1, 2. Keman tanauatijkej Zacarías kitamiitak chikometika taman, ¿toni panotoya iniuan judíos akin yetoyaj Jerusalén?

KEMAN tanauatijkej Zacarías kitamiitak chikometika taman, kipiaya miak taman tein itech tanemilis. Xa semi kiyolchikauak keman Jiova motenkauak kintatsakuiltis akin amo melauak monejnemiltiaj. Sayoj ke tein melauj, nochi kisentokaya kemej ipa. Miakej kisentokayaj kichiujtoyaj tein amo melauak uan tein amo kuali. Uan no, judíos ayamo kitamiyekchijchiuayaj itemplo Jiova. ¿Keyej niman kikaujkej tekit tein Dios kinmakaka? ¿Mokepkej Jerusalén porin sayoj kitemotoj kuali nemiskej?

² Zacarías kimatia ke judíos akin mokepkaj Jerusalén takuaujtamatiaj iuan Jiova. Biblia kijtoua ke “Dios akin melauak kinolinijka” maj kikauanij ininchan uan tekimej tein kipiayaj ompa Babilonia (Esd. 1:2, 3, 5). Kikaujkaj se tal tein kuali kiixmatiaj uan yajkej okse tal tein miakej judíos amo keman kiitstoyaj. Kemej kiitayaj ke motelnekia kiyekchijchiuaskej itemplo Dios, motemakakej ojtokaskej 1,600 kilómetros kampa semi ouijkan.

3, 4. ¿Toni ouijkayomej kipanokej judíos akin mokepkej Jerusalén?

 ³ Keman ojtokatoyaj, judíos xa miak horas tanemilijkej uan ika tajtojkej keniuj nemiskiaj kampa mokaltaliskiaj. Kitekakilijkaj ke achto tel takualtsinkan katka. Uan akin xiuejkejya katkaj kiitakaj templo tein tel kualtsin katka (Esd. 3:12). Komo iniuan tiojtokatoskiaj, ¿keniuj timomachiliskiaj keman tiajsiskiaj uan yekinika tikitaskiaj Jerusalén? ¿Techtayokoltiskia tikitaskej ke nochi xitintoya uan xiuijtik katka? ¿Tikelnamikiskiaj uejueyi tepamit tein kiyoualouaya Babilonia keman tikitaskiaj tepamit tein kiyoualouaya Jerusalén, tein xitintoya uan amo kipiayaok puertas? Sayoj ke judíos amo mosenkaujkej, porin keman ojtokatoyaj kiitakej ke Jiova kinmatampauij uan kinpaleuij. Keman ajsikej, yekinika kichijchiujkej se altar kampa achto yetoya templo. Ompa mojmostaj peuak kimakaj Jiova nemaktilmej (Esd. 3:1, 2). Kemej semi yolpaktoyaj, moitaya ke amo teyi kichiuaskia maj mosenkauanij.

⁴ Israelitas amo sayoj monekia kiyekchijchiuaskej templo, ta no monekia kiyekchijchiuaskej ininchan itech xolalmej. No monekia kitokaskej tein kikuaskiaj ininchankauan (Esd. 2:70). Onkaya miak tekit. Sayoj ke, akin kinixnamikiaj niman peuak kitemouaj kintsakuiliskej. Kinkuejmolojkej kaxtol xiujmej, uan israelitas yolik peuak mosenkauaj (Esd. 4:1-4). Uan no, itech xiuit 522 achto itech totonaluan, akin tekiuajtia Persia tanauatij maj motsakuili tekit ompa Jerusalén. Moitaya ke amo keman kiyekchijchiuaskiaj xolal (Esd. 4:21-24).

5. ¿Keniuj Jiova kinyolchikauak israelitas?

⁵ Jiova kimatia tein judíos kinpolouaya. Yejua ika, kiitaltij Zacarías se chikueyitika taman tein ika kinyekmatiltij ke kintasojtaya uan ke kitasojkamatia nochi tein kichiujkaj hasta ijkuak. No kinekia maj kimatinij ke kinmatampauiskia komo oksepa kichiuayaj tekit tein kinmakaka. Itechkopa Zacarías, motenkauak nejin komo kiyekchijchiuayaj templo: “Mochiuas, komo nankikakij itajtol Jiova nanmoDios” (Zac. 6:15).

