1, 2. Nzekalia aimina kwonw’a woni wake wa mũonza Ayuti ala maĩ Yelusaleme maendeee ata?

MWATHANI Nzekalia amina kwonw’a woni wake wa mũonza nĩwatiiwe na maũndũ maingĩ ma kũsũanĩa. Kwa ngelekany’o, Yeova nĩwamũĩkĩĩthĩtye kana ndaema kwosea andũ mate aĩkĩĩku ĩtambya nũndũ wa meko moo mathũku. Vai nzika kana watho ũsu nĩweekĩie Nzekalia vinya. Ĩndĩ kũvikĩa vau, maũndũ maendeee o ta tene. Andũ maendeee o kwĩthĩwa mate aĩkĩĩku na no meekaa maũndũ angĩ mathũku, naw’o mwako wa ĩkalũ ya Yeova waĩ vaasa mũno vyũ na kũthela. Nĩ kyaũ kyakwatie Ayuti moolwa na mĩtũkĩ wĩa ũla manengetwe nĩ Ngai? Masyokie nthĩ yoo nĩ kana o masembany’e na maũndũ ala moo ene?

² Nzekalia nĩweesĩ kana Ayuti ala masyokie Yelusaleme maĩ andũ me mũĩkĩĩo. Asu nĩmo “Ngai waamũkisye maveva moo” matia mĩsyĩ yoo ĩla mekalaa me eanĩe na viasala syoo nzeo. (Esa. 1:2, 3, 5) Matiie nthĩ ĩla meesĩ mathi kũndũ aingĩ moo mataĩ maaona. Keka mayoonaa kwaka ĩngĩ ĩkalũ ya Yeova kwĩ kwa vata, mayĩthĩwa maakwatya kyalo kyũmĩte ũu kya maili ta 1,000 (kĩlomita 1,600) mesĩle nthĩ yĩ iĩma na weũ wĩ mavia.

3, 4. Ayuti ala masyokie makomanie na mathĩna meva?

 ³ Kyalo kĩu kyoo kĩtonya kwĩthĩwa kyailyĩ ata? No nginya Ayuti asu methĩwe matũmĩie ĩvinda yingĩ maisũanĩa ũndũ kũla maendete kũtũa kwailyĩ. Nĩmeew’ĩte ngewa sya ũndũ navu tene ndũa ya Yelusaleme yaanakavĩte. Ala akũũ vyũ maĩ kyalonĩ kĩu nĩmeeyoneete ũseo wa ĩkalũ yĩla yaĩ vo. (Esa. 3:12) Keka waĩ kyalonĩ kĩu namo wĩthĩwa weewie ata woona Yelusaleme ya mbee? Nĩwĩthĩwa watelemile woona masũmba maombokangu mavw’ĩkĩtwe nĩ ĩia kĩla vandũ? We woona ũndũ ngũta isu syaombokangĩte na ũndũ syaĩ na mavũthi manene kũla kwaĩ mbingĩlo na kũla myako mĩtũlu ya mũnyoolo yaakĩtwe, nĩwĩthĩwa waambĩĩe kũsũanĩa ũndũ ngũta isu syaĩ kĩvathũkany’o na ũvai wa Mbaviloni, ũla waĩ wa ngũta ilĩ syakanĩw’e vamwe? Ĩndĩ Ayuti nĩmoosie vinya. Nĩmeeyoneete Yeova aimatangĩĩa kyalonĩ kĩu kyonthe kya kwĩnũka. Kĩndũ kya mbee kĩla meekie mavika oou kyaĩ kwaka kĩthembeo vala vaakĩtwe ĩkalũ tene, na ĩndĩ mambĩĩa kumĩsya Yeova nthembo kĩla mũthenya. (Esa. 3:1, 2) Mũndũ asisya ũthangaau ũla maĩ naw’o mavika oou aĩ atonya kwasya vai kĩndũ o na kĩva kĩkamatũla ngoo.

