1, 2. ¿Bix yanil kaʼach le judíoʼob Jerusalén le ka tsʼoʼok u yilaʼal le náay siete tumen profeta Zacaríasoʼ?

 KA TSʼOʼOK u yilik profeta Zacarías le náay sieteoʼ, anchaj baʼaxoʼob u tukulte. Le ka tu yaʼalaj Jéeoba yaan u castigartik le máaxoʼob beetik baʼax kʼaasoʼ jach líikʼ u yóol. Baʼaleʼ maʼ séeb úuch le baʼax aʼalaʼabtiʼoʼ. Yaʼab máaxoʼob seguernaj u yookoloʼob yéetel u tuusoʼob bey xan u beetkoʼob uláakʼ baʼaloʼob kʼaastak tu táan Dios. Tsʼoʼoleʼ le judíoʼoboʼ maʼ u tsʼoʼoksoʼob u yutskíintikoʼob u templo Jéeobaiʼ. ¿Baʼaxten xuʼul u beetkoʼob le meyaj aʼalaʼabtiʼob ka u beetoʼob tumen Diosoʼ? ¿Chéen wa suunajoʼob tu kaajaloʼob utiaʼal u maʼalobkíintik u kuxtaloʼob?

² Zacaríaseʼ u yojleʼ le judíoʼob suunajoʼob Jerusalenoʼ jach yaan u fejoʼob tiʼ Jéeoba. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «péeksaʼab u puksiʼikʼaloʼob tumen [Dioseʼ]» ka tu pʼatoʼob u yotochoʼob yéetel le meyaj ku beetkoʼob kaʼachoʼ (Esd. 1:2, 3, 5). Tu pʼatoʼob le tuʼux yanoʼoboʼ ka binoʼob tiʼ junpʼéel tuʼux, u maas yaʼabil tiʼobeʼ, maʼ u kʼaj óoloʼobiʼ. Tumen jach kʼaʼanaʼan u yilkoʼob u jel líiʼskoʼob le templooʼ, tu xíimbaltoʼob 400 leguas (1,600 kilómetros) tiʼ junpʼéel bej sajbeʼentsil yéetel kʼoʼlemak.

3, 4. ¿Baʼax tu aktáantaj le judíoʼob suunajoʼob Jerusalenoʼ?

 ³ Le táan u bin le judíoʼoboʼ, xáanchaj táan u tuklikoʼob bix wal Jerusaleneʼ. U yuʼubmoʼob u yaʼalaʼaleʼ jach jatsʼuts kaʼachi. Le nukuch máakoʼoboʼ u yilmoʼob bukaʼaj jatsʼutsil le templooʼ (Esd. 3:12). Wa ka xiʼikoʼon tu yéeteloʼobeʼ, ¿bix jeʼel k-uʼuyikba le ken k-il bix yanil Jerusalén ken kʼuchkoʼoneʼ? ¿Jeʼel wa u yaatal k-óol ken k-il juutul u pakʼiloʼob yéetel loob ichileʼ? ¿Jeʼel wa k-aʼalik maas maʼalob le u kaʼayáal baʼpakʼiloʼob Babilonia tiʼ u baʼpakʼiloʼob Jerusalén, tumen juʼujut yéetel minaʼan u joonajiloʼoboʼ? Baʼaleʼ le judíoʼoboʼ maʼ lúub u yóoloʼobiʼ, tumen tu yiloʼob bix úuchik u kanáantaʼaloʼob teʼ bejoʼ. Le yáax baʼax tu beetoʼob ka kʼuchoʼoboʼ junpʼéel altar teʼ tuʼux yaan kaʼach le templooʼ. Tiʼ káaj u kʼubkoʼob tóokbil siibaloʼob tiʼ Jéeoba sáamsamaliʼ (Esd. 3:1, 2). Jach táaj kiʼimakchaj u yóoloʼob, bey mix baʼal jeʼel u beetik u lúubul u yóoloʼobeʼ.

