Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Bemuzhikijila ku Makalaki ne Munchinya

Bemuzhikijila ku Makalaki ne Munchinya

“Kikamweka inge mwatako muchima kumvwina jiwi ja Yehoba Lesa wenu.”—ZEKA. 6:15.

NYIMBO: 61, 22

1, 2. Kimwesho kya kwa Zekaliya kya butanu na bubiji byo kyapwile, byubilo bya Bayudea mu Yelusalema byajinga byepi?

KIMWESHO kya butanu na bubiji kyamwene Zekaliya byo kyapwilenga, uno ngauzhi waikele na milanguluko yavula. Yehoba walayile’mba ukakambula bantu boba bubi. Uno mulaye watundaikile bingi Zekaliya. Pano bino, kechi wamwenepo lupimpu ne. Bantu bavula batwajijile na byubilo byabo byatama ne kubula bukishinka, kabiji kechi bapwishishe kushimukulula nzubo ya Yehoba mu Yelusalema ne. Mambo ka Bayudea o balekejile bukiji mwingilo wibapele Lesa? Nanchi babwelele mu muzhi wabo na kutatu muchima pa bwikalo bwabo nyi?

2 Zekaliya wayukile’mba Bayudea babwelele ku Yelusalema bajinga banabalume ne banabakazhi ba lwitabilo. Bo bantu “bo batundaikile kwi Lesa wa kine” kusha mazubo abo awama ne mingilo yabo mu Babilona. (Eze. 1:2, 3, 5) Bashile ntanda yo bayukile bulongo ne kuya ku mpunzha yo babujile kuyuka. Banemekele bingi mwingilo wa kushimukulula nzubo ya Yehoba, o ene mambo o baendejile museke walepele makilomita 1,600.

3, 4. Ñanyi mikiika yapichilemo Bayudea byo babwelele ku Yelusalema?

3 Kufuma ku Babilona kuya ku Yelusalema palepele bingi. Byo bayilenga, Bayudea bafwainwa balangulukilenga pa bwikalo byo bukekala ku mpunzha ya katataka ko bayilenga. Baumvwine bantu byo baambanga’mba kala Yelusalema wajinga muzhi wawama bingi. Bakote bo bajinga nabo bayukile nzubo ya Lesa byo yawamine kala. (Eze. 3:12) Inge kya kuba mwajinga nabo pa luno lwendo, umvwe mwaubile byepi pa kumona muzhi wa Yelusalema, muzhi wa katataka ko mwayilenga na kwikala? Nanchi inge mwajinga na bulanda pa kumona muzhi washalatu ke masala kabiji mwamena ne nsono nyi? Nanchi inge mwaesakenye masakwa akosa a Babilona na masakwa a Yelusalema apumaukile, kabiji pajinga binzhilo ne byamba bya usopa saka papulangilatu nyi? Nangwa byonkabyo, bantu bepaine kuya na kwingila. Bemwenejile Yehoba byo ebazhikijile pa lwendo lwabo lwalepele bingi lwa kubwela ku ntanda yabo. Kintu kitanshi kyo baubile byo bafikiletu ke kushimika kya kusokelapo bitapisho pa mpunzha pajinga nzubo ya Lesa kala, kabiji batatwile kupana bitapisho kwi Yehoba pa juba pa juba. (Eze. 3:1, 2) Patanshi bajinga bingi na lusekelo mambo balangulukilenga’mba kafwako kikebabwezha panyuma ne.

4 Kununga pa kushimukulula nzubo ya Lesa, bena Isalela bafwainwe kushimukulula mizhi yabo. Bafwainwe kushimukulula mazubo, kujima majimi ne kukebela bisemi byabo kajo. (Eze. 2:70) Mwingilo ye bajinga nanji wamwekele kubaya bingi. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, balwanyi babo baishile ne kutendeka kwibakanya. Nangwa kya kuba patanshi bachinchikile, bino bano balwanyi babo bwatwajijile kwibakatazha pa myaka 15. (Eze. 4:1-4) Lukatazho lukatampe lwaishile mu mwaka wa 522 B.C.E., kimye mfumu wa Pelisha kyo akainye mingilo yonse ya kushimukulula Yelusalema. Kyamwekelengatu nobe uno muzhi kechi bakamushimukulula ne.—Eze. 4:21-24.

