1, 2. Musi bono ḽa Sakaria ḽa vhusumbe ḽi tshi fhela, Vhayuda vho vha vhe kha vhuimo vhufhio ngei Yerusalema?

MUSI bono ḽa Sakaria ḽa vhusumbe ḽi tshi fhela, hu na zwinzhi zwe onoyo muporofita a vha a tshi fanela u humbula nga hazwo. Yehova o khwaṱhisedza uri u ḓo fhelisa vhathu vhavhi. Ḽeneḽo fulufhedziso ḽo khwaṱhisa vhukuma Sakaria. Naho zwo ralo, ho vha hu si na zwe zwa shanduka. U sa fulufhedzea na vhuṅwe vhuvhi zwo vha zwi tshi khou bvela phanḓa nahone u fhaṱulula thembele ya Yehova ngei Yerusalema zwo vha zwi sa athu u fhela. Ndi ngani Vhayuda vho ṱavhanya u litsha mushumo we vha ṋewa nga Mudzimu? Naa vho vha vho humela mahayani avho u itela u bvela phanḓa na mishumo yavho?

² Sakaria o vha a tshi zwi ḓivha uri Vhayuda vhe vha pfulutshela Yerusalema ho vha hu vhanna na vhafumakadzi vhe vha vha vhe na lutendo. Ho vha hu “vhoṱhe vhe Mudzimu a vusa mimuya yavho” uri vha ṱutshele mahaya avho na mabindu. (Esera 1:2, 3, 5) Vho ṱutshela shango ḽe vha vha vha tshi ḽi ḓivha, vha pfulutshela shangoni ḽe vhunzhi havho vha vha vha sa athu u vhuya vha ḽi vhona. Arali u fhaṱululwa ha thembele ya Yehova zwo vha zwi si zwa ndeme, vho vha vha nga si fare lwendo lwa khilomithara dzi ṱoḓaho u vha 1 600 vha tshi ya fhethu hune ha vha na dzithavha na matombo.

3, 4. Ndi khaedu dzifhio dze Vhayuda vha sedzana nadzo?

 ³ Lwendo lwe vha lu fara lwo vha lu hani? Samusi Vhayuda vho vha vhe kha lwonolo lwendo, a zwi timatimisi uri vho fhedza awara nnzhi vha tshi khou humbula nga ha haya havho huswa. Vho vha vho no pfa nga ha nḓila ye muḓi wa Yerusalema wa vha wo naka ngayo. Vhahulwane khavho vho vha vho no vhona thembele ya kale. (Esera 3:12) Arali no vha ni tshi khou tshimbila navho, no vha ni tshi ḓo ḓipfa hani musi ni tshi thoma u vhona Yerusalema he ha vha hu tshi ḓo vha haya haṋu huswa? Naa no vha ni tshi ḓo kulea nungo musi ni tshi vhona mashubi e a vha o no vha ḓaka? Naa no vha ni tshi ḓo vhambedza mbondo khulwane dza Babele na mbondo dzo waho dza Yerusalema dze dza vha dzi na gethe na mitsheṱo? Naho zwo ralo, a vho ngo kulea nungo. Vho vha vho no vhona nḓila ye Yehova a vha tsireledza ngayo musi vhe kha lwonolwo lwendo lulapfu. Tshithu tsha u thoma tshe vha tshi ita musi vha tshi swika henefho, ndi u fhaṱa aletare he ha vha hu na thembele ya kale nahone vho thoma u ṋekedza Yehova zwidzimu ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. (Esera 3:1, 2) Nga nḓila ye vha vha vho takala ngayo, zwo vha zwi tshi vhonala u nga a huna tshine tsha nga vha kula nungo.

⁴ Nga nnḓa ha u fhaṱulula thembele, Vhaisiraele vho vha vha tshi fanela u fhaṱa miḓi yavho. Vho vha vha tshi fanela u fhaṱa nnḓu, u ṱavha masimuni na u ṱunḓela miṱa yavho. (Esera 2:70) Mushumo wo vha u tshi vhonala u munzhi. Nga u ṱavhanya, ha thoma u vha na vhatovholi. Naho mathomoni vho vha vho ima vho khwaṱha, u tovholwa havho lwa miṅwaha ya 15 zwo ita uri vha thome u kulea nungo. (Esera 4:1-4) Ho dovha ha vha na iṅwe khaedu nga 522 B.C.E. musi khosi ya Peresia i tshi amba uri zwifhaṱo zwoṱhe zwa Yerusalema zwi litshwe u fhaṱwa. Zwo vha zwi tshi vhonala u nga hu nga si tsha vha na mvelaphanḓa.—Esera 4:21-24.

