1, 2. Ẹdia vọ yen ihwo rẹ Ju hepha vwẹ Jerusalẹm, ọke rẹ aroẹmrẹ righwrẹn rẹ Zekaraya na vwo kuẹphiyọ?

ERỌNVWỌN buebun herọ rẹ Zekaraya che roro kpahen, rẹ aroẹmrẹ righwrẹn rọyen vwo kuẹphiyọ re na. Jihova veri nẹ ọyen cha vwẹ ihwo ri chuji vwo guẹdjọ. Uve yena ghene bọn Zekaraya gan. Jẹ, ihwo na rhọnvwe kurhẹriẹ-ẹ. Ayen muomaphiyọ ujiecho vẹ iruemu ebrabra efa, jẹ e ji rhi ruiruo rẹ ẹrhomabọn rẹ uwevwin ẹga rẹ Jihova rọhẹ Jerusalẹm kpo asan vuọvo-o. Die nẹrhẹ ihwo rẹ Ju fobọ chukoku iruo nana rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ ayen? Ọdavwẹ romobọ rayen yen mu ayen vwo rhivwin rhe Jerusalẹm?

² Zekaraya riẹnre nẹ ihwo rẹ Ju ri fuevun yen rhivwin rhe Jerusalẹm. “Ọghẹnẹ [yen] kpare ẹnwẹ” rayen, ọ da nẹrhẹ ayen chukoku iwevwin kugbe iruo rayen. (Ẹzra 1:2, 3, 5) Ayen vrẹn nẹ asan rẹ ayen dia ghwanre, vwọ rhe otọ rẹ ayen ji rhi te dẹvo-o. Kidie nẹ ayen riẹn ọghanrovwẹ rẹ iruo rẹ ẹrhomabọn rẹ uwevwin rẹ ẹga na, ọyensorọ ayen sa vwọ yan ugbo ro te omarẹ iroko 1,600 rhe.

3, 4. Egbabọse vọ yen ihwo rẹ Ju hirharoku?

 ³ Mavọ yen oyan na gan te? O muẹro nẹ ọke rẹ ihwo rẹ Ju vwọ hẹ idjerhe yanran, ayen roro kpahen oborẹ orere kpokpọ na cha dia. Ayen nyo ikuegbe rẹ oborẹ Jerusalẹm yovwin te ọke ri jovwo. Ihwo re kpakore vwẹ usun rayen, riẹn oborẹ uwevwin rẹ ẹga ri jovwo na vwo erhuvwu te. (Ẹzra 3:12) Ọ da dianẹ wọ hẹ usun rẹ ihwo na, mavọ wo rorori nẹ oma che ru we ọke wọ da kpare ẹro mrẹ Jerusalẹm obọ rẹsosuọ? Wo che muomaphiyọ fikirẹ iwevwin na re guọghọ totọ, vẹ odin rọ djẹ vọn asan eje? Gbanẹ wọ cha vwẹ Babilọn rẹ igbẹhẹ rọyen pha kokoroko vwọ vwanvwe Jerusalẹm rẹ igbẹhẹ, ẹchẹ vẹ iwevwin orhẹrẹ rọyen she totọ re na? Dedena, ẹwẹn rẹ ihwo na kuọrọnre-e. Ayen mrẹ oborẹ Jihova sivwin ayen ọke rẹ ayen vwọ hẹ idjerhe cha. Ayen ghwe vwo te Jerusalẹm, ayen da bọn agbada phiyọ asan rẹ uwevwin rẹ ẹga na hepha jovwo, kẹ ayen ze izobo kẹ Jihova vwẹ etiyin kẹdẹ kẹdẹ. (Ẹzra 3:1, 2) Ayen choma vwọ kẹ owian na, kọ ghwa họhọ nẹ emu vuọvo cha sa dobọ rayen ji-i.

⁴ Vwọba iruo rẹ ebanbọn rẹ uwevwin rẹ ẹga na, ayen je cha bọn irere vẹ iwevwin rayen. Ayen cha kọn idju, rere ayen sa vwọ ghẹrẹ orua rayen. (Ẹzra 2:70) Iruo rẹ ayen che ru na pha rhuarho. O kriri-i, ivwighrẹn da rhe vwọso ayen. Ivwighrẹn na vwọso ayen vwẹ ọsoso ẹgbukpe 15, te ẹdia rẹ ofu vwo dje ayen. (Ẹzra 4:1-4) Vwẹ ukpe rẹ 522 B.C.E. egbabọse rode ọvo da vwomaphia, ọke rẹ ovie rẹ Pẹsha vwọ dobọ rẹ iruo rẹ ebanbọn na ji. Kọ ghwa họhọ nẹ a rha cha sa bọn orere na ọfa-a.​—Ẹzra 4:21-24.