6. 1) ¿Keniuj peua chikueyitika taman tein kiitak Zacarías? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.) 2) ¿Keyej tatamamej caballos?

⁶ Chikueyitika taman tein kiitak Zacarías xa yejua tein okachi kichikaua totakuaujtamatilis (xikonixtajtolti Zacarías 6:1-3). Maj tiknemilikan tein kiitak Zacarías: naui carros tein nesi tateuitijya ijsiujka kisaj tatajko kampa moajsij ome tepemej tein chijchiujtokej ika cobre. Caballos tein kintitilatsaj carros tatamamej, uan nejin kichiua maj amo ouij se kinixmati. Zacarías tajtani: “¿Tonimej nejin, notekotsin?” (Zac. 6:4). Kemej nejin no moteluika touan, no timotajtaniaj toni kiixnextiaj.

7, 8. 1) ¿Toni kiixnextiaj ome tepemej? 2) ¿Keyej chijchiujtokej ika cobre?

⁷ Itech Biblia, tepemej kemansa kiixnextiaj tekiuajyomej. Tepemej tein Zacarías kiitak tamatij kemej ome tepemej tein Daniel ika tajtoj. Se kiixnextia iueyi taixyekanalis Jiova tein uejkaua nochipaya. Uan okse kiixnextia Tekiuajyot tein moajsi imako Mesías (Dan. 2:35, 45). Keman Jesús kiixtalijkej kemej tekiuaj itech xiuit 1914, nejin ome tepemej peuak moajsij uan tel tapaleuiaj maj mochiua itanejnekilis Dios nikan taltikpak.

⁸ ¿Keyej chijchiujtokej ika cobre? Ijkon kemej oro, cobre kitelpia ipatiuj uan petani. Jiova tanauatij maj kitekitiltianij  cobre keman kichijchiujkej tabernáculo uan satepan templo tein moajsia Jerusalén (Éx. 27:1-3; 1 Rey. 7:13-16). Yejua ika, kemej ome tepemej chijchiujtokej ika cobre kinextia ke iueyi taixyekanalis Jiova uan Tekiuajyot tein moajsi imako Mesías tel kuali ixyetokej. Nejin ome taman kichiuas maj taltikpakneminij kuali moajsikan uan maj kipiakan miak tatiochiualismej.

9. ¿Akonimej kinejnemiltiaj carros, uan toni moneki kichiuaskej?

⁹ ¿Toni kiixnextiaj carros uan akin kinnejnemiltiaj? Ángeles kinnejnemiltiaj carros, uan xa xejxeliujtokej kemej seseko yaskej (xikonixtajtolti Zacarías 6:5-8). Kisaj iixpan akin taixyekana itech nochi taltikpak kichiuatij se tekit tein motelneki. Kintitanij itech seki talmej maj kinmatampauitij itekitikauan Jiova, okachiok ompa Babilonia, tal tein moajsi kampa ika norte. Jiova kichiuas tein tapaleuis maj itekitikauan amo oksepa moajsikan imako Babilonia. Nejin xa semi kinyolseuij akin kichijchiujtoyaj templo itech itonaluan Zacarías. Kiyekmatiaj ke akin kinixnamikiaj amo kintsakuiliskiaj.

10. ¿Toni techyekmatiltiaj carros uan akin kinejnemiltiaj tein Zacarías kiitak?

¹⁰ Jiova kisentoka kinmatampauia itekitikauan uan kinyolchikaua ika ininnepaleuil ángeles (Mal. 3:6; Heb. 1:7, 14). Keman itech xiuit 1919 ixolal Jiova peuak amo moajsiok imako Ueyi Babilonia, taneltokalis tein melauak kisentokani moskaltiani maski taixnamikinij kitemouanij kitsakuiliskej (Apoc. 18:4). Kemej ángeles techmatampauiaj, amo onkak keyej tikmouiliskej maj ixolal Dios oksepa moajsi imako taneltokalis tein amo melauak (Sal. 34:7). Tikyekmatij ke tiksentokaskej tiktekitiliskej toDios ika yolpakilis. Keman itech titanemiliaj nejin tein Zacarías kiitak, tikmatij ke ome tepemej techpaleuiaj uan techmatampauiaj.