5. Yehoba waubilepo byepi bantu banji byo balekele mwingilo wa kushimika?

5 Yehoba wayukile bintu byapichilengamo bantu banji. Lesa wamwesheshe Zekaliya kimwesho kyapeleleko kya kukwasha Bayudea kuyuka’mba wibatemwa kabiji wibasanchijile pa mingilo yo baingijileko, ne kwibakwasha kushiinwa’mba ukebazhikijila umvwe batendeka jibiji kushimika. Pa mambo a mwingilo wa kushimukulula nzubo ya Lesa, Yehoba wibalayile’mba: “Kino kikamweka inge mwatako muchima kumvwina jiwi ja Yehoba Lesa wenu.”—Zeka. 6:15.

NZHITA YA BAMALAIKA

6. (a) Ñanyi bintu bitanshi byamwene Zekaliya mu kimwesho kya butanu na busatu? (Monai kipikichala kitanshi.) (b) Mambo ka bambili o baikejile na misombelo yapusana pusana?

6 Kimwesho kya butanu na busatu kyamwene Zekaliya kyakoseshe bingi lwitabilo lwabo. (Tangai Zekaliya 6:1-3.) Akilangulukai pa kino: Zekaliya wamwene makalaki ana a nkondo saka afuma “pakachi ka mitumba ibiji . . . ya mukuba.” Bambili bakokelenga ano makalaki bajinga na misombelo yapusana pusana. Kino kyakwashisheko kuyuka mwapusenejile baendeshenga ano makalaki. Zekaliya waipwizhe’mba: “Bano bo bañanyi?” (Zeka. 6:4) Ne atweba twafwainwa kwibayuka mambo kino kimwesho kyanema bingi kwi atweba.

Yehoba ne luno utuma bamalaika kuya na kuzhikijila ne kukosesha bantu banji

7, 8. (a) Mitumba ibiji imenako ka? (b) Mambo ka ino mitumba o yaikejile ya mukuba?

7 Mu Baibolo, mitumba imenako bufumu nangwa makafulumende. Mitumba ya mu kimwesho kya kwa Zekaliya ipasha na mitumba ibiji yalumbululwa mu bungauzhi bwa kwa Danyela. Mutumba umo wimenako bumfumu bwa Yehoba bwa myaka ne myaka bwa pa bilengwa byonse. Mutumba mukwabo wimenako Bufumu bwa Bumesiasa buji mu maboko a kwa Yesu. (Da. 2:35, 45) Kufumatu kimye Yesu kyo bamubikile pa bufumu mu kimye kya kibundo mu 1914, ino mitumba yonse ibiji ko ikiji kabiji ibena kwingila mwingilo wanema bingi mu kufikizha kyaswa muchima wa Lesa pano pa ntanda.

8 Mambo ka ino mitumba o yaikela ya mukuba? Byonkatu biji ngolode, mabwe a mukuba anema bingi. Kimye kyo bashimikilenga tente wa lusambakeno, Yehoba wakambizhe kuba’mba bakengijishe ano mabwe abembela. Kabiji kimye kyo bashimikilenga nzubo ya Lesa mu Yelusalema wibakambizhe kwingijisha ano mabwe. (Lupu. 27:1-3; 1 Mfu. 7:13-16) Onkao mambo, mitumba ibiji ya mukuba itukwasha kuyuka byawama bumfumu bwa Yehoba bwa pa bilengwa byonse ne Bufumu bwa Bumesiasa bukaletela bantu bonse mapesho.