5. Yehova o aravha hani musi vhathu vhawe vha tshi litsha mushumo?

⁵ Yehova o vha a tshi ḓivha zwe vhathu vhawe vha vha vha tshi zwi ṱoḓa. Mudzimu o sumbedza Sakaria bono ḽa u fhedzisela u itela u khwaṱhisedza Vhayuda uri u a vha funa na u dzhiela nṱha zwoṱhe zwe vha zwi ita na u vha fulufhedzisa uri u ḓo vha tsireledza arali vha humela kha mushumo wawe. Malugana na u fhaṱululwa ha thembele, Yehova o fulufhedzisa uri: “Zwi ḓo vulea arali ni tshi thetshelesa na pfa zwine Yehova Mudzimu waṋu a ni vhudza.”—Sak. 6:15.

6. (a) Bono ḽa Sakaria ḽa vhumalo ḽo thoma hani? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.) (b) Ndi ngani mbiḓi dzi na mivhala i sa fani?

⁶ Khamusi bono ḽa Sakaria ḽa vhumalo ndi ḽone ḽine ḽa khwaṱhisa lutendo vhukuma. (Vhalani Sakaria 6:1-3.) Edzani u vhona tshiitea tshi tevhelaho nga maṱo a muhumbulo: ‘Pharani ya dzithavha mbili dza tsimbi-tswuku’ hu bva mbiḓi dzi tshi khou kokodza goloi nṋa dza mmbi dzo lindela nndwa. Mbiḓi dzine dza khou kokodza goloi dza nndwa dzi na mivhala yo fhamba-fhambanaho. Zwenezwi zwi ḓo thusa uri ri kone u fhambanya muṋameli muṅwe na muṅwe. Sakaria o vhudzisa uri “ndi mini izwo?” (Sak. 6:4) Na riṋe ri a ṱoḓa u ḓivha samusi ḽeneḽi bono ḽi tshi ri kwama.

7, 8. (a) Thavha mbili dzi imela mini? (b) Ndi ngani thavha dzo itwa nga tsimbi-tswuku?

⁷ Bivhilini, thavha dzi nga imela mivhuso kana hulumeni. Thavha dzine dza vha kha mafhungo a Sakaria dzi fana na thavha mbili dze dza ṱaluswa kha vhuporofita ha Daniele. Iṅwe thavha i imela vhuvhusahoṱhe ha Yehova na vhuvhusi hawe ha tshoṱhe. Iṅwe thavha i imela Muvhuso wa Vhumessia une muvhusi wawo a vha Yesu. (Dan. 2:35, 45) U bva tshee Yesu a vhewa sa Khosi nga 1914, dzenedzo thavha dzo vha dzi hone nahone dzo ita mushumo wo khetheaho wa u ita uri zwine Mudzimu a zwi funa zwi ḓadzee kha ḽifhasi.

 ⁸ Ndi ngani dzenedzo thavha dzo itwa nga tsimbi-tswuku? U fana na musuku, tsimbi-tswuku ndi tsimbi ya thengo khulu vhukuma. Yehova o amba uri yeneyi tsimbi yavhuḓi i penyaho i shumiswe kha u fhaṱa nnḓu ya mulanga nahone nga murahu i shumiswe u fhaṱa thembele ngei Yerusalema. (Ek. 27:1-3; 1 Dzikh. 7:13-16) Nga zwenezwo, dzenedzo thavha mbili dza tsimbi-tswuku dzi ri humbudza nga ha vhuvhusahoṱhe ha Yehova ha fhethu hoṱhe na Muvhuso wa Vhumessia une wa ḓo ita uri vhathu vhoṱhe vha ḓipfe vho tsireledzea na u ḓiphina nga phaṱhutshedzo.