5. Mavọ yen Jihova chọn ihwo rọyen uko wan?

⁵ Jihova riẹn oborẹ ihwo rọyen guọnọre. Ọ da vwẹ aroẹmrẹ rọ koba vwọ kẹ Zekaraya, rere ihwo rẹ Ju na se vwo vwo imuẹro nẹ ọyen vwo ẹguọnọ rayen, o ji vwo ọdavwaro kpahen oborẹ ayen ru te re. Aroẹmrẹ na je nẹrhẹ ihwo na vwo imuẹro nẹ Jihova cha sẹro rayen siẹrẹ ayen de rhivwin re ruiruo rọ vwọ kẹ ayen. Vwọ kpahen ẹrhomabọn rẹ uwevwin na, Jihova de vuve nana: “Ọnana che ru, ọ da dianẹ wọ vwẹ oma kpotọ nyo urhuru rẹ Ọrovwohwo Ọghẹnẹ wẹn na.”​—Zek. 6:15.

6. (a) Mavọ yen aroẹmrẹ rọ koba rẹ Zekaraya na tonphiyọ wan? (Ni uhoho rẹsosuọ na.) (b) Die nẹrhẹ ophioma rẹ iyesi na fẹnẹ ohwohwo?

⁶ Ọ rọ koba usun rẹ aroẹmrẹ ẹrenren rẹ Zekaraya na, yen ma bọn esegbuyota rẹ avwanre gan. (Se Zekaraya 6:1-3.) Vwẹro roro oborẹ Zekaraya mrẹre: Ekpẹrẹ ofovwin ẹne, nẹ “uvwre rẹ igbenu ivẹ . . . rẹ ẹrovwo” rhe. Iyesi na vwo ophioma sansan. Ọtiọyena, ka sa fẹnẹ ayen nẹ ohwohwo. Zekaraya da nọ: “Enana kidie vwo?” (Zek. 6:4) Avwanre je guọnọ riẹn, kidie aroẹmrẹ nana djobọte avwanre.

7, 8. (a) Die yen igbenu ivẹ na mudiaphiyọ? (b) Diesorọ ayen vwọ dia igbenu rẹ ẹrovwo?

⁷ Vwẹ Baibol na, igbenu se mudiaphiyọ usuon. Igbenu rẹ Zekaraya mrẹre na, họhọ ọ rẹ Daniẹl ji mrẹ vwẹ aroẹmrẹ rọyen. Ugbenu ọvo mudiaphiyọ usuon rẹ te akpọ te odjuvwu rẹ Jihova rọ cha dia bẹdẹ bẹdẹ. Ugbenu ro chekọ na de rhe mudiaphiyọ usuon rẹ Mesaya na rẹ Jesu suẹn. (Dan. 2:35, 45) Rhanvwe ukpe rẹ 1914 rẹ Jesu vwọ ton usuon phiyọ, yen igbenu ivẹ  nana vwo ruiruo oghẹresan ro churobọ si orugba rẹ ọhọre Ọghẹnẹ vwẹ otọrakpọ na.

⁸ Die nẹrhẹ igbenu na dia igbenu rẹ ẹrovwo? Kirobo rẹ oro pha ghanghanre na, ọtiọyen ẹrovwo ji hepha. Jihova tobọ vuẹ ihwo rẹ Izrẹl nẹ ayen vwẹ ẹrovwo vwọba bọn itabanako na, ukuko na a da je reyọ vwọ bọn uwevwin rẹ ẹga rọhẹ Jerusalẹm. (Eyan. 27:1-3; 1 Ivie 7:13-16) Ọtiọyena, igbenu ivẹ rẹ ẹrovwo na, nẹrhẹ a karophiyọ oborẹ usuon rẹ Jihova kugbe Uvie rẹ Mesaya na yovwin te. Ayen cha ghwa ufuoma vẹ ebruphiyọ vwo rhe ihworakpọ eje.

