1, 2. ¿Ken okatkaj israelitas ijkuak Zacarías okitak tlamantli chikome?

ZACARÍAS omokuayejyeko itech miak tlamantli ijkuak otlanki okitak tlamantli chikome. Sapanoa okiyolchika ijkuak Jehová okijto kintlajyouiltiskia ichtekej. Pero israelitas amo okipatlayaj inyelis. Sekimej otlachtekiayaj uan okichiuayaj miak tlamantli tlen amo kuali. Noijki ayamo okitlamiayaj iteokal Jehová. ¿Tleka amo otlanki okiyektlalijkej teokali? ¿San omokuepkej para kipiaskej kuali innemilis?

² Zacarías kuali okimatiaya israelitas omokuepkej porque otlaneltokayaj itech Jehová. Biblia kijtoa Jehová okichi ma kikauakan tlen okipiayaj ompa Babilonia (Esd. 1:2, 3, 5). Okikajtejkej tlali tlen kuali okixmatiayaj uan oyajkej kanin amo otlaixmatiayaj. Yejuan sapanoa okipatioitayaj kiyektlaliskej teokali, ik non, oyajkej uejka kanaj 1,600 kilómetros maski itlaj uelis kinpanoskia.

3, 4. ¿Tlen ouijkayotl okixnamikej israelitas ijkuak omokuepkej Jerusalén?

³ Ximokuayejyeko okiskej Babilonia uan oajsitoj Jerusalén,  uelis sapanoa omokuayejyekojkej ken okatka Jerusalén kanin chantiskiaj. Okikakej oksekimej okijtoayaj sapanoa kuajkualtsin okatka non altepetl. Uan akinmej yokipiayaj miak xiuitl okitakej sapanoa ueyi okatka teokali (Esd. 3:12). Tla inmiuan ompa tiaskiaj, ¿ken timomachiliskiaj ijkuak tikitaskiaj Jerusalén? ¿Otimoyolkokoskiaj porque yoxixintoka uan oxijyoak? ¿Tikijtoskiaj okachi kuali tepamitl tlen okipiaya Babilonia uan tepamitl tlen okipiaya Jerusalén nochi yoxixintoka? Pero israelitas amo omoyolkokojkej porque kuali okimatiayaj Jehová okinmaluijtoka uan okinmalui itech ojtli. Ijkuak oajsitoj san niman okichijchijkej se altar kanin okatka teokali. Ompa opejki mojmostla okitlamaniliayaj Jehová (Esd. 3:1, 2). Sapanoa oyolpakiayaj uan omotaya amo ikaj kinsotlauaskia.

⁴ Amo san okiyektlaliskiaj teokali, noijki omonekiaya kiyektlaliskej altepetl. Kinyektlaliskiaj kalmej uan otokaskiaj para kipiaskiaj tlen kikuaskiaj inkalchanejkauan (Esd. 2:70). Okipiayaj miak tekitl. Pero akinmej okinkokoliayaj amo okinekiayaj ma kiyektlalikan teokali uan altepetl. Pero yejuan otekitiayaj. Uan akinmej okinkokoliayaj kanaj 15 xiuitl okinmiluijtokaj amo ma kiyektlalikan teokali, ik non, israelitas omosotlajkej (Esd. 4:1-4). Noijki itech 522 achto itech xiuitl 1 (a.i.x. 1) ueyi tekiua tlen otlanauatiaya Persia otlanauati amo ma kiyektlalikan Jerusalén. Omotaya amo keman kiyektlaliskiaj (Esd. 4:21-24).

5. ¿Ken okinyolchika Jehová israelitas?

⁵ Jehová okimatiaya ken omonekiaya kinpaleuis israelitas. Ik non, okititi Zacarías saiktlami tlamantli kanin okiteititiaya sapanoa okintlasojtlaya uan okintlasojkamatiliaya tlen okichiuayaj. Noijki okinekiaya ma kimatikan kinmaluiskia tla kichiuaskiaj tekitl tlen okinmakak. Jehová okitekitilti Zacarías para kinmiluiskia: “Ijkon panos... tla namejuan nankikakij tlen Jehová namoDios namechiluia” (Zac. 6:15).

