1, 2. Dile numimọ ṣinawetọ Zekalia tọn wá vivọnu, ninọmẹ tẹ mẹ wẹ Ju he to Jelusalẹm lẹ tin te?

DILE numimọ ṣinawetọ Zekalia tọn wá vivọnu, yẹwhegán lọ dona lẹnnupọndo nususu ji. Jehovah dohia dọ emi na hẹn lalonọ lẹ nado dogbè nuyiwa ylankan yetọn lẹ tọn dandan. Matin ayihaawe, opagbe ehe hẹn Zekalia lodo taun. Ṣigba na taun tọn, nudepope ma ko diọ. Nugbomadọ po walọyizan ylankan devo lẹ po gbẹ́ gbayipe, podọ azọ́n tẹmpli Jehovah tọn gbigbá tọn ma tlẹ ko jẹ fide. Nawẹ Ju lẹ sọgan yawu dovọ́na azọ́n he Jiwheyẹwhe dena yé lọ domọ gbọn? Be yé lẹkọyi otò yetọn titi mẹ nado zindonukọn to yanwle mẹdetiti tọn yetọn lẹ mẹ poun wẹ ya?

² Zekalia yọnẹn dọ Ju he sẹtẹn yì Jelusalẹm lẹ yin sunnu po yọnnu he tindo yise lẹ po. Yé yin mẹhe “gbigbọ Jiwheyẹwhe nugbo lọ tọn ko whàn” nado jo vivomẹninọ he yé tindo to owhé yetọn lẹ gbè, gọna ajọ́ yetọn do lẹ. (Ẹzla 1:2, 3, 5) Yé tọ́n sọn aigba he yé ko jẹakọ hẹ de ji nado sẹtẹn yì fide he suhugan yetọn ma ko yì pọ́n. Eyin tẹmpli Jehovah tọn vivọgbá ma yin nujọnu na yé wẹ, yé ma na ko zingbejizọnlin he vẹawu ehe na nudi kilomẹtlu 1 600 gbọn aigba húhú he yin póde-dòde ji.

3, 4. Avùnnukundiọsọmẹnu tẹlẹ wẹ Ju he lẹkọwa lẹ pehẹ?

 ³ Nawẹ nulẹ yì do to gbejizọnlin enẹ whenu? To gbejizọnlin lọ whenu, ayihaawe ma tin dọ Ju lẹ na ko to nulẹnpọn do fihe yé jlo na yì jẹ lọ ji. Yé ko sè dọ to dai, tòdaho Jelusalẹm tọn yọnwhanpẹ taun. Mẹhe yin mẹho hugan to yé mẹ lẹ ko mọ gigo tẹmpli hoho lọ tọn pọ́n. (Ẹzla 3:12) Eyin hiẹ po yé po wẹ basi gbejizọnlin lọ, etẹwẹ na ko yin numọtolanmẹ towe tlolo he a sọnukunmọ Jelusalẹm, yèdọ fie mì na nọ todin? Be a na ko jẹflumẹ whenue a mọ ohọ̀ gbọgbé he ogbé ko ṣinyọ́n lẹ wẹ ya? Be a na ko yí adó daho awe-topọ́ Babilọni tọn lẹ jlẹdo adó Jelusalẹm tọn he ko họliai, bọ fihe họngbo po atọ̀họ̀ lẹ po ko nọ dai lẹ wá jẹvọ́ todin go ya? Etomọṣo, yé ma gbọjọ. Yé ko mọ bọ Jehovah yí alọ mẹwhlẹngán tọn etọn zan do ota yetọn mẹ to gbejizọnlin gaa he yé zìn wá whé lọ whenu. Tlolo he yé lẹkọ, onú tintan he yé wà wẹ nado tùn agbà de do fihe tẹmpli hoho lọ ko nọ, podọ yé jẹ avọ́sinsan lẹ basi hlan Jehovah ji egbesọegbesọ. (Ẹzla 3:1, 2) Po ayajẹ he yé tindo to tintan whenu lọ po, e taidi dọ nudepope ma gán hẹn yé gbọjọ wẹ nkọ.