9. Amono yen gua ekpẹrẹ ofovwin na, kẹ iruo vọ yen a vwọ kẹ ayen?

⁹ Jẹ e rhivwin kpo ekpẹrẹ ofovwin na. Die yen ekpẹrẹ na vẹ ihwo re gua ayen na mudiaphiyọ? Emekashe yen gua ekpẹrẹ na, ọ sa dia ẹko rẹ emekashe sansan. (Se Zekaraya 6:5-8.) Ayen gua ekpẹrẹ na nẹ “obaro rẹ Ọrovwohwo rẹ akpọ na ejobi,” rọ kẹ ayen iruo oghẹresan rẹ ayen che ru. O ji ayen yanran nẹ ayen ra vwẹrote ibrotọ evo. Ayen vwo oghwa rẹ ayen vwọ vwẹrote ihwo rẹ Jihova, ma rho kẹ e rehẹ ubrotọ rọhẹ “obohwẹre ọnre,” yẹrẹ Babilọn. Aroẹmrẹ nana nẹrhẹ a riẹn nẹ Jihova rha cha rhọnvwe nẹ Babilọn mu ihwo rọyen kpo eviẹ-ẹn. Ọnana ghini ọbọngan vwọ kẹ ihwo re bọn uwevwin rẹ ẹga na vwẹ ọke rẹ Zekaraya! Ayen rha cha djoshọ rẹ ivwighrẹn rayen ọfa-a.

10. Imuẹro vọ yen aroẹmrẹ rẹ Zekaraya ro shekpahen ekpẹrẹ na vẹ ihwo re gua ayen na vwọ kẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ nonẹna?

¹⁰ Kirobo rọ hepha vwẹ ọke rẹ Zekaraya, Jihova je reyọ emekashe rọyen vwọ sẹro rẹ ihwo rọyen nonẹna, je bọn ayen gan. (Mal. 3:6; Hib. 1:7, 14) Rhanvwe ukpe rẹ 1919 re vwo siobọnu ihwo rẹ Ọghẹnẹ nẹ ọviẹn vwẹ Babilọn Rode, yen ivwighrẹn vwọ davwẹngba sẹ ayen sa dobọ rẹ ẹyan-obaro rẹ ẹga rẹ uyota ji. Jẹ, ayen se ruo-o. (Ẹvwọ. 18:4) Kidie nẹ emekashe na sẹro rẹ ukoko na, e rhe jẹ oshọ mu avwanre nẹ a cha rhoma mu idibo rẹ Jihova phiyọ ẹdia rẹ eviẹn vwọ kẹ ẹga rẹ efia-an. (Une 34:7) Ukperẹ ọtiọyen, avwanre vwo imuẹro nẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ che churu mu ẹga rẹ Jihova ọkieje vẹ omavwerhovwẹn. Avwanre vwo roro kpahen aroẹmrẹ rẹ Zekaraya na, avwanre vwo imuẹro nẹ oma fu avwanre vwẹ ophie rẹ igbenu ivẹ na.

11. Diesorọ oshọ rẹ ẹvwọsuọ rọ cha na vwo jẹ avwanre emuo?

¹¹ O rhe che kri-i, usuon rẹ akpọ rẹ Eshu nana che kumakugbe, vẹ ẹwẹn rẹ ayen vwọ ghwọrọ ihwo rẹ Ọghẹnẹ. (Izi. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Ẹvwọ. 19:19) Aroẹmrẹ rẹ Izikiẹl djere nẹ ayen pha kerẹ egho ro rhurhu otọ na; ayen djẹ iyesi brẹ avwanre cha vẹ ophu. (Izi. 38:15, 16) * E jẹ oshọ mu avwanre-e, kidie ituofovwin rẹ Jihova hẹ ẹbẹre avwanre. Vwẹ ukpokpogho rode na, ituofovwin rẹ emekashe na cha sẹro rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ, je ghwọrọ ihwo re vwọso usuon rẹ Jihova. (2 Tẹsa. 1:7, 8) Ọyena cha ghene dia ẹdẹ rode. Ẹkẹvuọvo, ono yen che sun ituofovwin rẹ Jihova na?

12, 13. (a) Die yen Jihova vuẹ Zekaraya nẹ o ru? (b) Djisẹ rẹ oborẹ ọshare rẹ odẹ rọyen dia Ọghọn na vwo mudiaphiyọ Jesu.

