1, 2. Loko Zakariya a gimeta xivono xakwe xa vunkombo a xi ri njhani xiyimo xa Vayuda eYerusalema?

LOKO muprofeta Zakariya a gimeta xivono xakwe xa vunkombo, a ka ha ri ni swilo swo tala leswi a karhateka ha swona. Yehovha u vule leswaku a nge tshiki ku xupula vanhu lava endlaka swilo swo biha. Marito wolawo ma n’wi tiyisile Zakariya. Hambiswiritano, xiyimo a xi nga si cinca. Vukanganyisi ni vuhomboloki a swa ha tinyike matimba. Nakambe tempele ya Yehovha leyi a yi ri eku pfuxetiweni eYerusalema, a ya ha ri kule ni ku hela. Hikwalaho ka yini vayuda va hatle va tshika ntirho lowu Yehovha a va nyike wona? Xana a va tlhelele eYerusalema hi xikongomelo xo ya antswisa vutomi bya vona?

² Zakariya a a swi tiva leswaku Vayuda lava tlheleleke eYerusalema a ku ri vavanuna ni vavasati lava rhandzaka Yehovha. Hi “lava moya wa Xikwembu xa ntiyiso,” wu va susumeteleke ku siya makaya ni mabindzu ya vona ivi va tlhelela eYerusalema. (Ezra 1:2, 3, 5) Vayuda volavo va siye tiko leri a va ri toloverile kutani va rhurhela endhawini leyi vo tala va vona a va nga yi tivi. Loko ku pfuxetiwa ka tempele ya Yehovha a ku nga ri ka nkoka eka vona, a va ta va va nga fambanga mpfhuka wa kwalomu ka tikhilomitara ta 1 600 endhawini leyi nga ni khombo.

3, 4. Hi swihi swiphiqo leswi vayuda lava tlheleleke eYerusalema va langutaneke na swona?

 ³ Xana riendzo ra vona a ri ri njhani? A swi kanakanisi leswaku loko Vayuda volavo va ri endleleni, a va anakanyisisa hi tiko ra Yerusalema. A va byeriwile leswaku tiko ra Yerusalema ri tshame ri va muti wo saseka. Vadyuhari lava a va famba na vona a va swi tiva leswaku tempele ya khale ya le Yerusalema a yi sasekile swinene. (Ezra 3:12) Loko a wu ri exikarhi ka vona, a wu ta va u titwe njhani loko u tlakusa mahlo kutani u vona tiko ra Yerusalema? Xana a wu ta twa ku vava loko u vona marhumbi lama tlhumeke? Xana a wu ta pimanisa makhumbi lamakulu ya muti wa Babilona ni makhumbi lama weke ya muti wa Yerusalema? Nilokoswiritano, Vayuda volavo a va helanga matimba. A va tshemba leswaku Yehovha u ta va sirhelela tanihi leswi a va sirheleleke loko va ri endleleni yo tlhelela eYerusalema. Loko va fika va nambe va aka alitari laha tempele ya khale a yi ri kona kutani va sungula ku endlela Yehovha magandzelo siku ni siku. (Ezra 3:1, 2) Leswi a va tsakise xiswona loko va ha ku fika, a swi tikomba onge a ku na nchumu lowu a wu ta va heta matimba.

⁴ Ku engetela eka ntirho wo aka tempele, Vaisrayele a va fanele va pfuxeta muti wa Yerusalema. A va fanele va pfuxeta tindlu, va rima ni ku wundla mindyangu ya vona. (Ezra 2:70) Ntirho lowu a va fanele va wu endla a wu vonaka wu tele. Kutani va sungule ku kanetiwa swinene. Hambileswi eku sunguleni va tiyiseleke, kambe va hetelele va we mapa hileswi ku kanetiwa koloko ku tekeke malembe ya 15. (Ezra 4:1-4) Xiyimo xi nyanye ku biha hi 522 B.C.E. loko hosi ya le Peresiya yi yirisa ku pfuxetiwa ka muti wa Yerusalema. A swi tikomba onge muti wolowo a wu nge he pfuki wu pfuxetiwile.—Ezra 4:21-24.