⁴ Eka wĩa wa kwaka ĩkalũ, Aisilaeli asu maĩ na wĩa ũngĩ wa kwaka ĩngĩ ndũa syoo. Nĩmaaĩle kwĩyakĩa nyũmba, mavande mĩũnda, na maimantha kyaũya. (Esa. 2:70) Wĩa ũla maĩ naw’o ko ũtaĩ mwingĩ! Na wingĩvĩte oou waingĩvĩte, amaitha nĩmookĩlile na vinya mambĩĩa kũmavĩnga. O na vala nĩmaũngamie na ĩvĩndĩ ya mũongo kwa ĩvinda, myaka 15 ĩithela nĩ ta maĩ manaminwa vinya nĩ ala mamavĩngaa. (Esa. 4:1-4) Ĩndĩ yu kĩla kyamaminie vyũ nĩ kĩla kyamakwatie mwakanĩ wa 522 Klĩsto ate mũsyae. Mwakanĩ ũsu mũsumbĩ wa Velisia nĩwaũngamisye vyũ wĩa wa kwaka Yelusaleme. Mũndũ aĩ atonya kwasya yu ndũa ĩsu nĩyathela vyũ.—Esa. 4:21-24.

5. Yeova atetheeisye andũ make ata masyokee wĩa?

⁵ Yeova nĩweesĩ kĩla kyesaa kũtethya andũ make. Oonisye Nzekalia woni wa mũthya nĩ kana aĩkĩĩthye Ayuti kana nũmendete na kana nĩwoonaa kĩla meekĩte kĩ kya vata. O na woni ũsu nĩwesaa kũmaĩkĩĩthya kana nũkũmasũvĩa masyokea wĩa wake. Amatavisye ũũ ĩũlũ wa wĩa ũsu wa kwaka ĩkalũ ĩngĩ: “Ũu ũkeethĩwa, ethĩwa mũkeew’aa na kĩthing’ĩĩsyo wasya wa Yeova Ngai wenyu.”—Nzek. 6:15.

6. (a) Nĩ kyaũ Nzekalia woonie mbee woninĩ wake wa nyanya? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 26.) (b) Nĩkĩ mbalasi isu syaĩ sya malangi me kĩvathũkany’o?

⁶ Woni wa mũthya katĩ wa mawoni nyanya ala Nzekalia wooniw’e nũtonya kwĩthĩwa new’o walũlũmĩilye mũĩkĩĩo woo vyũ. (Soma Nzekalia 6:1-3.) Kwasũanĩa kĩla Nzekalia woonie. Oonie makasya ana mailyĩ ta ma kaũ mokĩte “kuma katĩ wa iĩma ilĩ . . . sya ũthuku.” Mbalasi ila syakusĩtye makasya asu syaĩ na malangi me kĩvathũkany’o. Kwoou vayaĩ vinya kũvathũkany’a atwai ma mbalasi isu. Nzekalia asyona akũlilye atĩĩ: “Ii nĩ myaũ?” (Nzek. 6:4) O naitũ no twende kũmanya nĩsyo myaũ nũndũ ũsu nĩ woni ũtũkonetye.

7, 8. (a) Ila iĩma ilĩ syonanasya kyaũ? (b) Nĩkĩ iĩma isu syũmbĩtwe na ũthuku?

⁷ Ve mavinda Mbivilia ĩtũmĩaa iĩma ĩineenea mosumbĩ kana silikalĩ. Iĩma ila Nzekalia ũeleetye no ũndũ ũmwe na ila iwetetwe wathaninĩ wa Ndanieli. Kĩĩma kĩmwe nĩ ũsumbĩki mũnene wa Yeova wa tene na tene. Nakyo kĩĩma kĩla kĩngĩ nĩ Ũsumbĩ wa Masia wĩ mokonĩ ma Yesũ. (Nda. 2:35, 45) Kuma Yesũ asumbĩka mwaka wa 1914, iĩma isu nĩsyĩthĩĩtwe iithũkũma syĩ vamwe na iianĩsya ũndũ wa vata mũno ũkonetye kĩeleelo kya Ngai ĩũlũ wa nthĩ.