⁴ Kʼaʼabéet u yutskíintikoʼob le templooʼ bey xan tuláakal u kaajiloʼob. Yaan u yutskíintikoʼob u yotochoʼob yéetel kʼaʼabéet u paakʼaloʼob utiaʼal u yantal baʼal u jaant u familiaʼob (Esd. 2:70). Jach yaʼab meyaj yaan u beetoʼob kaʼachi. Baʼaleʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ maʼ xáanchaj ka taakchaj u jeʼelsikoʼob le meyajoʼoboʼ. Tu káajbaleʼ le israelitaʼoboʼ maʼ tu jáan pʼatoʼob le meyajoʼ. Baʼaleʼ ka tu chukaj quince años joʼopʼok u chʼaʼpachtaʼaloʼobeʼ káaj u lúubul u yóoloʼob (Esd. 4:1-4). U tsʼookeʼ, tu jaʼabil 522 táanil tiʼ u taal Jesuseʼ, u reyil Persiaeʼ tu yaʼalaj ka jeʼelsaʼak tuláakal le meyajoʼob ku beetaʼal Jerusalenoʼ. Le oʼolal bey mix bikʼin kun tsʼoʼoksbileʼ (Esd. 4:21-24).

5. ¿Baʼax tu beetaj Jéeoba utiaʼal u líiʼsik u yóol u kaajal?

⁵ Jéeobaeʼ u yojel kʼaʼabéet u líiʼsaʼal u yóol le judíoʼoboʼ. Le oʼolal tu yeʼesaj tiʼ Zacarías teʼ tu tsʼook náay u yaabiltmoʼoboʼ yéetel kiʼimak u yóol yoʼolal tuláakal le baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetkoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ u kʼáat xan ka u yojéeltoʼobeʼ yaan u yáantkoʼob wa ku kaʼa chʼaʼjoʼoltikoʼob le meyaj u kʼubéentmaj tiʼoboʼ. Letiʼeʼ tu nuʼuktaj Zacarías utiaʼal u yaʼaliktiʼob unaj u yutskíintikoʼob le templooʼ: «Lelaʼ bíin úuchuk le kʼiin bíin a chʼenxikinteʼex baʼax ku yaʼalik Yuumtsil utiaʼal ka a wuʼuyajtʼanteʼex[oʼ]» (Zac. 6:15).

6. 1) ¿Bix u káajal le náay ocho tu yilaj Zacaríasoʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.) 2) ¿Baʼaxten jejeláas u color le tsíiminoʼoboʼ?

⁶ Le náay ocho anchaj tiʼ Zacaríasoʼ, maʼ xaaneʼ letiʼe maas ku muʼukʼaʼankúuntik k-fejoʼ (xok Zacarías 6:1-3). Koʼoneʼex tuukul tiʼ le baʼax tu yilaj le profetaoʼ: kanpʼéel u carroiloʼob baʼateleʼ chich u taaloʼob tu chúumuk kaʼapʼéel wits de cobre. Le tsíiminoʼob jíiltik le carroʼoboʼ jejeláas u coloriloʼob, lelaʼ ku yáantaj utiaʼal u yilaʼal cada junpʼéel carro. Zacaríaseʼ tu kʼáataj: «In tsʼuulil, ¿baʼax u kʼáat u yaʼal le baʼalaʼ?» (Zac. 6:4). Tumen le baʼax ilaʼab yaan baʼax ku kaʼansiktoʼon teʼ kʼiinoʼobaʼ, unaj k-ojéeltik baʼax ku chíikbeskoʼob.

7, 8. 1) ¿Baʼax ku chíikbesik le kaʼapʼéel witsoʼoboʼ? 2) ¿Baʼaxten de cobre le witsoʼoboʼ?