11. ¿Keyej moneki amo timouiskej keman kinixnamikiskej itekitikauan Dios?

¹¹ Amo uejkaua, tekiuajyomej tein moajsij imako Satanás mosenkuiskej uan kitemoskej kiixpoloskej ixolal Dios (Ezeq. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Apoc. 19:19). Ezequiel kijtoj ke nejin tekiuajyomej sentakuiskej itech nochi taltikpak kemej yeskia mixti. No kijtoj ke youij ininpanko caballos uan ke kinixnamikiskej ika kualanyot itekitikauan Dios (Ezeq. 38:15, 16). * ¿Moneki timouiskej? Amo. Itateuijkauan Jiova techpaleuiskej. Keman mochiujtos okachi ueyi tajyouilis, ángeles kinmatampauiskej itekitikauan Dios uan kinixpoloskej akin kiixnamikij iueyi taixyekanalis (2 Tes. 1:7, 8). ¡Tel kualtsin yeski nejon tonal! Sayoj ke ¿akoni kinixyekana itateuijkauan Jiova ompa iluikak?

12, 13. 1) ¿Toni Jiova kiluia Zacarías maj kichiua? 2) ¿Keniuj tikmatij ke takat akin kitokaytiaj “Itsmol” kiixnextia Jesucristo?

¹² Sayoj Zacarías kiitak chikueyi taman tein ika motajtoua itech amatajkuilol  tein kijkuiloj. Ompa, senteixtenoj kichiua se taman tein oksekin kiitaskej uan tein kinyolchikauas akin kiyekchijchiujtokej itemplo Dios (xikonixtajtolti Zacarías 6:9-12). Jiova kiluia maj iniuan tajto Heldai, Tobiya uan Jedayá, akin yankuixtok kiskaj Babilonia, uan maj kintajtani plata uan oro. Ika nejon, Zacarías moneki kichijchiuas se tel kualtsin corona (Zac. 6:11). ¿Akoni kikuataliliskiaj nejon corona? ¿Kikuataliliskiaj tekiuaj Zorobabel, akin ualeuaya itech kalyetouanij Judá uan katka ichankauj David? Amo. Jiova kiluia Zacarías maj kikuatalili corona tayekankatiopixkat Josué. Nejin xa kimoujkaitaj akin ompa moajsij.

¹³ ¿Kijtosneki nejin ke tayekankatiopixkat Josué mochiuati tekiuaj? Amo. Yejua amo ueli mochiua tekiuaj porin amo ualeua itech ichankauan tekiuaj David. Keman kikuataliliaj corona kiixnextia se taman tein satepan kipanos se tekiuaj uan tiopixkat akin amo keman momikilis akin kitokaytiaj “Itsmol”. ¿Akoni yeski? Biblia senkis kinextia ke yejua Jesucristo (Is. 11:1; Mat. 2:23).

14. ¿Toni kichiua Jesús kemej tekiuaj uan tayekankatiopixkat?

¹⁴ Jesús kichiua tekit kemej tekiuaj uan tayekankatiopixkat, uan kinixyekana ángeles. Chikauak tekiti porin kitemoua maj itekitikauan Dios kuali momachilikan itech nejin taltikpak kampa tel onkak tateuilis (Jer. 23:5, 6). Amo uejkaua, kintanis tekiuajyomej uan ijkon kipaleuis iueyi taixyekanalis Jiova uan itekitikauan yejuatsin (Apoc. 17:12-14; 19:11, 14, 15). Sayoj ke achto ke ejkos nejon tonal, Jesús oso “Itsmol” kipia se ueyi tekit tein moneki kichiuas.

15, 16. 1) ¿Akoni oksepa kiixtalij uan kichipauani inechikol Dios axkan, uan keniuj kichiuani? 2) ¿Keniuj nemiskej taltikpakneminij keman tamis iTekiuajyo Cristo tein uejkauas Mil Xiujmej?

¹⁵ Jesús amo sayoj kiixtalijkej kemej tekiuaj uan tayekankatiopixkat, ta no kiixtalijkej maj kichijchiua “itemplo Jiova” (xikonixtajtolti Zacarías 6:13). Itech xiuit 1919, kichiuak nejin keman kikixtij ixolal Dios itech Ueyi Babilonia uan oksepa kiixtalij nechikol. No kiixtalij takeual takuaujtamach uan tamatkej maj kiixyekana tekit tein mochiua itech inechikol Dios nikan taltikpak (Mat. 24:45). Jesús no tachipauani itech ixolal Jiova uan kinpaleuiani itekitikauan maj kitekitilikan Jiova kemej yejuatsin kiyolpaktia (Mal. 3:1-3).