⁸ Nĩkĩ ĩima isu syũmbĩtwe na ũthuku? O ta  thaavu, kyũma kya ũthuku nĩ kyũma kya thooa mũnene. Yeova eeie andũ make nĩmatũmĩe kyũma kĩu kĩtisatisaa mayaka yĩla ĩeema ya kũmbanĩa, na no wamatavisye meke oou ĩla maakaa ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme. (Kuma 27:1-3; 1 Asu. 7:13-16) Kwoou ngelekany’o ĩsu ya iĩma sya ũthuku nĩyaĩle vyũ nũndũ kĩu kĩtũlilikanasya kana ũsumbĩki ũla mũnene vyũ wa Yeova na Ũsumbĩ wa Masia nĩ mosumbĩ ma vata mũno, na makaetee andũ mũuo na moathimo maingĩ mũno.

9. Ala matwaĩte makasya naaũ, na manengiwe wĩa wĩva?

⁹ Yu ekai tũneenee ĩngĩ ala makasya. Makasya asu na ala mamatwaĩte moonanasya kyaũ? Ala matwaĩte makasya asu nĩ alaĩka. Nĩmatonya kwĩthĩwa maĩ nguthu kana ikundi syĩ kĩvathũkany’o sya alaĩka. (Soma Nzekalia 6:5-8.) Nguthu isu syaumĩte “vala iũngamaa mbee wa Mwĩaĩi wa nthĩ yonthe” na syanengetwe wĩa wa mwanya. Syanengetwe wĩa wĩva? Makasya asu na ala mamatwaĩte matũmĩtwe isionĩ syĩ kĩvathũkany’o. Matũmĩtwe makasũvĩe andũ ma Yeova, na mũno mũno maaĩlĩte kũmasũvĩana na “nthĩ ya ngalĩ ya ĩũlũ,” ĩla nĩ Mbaviloni. Yeova aĩ aĩkĩĩthye kana Mbaviloni ndĩkatava andũ make ĩngĩ. No nginya woni ũsu wĩthĩwe wakiakĩisye mũno ala maakaa ĩkalũ ĩvindanĩ ya Nzekalia. Mayesaa kũthĩnĩka mayona ta mesa kũvĩngĩĩswa nĩ amaitha ĩngĩ.

10. Andũ ma Ngai ũmũnthĩ makiakiaw’a ata nĩ wathani wa Nzekalia ĩũlũ wa ala makasya na atwai mamo?

¹⁰ O tondũ kwailyĩ ĩvindanĩ ya Nzekalia, ũmũnthĩ Yeova wa nguthu no ũtũmĩaa alaĩka kũlũlũmĩlya na kũsũvĩa andũ make. (Mal. 3:6; Aevl. 1:7, 14) Kuma mwaka wa 1919, ĩla Isilaeli ma kĩ-veva mathaiw’e kuma mũtavonĩ wa ngelekany’o wa Mbaviloni Ĩla Nene, vai mũndũ wĩthĩĩtwe atonya kũũngamya wĩa wa Yeova. (Ũvu. 18:4) Nũndũ nĩtũsũvĩawa nĩ alaĩka, tũyaĩle kwĩthĩwa na wia tũyona ũseũvyo wa Yeova ta ũtonya kwĩsa kũtavwa ĩngĩ nĩ ndĩni sya ũvũngũ. (Sav. 34:7) Vandũ va ũu, no twĩthĩwe na mũĩkĩĩo kana athũkũmi ma Ngai ĩũlũ wa nthĩ yonthe meendeea kũsonga na mbee kĩ-veva. Kũvindĩĩsya nesa woni wa Nzekalia nĩkũtumaa twĩthĩwa tũte na nzika kana twĩ asũvĩe vyũ nĩ ila iĩma ilĩ.