⁷ Teʼ Bibliaoʼ ku meyaj witsoʼob utiaʼal u yúuchul tʼaan tiʼ gobiernoʼob. Le náay tu yilaj Zacaríasoʼ chíikaʼan tiʼ le kaʼapʼéel witsoʼob yaan tu profecíail Danieloʼ. Junpʼéel tiʼ le witsoʼoboʼ ku chíikbesik le derecho yaan tiʼ Jéeoba utiaʼal u gobernartik mantatsʼ tuláakal baʼaloʼ. Le uláakʼoʼ ku chíikbesik u Reino Jesús, le Mesíasoʼ (Dan. 2:35, 45). Desde ka tsʼaʼab Jesús u beet u Reyil tu añoil 1914, anchaj le kaʼapʼéel witsoʼobaʼ yéetel táan u múul meyajoʼob utiaʼal u béeytal le baʼax u tukultmaj Dios utiaʼal le Luʼumaʼ.

⁸ ¿Baʼaxten de cobre le witsoʼoboʼ? Le cobreoʼ jach jatsʼuts u yilaʼal jeʼex le orooʼ. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj ka meyajnak cobre utiaʼal  u beetaʼal le tabernaculooʼ bey xan le templo yaan tu kaajil Jerusalenoʼ (Éxo. 27:1-3; 1 Rey. 7:13-16). Le oʼolaleʼ le kaʼapʼéel wits de cobreoʼ ku chíikbesik jach maʼalob bix u gobernar Jéeoba bey xan u Reino le Mesías kun tsʼáaikoʼob yaʼab bendicionoʼob tiʼ wíinik way Luʼumoʼ.

9. ¿Máaxoʼob nuʼuktik le carroʼoboʼ yéetel baʼax meyajil tsʼaʼab u beetoʼob?

⁹ ¿Baʼax ku chíikbesik le carroʼob yéetel le máaxoʼob nuʼuktikoʼ? Le máaxoʼob nuʼuktik le carroʼoboʼ angeloʼob, maʼ xaaneʼ jóoʼsaʼan u múumuchʼaloʼob (xok Zacarías 6:5-8). Jóokʼoʼob «tu táan Yuumtsil[,] u yuumil tuláakal yóokʼol kaab», utiaʼal u beetkoʼob junpʼéel jatsʼuts meyaj. ¿Baʼax meyajil? Ku yaʼalaʼaltiʼob jach tuʼux kun binoʼob utiaʼal u kanáantkoʼob u kaajal Jéeoba tiʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ, maases tiʼ Babilonia, «u luʼumil xaman». Jéeobaeʼ yaan u kanáantik le máaxoʼob meyajtik utiaʼal maʼ u kaʼa palitsiltaʼaloʼob Babiloniaoʼ. Lelaʼ jach tu líiʼsaj u yóol le máaxoʼob jel líiʼsik le templo tu kʼiiniloʼob Zacaríasoʼ. U yojloʼob maʼ kun xuʼulsbil u meyajoʼob tumen le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ.

10. ¿Baʼax ku yáantkoʼon k-naʼat le carroʼob yéetel le máaxoʼob nuʼuktik ku yaʼalik Zacaríasoʼ?

¹⁰ Jeʼex tu kʼiiniloʼob Zacaríaseʼ, Jéeobaeʼ láayliʼ ku meyajtiʼ u angeloʼob utiaʼal u kanáantik yéetel u líiʼsik u yóol le máaxoʼob meyajtikoʼ (Mal. 3:6; Heb. 1:7, 14). Tu añoil 1919, le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ jáalkʼabtaʼaboʼob tumen le Nojoch Babiloniaoʼ, desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ maʼ xuʼuluk u yaʼabtal máaxoʼob meyajtik Dios kex tsʼoʼok u sen chʼaʼpachtaʼaloʼobiʼ (Apo. 18:4). Yoʼolal le áantaj ku tsʼáaik le angeloʼoboʼ, maʼ saajkoʼon k-kaʼa palitsiltaʼal tumen le religión maʼatech u kaʼansik u jaajiloʼ (Sal. 34:7). K-ojel tiʼ tuláakal le yóokʼol kaabaʼ yaan u seguer k-meyajtik Jéeoba yéetel kiʼimak óolal. Ken tuukulnakoʼon tiʼ u profecíail Zacaríasoʼ, k-uʼuyik maʼ saajkoʼoniʼ yéetel kanáantaʼanoʼon tumen le kaʼapʼéel witsoʼoboʼ.