5. Xana Yehovha u angule njhani hileswi vanhu vakwe a va tshike ku aka?

⁵ Yehovha a a swi tiva leswi vanhu vakwe a va swi lava. Xikwembu xi kombe Zakariya xivono xo hetelela ku tiyisekisa Vayuda leswaku xa va rhandza naswona xa ma tlangela matshalatshala lawa va ma endleke nileswaku xi ta va sirhelela loko vo tlhelela entirhweni lowu xi va nyikeke wona. Emhakeni yo pfuxeta tempele, Xikwembu xi va tshembise xi ku: ‘Swi ta endleka—loko hakunene mo yingisa rito ra Yehovha Xikwembu xa n’wina.’—Zak. 6:15.

6. (a) Xana xivono xa Zakariya xa vunhungu xi sungule njhani? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.) (b) Hikwalaho ka yini tihanci teto ti ri ni mihlovo leyi hambaneke?

⁶ Swi nga ha endleka leswaku Xivono xo hetelela xa Zakariya lexi nga xa vunhungu hi xona lexi tiyisaka ripfumelo swinene. (Hlaya Zakariya 6:1-3.) Anakanya hi mhaka leyi: ‘Exikarhi ka tintshava timbirhi ta koporo’ ku humelela makalichi ya mune lama lunghekeleke nyimpi. Tihanci leti ti kokaka makalichi wolawo ti ni mihlovo leyi hambaneke. Leswi swi pfuna ku hambanisa vagadi va tona. Zakariya u vutise a ku: “Xana i yini leswi?” (Zak. 6:4) Na hina hi lava ku swi tiva hikuva xivono lexi xa hi khumba.

7, 8. (a) Xana tintshava letimbirhi ti fanekisela yini? (b) Hikwalaho ka yini ti endliwe hi koporo?

⁷ EBibeleni tintshava ti nga ha fanekisela mimfumo kumbe tihulumendhe. Tintshava leti Zakariya a ti voneke ti fana ni leti hlamuseriweke eka vuprofeta bya Daniyele. Ntshava yin’wana yi fanekisela mfumo wa Yehovha lowu nga ta fuma vuako hinkwabyo hilaha ku nga heriki. Kasi leyin’wana yi fanekisela Mfumo wa Mesiya lowu Hosi ya wona ku nga Yesu. (Dan. 2:35, 45) Ku sukela hi ximun’wana xa 1914 loko Yesu a vekiwe ku va Hosi, tintshava leti ti ve kona hatimbirhi naswona ti hetisise xiphemu xa nkoka  leswaku ku hetiseka ku rhandza ka Xikwembu laha misaveni.

⁸ Hikwalaho ka yini tintshava leti ti endliwe hi koporo? Ku fana ni nsuku, koporo i ya risima swinene. Yehovha u lerise leswaku ku tirhisiwa koporo loko ku akiwa tabernakela ni loko ku akiwa tempele ya le Yerusalema. (Eks. 27:1-3; 1 Tih. 7:13-16) Swa fanela leswi tintshava leti to fanekisela ti endliweke hi koporo hikuva ti kombisa matimba lawa Yehovha a nga na wona yo fuma vuako hinkwabyo ni lawa Yesu a nga na wona tanihi Hosi ya Mfumo wa Mesiya yo endla leswaku vanhu hinkwavo va titwa va sirhelelekile va tlhela va tiphina hi vutomi.

