ngenan; a ye fe bo de nnôm éto a nnôm éto!