11. ¿Baʼaxten maʼ ken sajaktal ken líikʼik t-contra le máaxoʼob pʼekmiloʼonoʼ?

¹¹ Maʼ kun xáantaleʼ, le gobiernoʼob yanoʼob ichil u kʼasaʼan yóokʼol kaab Satanasoʼ yaan u muchʼkubaʼob utiaʼal u líikʼloʼob tu contra u kaajal Dios (Eze. 38:2, 10-12; Dan. 11:40, 44, 45; Apo. 19:19). U profecíail Ezequieleʼ ku yaʼalikeʼ yaan u chupikoʼob tuláakal le Luʼumaʼ, lelaʼ óoliʼ bey jeʼex ka nookoychajak tuláakal tuʼuxeʼ. Ku yaʼalik xaneʼ u natʼmaj u tsiiminoʼob yéetel yaan u líikʼloʼob tu contra le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ (Eze. 38:15, 16). * ¿Yaan wa k-sajaktal tiʼob? Maʼatan. Tumen yaan u yáantkoʼon u angeloʼob Jéeoba. Teʼ tu kʼiinil le nojoch muʼyajiloʼ, le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ yaan u kanáantaʼaloʼob tumen le angeloʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ yaan u xuʼulskoʼob tuláakal le máaxoʼob ku tsʼáaikubaʼob tu contra u gobierno Jéeobaoʼ (2 Tes. 1:7, 8). ¿Máasaʼ jach yaʼab meyaj ke n u beet le angeloʼoboʼ? Baʼaleʼ, ¿máax kun nuʼuktikoʼob?

12, 13. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ Zacarías ka u beete? 2) ¿Bix k-ojéeltik le máax ku yaʼalaʼal «junpʼéel kʼuʼukʼ» tiʼoʼ ku chíikbesik Jesucristo?

¹² Le ocho náayoʼob ku chíikpajal tu libroil Zacaríasoʼ chéen letiʼ tsʼaʼab u páajtalil u yilik. Beoraaʼ tu beetaj tu táan u maasil junpʼéel  baʼax tu líiʼsaj u yóol le máaxoʼob jel líiʼsik u templo Diosoʼ (xok Zacarías 6:9-12). Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼ ka u kʼáat plata yéetel oro tiʼ Heldai, Tobiya yéetel Jedayá, letiʼobeʼ lukʼoʼob Babiloniaeʼ ka taaloʼob Jerusalén. Lelaʼ yaan u meyaj tiʼ Zacarías utiaʼal u beetik junpʼéel corona (Zac. 6:11). ¿Máax tiʼ kun tsʼaabil? ¿Utiaʼal wa ta tʼaan Zorobabel, ku taal tiʼ u chʼiʼibal Judá, juntúul tiʼ u paalaloʼob David? Maʼatech. Jéeobaeʼ tu yaʼalaj tiʼ Zacarías ka u tsʼáa le corona tu pool Josué, u nojchil le sacerdoteʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ lelaʼ tu beetaj u jaʼakʼal u yóol le máaxoʼob iloʼ.

¹³ ¿U kʼáat wa túun u yaʼaleʼ yaan u beetik u reyil Josué kex táan u beetik u nojoch sacerdoteil? Maʼatech. Letiʼeʼ maʼ tu páajtal u beetik u reyil, tumen maʼ tu chʼiʼibal David u taaliʼ. Le úuchik u tsʼaʼabal u coronaoʼ ku chíikbesik yaan juntúul máak ku yaʼalaʼal «junpʼéel kʼuʼukʼ» tiʼ, letiʼeʼ yaan u beetik u reyil yéetel sacerdoteil utiaʼal minaʼan u xuul. ¿Máax ta tʼaaniʼ? Le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ Jesucristo (Isa. 11:1; Mat. 2:23).