9. I vamani vagadi va makalichi ya tihanci naswona hi xihi xiavelo xa vona?

⁹ Sweswi a hi tlheleni hi bula hi vagadi va makalichi lawaya. Xana makalichi ni vagadi va tihanci va fanekisela yini? Vagadi va makalichi wolawo i tintsumi, swi nga ha endleka ku ri mintlawa yo hambanahambana ya tintsumi. (Hlaya Zakariya 6:5-8.) Va huma eka “Hosi ya misava hinkwayo” va rhumiwe ku ya endla ntirho wo hlawuleka. Hi wihi ntirho wa kona? Makalichi ni vagadi va wona va rhumiwe ku ya tirha etindhawini to karhi. Ntirho wa vona i ku sirhelela vanhu va Yehovha, ngopfungopfu eka tiko “ra le n’walungwini,” ku nga Babilona. Yehovha a a ta tiyiseka leswaku tiko ra Babilona ri nga ha tlheli ri endla vanhu vakwe mahlonga. Leswi swi fanele swi va chavelerile swinene Vayuda lava a va aka tempele hi nkarhi wa Zakariya. Se a va nga ha ta chava leswaku valala va vona va nga va kavanyeta loko va ri karhi va aka.

10. Vuprofeta bya Zakariya lebyi vulavulaka hi makalichi ni vagadi va wona byi va tiyisa njhani vanhu va Xikwembu namuntlha?

¹⁰ Hilaha a swi ri hakona enkarhini wa Zakariya, Yehovha wa mavuthu wa ha tirhisa tintsumi takwe leswaku a sirhelela ni ku tiyisa vanhu vakwe. (Mal. 3:6; Hev. 1:7, 14) Ku sukela loko Israyele wa Xikwembu a ntshunxiwe evuhlongeni eBabilona lonkulu hi 1919 hi ndlela yo fanekisela, vukhongeri bya ntiyiso byi ya byi kula ku nga khathariseki ku kanetiwa hi tihanyi. (Nhlav. 18:4) Leswi tintsumi ti hi sirhelelaka, a hi fanelanga hi chava leswaku nhlengeletano ya Yehovha yi nga tlhela yi va evuhlongeni bya moya. (Ps. 34:7) Ku ri na sweswo, hi nga tiyiseka leswaku malandza ya Xikwembu emisaveni hinkwayo ma ta ya emahlweni ma gandzela Yehovha ma tsakile. Ku anakanyisisa hi xivono xa Zakariya swi endla hi tiyiseka leswaku hi sirhelelekile ehansi ka ndzhuti wa tintshava timbirhi.

11. Ha yini hi nga fanelanga hi chava ku hlaseriwa loku vanhu va Xikwembu va nga ta langutana na kona?

¹¹ Ku nga ri khale mimfumo ya tipolitiki ya misava leyi, leyi lawuriwaka hi Sathana yi ta hlangana leswaku yi endla xikungu xo hlasela vanhu va Xikwembu. (Ezek. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Nhlav. 19:19) Vuprofeta bya Ezekiyele byi hlamusela mavuthu lawa, tanihi mapapa lama funengeteke misava naswona ma gadeke tihanci leti tsutsumaka hi rivilo lerikulu leswaku ma ta hi hlasela. (Ezek. 38:15, 16) * Xana hi fanele hi chava? Doo! Ku ni mavuthu yo tala ya vagadi va tihanci lama hi seketelaka. Hi nkarhi wolowo wo tika wa nhlomulo lowukulu, tintsumi ta Yehovha wa mavuthu ti ta hlangana leswaku ti sirhelela vanhu vakwe ni ku herisa hinkwavo lava lwisanaka ni vuhosi byakwe. (2 Tes. 1:7, 8) Hakunene siku rero a ri nge rivaleki! Kambe i mani loyi a rhangelaka vuthu ra Yehovha ra le tilweni?

12, 13. (a) Zakariya u byeriwe leswaku a endla yini? (b) Hi swi tiva njhani leswaku wanuna loyi a vuriwaka “Hluke” eka vuprofeta lebyi, i Yesu Kreste?