9. Vhaṋameli vha goloi dza nndwa ndi vhonnyi, nahone mushumo wavho ndi ufhio?

⁹ Kha ri haseledze nga ha goloi dza nndwa. Dzenedzo goloi na vhaṋameli vhadzo zwi imela mini? Vhaṋameli vha dzigoloi dza nndwa ndi vharuṅwa, khamusi zwigwada zwo fhamba-fhambanaho zwa vharuṅwa. (Vhalani Sakaria 6:5-8.) Vha khou bva u “ima phanḓa ha Muṋe wa mashango oṱhe” nahone vho ṋewa mushumo wo khetheaho une vha fanela u u khunyeledza. Vho ṋewa mushumo ufhio? Goloi dza nndwa na vhaṋameli vhadzo vho rumiwa uri vha ye huṅwe fhethu u itela u ita mushumo. Vha na vhuḓifhinduleli ha u tsireledza vhathu vha Yehova, zwihuluhulu “shangoni ḽa Ḽivhuya” ḽine ḽa vha Babele. Yehova u ḓo ita vhungoho ha uri Babele ḽi si dovhe ḽa ita vhathu vhawe dziphuli. Zwenezwi zwithu zwo khuthadza vhukuma vhathu vhe vha vha vha tshi khou fhaṱa thembele misini ya Sakaria! Vho vha vha tshi zwi ḓivha uri maswina avho a nga si tsha vha thivhela.

10. Vhashumeli vha Mudzimu vha nga vha na vhungoho vhufhio kha vhuporofita ha Sakaria ha goloi dza nndwa na vhaṋameli vhadzo?

¹⁰ U fana na misini ya Sakaria, Yehova wa mavhuthu u kha ḓi shumisa vharuṅwa vhawe u itela u tsireledza na u khwaṱhisa vhathu vhawe. (Mal. 3:6; Vhaheb. 1:7, 14) U bva tshee Isiraele wa muya a vhofhololwa vhuthubwani ha lwa pfanyisedzo ha Babele Ḽihulu nga 1919, vhurabeli ha ngoho vhu khou bvela phanḓa vhu tshi engedzea hu sa londwi u hanedzwa. (Nzumb. 18:4) Nga nṱhani ha uri ri khou tsireledzwa nga vharuṅwa, a ro ngo fanela u ofha uri ndangulo ya Yehova i ḓo dovha ya tovholwa nga lwa muya. (Ps. 34:7) Nṱhani hazwo, ri nga vha na vhungoho ha uri vhashumeli vha Yehova shangoni ḽoṱhe vha ḓo bvela phanḓa vha tshi titima nga lwa muya. Samusi ri tshi khou elekanya nga ha bono ḽa Sakaria, a ri timatimi uri ro tsireledzea nga fhasi ha murunzi wa thavha mbili.

11. Ndi ngani ri songo fanela u ofha musi vhathu vha Mudzimu vha tshi vutshelwa tshifhingani tshi ḓaho?

¹¹ Hu si kale vhorapolitiki vha ḽino shango ḽa Sathane vha ḓo vha ṅanda nthihi vha tshi ṱoḓa u fhelisa vhathu vha Mudzimu. (Hesek. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Nzumb. 19:19) Vhuporofita ha Hesekiele vhu ṱalusa tshenetshi tshigwada sa tshine tsha khou fukedza shango na u ri vutshela tsho halifha nahone tsho ṋamela dzimbiḓi. (Hesek. 38:15, 16) * Naa ri fanela u ofha? Na khathihi! Ri na thikhedzo ya vharuṅwa. Kha tshenetsho tshifhinga tshi konḓaho tsha maṱungu mahulu, vharuṅwa vha Yehova wa mavhuthu vha ḓo tsireledza vhathu vha Mudzimu na u fhelisa vhane vha lwisana na vhuvhusahoṱhe hawe. (2 Vhathes. 1:7, 8) Ḽi ḓo vha ḽi ḓuvha ḽi sa athu u vhonwa! Fhedzi ndi nnyi ane a khou ranga phanḓa mmbi ya Yehova ya ngei ṱaḓulu?

12, 13. (a) Sakaria o vhudzwa uri a ite mini? (b) Ri zwi ḓivha hani uri munna ane a pfi Ḓadzwane u imela Yesu Kristo?