¹² Zekeraya ọvo yen a vwẹ aroẹmrẹ ẹrenren na kẹ. Asaọkiephana, o de ru obo re cha bọn ihwo na gan rere ayen sa vwọ rhoma ton iruo rẹ ebanbọn rẹ uwevwin rẹ ẹga na phiyọ. (Se Zekaraya 6:9-12.) Eshare erha nana, Hẹldai, Jobaja, kugbe Jedaya, ghwe nẹ Babilọn rhe obọ. Jihova da vuẹ Zekaraya nẹ ọ reyọ idọnọ ọfuanfon vẹ oro mie ayen, rere ọ vwẹ ayen vwo “ru erhu rẹ ovie.” (Zek. 6:11) Osun Zerubabẹl ro nẹ uvwiẹ rẹ Juda rhe, rọ je dia ọmọ rẹ Devid yen Jihova vuẹrẹ nẹ ọ vwẹ erhu na vwo tughẹ? Ẹjo. O gbe ihwo unu mamọ ọke rọ vwọ vwẹ erhu na vwo tughẹ uyovwin rẹ Joshua, rọ dia Orherẹn Rode na.

¹³ Erhu Ovie ra vwọ tughẹ uyovwin rẹ Joshua na, nẹrhẹ ọ dia ovie? Ẹjo. Joshua muwan rọ vwọ dia ovie-e, kidie o nẹ uvwiẹ rẹ ovie Devid rhe-e. Erhu re vwo tughẹ uyovwin rọyen na, ghwa udje rẹ evwomuo rẹ ovie vẹ orherẹn ro che sun bẹdẹ bẹdẹ vwẹ ọke rọ cha obaro. E se orherẹn rode re che vwo mu ovie na, Oghọn. Baibol na nabọ dje phephẹn nẹ Jesu Kristi yen Ọghọn na.​—Aiz. 11:1; Mat. 2:23.

14. Iruo vọ yen Jesu che ru kerẹ Ovie kugbe Orherẹn Rode?

¹⁴ Jesu rọ dia Ovie kugbe Orherẹn Rode yen onotu rẹ ituofovwin rẹ Jihova. Ọtiọyena, ọ wian gangan rere idibo rẹ Ọghẹnẹ eje se vwo vwo ofuvwegbe vwevunrẹ akpọ rẹ Eshu nana. (Jer. 23:5, 6) O rhe che kri-i, Jesu che phi ẹgborho na kparobọ vwọrẹ obicha rẹ usuon rẹ Jihova kugbe ochọnvwe rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ. (Ẹvwọ. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Ẹkẹvuọvo, bẹsiẹ ẹdẹ yena ki te, Jesu yẹrẹ Ọghọn na vwo iruo rode ro che ru.

15, 16. (a) Iruo rẹ ẹrhomavwomuẹ vẹ orufon vọ yen e ruẹ asaọkiephana, kẹ ono yen ruo? (b) Die yen cha phia vwẹ oba rẹ Usuon rẹ Ẹgbukpe Uriorin rẹ Kristi?

¹⁵ Vwọ vrẹ ẹdia rẹ Ovie kugbe Orherẹn Rode ra vwọ kẹ, a je vwẹ Jesu vwo mu nẹ ọ “bọn uwevwi rẹ ẹga rẹ Ọrovwohwo na.” (Se Zekaraya 6:13.) Iruo rẹ ebanbọn rẹ Jesu vwẹ ọke avwanre nana, churobọ si Inenikristi uyota ro sivwin nẹ Babilọn Rode, kugbe ukoko rẹ Inenikristi na rọ rhoma vwo mu vwẹ 1919. O ji vwe “odibo esiri na” vwo mu rere ọ vwẹrote iruo re ruẹ vwẹ ẹbẹre rẹ uwevwin rẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ rọhẹ otọrakpọ na. (Mat. 24:45) Jesu ji muomaphiyọ iruo rẹ orufon rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ, rere ẹga rayen sa vwọ dia fuanfon.​—Mal. 3:1-3.

¹⁶ Vwẹ Usuon rẹ Ẹgbukpe Uriorin rọyen na, Jesu vẹ ihwo 144,000 ri che nene sun kerẹ ivie kugbe irherẹn na, che ru ihworakpọ ri fuevun phiyọ ihwo egbagba. Ọke yena, idibo rẹ Jihova ọvo yen cha dia otọrakpọ na. Ukuotọ rọyen, ka cha rhoma vwẹ ẹga rẹ uyota vwo mu!