¹² Zakariya u kombiwe swivono swa nhungu. A a fanele a tirhisa leswi a swi voneke exivonweni leswaku a khutaza lava a va pfuxeta tempele ya Xikwembu. (Hlaya Zakariya 6:9-12.) U byeriwe leswaku a hlengeleta minyikelo ya silivhere ni ya nsuku leyi a yi huma eka Helidayi, Thobiya na Yedaya lava a va ha ku vuya hi le Babilona leswaku a endla “harhi” ya vuhosi. (Zak. 6:11) Xana u byeriwe leswaku a teka harhi yoleyo a yi ambarisa Ndhunankulu Zerubabele, loyi a huma eka nyimba ya Yuda naswona a ri ntukulu wa Davhida? E-e. Swi nga ha endleka leswaku lava a va ri kona va hlamarile loko va n’wi vona a yi ambarisa Muprista Lonkulu Yoxuwa.

¹³ Leswi Muprista Lonkulu Yoxuwa a ambarisiweke harhi ya vuhosi, xana swi n’wi endle a va hosi? A swi tano, Yoxuwa a nga ri wa rixaka ra Davhida xisweswo a nga faneleki ku va hosi. Ku ambarisiwa kakwe harhi ya vuhosi, a ku ri vuprofeta lebyi a byi kombetela eka Hluke, loyi a ta va hosi ni muprista hilaha ku nga heriki enkarhini lowu taka. Matsalwa ma swi veka erivaleni leswaku Hluke i Yesu Kreste.—Esa. 11:1; Mat. 2:23.

14. Hi wihi ntirho lowu Yesu a wu endlaka tanihi Hosi ni Muprista Lonkulu?

¹⁴ Leswi Yesu a nga Hosi ni Muprista Lonkulu, i murhangeri wa vuthu ra Yehovha ra le tilweni. Sweswi u tirha hi matimba leswaku a sirhelela vanhu va Xikwembu hambileswi va hanyaka emisaveni leyi yo homboloka. (Yer. 23:5, 6) Ku nga ri khale, Kreste u ta rhangela mavuthu ya tintsumi leswaku va hlula matiko lama lwisanaka ni vuhosi bya Yehovha ni ku sirhelela vanhu vakwe. (Nhlav. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Kambe loko a nga si sungula ntirho wo avanyisa, Hluke u ni ntirho lowukulu lowu a faneleke a wu endla.

15, 16. (a) Hi wihi ntirho wo vuyetela ni wo basisa lowu endliweke manguva lawa naswona wu endliwe hi mani? (b) Hi byihi vuyelo lebyi nga ta va kona eku heleni ka Malembe Ya Gidi Ya Ku Fuma Ka Kreste?

¹⁵ Ku engetela eka ku va Hosi ni Muprista Lonkulu, Yesu u nyikiwe ntirho wo “aka tempele ya Yehovha.” (Hlaya Zakariya 6:13.) Ku sukela hi 1919, ntirho wa Yesu wo aka wu katse ku ntshunxa vagandzeri va ntiyiso eka Babilona Lonkulu ni ku vuyetela Vandlha ra Vukreste. U tlhele a veka “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” leswaku ri kongomisa ntirho lowu endliwaka eswivaveni swa laha misaveni swa tempele leyikulu ya moya. (Mat. 24:45) Ku sukela hi nkarhi wolowo, Yesu u basisa vanhu va Xikwembu ni ku va pfuna leswaku va xi gandzela hi ndlela leyi tengeke.—Mal. 3:1-3.

¹⁶ Hi nkarhi wa ku fuma kakwe ka Gidi Ra Malembe, Yesu ni lava 144 000 lava nga ta va tihosi ni vaprista swin’we na yena, va ta endla leswaku vanhu vo tshembeka va va lava hetisekeke. Endzhaku ka sweswo, vagandzeri va ntiyiso va Xikwembu hi vona ntsena lava nga ta sala emisaveni leyi basisiweke. Kutani vugandzeri bya ntiyiso byi ta va byi vuyeteriwe hi ku helela!