¹² Sakaria ndi ene e eṱhe we a vhona eneo mabono a malo. O shumisa honoho vhuporofita u itela u ṱuṱuwedza vhathu vhe vha vha vha tshi khou fhaṱulula thembele ya Mudzimu. (Vhalani Sakaria 6:9-12.) Sakaria o vhudzwa uri a kuvhanganye maseṱha na musuku zwi bvaho kha Heledai, Tobiya na Yedaya—vhe vha vhuya vha tshi bva Babele—u itela uri a shumise zwenezwo zwithu u ita khare. (Sak. 6:11) Naa Sakaria o vhudzwa uri a ambadze khare Muvhusi Serubabele wa lushaka lwa Yuda ane a vha muḓuhulu wa Davida? Hai. Vhathu vhe vha zwi vhona vha nga vha vho takala vhukuma musi Tshifhe Muhulu, Yoshua a tshi ambadzwa khare.

¹³ Naa u ambadzwa khare ha Tshifhe Muhulu Yoshua zwo mu ita khosi? Hai, Yoshua o vha e si wa lushaka lwa Davida, nga zwenezwo, o vha a sa fanelei u vha khosi. U ambadzwa hawe khare zwo vha zwi tshi fanyisela zwe zwa vha zwi tshi ḓo itea tshifhingani tshi ḓaho, kha khosi na tshifhe ane a ḓo vhusa lwa tshoṱhe. Khosi ye ya itwa tshifhe muhulu i vhidzwa Ḓadzwane kana tavhi ḽine ḽa khou simuwa. Maṅwalo a zwi bvisela khagala uri Ḓadzwane ndi Yesu Kristo.—Yes. 11:1; Mat. 2:23 *.

14. Ndi mushumo ufhio une Yesu a ḓo u ita sa Khosi na Tshifhe Muhulu?

¹⁴ Samusi e Khosi na Tshifhe Muhulu, Yesu ndi murangaphanḓa wa mmbi ya Yehova i re ṱaḓulu. U shuma nga nungo dzoṱhe u itela uri vhathu vhoṱhe vha Mudzimu vha dzule vho tsireledzea kha ḽino shango ḽo ḓalaho vhuvhi. (Yer. 23:5, 6) Hu si kale, Kristo ndi ene ane a ḓo ranga phanḓa kha u kunda dzitshaka u itela u tikedza vhuvhusahoṱhe ha Mudzimu na u imelela vhathu vha Yehova. (Nzumb. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Naho zwo ralo, musi Yesu a sa athu u haṱula, u na mushumo munzhi une a fanela u u khunyeledza.

15, 16. (a) Ndi mushumo ufhio wa u vusulusa na u kunakisa we wa itwa musalauno, nahone wo itwa nga nnyi? (b) Ḽifhasi ḽi ḓo sala ḽi hani mafheloni a Miṅwaha ya Tshigidi ya u Vhusa ha Kristo?

¹⁵ Nga nnḓa ha u vha Khosi na Tshifhe Muhulu, Yesu o ṋewa mushumo wa u “fhaṱa nnḓu-khethwa ya Yehova.” (Vhalani Sakaria 6:13.) Musalauno, mushumo wa Yesu wa u fhaṱa wo vha u tshi katela u vhofholola vhagwadameli vha ngoho kha ṱhuṱhuwedzo ya Babele Ḽihulu na u vusulusa tshivhidzo tsha Vhukriste nga 1919. O dovha a khetha “mulanda a fulufhedzeaho na wa vhuṱali” uri a range phanḓa mushumo wa ndeme une wa khou itwa thembeleni ya lwa muya fhano kha ḽifhasi. (Mat. 24:45) Yesu o dovha a farakanea kha mushumo wa u kunakisa vhathu vha Mudzimu na u vha thusa uri vha gwadamele Mudzimu nga nḓila yo kunaho.—Mal. 3:1-3.

¹⁶ Musi a tshi Vhusa lwa Miṅwaha ya Tshigidi, Yesu na mahosi na vhotshifhe vha 144 000 vha ḓo ita uri vhathu vha fulufhedzeaho vha vhe vho fhelelaho. Musi zwenezwi zwithu zwo no itea, hu ḓo sala fhedzi vhagwadameli vha ngoho vha Mudzimu ḽifhasini ḽo kunaho. Mafheleloni, vhurabeli ha ngoho vhu ḓo vha ho vusuluswa lwa tshoṱhe!