9. Bañanyi baendeshenga makalaki, kabiji bebapele ñanyi mwingilo?

9 Pano twayai twisambe pa makalaki. Ano makalaki ne beendeshenga bemenako ka? Baendeshenga ano makalaki bajinga bamalaika, kabiji kyamweka ajinga mabumba apusana pusana a bamalaika. (Tangai Zekaliya 6:5-8.) Bafuminenga “ku meso a Nkambo wa ntanda yonse,” kabiji bebatumine kuya na kwingila mwingilo wanema bingi. Ñanyi mwingilo yenkawo? Makalaki ne beendeshenga bebatumine kuya na kwingijila ku mapunzha apusana pusana. Mwingilo wabo wajinga wa kuzhikijila bantu ba Yehoba ku balwanyi babo kikatakata ba “ku kyalo kya ku kabeta ka ku buyeke,” ko kuba’mba, Babilona. Yehoba wakebelenga bantu banji kuyuka’mba kechi bakekalapo bazha jibiji mu Babilona ne. Kino kyafwainwe kyatekeneshe bingi bantu bashimikilenga nzubo ya Lesa mu moba a kwa Zekaliya. Kechi bafwainwe kwakamwa’mba balwanyi babo bakebakanya kushimika ne.

10. Kimwesho kya kwa Zekaliya kya makalaki ne beendeshenga kyakonsha kukwasha byepi bantu ba Lesa lelo jino?

10 Byonka byo aubile mu moba a Zekaliya, Yehoba wa mabumba utuma bamalaika kuya na kuzhikijila ne kukosesha bantu banji. (Mala. 3:6; Hebe. 1:7, 14) Kufumatu kimye bena Isalela ba ku mupashi kyo bafumine mu buzha bwa kifwanyikizho mu Babilona Mukatampe mu 1919, balwanyi bakankalwa kukanya kukomenako kwa bupopweshi bwa kine. (Lum. 18:4) Na mambo a kuba tuji na bamalaika betuzhikijila, kechi twafwainwa kwakamwa’mba jibumba ja Yehoba jikabwela jibiji mu buzha ku bupopweshi bwa bubela ne. (Sala. 34:7) Pakuba, twashiinwa kuba’mba bantu ba Lesa bakatwajijila kumupopwela na lusekelo. Kimwesho kya kwa Zekaliya kitukwasha kushiinwa kuba’mba twazhikijilwa mu kimfutele kya mitumba ibiji.

11. Mambo ka o twafwainwa kubujila kwakamwa pa bantu ba Lesa byo bakebalukuka kulutwe?

11 Katatakatu makafulumende a mu ino ntanda ya kwa Satana akakwatankane pamo ne kulukuka bantu ba Lesa. (Ezi. 38:2, 10-12; Da. 11:40, 44, 45; Lum. 19:19) Bungauzhi bwa kwa Ezikyo bwalumbulula’mba mazhita a ano makafulumende aketulukuka byonkatu makumbi byo avweta pa kyalo, kabiji bakeya na bukaji bukatampe saka benda pa bambili. (Ezi. 38:15, 16) * Nanchi twafwainwa kwakamwa nyi? Ine, kwalepeshatu! Tuji na nzhita ikatampe. Pa kimye kya malwa akatampe, nzhita ya bamalaika ba Yehoba wa mabumba ikeya na kuzhikijila bantu ba Lesa ne kwipaya balwanyi ba bumfumu bwa Lesa. (2 Tesa. 1:7, 8) Jino juba jikawama bingi! Pano ñanyi ukatangijila nzhita ya Yehoba ya mwiulu?

MFUMU KABIJI ÑANGA BAMUWVWIKA MUNCHINYA KWI YEHOBA

12, 13. (a) Zekaliya bamwambijile kuba ka? (b) Twayuka byepi amba mwanamulume ye batela’mba Musele ye Yesu Kilishitu? Lumbululai.