¹⁶ Itech iTekiuajyo tein uejkauas Mil Xiujmej, Jesús uan 144,000 tekiuanij uan tiopixkamej kinpaleuiskej taltikpakneminij maj amo kipiakanok tajtakol. Satepan, itech taltikpak sayoj moajsiskej akin kiueyichiuaj Dios. Sayoj moajsis taueyichiualis tein melauak.

17. 1) ¿Toni Jiova kinyekmatiltij judíos? 2) ¿Keniuj kinpaleuij tein kinmatiltij?

¹⁷ ¿Keniuj kinpaleuij judíos tein Zacarías kinmatiltij? Jiova motenkaujka ke kinpaleuis uan kinmatampauis uan ijkon ueliskia kitamichijchiuaskej templo. Nejon kichiuak maj kichianij tein kuali. Sayoj ke kemej amo miakej katkaj, ¿keniuj ueliskia kitamichiuaskej tekit? Keman Zacarías kisentokak kinmatiltij tein Dios kijtouaya, xa kinpaleuij maj amo omeyolouanij nion maj mouinijok. Amo sayoj kiseliskiaj ininnepaleuil takamej tatakamatinij kemej Heldai,  Tobiya uan Jedayá, ta Dios kijtoj ke miakej oksekin kinpaleuiskiaj maj kichijchiuanij “itemplo Jiova” (xikonixtajtolti Zacarías 6:15). Judíos kiyekmatiaj ke Jiova kinpaleuiskia. Yejua ika, niman peuak tekitij maski akin tekiuajtia Persia tanauatijka maj amo kisentokanij. Dios niman kijkuanij nejon tein kintsakuiliaya, tein katka kemej se ueyi tepet. Uan itech xiuit 515 kitamichijchiujkej templo (Esd. 6:22; Zac. 4:6, 7). Sayoj ke, itajtoluan Jiova kinextiaj se taman tein okachi ueyi tein mochiujtok itech totonaluan.

18. ¿Keniuj mochiua axkan Zacarías 6:15?

¹⁸ Axkan, millones taltikpakneminij kitekitiliaj Dios. Yejuan kinyolpaktia temakaskej “tein kipia ipatiuj”, kemej inintonaluan, inintomin uan ininchikaualis (Prov. 3:9). Ijkon kipaleuiaj taueyichiualis tein melauak. Uan ueli tikyekmatij ke Jiova kipatiuita tonepaleuil tein titemakaj ika nochi toyolo. Maj tikelnamikikan ke Heldai, Tobiya uan Jedayá kitemakakej tein Zacarías ika kichijchiuak corona. Ika nejin corona moelnamikik ininnepaleuil itech taueyichiualis tein melauak (Zac. 6:14). No ijkon, Jiova amo keman kielkauas tein tikchiuaj itech itekiyo uan netasojtalis tein tiknextiliaj (Heb. 6:10).

19. ¿Keniuj moneki techpaleuis tein Zacarías kiitak?

¹⁹ Senkis moita ke itatiochiualis Jiova uan itaixyekanalis Cristo tapaleuiani maj itekitikauan Jiova kichiuakan se ueyi tekit itech nejin itamian tonalmej. Tiitekitikauan Dios tipouij itech se nechikol tein kuali ixyetok, kampa kuali se moajsi uan tein moajsis nochipaya. Tein Jiova kineki maj pano ika taueyichiualis tein chipauak mochiuas. Yejua ika, maj tikpatiuitakan tekit tein tikpiaj itech nechikol uan maj tikakikan “itajtol Jiova” toDios. Komo ijkon tikchiuaj, techmatampauiskej toTekiuaj uan Tayekankatiopixkat uan ángeles akin kinejnemiltiaj carros. Maj timochikauakan tikpaleuiskej taueyichiualis tein melauak. Ijkon, Jiova techpaleuis maj kuali tiyetokan itech nejin itamian tonalmej tein amo kuali tein mochiujtok, uan nochipaya.