17. Ndi khwaṱhisedzo ifhio ye Yehova a i ṋea Vhayuda, nahone mulaedza wawe wo vha kwama hani?

¹⁷ Mulaedza wa Sakaria wo kwama hani Vhayuda vha misini yawe? Yehova o fulufhedzisa uri u ḓo vha thusa na u vha tsireledza uri vha kone u fhedza u fhaṱa thembele. Ḽeneḽi fulufhedziso ḽa uri vha ḓo fhedza u fhaṱa thembele, ḽi ḓo vha ḽo vha khwaṱhisa vhukuma. Fhedzi vhathu vha si gathi vho vha vha tshi ḓo fhedza hani wonoyo mushumo munzhi?  Sakaria o vha vhudza zwithu zwe zwa ita uri vha si tsha ofha kana u timatima. Nga nnḓa ha u tikedzwa nga vhathu vha fulufhedzeaho vha ngaho Heledai, Tobiya na Yedaya, Mudzimu o amba nga ha vhanzhi vhe vha vha vha tshi ḓo “ḓa u [vha] fhaṱisa nnḓu-khethwa ya Yehova.” (Vhalani Sakaria 6:15.) Samusi Vhayuda vho vha vhe na vhungoho ha uri Mudzimu u ḓo vha tikedza, nga u ṱavhanya vho dzhia vhukando ha u humela kha mushumo wavho wa u fhaṱa hu sa londwi u thivhelwa. Nga u ṱavhanya, Yehova o fhelisa zwithithisi nahone thembele yo fhela u fhaṱwa nga 515 B.C.E. (Esera 6:22; Sak. 4:6, 7) Naho zwo ralo, maipfi a Yehova a ṱalusa zwithu zwihulwane zwine zwa khou itea ṋamusi.

18. Luṅwalo lwa Sakaria 6:15 lu khou ḓadzea hani musalauno?

¹⁸ Ṋamusi, vhathu vha dzimilioni vha khou ḓa vhurabelini ha ngoho nahone vha sudzulusea zwi tshi bva mbiluni u ṋeela nga “lupfumo” lwavho, zwine zwa katela tshifhinga tshavho, nungo dzavho na zwithu zwavho zwi vhonalaho u itela u tikedza thembele khulwane ya Yehova ya lwa muya. (Mir. 3:9) Ri nga vha hani na vhungoho ha uri Yehova u dzhiela nṱha thikhedzo yashu? Humbulani uri Heledai, Tobiya na Yedaya vho ḓisa zwishumiswa zwe Sakaria a ita ngazwo khare. Yeneyo khare yo vha i tshi ḓo vha “tshihumbudzo” tsha zwe vha zwi ṋeela kha vhurabeli ha ngoho. (Sak. 6:14, NW.) Nga hu fanaho, mushumo washu na nḓila ine ra funa ngayo Yehova a zwi nga ḓo vhuya zwa hangwiwa. (Vhaheb. 6:10) Zwi ḓo dzula zwi muhumbuloni wa Yehova tshifhinga tshoṱhe.

19. Mabono a Sakaria a fanela u ri kwama hani ṋamusi?

¹⁹ Zwoṱhe zwe zwa khunyeledzwa kha vhurabeli ha ngoho kha ano maḓuvha a vhufhelo ndi vhuṱanzi vhu vhonalaho ha uri Yehova u khou fhaṱutshedza na uri Kristo u khou ranga phanḓa. Ri tshipiḓa tsha ndangulo yo tsireledzeaho na ine ya ḓo dzula i hone. Zwine Yehova a zwi funa malugana na vhurabeli ha ngoho “zwi ḓo vulea.” Dzhielani nṱha u vha muṅwe wa vhathu vha Yehova nahone ni ‘thetshelese na u pfa zwine Yehova Mudzimu waṋu a ni vhudza.’ Nga zwenezwo, ni ḓo dzula ni nga fhasi ha tsireledzo ya Khosi yashu na Tshifhe Muhulu na vhaṋameli vha goloi dza nndwa dza ṱaḓulu. Shelani mulenzhe nga hune na nga kona ngaho kha u tikedza vhurabeli ha ngoho. Musi ni tshi ita nga ralo, ni nga vha na vhungoho ha uri Yehova wa mavhuthu u ḓo ni tsireledza vhufheloni ha ano maitele a zwithu—na nga hu sa fheli!