6. (1) ¿Tlen opejki kita Zacarías itech tlamantli chikueyi? (Xikita tlaixkopinal tlen ika peua tlamachtil). (2) ¿Tleka caballos tlatlamantli intlapalo?

⁶ Tlen okitak Zacarías uelis okachi kichikaua totlaneltokilis (xiktlajtolti Zacarías 6:1-3). Ma timokuayejyekokan itech tlen okitak Zacarías, ye okinmitak naui carros tlen yokatkaj para moteuiskej tlen totoka okiskej intlajkotia ome tepemej tlen ochijchitokaj ika cobre. Tlatlamantli intlapalo caballos tlen okintilantiayaj carros, ik non, totoka kinmixmatiskiaj carros. Uan Zacarías otlajtlanki: “Noteko, ¿akinmej ninmej?” (Zac. 6:4). Tejuan noijki techpaleuia tlen okitak Zacarías, ik non, tiknekij tikmatiskej tlen kijtosneki.

7, 8. (1) ¿Tlen kineskayotiaj ome tepemej? (2) ¿Tleka tepemej ochijchitokaj ika cobre?

⁷ Ijkuak Biblia tlajtoa itech tepemej uelis kineskayotiaj tekiuajkayomej. Tlen okinmitak Zacarías noijki okatkaj ken okinmitak Daniel. Se tepetl okineskayotiaya san Jehová kinamiki yetos Ueyi Tekiua itech nochi semanauak. Uan okse tepetl okineskayotiaya Tekiuajkayotl mesiánico tlen Jesús kiyekana (Dan. 2:35, 45). Ijkuak Jesús okitlalijkej ma tlanauati itech 1914, ninmej ome tepemej san sekan kichiuaj se tekitl  tlen miak ipati uan ijkon mochiua tlen kineki Jehová.

⁸ ¿Tleka tepemej ochijchitokaj ika cobre? Ijkon ken oro miak ipati, cobre noijki miak ipati. Jehová otlanauati ma kichijchiuakan tabernáculo uan teokali ika cobre tlen sapanoa kualtsin opetlantoka (Éx. 27:1-3; 1 Rey. 7:13-16). Ik non, ninmej ome altepemej tlen ochijchitokaj ika cobre kineskayotiaj san Jehová kinamiki ma yeto ueyi tekiua itech nochi semanauak uan Tekiuajkayotl mesiánico. Nin kichiuas nochtin kuali ma yetokan uan noijki kiseliskej miak tlateochiualistli.

9. ¿Akinmej kinuikaj carros uan tlen tekitl kipiaj?

⁹ ¿Tlen kineskayotiaj akinmej kinuikaj carros uan tlen tekitl kipiaj? Ángeles kinuikaj carros uan amo san sekan oyayaj (xiktlajtolti Zacarías 6:5-8). Ninmej “kisaj ixpan akin toTeko itech nochi Tlaltikpak” para kichiuatituij se tekitl miak ipati. ¿Tlen tekitl kichiuaskiaj? Sesekan okintitlankej para ma kimaluitij ialtepe Jehová, ik norte ompa Babilonia. Jehová melauak kinmaluia itekipanojkauan para amo oksepa ma kinnauati Babilonia. Nin melauak okinyolchika israelitas tlen okiyektlalijtokaj teokali ijkuak okatka Zacarías. Kuali okimatiayaj ayakmo itlaj uelis kichiuaskiaj akinmej okinkokoliayaj.

10. ¿Ken techpaleuia tlen okitak Zacarías itech carros uan akinmej okinuikayaj?

¹⁰ Ijkon ken opanok ijkuak okatka Zacarías Jehová akin kinyekana soldados ok kintekitiltia ángeles para ma kimaluikan uan ma kiyolchikauakan ialtepe (Mal. 3:6; Heb. 1:7, 14). Desde 1919 Ueyi Babilonia, ayakmo kinauatia tlaneltokalistli tlen melauak uan sapanoa momiaktilijtok maski kikokoliaj (Apoc. 18:4). Ángeles techmaluiaj, ik non, amo ma timomojtikan porque ayakmo technauatis tlaneltokalistli tlen amo melauak (Sal. 34:7). Kuali tikmatij tiktekichiuilijtoskej Jehová ika pakilistli. Ijkuak timokuayejyekoaj itech tlen okitak Zacarías, amo timomojtiaj porque tikmatij techmaluiaj ome tepemej tlen kineskayotiaj ome tekiuajkayomej.