12 Zekaliya wamwene bimwesho bitanu na bisatu bunke bwanji. Pano kyalondejilepo, waubile kintu kyatundaikile boba bashimukulwilenga nzubo ya Lesa. (Tangai Zekaliya 6:9-12.) Zekaliya bamwambijile kutambula siliva ne ngolode kwi Heledai, Tobiyaja ne Yedaya, banabalume basatu babwelele kufuma ku Babilona, ne kwingijisha bino bya bupe kulenga “munchinya mukatampe.” (Zeka. 6:11, tubyambo twa munshi.) Nanchi Zekaliya bamwambijile kubika munchinya ku mutwe wa ndamakyalo Zelubabele wa mu mukoka wa Yuda kabiji wa mu kisemi kya kwa Davida nyi? Ine. Zekaliya wabikile munchinya ku mutwe wa kwa Yoshua, ñanga mwine mukatampe, kabiji bonse bamweneko bafwainwa bakuminye bingi.

13 Nanchi ñanga mwine mukatampe aye Yoshua byo bamubikile munchinya kyamulengejile kwikala mfumu nyi? Ine, Yoshua kechi wafumine mu kisemi kya Davida kya bufumu ne. Onkao mambo, kechi wafikijilemo kwikala mfumu ne. Kuno kumuvwika munchinya bwajinga bungauzhi bwamwesheshenga’mba kukekala mfumu kabiji ñanga wa myaka ne myaka kulutwe. Ñanga Mwine Mukatampe ukekala mfumu bamutelele’mba Musele. Binembelo bimwesha’mba uno Musele wajinga Yesu Kilishitu.—Isa. 11:1; Mat. 2:23, tubyambo twa munshi.

14. Byo aji Mfumu kabiji Ñanga Mwine Mukatampe, Yesu ubena kuba ka?

14 Byo aji Mfumu kabiji Ñanga Mwine Mukatampe, Yesu ye ntangi wa nzhita ya Yehoba ya mwiulu. Onkao mambo, wingila na ngovu kuzhikijila jibumba ja bantu ba Lesa nangwa kya kuba bekala mu ntanda muji bantu bakanama. (Yele. 23:5, 6) Katatakatu Kilishitu akatangijile nzhita ya mwiulu kwiya na kushinda bisaka bya bantu ne kutumbijika bumfumu bwa Lesa bwa pa bilengwa byonse ne kuzhikijila bantu ba Yehoba. (Lum. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Pano bino, saka akyangye kuchibila bantu mambo, uno Musele uji na mwingilo mukwabo wanema bingi ye akengila.

UKASHIMIKA NZUBO YA LESA

15, 16. (a) Mwingilo wa kushimika nzubo ya Lesa wavwangilemo kubwezha ne kutokesha ka, kabiji ñanyi waingijile uno mwingilo? (b) Ñanyi bintu byawama bikoba Bukalama bwa Kilishitu bwa Myaka Kiumbi?

15 Kununga pa kwikala Mfumu kabiji Ñanga Mukatampe, Yesu bamupele ne mwingilo wa ‘kushimika nzubo ya Yehoba.’ (Tangai Zekaliya 6:13.) Mu moba a kupelako, mwingilo wa kwa Yesu wa kushimika nzubo ya Lesa wavwangilemo kufumya bapopweshi ba kine mu buzha mu Babilona Mukatampe ne kubwezha kipwilo kya bwina Kilishitu mu 1919. Kabiji watongwele “kalume wa kishinka kabiji wa maana” kuba’mba atangijilenga mwingilo mu bipango bya pano pa ntanda bya nzubo ya Lesa ya ku mupashi. (Mat. 24:45) Kabiji Yesu ubena kutokesha bantu ba Lesa ne kwibakwasha kupopwela Lesa mu jishinda jawama.—Mala. 3:1-3.

16 Mu kimye kya Bukalama bwa Myaka Kiumbi, Yesu ne ba 144,000 bo akalamanga nabo bakakwasha bantu ba kishinka kwikala balumbuluka. Uno mwingilo inge wapwa, bapopweshi ba Lesa ba kine bo bonka bakashala pano pa ntanda. Ntanda bakeitokesha kabiji pakekalangatu bapopweshi ba kine.