11. Nĩkĩ tũtaĩle kũkwatwa nĩ wia twasũanĩa ĩvinda yĩla andũ ma Ngai mevithũkĩwa?

¹¹ O mĩtũkĩ mũno vyũ ngwatanĩo sya siasa sya nthĩ ĩno ya Satani ikoombana vamwe syĩ na kĩeleelo kya kũmina andũ ma Ngai. (Esek. 38:2, 10-12; Nda. 11:40, 44, 45; Ũvu. 19:19) Wathani wa Esekieli ũeleetye kana ngwatanĩo isu ikooka ta ĩthweo ivw’ĩke nthĩ, na ikookĩla ĩũlũ witũ syĩ na ũthilĩku mwingĩ ikuĩtwe nĩ mbalasi. (Esek. 38:15, 16) * Nĩtwaĩle kũkĩa? Tũyaĩle kũkĩa o na vanini! Twĩ na nguthu nene yĩ na makasya ma kaũ. Ĩla tũkavika vau ĩvindanĩ ya ũla thĩna mũnene, alaĩka ma Yeova wa nguthu makoombana nĩ kana masũvĩe andũ ma Ngai na mayananga ala mavĩngaa ũsumbĩki wake mũnene. (2 Ath. 1:7, 8) Ũsu ũkeethĩwa wĩ mũthenya mũnene ta kĩ! Ĩndĩ ũla ũkatongoesya ita isu sya Yeova sya ĩtunĩ nũũ?

12, 13. (a) Nzekalia eeiwe nĩeke ata? (b) Twĩsĩ ata kana ũla mũndũ weetiwe Ũvonge nĩ Yesũ Klĩsto?

¹² Kũvikĩa vau Nzekalia oonetw’e mawoni nyanya na amonetw’e e weka. Ĩndĩ yu eeiwe eke ũndũ ũngĩ kĩla mũndũ ene nĩ kana ekĩe vinya ala maendeee kwaka ĩngĩ ĩkalũ. Ũndũ  ũsu waĩ wathani. (Soma Nzekalia 6:9-12.) Nzekalia eeiwe nĩose vetha na thaavu kuma kwa andũ atatũ maĩ manavika maumĩte Mbaviloni na ayĩitũmĩa kũseũvya ngovia nzeo mũno ya ũsumbĩ. Andũ asu maĩ Elitai, Toviya, na Yetaia. (Nzek. 6:11) We Nzekalia eeiwe nĩekĩe Ngavana Nzeluvaveli ũla waĩ wa mbaĩ ya Yuta na waĩ nzyawa ya Ndaviti ngovia ĩsu? Aiee. No nginya ala masyaĩĩsye makethĩwa maseng’ie ĩla weekĩie Mũthembi Mũnene Yosua ngovia ĩsu.

¹³ Ĩkũlyo nĩ, Ĩla Mũthembi Mũnene Yosua weekĩiwe ngovia ĩsu nĩwatw’ĩkie mũsumbĩ? Aiee. Kĩtumi nũndũ Yosua ndaĩ wa nzyawa ya Ndaviti ĩla yaumaa asumbĩ, na nũndũ wa ũu ndaaĩlĩte kũtw’ĩka mũsumbĩ. Kwoou kwĩka ũu kwaĩ wathani wa ũla Ngai ũkanyuva atw’ĩke mũsumbĩ na mũthembi tene na tene. Ũla mũthembi mũnene watw’ĩkĩthiw’e mũsumbĩ eetiwe Ũvonge. Maandĩko monanĩtye nesa kana ũsu wĩtĩtwe Ũvonge nĩ Yesũ Klĩsto.—Isa. 11:1; Mt. 2:23. *