17. Imuẹro vọ yen Jihova rhoma vwọ kẹ ihwo rẹ Ju, kẹ mavọ yen ovuẹ na djobọte ayen wan?

¹⁷ Mavọ yen ovuẹ rẹ Zekaraya na djobọte ihwo rẹ Ju ọke yena? Jihova veri nẹ ọyen cha sẹro rayen, ji kẹ ayen ofuvwegbe ọke rẹ ayen de ruiruo na. Imuẹro rẹ ẹrhomabọn rẹ uwevwin rẹ ẹga na ghene bọn ayen gan. Ẹkẹvuọvo, mavọ yen imihwo krẹn na se vwo ruiruo nana eje? Eta rẹ Zekaraya rhoma rhe ta na de si oshọ nẹ ẹwẹn rayen kake kare. Vwọ vrẹ ukẹcha rẹ ihwo ri fuevun kerẹ  Hẹldai, Jobaja, vẹ Jedaya, Jihova je vuẹ ayen nẹ ihwo buebun “cha rhe rhi nene ayen bọn uwevwi rẹ Ọrovwohwo na.” (Se Zekaraya 6:15.) Fikirẹ imuẹro nana rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ ayen na, ihwo rẹ Ju na da rhoma ton iruo rẹ ebanbọn na phiyọ, dede nẹ ovie rẹ Pẹsha dobọ rẹ owian na ji. O kriri-i, Jihova de ruo, e de si urhi rẹ obọẹdajo na no, a da bọn uwevwin rẹ ẹga na re, vwẹ 515 B.C.E. (Ẹzra 6:22; Zek. 4:6, 7) Ẹkẹvuọvo, eta yena rẹ Jihova tare na, ji djisẹ rẹ obo re rho vrẹ ọyena, rọ cha phia vwẹ ọke avwanre nana.

18. Idjerhe vọ yen Zekaraya 6:15 vwo ruẹgba nonẹna?

¹⁸ Nonẹna, iduduru rẹ ihwo buebun vwomaba ẹga rẹ uyota, ẹwẹn rayen ji mu ayen vwọ vwẹ “emu [rẹ ayen] vwori ejobi,” te ọke, te ẹgba, kugbe igho rayen vwo bicha iruo rẹ ukoko na. (Isẹ 3:9) Mavọ yen o vwo mu avwanre ẹro nẹ Jihova ni ukẹcha tiọyen ghanghanre? Karophiyọ nẹ Hẹldai, Jobaja, vẹ Jedaya yen vwẹ ekuakua kẹ Zekaraya, ro vwo ru erhu ovie. Erhu na ke ghwa “ẹkarohọ” rẹ itetoro rẹ ayen ruru vwọ kẹ ẹyan-obaro rẹ ẹga rẹ uyota. (Zek. 6:14) Vwẹ idjerhe vuọvo yena, iruo rẹ avwanre vẹ ẹguọnọ rẹ avwanre dje kẹ Jihova cha sa chọrọ ẹro-o. (Hib. 6:10) Ọ cha karophiyọ ayen bẹdẹ bẹdẹ.

19. Mavọ yen ofori nẹ aroẹmrẹ rẹ Zekaraya na djobọte te avwanre wan?

¹⁹ Ophikparobọ rẹ ẹga rẹ uyota vwẹ ẹdẹ re koba nana, ọyen odjephia rẹ ebruphiyọ rẹ Jihova kugbe erhuvwu rẹ usuon rẹ Kristi. Oma vwerhen avwanre nẹ avwanre hẹ evun rẹ ukoko rọ ganre, ro fuoma, rọ je cha dia bẹdẹ bẹdẹ. Jihova “che ru” orugba rẹ ọhọre rọyen kpahen ẹga rẹ uyota. Vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni ẹdia wẹn vwẹ ukoko rẹ Jihova, rere “wọ vwẹ oma kpotọ nyo urhuru rẹ Ọrovwohwo Ọghẹnẹ wẹn na.” Ọke yena, ku wọ sa mrẹ ochọnvwe rẹ Ovie vẹ Orherẹn Rode na kugbe ituofovwin rehẹ obo odjuvwu. Davwẹngba wẹn eje vwo bicha ẹga rẹ uyota. Wo de ru ọtiọyen, Jihova rẹ otuofovwin na cha sẹro wẹn, ji sivwin uwe vwẹ ọke ro chekọ rẹ eyeren nana, rhirin bẹdẹ bẹdẹ!