⁴ Gbọnvona tẹmpli lọ gbigbá, Islaelivi lẹ dona vọ́ tòdaho yetọn lẹ gbá. Yé dona vọ́ ohọ̀ yetọn lẹ gbá, vọ́ ogle lẹ pọ̀, bo dín nuhe yé na dù. (Ẹzla 2:70) Azọ́n he to nukọnna yé taidi nuhe húagbọ́mẹ. E ma dẹn bọ nukundiọsọmẹ sinsinyẹn fọ́n do yé ji to ajiji mẹ. Dile etlẹ yindọ yé hẹn tenọgligo to bẹjẹeji, nukundiọsọmẹ he yé pehẹ na owhe 15 zọ́n bọ awàkan wá kú yé. (Ẹzla 4:1-4) Ninọmẹ lọ sọ ylan pete to 522 J.W.M., whenue ahọlu Pẹlsia tọn degbe dọ azọ́n họ̀gbigbá tọn lọ ni doalọte to Jelusalẹm. Sọgodo tòdaho enẹ tọn taidi nuhe dozín.—Ẹzla 4:21-24.

5. Nawẹ Jehovah yinuwa gbọn to whenue omẹ etọn lẹ gbọjọ?

⁵ Jehovah yọ́n nuhe sin hudo omẹ etọn lẹ tindo. Jiwheyẹwhe do numimọ godo tọn de hia Zekalia nado hẹn Juvi lẹ deji dọ Emi yiwanna nuhe yé ko wà kakajẹ finẹ lẹpo bosọ yọ́n pinpẹn etọn, podọ nado hẹn yé kudeji dọ emi na basi hihọ́na yé eyin yé gọjẹ azọ́n Emitọn kọ̀n. Gando tẹmpli lọ vivọgbá go, Jehovah dopagbe dọmọ: “E nasọ mọ hẹndi—eyin mì ma doalọtena tonusisena ogbè Jehovah Jiwheyẹwhe mìtọn tọn.”—Zek 6:15.

6. (a) Nawẹ numimọ ṣinatọ̀ntọ Zekalia tọn bẹjẹeji gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Naegbọn osọ́ lọ lẹ do tindo sinmẹ voovo?

⁶ Numimọ ṣinatọ̀ntọ Zekalia tọn he yin godotọ lọ sọgan yin dehe hẹn yise lodo hugan. (Hia Zekalia 6:1-3.) Yí nukun homẹ tọn do pọ́n numimọ lọ: Osọ́-kẹkẹ ẹnẹ delẹ to wezundo po zingidi po taidi dọ yé jei awhàngbenu nkọ, bo ja “sọn osó awe ṣẹnṣẹn, bọ osó lọ lẹ yin gànvẹẹ tọn.” Osọ́ he to osọ́-kẹkẹ lọ lẹ dọ̀n lẹ tindo sinmẹ voovo. Ehe na gọalọ nado yọ́n osọ́-kùntọ de dovo na devo. Zekalia kanse dọ, “Etẹwẹ ehelẹ nọtena?” (Zek. 6:4) Mílọsu jlo na yọnẹn, na numimọ ehe gando mí go tlọlọ.

7, 8. (a) Etẹwẹ osó awe lọ lẹ nọtena? (b) Naegbọn osó lọ lẹ do yin gànvẹẹ tọn?

⁷ To Biblu mẹ, osó sọgan nọtena ahọluduta lẹ kavi gandudu lẹ. Osó he go kandai Zekalia tọn donù lẹ yin nudopolọ hẹ osó awe he yin zẹẹmẹ basina to dọdai Daniẹli tọn mẹ lẹ. Tintan nọtena gandudu madopodo Jehovah tọn do wẹkẹ lọ ji. Awetọ nọtena Ahọluduta Mẹsia tọn he Jesu to anadena. (Dan. 2:35, 45) Sọn whenue gbọ́n Jesu hẹ ofìn ji to octobre 1914, osó awe lọ lẹ to pọmẹ to adà titengbe de yiwà na ojlo Jiwheyẹwhe tọn nido yin wiwà to aigba ji.