INGILAINGAKO MWINGILO WA KUSHIMIKA

17. Yehoba walayile Bayudea amba ka, kabiji byambo byanji bibakwashishe byepi?

17 Byambo bya kwa Zekaliya byakwashishe byepi Bayudea bajingako mu moba anji? Yehoba walayile kwibakwasha ne kwibazhikijila pa kwingila mwingilo wabo. Mulaye wanji wa kuba’mba ukebakwasha kushimukulula nzubo ya Lesa wibakoseshe bingi. Pano bantu bacheche bakonsheshe kwingila byepi uno mwingilo wabayile bingi ne kumupwisha? Byambo byalondejilepo bya kwa Zekaliya bibakwashishe kuchinchika ne kuleka kuzhinauka. Kununga pa bukwasho bwa bantu ba kishinka nabiji Heledai, Tobiyaja ne Yedaya, Lesa waambile’mba bantu bakwabo bavula “bakeya na kushimikako nzubo ya Yehoba.” (Tangai Zekaliya 6:15.) Byo bayukile’mba Lesa ukebakwasha, Bayudea ponkapotu babwelele na kushimika nangwa kya kuba bebakainyenga. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, Yehoba wafumishepo mukiika wajinga nobe mutumba mukatampe, ko kuba’mba walengejile mfumu kwibaswisha kwingila mwingilo wa kushimika nzubo ya Lesa kabiji beipwishishe mu 515 B.C.E. (Eze. 6:22; Zeka. 4:6, 7) Pano bino, abino byambo bya Yehoba bibena kufika ne lelo jino.

Yehoba kechi ukavulama mingilo yetu ne butemwe bo tumumwesha ne (Monai mafuka 18, 19)

18. Kinembelo kya Zekaliya 6:15 kibena kufika byepi lelo jino?

18 Lelo jino, bantu bavula babena kwiya mu bupopweshi bwa kine, kabiji babena kupana “bintu byawamisha” byo baji nabyo na muchima yense. Kino kyavwangamo kwingijisha kimye, ngovu ne mali abo kutundaika nzubo ya Yehoba ya ku mupashi. (Maana 3:9) Twakonsha kushiinwa byepi kuba’mba Yehoba wanemeka byo tuba pa kutundaika mwingilo wanji? Vulukai kuba’mba Heledai, Tobiyaja ne Yedaya bapaine bintu byaingijishe Zekaliya pa kulenga munchinya. Uno munchinya waikele ke “kivuluko” nangwa’mba ‘kya kwibavulukilako’ pa bupe bo bapaine bwa kukwasha bupopweshi bwa kine. (Zeka. 6:14; tubyambo twa munshi.) Ne lelo jino, Yehoba kechi ukavulama mingilo yetu ne butemwe bo tumumwesha ne. (Hebe. 6:10) Ukavulukanga mingilo yetu myaka ne myaka.

19. Bimwesho byamwene Zekaliya bitukwasha byepi lelo jino?

19 Bintu byonse byaingila bapopweshi ba kine mu ano moba apelako ke bishiino bimwesha’mba Yehoba ubena kwibapesha kabiji Kilishitu ubena kwibatangijila. Tuji mu jibumba jakosa, jazhikijilwa kabiji ja myaka ne myaka. Kyaswa muchima wa Yehoba ku mpopwelo ya kine “kikamweka.” Sanchilainga Yehoba pa kwikala mu jibumba janji, kabiji ‘taingako muchima kumvwina jiwi ja Yehoba Lesa wenu.’ Umvwe mwauba bino, bakemuzhikijilanga ku Mfumu kabiji Ñanga Mwine Mukatampe ne ku bendesha makalaki a mwiulu, ko kuba’mba, bamalaika. Ingilainga papelela bulume bwenu kutundaika bupopweshi bwa kine. Yehoba wa mabumba ukatwajijila kwimuzhikijila mu kimye kyashalako kya buno bwikalo, ne myaka ne myaka!

^ jifu. 11 Pa kuba’mba muyukilepo byavula, monai “Mepuzho Afuma ku Batanga” mu Kyamba kya Usopa kya May 15, 2015, ma. 29-30.