11. ¿Tleka amo ma timomojtikan ijkuak kitlajyouiltiskej ialtepe Jehová?

¹¹ Ayakmo miak poliui uan nochtin tekiuajkej tlen kinyekana Satanás mosetiliskej uan kinekiskej kipojpoloskej ialtepe Jehová (Ezeq. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Apoc. 19:19). Ezequiel okijto ninmej tekiuajkej yetoskej ken mixtli. Noijki okijto yauij ipan caballos uan sapanoa kualaniskej uan kitlajyouiltiskej ialtepe Jehová (Ezeq. 38:15, 16). * ¿Moneki timomojtiskej? Amo. Jehová uan isoldados techpaleuiskej. Ijkuak panotos ueyi tlajyouilistli, Jehová kinmaluis itekipanojkauan ika ángeles uan kinmixpolos akinmej kixnamikij (2 Tes. 1:7, 8). ¡Non tonal sapanoa kualtsin yetos! Pero ¿akin kinyekana isoldados Jehová tlen katej iluikak?

12, 13. (1) ¿Tlen okinauati Jehová ma kichiua Zacarías? (2) ¿Akin kineskayotia ‘tlaktsontli’?

¹² San ye Zacarías okitak chikueyi tlamantli tlen ijkuilitokej itech iamoch. Satepan okichi itlaj tlen kitaskiaj uan kinyolchikauaskia akinmej okiyektlalijtokaj iteokal toTajtsin Dios (xiktlajtolti Zacarías 6:9-12). Jehová okilui Zacarías ma motlapoui iuan Heldai, Tobiya uan Jedayá, tlen oualayaj Babilonia ma kintlajtlanili plata uan oro. Ika nin plata uan oro Zacarías kichijchiuaskia se corona (Zac. 6:11). ¿Akin kitlaliliskiaj nin corona? ¿Kimakaskiaj ueyi tekiua Zorobabel tlen opouiaya itech inechikol Judá uan okatka ixui David? Amo. Jehová okilui Zacarías ma kitlalili ueyi teopixki Josué. Uan nin uelis okintlajtlachialtij akinmej okitakej.

¹³ ¿Okijtosnekiaya Josué yetoskia ueyi tekiua? Amo. Amo uelis yetoskia ueyi tekiua porque amo okatka ixui David. Ijkuak okitlalilijkej corona, okineskayoti tlen kipanoskia se ueyi tekiua uan teopixki tlen motokayotia ‘tlaktsontli’. ¿Akin yetoskia nin tekiua? Biblia kijtoa ye Jesucristo (Is. 11:1; Mat. 2:23).

14. ¿Tlen tekitl kichiua Jesús akin ueyi tekiua uan ueyi teopixki?

¹⁴ Jesús akin ueyi tekiua uan ueyi teopixki kinyekana iángeles Jehová. Sapanoa tekiti para kuali ma yeto ialtepe Jehová (Jer. 23:5, 6). Ayakmo miak poliui kintlanilis nochi altepemej uan ijkon kipaleuis Jehová akin san ye kinamiki tlanauatis uan kinpaleuis itekipanojkauan (Apoc. 17:12-14; 19:11, 14, 15). Pero Jesús moneki achto kichiuas se tekitl tlen miak ipati.

15, 16. (1) ¿Akin okiyektlali uan okichipa tlaneltokalistli tlen melauak uan ken ok kichipajtok? (2) ¿Ken tiyetoskej ijkuak tlamis mil xiuitl?