⁸ Naegbọn osó lọ lẹ do yin gànvẹẹ tọn? Taidi sika, gànvẹẹ yin ogàn he họakuẹ taun de. Jehovah na anademẹ dọ ogàn sisẹ́ ehe ni yin yiyizan nado gbá gòhọtúntún lọ podọ nado gbá tẹmpli Jelusalẹm tọn to godo mẹ.  (Eks. 27:1-3; 1 Ahọ. 7:13-16) Enẹwutu, osó yẹhiadonu tọn awe lọ lẹ he yin gànvẹẹ tọn nọ flin mí nuhọakuẹ-yinyin nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn do wẹkẹ lọ ji po Ahọluduta Mẹsia tọn po tọn, ehe to pọmẹ na hẹn jijọho po dona lẹ po wá na gbẹtọvi lẹpo.

9. Mẹnu wẹ osọ́-kẹkẹ kùntọ lọ lẹ nọtena, etẹwẹ yin azọ́ndenamẹ yetọn?

⁹ Todin, mí ni dọhodo osọ́-kẹkẹ lọ lẹ ji. Etẹwẹ yewlẹ po mẹhe to yé kùn lẹ po nọtena? Angẹli lẹ wẹ to osọ́-kẹkẹ lọ lẹ kùn, vlavo pipli kavi ogbẹ́ voovo angẹli lẹ tọn. (Hia Zekalia 6:5-8.) Yé to tintọ́n yì sọn “Oklunọ aigba pete tọn lọ nukọn,” nado hẹn azọ́ndenamẹ vonọtaun de di. Azọ́ndenamẹ tẹwẹ yé mọyi? Osọ́-kẹkẹ lọ lẹ po osọ́-kùntọ yetọn lẹ po yin didohlan nado penukundo aigba-denamẹ tangan delẹ go. Azọngban yetọn wẹ nado basi hihọ́na omẹ Jehovah tọn lẹ, titengbe sọn “aigba agewaji tọn” lọ si, yèdọ Babilọni. Jehovah na hẹn ẹn diun dọ omẹ emitọn lẹ ma nasọ lẹzun kanlinmọ na Babilọni ba. Lehe enẹ na ko miọnhomẹna mẹhe to tẹmpli lọ gbá to ojlẹ Zekalia tọn mẹ lẹ do sọ! Yé ma dona sọ dibu dọ kẹntọ yetọn lẹ na hẹnalọdotena yé ba.

10. Jide tẹwẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ sọgan mọyi to egbehe sọn dọdai Zekalia tọn gando osọ́-kẹkẹ po mẹhe to yé kùn lẹ po go mẹ?

¹⁰ Dile e yin do to azán Zekalia tọn lẹ gbè, Jehovah awhànpa lẹ tọn gbẹ́ to angẹli etọn lẹ yizan nado basi hihọ́na omẹ etọn lẹ bo hẹn yé lodo. (Mal. 3:6; Heb. 1:7, 14) Sọn whenue gbọ́n Islaeli gbigbọmẹ tọn ko yin tuntundote sọn kanlinmọgbenu yẹhiadonu tọn Babilọni Daho lọ tọn glọ to 1919, sinsẹ̀n-bibasi nugbo zindonukọn nado to gbigbayipe mahopọnna nukundiọsọmẹ mapote lẹ. (Osọ. 18:4) Na angẹli lẹ to hihọ́-basina mí wutu, mí ma dona dibu gando ojlẹ nukundiọsọmẹ tọn devo he titobasinanu Jehovah tọn sọgan wá pehẹ to gbigbọ-liho lẹ go. (Salm. 34:7) Kakatimọ, mí sọgan deji dọ devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ lẹdo aihọn pé na zindonukọn nado to vùnvùn to gbigbọ-liho. Dile mí to nulẹnpọn do numimọ Zekalia tọn ji, mí nọ deji dọ mí tin to hihọ́ mẹ to oyẹ̀ osó awe lọ lẹ tọn glọ.