14. Nĩ wĩa wĩva Yesũ ũtethasya e Mũsumbĩ na Mũthembi Mũnene?

¹⁴ Yesũ e Mũsumbĩ na Mũthembi Mũnene nĩwe mũtongoi wa nguthu sya Yeova sya ĩtunĩ. O na nũtethasya wĩa wake na kĩthito nĩ kana andũ ma Ngai mekale me asũvĩĩku o na kau matwĩe nthĩ yusĩe andũ ang’endu. (Yel. 23:5, 6) O mĩtũkĩ Klĩsto nũkũtongosya kaũnĩ wa kwananga mbaĩ nĩ kana atetee andũ ma Yeova na aikwata mbau ũsumbĩki mũnene wa Ngai. (Ũvu. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Ĩndĩ Ũvonge atanamba kũete ũsilĩlo, ve wĩa ũngĩ mũnene waĩle kwamba kwĩanĩsya.

15, 16. (a) Nĩ kwa nzĩa yĩva ũmũnthĩ andũ ma Ngai mombanĩtw’e ĩngĩ na makathew’a, na nũũ ũla wĩkĩte ũu? (b) Kũkeethĩwa moseo meva mũthyanĩ wa ũla Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Klĩsto?

¹⁵ Ve wĩa ũngĩ Yesũ wanengiwe eka kwĩthĩwa e Mũsumbĩ na Mũthembi Mũnene. Eeiwe “akaaka ĩkalũ ya Yeova.” (Soma Nzekalia 6:13.) Ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ, wĩa wa kwaka ũla Yesũ ũtethetye nĩ vamwe na kumya athaithi ma w’o mũtavonĩ wa Mbaviloni Ĩla Nene, na kũmbany’a ĩngĩ kĩkundi kya Kĩklĩsto. Maũndũ asu amekie mwaka wa 1919. O na nĩwanyuvie “ngombo yĩ na kĩthito na mbũĩ” nĩ kana ĩvangĩthasye wĩa wa kũtavany’a ũla ũtethaw’a nĩ kĩlungu kya yĩla ĩkalũ ya kĩ-veva kya kũũ nthĩ. (Mt. 24:45) O na ĩngĩ Yesũ nĩwĩthĩĩtwe e mũthangaau mũno wĩanĩ wa kũthesya andũ ma Ngai na kũmatetheesya mamũthũkũme Yeova ũndũ wendaa.—Mal. 3:1-3.

¹⁶ Ĩvindanĩ ya ũla Ũsumbĩki wa Myaka Ngili, Yesũ na ala asumbĩ na athembi 144,000 makasumbĩka vamwe nake, makavetea andũ aĩkĩĩku naĩ vyũ. Ĩla kĩu kĩkeanĩw’a, no athaithi ma w’o ma Ngai me oka makatiwa kũũ nthĩ. Nĩvo ĩndĩ kũtakethĩwa ũthaithi ũngĩ kũũ nthĩ eka o ũthaithi ũla wa w’o!