17. Yehovha u va tshembise yini Vayuda naswona rungula rakwe ri va khumbe njhani?

¹⁷ Xana rungula leri Zakariya a ri twariseke ri va khumbe njhani Vayuda va le nkarhini wakwe? Yehovha u tshembise Vayuda leswaku u ta va sirhelela ni ku seketela ntirho wa vona. Leswi a va tshembiseke leswaku tempele yi ta akiwa, swi fanele swi va nyike ntshembo tanihi leswi a va hele matimba. Kambe leswi a va ri va ntsongo a va ta swi kotisa ku yini ku heta ntirho wolowo lowukulu? Marito ya Zakariya lama landzeleke ma suse ku kanakana ni ku chava loku a va ri na kona. Ku engetela eka ku seketeriwa hi vanhu vo tshembeka vo tanihi Helidayi, Thobiya na Yedaya, Xikwembu xi va byele leswaku  ku ni van’wana vo tala lava a ‘va ta ta va ta pfuneta eku akeni ka tempele ya Yehovha.’ (Hlaya Zakariya 6:15.) Leswi se a va tiyiseka leswaku Yehovha wa va seketela, Vayuda va nambe va nghena ehansi va sungula ku aka hambileswi ntirho wolowo a wu yirisiwile. Hi ku hatlisa, Yehovha u endle leswaku valawuri va tlhela va pfumelela ntirho wo aka wu ya emahlweni kutani tempele yi hetiwe hi 515 B.C.E. (Ezra 6:22; Zak. 4:6, 7) Kambe marito lawa Yehovha a ma vuleke ma hetiseka hi ndlela leyikulu namuntlha.

18. Zakariya 6:15 yi hetiseka njhani namuntlha?

¹⁸ Vanhu va timiliyoni namuntlha va nghena evugandzerini bya ntiyiso naswona va susumeteleka ku nyikela hi ‘swilo swa vona swa nkoka’ leswi katsaka nkarhi, matimba ni rifuwo ra vona leswaku va seketela tempele leyikulu ya Yehovha ya moya. (Swiv. 3:9) Hi nga tiyiseka njhani leswaku Yehovha wa swi tlangela swilo leswi hi n’wi endlelaka swona? Tsundzuka leswaku minyikelo leyi Helidayi, Thobiya na Yedaya va yi nyikeleke, hi yona leyi Zakariya a yi tirhiseke ku endla harhi ya vuhosi. Harhi yoleyo a yi va ‘tsundzuxa’ leswaku va hoxe xandla eku seketeleni ka vugandzeri bya ntiyiso. (Zak. 6:14) Hilaha ku fanaka, swilo leswi hi swi endla ni ndlela leyi hi rhandzaka Yehovha ha yona a swi nge rivariwi. (Hev. 6:10) Yehovha a nge pfuki a wu rivarile ntirho wa hina.

19. Swivono swa Zakariya swi fanele swi hi khumba njhani namuntlha?

¹⁹ Hinkwaswo leswi hetisisiweke evugandzerini bya ntiyiso enkarhini lowu wa makumu, swi kombisa leswaku Yehovha u katekisa vugandzeri bya ntiyiso ni leswaku Kreste hi yena a rhangelaka. Hi xiphemu xa nhlengeletano leyi tiyeke, leyi sirhelelekeke ni leyi nga ta tshama hi masiku. Xikongomelo xa Yehovha hi vukhongeri bya ntiyiso ‘xi ta endleka.’ Tlangela ku va exikarhi ka vanhu va Yehovha naswona u nga tshiki ku “yingisa rito ra Yehovha Xikwembu xa [wena].” Kutani u ta va ehansi ka nsirhelelo wa Hosi ni Muprista wa hina swin’we ni vagadi va makalichi ya le tilweni. Endla hinkwaswo leswi u nga swi kotaka leswaku u seketela vugandzeri bya ntiyiso. Loko u endla tano, Yehovha wa mavuthu u ta ku sirhelela hi nkarhi lowu saleke wa mafambiselo lawa ya swilo ni hilaha ku nga heriki!