11. Naegbọn mí ma dona dibuna mẹgbeyinyan he na wá omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji?

¹¹ To madẹnmẹ, huhlọn tonudidọ tọn he to aihọn Satani tọn mẹ lẹ na bẹ yede pli po gbemima lọ po nado và omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ sudo. (Ezek. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Osọ. 19:19) Dọdai Ezekiẹli tọn basi zẹẹmẹ dọ huhlọn enẹlẹ ṣinyọ́n aigba ji taidi aslọ bo dlí ja mí ji po homẹgble sinsinyẹn po to osọ́ yetọn lẹ ji. (Ezek. 38:15, 16) * Be mí dona dibu wẹ ya? Paali! Mí tindo awhànpa osọ́-kùntọ lẹ tọn de to adà mítọn mẹ. To ojlẹ sinsinyẹn nukunbibia daho lọ tọn enẹ mẹ, angẹli awhànfuntọ Jehovah tọn lẹ na zọnpọ wá nado basi hihọ́na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, podọ nado và mẹhe nọ diọnukunsọ nupojipetọ-yinyin etọn lẹ sudo. (2 Tẹs. 1:7, 8) Azán nankọ die azán enẹ na yin! Ṣigba, mẹnu wẹ to anadena awhànpa olọn mẹ tọn Jehovah tọn lọ?

12, 13. (a) Etẹwẹ yin bibiọ to Zekalia si todin nado wà? (b) Basi zẹẹmẹ lehe dawe he dọdai dohia dọ e na yin yiylọdọ Alà He Na Tọ́nkun lọ nọtena Jesu Klisti do tọn.

¹² Numimọ ṣinatọ̀n delẹ yin didohia Zekalia he ewọ ṣo wẹ mọ. Todin, e to mahẹ  tindo to nuyiwa dọdai tọn de mẹ nado na tuli mẹhe to tẹmpli Jiwheyẹwhe tọn vọ́ gbá lẹ. (Hia Zekalia 6:9-12.) E yin bibiọ to Zekalia si nado yí fataka po sika po to Hẹldai, Tobija po Jedaia po si, yèdọ omẹ atọ̀n delẹ he ṣẹṣẹ lẹkọwa sọn Babilọni, podọ e na yí nunina ehelẹ do basi “jẹgbakun daho” de. (Zek. 6:11; Odò.) Be ayimatẹn-gán Zelubabẹli he wá sọn hẹnnu Juda tọn mẹ bosọ yin kúnkan Davidi tọn de wẹ yè dọna Zekalia nado ṣinyọ́n jẹgbakun lọ na ya? Lala. E dona ko paṣa mẹhe to otẹn lọ mẹ lẹ to whenue jẹgbakun lọ yin zize ṣinyọ́n na Yẹwhenọ Daho Jọṣua.

¹³ Be jẹgbakun lọ zize ṣinyọ́n na Yẹwhenọ Daho Jọṣua dohia dọ ewọ yin dide taidi ahọlu wẹ ya? Lala, Jọṣua ma wá sọn hukan Ahọlu Davidi tọn mẹ, podọ e ma jẹ nado yin ahọlu. Jẹgbakun lọ ṣinṣinyọn na ẹn yin nuyiwa dọdai tọn de, he to alọdlẹndo ahọlu podọ yẹwhenọ madopodo sọgodo tọn de. Yẹwhenọ daho he sọ yin yíyí do doahọlu lọ yin yiylọdọ Alà He Na Tọ́nkun de. Owe-wiwe lẹ dohia hezeheze dọ Alà He Na Tọ́nkun lọ wẹ Jesu Klisti.—Isa. 11:1; Mat. 2:23; Odò.