14. ¿Baʼax meyajil ken u beet Jesús, le Rey yéetel Nojoch Sacerdoteoʼ?

¹⁴ Jesuseʼ Rey yéetel Nojoch Sacerdote, letiʼ nuʼuktik u angeloʼob Jéeoba. Letiʼeʼ jach ku tsʼáaik u yóol u kanáant u kaajal Dios teʼ kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ (Jer. 23:5, 6). Maʼ kun xáantaleʼ yaan u xuʼulsik tiʼ le nukuch kaajoʼoboʼ, beyoʼ ku tsʼáaikuba tu tséel u gobierno Jéeoba yéetel ku kanáantik le máaxoʼob meyajtikoʼ (Apo. 17:12-14; 19:11, 14, 15). Baʼaleʼ táanil tiʼ u kʼuchul le kʼiin jeʼeloʼ, Jesús wa le «kʼuʼukʼ» ku yaʼalik le Bibliaoʼ, yaan junpʼéel nojoch meyaj unaj u beetik.

15, 16. 1) ¿Máax utskíintik yéetel maʼalobkíintik bix u adorartaʼal Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ, yéetel bix u beetik? 2) ¿Bix kun pʼáatal le Luʼum ken tsʼoʼokok u reinar Cristo ichil le Mil Añosoʼ?

¹⁵ Jesuseʼ maʼ chéen yaan u beetik u Reyil yéetel u Nojoch Sacerdoteiliʼ, baʼaxeʼ «bíin [u] yutskíint u [templo] Yuumtsil» (xok Zacarías 6:13). Le meyajaʼ tu beetaj tu añoil 1919, le ka tu jáalkʼabtaj le máaxoʼob meyajtik Dios tiʼ le Nojoch Babiloniaoʼ yéetel le ka tu limpiartaj le múuchʼuliloʼ. Tsʼoʼoleʼ tu tsʼáaj xan «le palitsil chúukaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat» utiaʼal u nuʼuktik le meyaj ku beetaʼal ichil u kaajal Dios way Luʼum, u táankabiloʼob le templo espiritualoʼ (Mat. 24:45). Jesús xaneʼ táan u yáantik le máaxoʼob meyajtik Jéeoba utiaʼal u maʼalobkíintik bix u adorartikoʼob Diosoʼ (Mal. 3:1-3).

¹⁶ Ichil le Mil Años kun gobernar Jesús yéetel le 144,000 reyoʼob yéetel sacerdoteʼoboʼ yaan u yáantkoʼob le máaxoʼob meyajtik Dios utiaʼal u luʼsaʼal u kʼebanoʼoboʼ. Ken tsʼoʼokkeʼ chéen máaxoʼob adorartik Dios kun pʼáatloʼob way Luʼumeʼ. Bey túun kun adorartbil Jéeoba jach jeʼex u kʼáatoʼ.

17. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Jéeoba tiʼ le judíoʼoboʼ? 2) ¿Bix tu yuʼubiluba le judíoʼob yoʼolal le baʼax aʼalaʼabtiʼoboʼ?