17. Yeova asyokie aĩkĩĩthya Ayuti kyaũ, na ndeto syake syamatethisye ata?

¹⁷ W’o ũvoo wa Nzekalia watetheeisye Ayuti ata ĩvindanĩ yĩu? Yeova nĩwamaĩkĩĩthisye kana makekalaa na mũuo na akamasũvĩaa maendeea kũtethya wĩa wake. Ĩla wamaĩkĩĩthisye kana ĩkalũ yĩkaakwa, no nginya methĩwe mausũiwe nĩ wĩkwatyo ngoonĩ syoo. Ĩndĩ mesaa kũtethya wĩa wingĩvĩte ũu ata na nĩw’o manyivĩte? Ndeto ila Nzekalia wasyokie amatavya nĩsyavetangie wia kana nzika ila methĩwa maĩ nasyo. Ngai nĩwawetie kana andũ angĩ aingĩ aĩkĩĩku o ta Elitai, Toviya, na Yetaia “makooka na makyaka ĩkalũnĩ ya Yeova.” (Soma Nzekalia 6:15.) Kwoou nũndũ kũvikĩa vau nĩmamanyie kana Ngai nũkũmatetheesya, mayaananga saa. Malikile wĩanĩ maendeea na mwako o na kau mũsumbĩ wa Velisia nĩwaĩ anaumya  mwĩao wa kũũngamya wĩa ũsu. O na vayaavĩta ĩvinda ĩasa Yeova ataumĩtye kĩsiĩĩi kĩu kĩnene kyeekĩĩtwe nĩ mũsumbĩ ũsu. Ĩtina wa ũu ĩkalũ nĩyathelile mwakanĩ wa 515 Klĩsto ate mũsyae. (Esa. 6:22; Nzek. 4:6, 7) Ĩndĩ ndeto isu Yeova waneenie syoonanisye kana ve maũndũ maseo mũnango maĩlĩte kwĩanĩa ĩvindanĩ yĩĩ yitũ.

18. Ĩandĩko ya Nzekalia 6:15 yĩanĩaa ata ũmũnthĩ?

¹⁸ Ũmũnthĩ andũ milioni mbingĩ nĩmaendeee kũlika ũthaithinĩ wa w’o, na nĩmew’aa ngoo syoo iimasukuma maumĩsye Yeova ‘syĩndũ syoo’ ila nzeo vyũ nĩ kana makwate mbau wĩa wa kwaka yĩla ĩkalũ yake ĩnene ya kĩ-veva. Syĩndũ isu nĩ ta ĩvinda yoo, vinya woo, na malĩ yoo. (Nth. 3:9) Tũtonya kũmanya ata nesa vyũ kana Yeova nũtanaa oona tũilũmany’a nake? Lilikana kana Elitai, Toviya, na Yetaia nĩmaetie syĩndũ ila syatũmĩiwe nĩ Nzekalia kũseũvya ĩla ngovia ya ũsumbĩ. Ngovia ĩsu yatw’ĩkie “ũlilikan’yo” wa ũndũ meeyumisye nĩ kana makwate mbau ũthaithi wa w’o. (Nzek. 6:14) O ta ũu, wĩa ũla tũtethasya vamwe na wendo ũla twĩthĩawa naw’o kwondũ wa Yeova nĩ syĩndũ itakola. (Aevl. 6:10) Yeova akaililikanaa kĩla ĩvinda.

19. Ala mawoni Nzekalia wooniw’e maĩlĩte kũtũtethya ata ũmũnthĩ?

¹⁹ Wĩa ũla ũtethetw’e kwondũ wa ũthaithi wa w’o ũtũĩkĩĩthasya kana Yeova nũtũathimĩte na Klĩsto e vamwe naitũ atũtongoesye. Ũsu nĩ ũĩkĩĩthyo mũlũmu na tũwene na metho maitũ. Twĩ ũseũvyonĩ mũlũmu ũtakanangĩka tene na tene na ũtũsũvĩaa. Ũndũ w’onthe wosanĩte na kĩeleelo kya Yeova kwondũ wa ũthaithi wa w’o “ũkeethĩwa,” kana kwa ndeto ingĩ, ũkeanĩa. Tanĩa kĩanda kyaku andũnĩ ma Yeova na ‘ũyĩw’aa na kĩthing’ĩĩsyo wasya wa Yeova Ngai waku.’ Weeka ũu ũkekalaa ũsũvĩonĩ wa Mũsumbĩ na Mũthembi Mũnene vamwe na ala atwai ma ala makasya ma kaũ ma ĩtunĩ. Ĩka kyonthe kĩla ũtonya ũkwate mbau ũthaithi wa w’o. Weeka ũu, ĩthĩwa ũte na nzika kana Yeova wa nguthu akaũsũvĩaa ĩvindanĩ yĩĩ yĩtiele nthĩ ĩno ĩtanamba kũthela, o na kũvika tene na tene!