14. Azọ́n tẹ wà wẹ Jesu te taidi Ahọlu podọ Yẹwhenọ Daho de?

¹⁴ Taidi Ahọlu podọ Yẹwhenọ Daho de, Jesu wẹ to anadena awhànpa olọn mẹ tọn Jehovah tọn. Enẹwutu, e to azọ́n sinsinyẹn wà na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to pọmẹ nido sọgan tindo jijọho mahopọnna dọ yé to gbẹnọ to aihọn he gbẹwanna yé ehe mẹ. (Jel. 23:5, 6) To sọgodo he to yakẹ de mẹ, Klisti na deanana nulẹ nado gbawhàn akọta lẹ tọn bo ze nupojipetọ-yinyin Jiwheyẹwhe tọn daga, podọ nado yiavùnlọna omẹ Jehovah tọn lẹ. (Osọ. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Ṣigba, whẹpo Alà He Na Tọ́nkun lọ na hẹn whẹdida ṣẹ, ewọ na wà azọ́n ayidego tọn de dotana.

15, 16. (a) Azọ́n hẹngọwa po klọ́we po tọn tẹwẹ ko yin wiwadotana to ojlẹ mítọn mẹ, podọ gbọn mẹnu dali? (b) Etẹlẹ wẹ Gandudu Owhe Fọtọ́n tọn Klisti tọn na wadotana?

¹⁵ Gbọnvona dọ Jesu yin dide taidi Ahọlu podọ Yẹwhenọ Daho, e sọ yin azọ́ndena nado “gbá tẹmpli Jehovah tọn.” (Hia Zekalia 6:13.) To ojlẹ mítọn mẹ, azọ́n họ̀gbigbá tọn he Jesu to wiwà lọ bẹ sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ tuntundote sọn Babilọni Daho lọ glọ, gọna agun Klistiani tọn vivọ́ doai to 1919 hẹn. Ewọ sọ de “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ” de nado deanana nulẹ bo nọ nukọnna azọ́n he to yinyin wiwà to awánu aigba ji tọn tẹmpli gbigbọmẹ tọn daho lọ tọn mẹ. (Matiu 24:45) Jesu ko sọ to azọ́n susu wà nado klọ́ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ wé, podọ nado gọalọna yé nado basi sinsẹ̀n wiwe de.—Mal. 3:1-3.

¹⁶ To Gandudu Owhe Fọtọ́n tọn lọ whenu, Jesu po gbẹdohẹmẹtọ etọn 144 000 he na yin ahọlu podọ yẹwhenọ hẹ ẹ lẹ po na hẹn gbẹtọvi nugbonọ lẹ jẹ pipé kọ̀n. To whenue ehe na ko yin wiwadotana godo, sinsẹ̀n-basitọ nugbo Jiwheyẹwhe tọn lẹ kẹdẹ wẹ na yin jijodo to aigba he yin kiklọ́we lọ ji. To godo mẹ, sinsẹ̀n-bibasi nugbo na yin hinhẹngọwa mlẹnmlẹn!