¹⁵ Amo san yetos ueyi tekiua Jesús uan ueyi teopixki, noijki moneki kiyektlalis iteokal Jehová (xiktlajtolti Zacarías 6:13). Itech 1919, okimakixti ialtepe Jehová imak Ueyi Babilonia. Jesús oksepa okitlali tlaneltokalistli tlen melauak. Noijki okitlali “tlakeuali yolmelajki uan ixtlamatki” para ma kiyekana tekitl tlen mochiua itech nochi Tlaltikpak (Mat. 24:45, TNM). Jesús noijki okachi kichipaua ialtepe Jehová uan tlapaleuia kuali ma kiueyichiuakan toTajtsin Dios (Mal. 3:1-3).

¹⁶ Itech mil xiuitl tlen tlanauatijtos Jesús uan 144,000 tlen yetoskej tekiuajkej uan teopixkej, kinpaleuiskej tlaltikpaktlakamej ayakmo ma kipiakan tlajtlakoli. Ijkuak tlamis kichiuaskej non tekitl, san yetoskej akinmej kiueyichiuaj Jehová. Ijkuakon sepa chipauak tikueyichiuaskej Jehová.

17. (1) ¿Tlen okinmilui judíos Jehová? (2) ¿Uan tlen okichijkej judíos?

¹⁷ ¿Okinpaleui judíos tlen okitak Zacarías? Jehová okinmilui kuali yetoskiaj uan kinmaluiskia ijkuak kiyektlalijtoskiaj teokali uan non sapanoa okinyolchika. Pero ¿ken kitlamiskiaj tekitl tla amo miakej okatkaj? Ayakmo ijkon omotlajtlaniayaj ijkuak Zacarías okintlapoui itech tlen yotimomachtijkej. Noijki Heldai, Tobiya uan Jedayá sapanoa otlapaleuijkej uan Jehová okinmilui yetoskiaj oksekimej tlen noijki kinpaleuiskiaj ma kiyektlalikan teokali (xiktlajtolti Zacarías 6:15).  Ik non, judíos kuali okimatiayaj Jehová kinpaleuiskia. Uan san niman oksepa opejki tekitij maski otlanauati ueyi tekiua tlen okatka Persia amo ma kiyektlalikan teokali. Maski ouijkayotl tlen okipiaya omotaya ken se ueyi tepetl, Jehová okichi ayakmo itlaj ma kintsakuili. Uan itech 515 (a.i.x. 1) otlanki okiyektlalijkej teokali (Esd. 6:22; Zac. 4:6, 7). Pero noijki tlen okijto Jehová mochijtok itech ninmej tonalmej.

18. ¿Ken mochijtok Zacarías 6:15 itech ninmej tonalmej?

¹⁸ Sapanoa miakej axkan kitekichiuiliaj Jehová. Ika nochi inyolo kitemakaj tlen kipiaj noijki intomin inchikaualis uan kipaleuiaj tlaneltokalistli tlen melauak (Prov. 3:9). Kuali tikmatij Jehová kipatioita tlen tikchiuaj para tikpaleuiskej uan noijki ixpan tikatej tiyolmelajkej. Ma tikilnamikikan Heldai, Tobiya uan Jedayá okitemakakej plata uan oro para ma mochijchiua corona. Nin corona okinmilnamikti ma kitemakakan tlen okipiayaj para kipaleuiskiaj tlaneltokalistli tlen melauak (Zac. 6:14). Noijki Jehová amo keman kilkauas tlen tikchiuaj uan ken tikteititiaj tiktlasojtlaj (Heb. 6:10, TNM).

19. ¿Ken techpaleuia tlen okitak Zacarías?

¹⁹ Nochi tlen yomochi itech tlaneltokalistli tlen melauak, kiteititia Jehová kiteochijtok uan Jesús kiyekana tekitl. Tejuan tipouij itech ialtepe Jehová kanin tikatej kuali uan amo keman poliuis. Ijkon ken okijto Zacarías, chipauak moueyichiuas Jehová. Noijki ma tikpatioitakan tikatej itech ialtepe Jehová uan ma tikkakikan ijkuak techtlapouia. Tla ijkon tikchiuaskej techmaluis toueyi tekiua uan akin kajki toueyi teopixki uan ángeles tlen kinyekanaj carros. Ma timochijchikauakan ma tikpaleuikan tlaneltokalistli tlen melauak. Ijkon Jehová akin kinyekana soldados techmaluis saiktlami tonalmej uan nochipa ijkon kichijtos.