¹⁷ ¿Bix tu yuʼubiluba le judíoʼob yoʼolal le baʼax tu yaʼalaj Zacaríasoʼ? Jéeobaeʼ tu yaʼalaj yaan u kanáantkoʼob yéetel yaan u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéettiʼob utiaʼal u tsʼoʼoksikoʼob le templooʼ, lelaʼ jach tu beetaj u líikʼil u yóoloʼob. Baʼaleʼ ¿bix kun páajtal u tsʼoʼoksikoʼob le meyaj wa chéen junpʼíitoʼoboʼ? Ka aʼalaʼabtiʼob tumen Zacarías baʼax ku yaʼalik Dioseʼ xuʼul u sajaktaloʼob yéetel u kaʼapʼéeltal u tuukuloʼob. Yaan u yáantaʼaloʼob tumen Heldai, Tobiya yéetel Jedayá, letiʼobeʼ chúukaʼan u yóoloʼob u meyajtoʼob Dios, tsʼoʼoleʼ aʼalaʼabtiʼob yaan u yáantaʼaloʼob tumen uláakʼ máakoʼob «u beetoʼob u [templo] Yuumtsil» (xok Zacarías 6:15). Bey túunoʼ  le judíoʼoboʼ tu tsʼáajoʼob cuenta yaan u yáantaʼaloʼob tumen Jéeoba. Le oʼolal tu séebaʼanil tu jel chʼaʼjoʼoltaj u beetkoʼob le meyaj kex aʼalaʼantiʼob tumen u reyil Persia maʼ u beetkoʼoboʼ. Chéen ichil junpʼíit kʼiinoʼob ka luʼsaʼab tumen Dios le baʼax sajakkúuntkoʼob u beetoʼob le meyaj ku yilkoʼob kaʼach bey junpʼéel kaʼanal witsoʼ. Tu añoil 515 táanil tiʼ u taal Jesuseʼ tu tsʼoʼoksoʼob le templooʼ (Esd. 6:22; Zac. 4:6, 7). Baʼaleʼ le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jéeobaoʼ ku yeʼesik baʼaloʼob nuuktak ku yúuchloʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ.

18. ¿Bix u béeychajal Zacarías 6:15 teʼ kʼiinoʼobaʼ?

¹⁸ U millonesil máakoʼob meyajtik Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ. Ku síijil tu puksiʼikʼaloʼob u síik u «ayikʼaliloʼob», u tiempoʼob, yéetel u muukʼoʼob utiaʼal u beetkoʼob (Pro. 3:9). Bey u yáantajoʼob teʼ meyajoʼob ku beetik u kaajal Dios way Luʼumoʼ. Toʼoneʼ k-ojel Jéeobaeʼ ku kiʼimaktal u yóol ken u yil táan k-áantaj yéetel ken k-eʼes chúukaʼan óolal. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Heldai, Tobiya yéetel Jedayaeʼ tu tsʼáajoʼob oro yéetel plata tiʼ Zacarías utiaʼal u beetik junpʼéel corona. Le coronaoʼ meyajnaj «utiaʼal u kʼaʼajsaʼal» le siibal tu beetoʼob utiaʼal u adorartaʼal Jéeobaoʼ (Zac. 6:14). Jéeoba xaneʼ mix bikʼin ken u tuʼubs le baʼaxoʼob k-beetik utiaʼal k-meyajtikoʼ mix le yaabilaj k-eʼesiktiʼoʼ (Heb. 6:10).

19. ¿Baʼax unaj u péeksikoʼon k-beet le náayoʼob anchaj tiʼ Zacaríasoʼ?

¹⁹ Tuláakal le meyajoʼob ku beetik u kaajal Jéeoba teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ ku yeʼesik táan u bendecirtaʼal yéetel táan u nuʼuktaʼal tumen Cristo. Toʼoneʼ tiʼ yanoʼon ichil junpʼéel kaaj maʼatech u kʼexpajleʼ, maʼalob kanáantaʼanil yéetel mix bikʼin kun xuʼulsbil tiʼ. Le baʼax u tukultmaj Jéeoba yoʼolal le adoración ku tsʼaʼabaltiʼoʼ yaan u béeytal, jeʼex úuchik u yaʼalik Zacaríasoʼ. Le oʼolaleʼ unaj k-kanáantik maʼ k-náachtal tiʼ u kaajal Jéeoba yéetel unaj «[k-chʼenxikintik] baʼax ku yaʼalik». Wa k-beetik beyoʼ yaan k-kanáantaʼal tumen Cristo, le Rey yéetel Nojoch Sacerdoteoʼ, bey xan tumen le angeloʼob nuʼuktikoʼob le carroʼoboʼ. Unaj k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-áantaj ichil u kaajal Diosoʼ. Beyoʼ Jéeobaeʼ yaan u kanáantkoʼon teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ bey xan teʼ kʼiinoʼob ku taaloʼ.