17. Jidevọnamẹ tẹwẹ Jehovah sọ na Ju lẹ, podọ nawẹ owẹ̀n etọn yinuwado yé ji gbọn?

¹⁷ Ṣigba, nawẹ owẹ̀n Zekalia tọn yinuwado Ju lẹ ji to azán etọn gbè gbọn? Jehovah na yé jide nado na yé jijọho po hihọ́ po to azọ́n yetọn kọ̀n. Jide he e na yé dọ tẹmpli lọ na yin gbigbá dona ko na todido mẹhe ko gbọjọ enẹlẹ taun. Ṣigba, nawẹ omẹ vude ehelẹ sọgan wà azọ́n pligidi enẹ dotana gbọn? Nuhe Zekalia dọ bọdego lẹ de obu kavi ayihaawe depope he sọgan fọndote sẹ̀. Gbọnvona godonọnamẹ omẹ nugbonọ delẹ taidi Hẹldai, Tobija po Jedaia po tọn, Jiwheyẹwhe sọ dọho mẹsusu  devo lẹ tọn he na “wá bo na tindo mahẹ to tẹmpli Jehovah tọn gbigbá mẹ.” (Hia Zekalia 6:15.) Na Juvi lẹ dejido godonọnamẹ Jiwheyẹwhe tọn go wutu, yé yawu gọjẹ azọ́n họ̀gbigbá tọn yetọn ji mahopọnna alọhẹndotenamẹ lọ. Ojlẹ vude godo, Jehovah de alọhẹndotenamẹ to osẹ́n-liho lọ, yèdọ aliglọnnamẹnu he taidi osó de sẹ̀ bọ tẹmpli lọ yin tadona to 515 J.W.M. (Ẹzla 6:22; Zek. 4:6, 7) Ṣigba, ohó he Jehovah dọ bẹ zẹẹmẹ he yinukọn dogọ lẹ hẹn na ojlẹ mítọn.

18. Nawẹ Zekalia 6:15 to hẹndi mọ to ojlẹ mítọn mẹ gbọn?

¹⁸ To egbehe, gbẹtọ livi susu nọ kọnawudopọ to sinsẹ̀n-bibasi nugbo lọ mẹ, podọ yé nọ yin whinwhàn nado yí “nuhọakuẹ” yetọn lẹ, yèdọ whenu, huhlọn po nutindo yetọn lẹ po zan nado nọgodona tẹmpli gbigbọmẹ tọn daho Jehovah tọn. (Howh. 3:9) Nawẹ mí sọgan kudeji dọ Jehovah nọ yọ́n pinpẹn godonọnamẹ mítọn po nugbonọ-yinyin po tọn gbọn? Flindọ Hẹldai, Tobija po Jedaia po wẹ hẹn nuyizan he Zekalia do basi jẹgbakun lẹ wá. Jẹgbakun lọ wá yin “oflin de” kavi “nuflinmẹ” de na nunina he yé basi nado nọgodona sinsẹ̀n-bibasi nugbo. (Zek. 6:14; Odò.) Mọdopolọ, azọ́n mítọn po owanyi he mí dohia Jehovah po ma na yin winwọn gbede. (Heb. 6:10) Yé na gbọṣi aimẹ kakadoi, bo nasọ yin nuhọakuẹ he Jehovah ma na wọn gbede lẹ.

19. Nuyiwadomẹji tẹwẹ numimọ Zekalia tọn lẹ dona tindo do mí ji to egbehe?

¹⁹ Nuhe ko yin wiwadotana na sinsẹ̀n-bibasi nugbo to azán godo tọn ehelẹ mẹ lẹpo yin kunnudenu he họnwun dọ Jehovah ko dona azọ́n lọ podọ Klisti wẹ to anadena mí. Mí yin apadewhe titobasinanu he tindo jijọho po hihọ́ po bo nasọ nọ aimẹ kakadoi de tọn. Lẹndai Jehovah tọn gando sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke go ‘na mọ hẹndi.’ Wlebòna otẹn towe to omẹ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn, podọ “ma doalọtena tonusisena ogbè Jehovah Jiwheyẹwhe [towe] tọn” blo. Gbọnmọ dali, a sọgan gbọṣi hihọ́-basinamẹ Ahọlu podọ Yẹwhenọ Daho mítọn gọna osọ́-kẹkẹ kùntọ olọn mẹ tọn lọ lẹ tọn glọ. Nọ wà nuhe go a pé lẹpo nado nọgodona sinsẹ̀n-bibasi nugbo to gigọ́ mẹ. Dile a to mọwà, a sọgan kudeji dọ Jehovah awhànpa lẹ tọn na na we jijọho po hihọ́ po to ojlẹ he pò na titonu ehe lọ gblamẹ—podọ kakadoi!