1. Martha ekenịm ke eyeneka esie ediset ini ewe? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

MARTHA emi ekedide mbet ye ata ufan Jesus ama ofụhọ etieti ini Lazarus eyeneka esie akakpade. Enye ama enen̄ede oyom ẹdọn̄ imọ esịt. Jesus ama ọdọhọ enye ete: “Eyeneka fo eyeset.” Kpa ye oro ikọ Jesus mîkanamke enye etre ndifụhọ, enye ama enịm se Jesus eketịn̄de. Enye ama ọdọhọ Jesus ete: “Mmọfiọk nte enye eyeset ke ini ediset ke n̄kpa ke akpatre usen.” (John 11:​20-24) Martha ekenịm ke mme owo ẹdiset ke ini iso. Edi Jesus ama anam se Martha mîkekereke. Enye ama anam Lazarus eset kpa usen oro.

2. Nso inam enịm ke owo fo eyeset?

² Imọdiọn̄ọ ke Jehovah ye Jesus idinamke utọ utịben̄kpọ oro inọ nnyịn mfịn. Edi, ndi emenịm ke owo fo oro akpade eyeset kpa nte Martha ekenịmde ke eyeneka esie eyeset? Ndi eyen fo, ebe m̀mê n̄wan fo, eka fo, ete fo, ete ete, m̀mê eka eka fo akpa? Ndi ọdọn̄ fi ndifat, ndineme nneme nnyụn̄ nsak imam ye enye? Martha ama enịm ke Lazarus eyeset. Afo n̄ko nịm ke owo fo oro akakpade eyeset. Ọfọn kpukpru nnyịn itie  ikere ntak emi ikpenịmde ke mme owo ẹyeset.

3, 4. Martha ndikokop ke Jesus ama anam mme owo ẹset akanam enye enen̄ede enịm nso?

³ Martha okodụn̄ ekpere Jerusalem, ntre etie nte enye ikekwe ini emi Jesus akanamde eyen ebeakpa kiet eset, sia n̄kpọ emi eketịbe ekpere Nain ke Galilee. Edi etie nte enye ama okop ke Jesus ama anam eyen ebeakpa oro eset. Etie nte enye ama onyụn̄ okop ke Jesus ama anam adiaha Jairus eset. Mbon oro ẹkedude ke ufọk Jairus ẹma ‘ẹfiọk ke eyen oro ama akpa.’ Edi Jesus ama omụm eyen oro ubọk onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Eyenan̄wan, daha ke enyọn̄!” Enye ama adaha ada kpa idaha oro. (Luke 7:​11-17; 8:​41, 42, 49-55) Martha ye Mary eyeneka esie ẹma ẹfiọk ke Jesus esikọk mme owo udọn̄ọ. Oro akanam mmọ ẹdọhọ ke edieke Jesus okpokodude, ke Lazarus ikpakakpaha. Edi ke emi Lazarus, edima ufan Jesus ama akakpa mi, nso iditịbe idaha oro? N̄kọ emeti ke Martha ọkọdọhọ ke Lazarus eyeset ke ini iso, oro edi, “ke akpatre usen.” Nso ikanam enye enen̄ede enịm ke eyeneka esie eyeset? Ntak emi afo ekpenịmde ke mme owo ẹyeset, esịnede mbon fo oro ẹkekpade?

⁴ Enyene ediwak n̄kpọ oro akpanamde fi enịm. Ẹyak ineme ndusụk mmọ. Oyokụt ndusụk n̄kpọ ke Ikọ Abasi emi mûkukereke ke enyene n̄kpọ ndinam ye ediset ke n̄kpa. Mme n̄kpọ emi ẹyenam fi enen̄ede enịm ke mbon fo oro ẹkekpade ẹyeset.

5. Nso ikanam Martha enịm ke Lazarus eyeneka esie eyeset?

⁵ Ti ke Martha ikọdọhọke ite: ‘Mmekere ke eyeneka mi eyeset.’ Enye ọkọdọhọ ete: “Mmọfiọk nte enye eyeset.” Martha ama enen̄ede enịm sia ekeme ndidi enye ama ekpep aban̄a nte mme asanautom Abasi ẹkenamde mme owo ẹset mbemiso Jesus ekedide isọn̄. Enye ama ekpep mme n̄kpọ emi ke ufọk ye ke synagogue ini enye ekedide eyenọwọn̄. Ẹyak ineme iban̄a owo ita ke Bible emi ẹkenamde ẹset mbemiso Jesus ekedide isọn̄.

6. Nso utịben̄kpọ ke Elijah akanam, didie ke emi akan̄wam Martha?

⁶ Akpa ini emi ẹkenamde owo eset ekedi ini Abasi ọkọnọde prọfet Elijah odudu esinam utịben̄kpọ. Enyene ubuene ebeakpa kiet emi okodụn̄de ke Zarephath, obio Phoenicia emi ekperede mbeninyan̄. Ebeakpa oro ama esinọ Elijah udia. Abasi ikayakke ndomuyo ye aran ebeakpa oro okụre mbak enye ye eyen esie idikpa ke ntak akan̄. (1 Ndi. 17:​8-16) Nte ini akakade, eyen ebeakpa oro ama ọdọn̄ọ onyụn̄ akpa. Elijah ama editụk okpo eyen oro, onyụn̄ ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah ete: “O Jehovah Abasi mi, mbọk, nam uwem eyen emi afiak odụk enye idem.” Jehovah ama ọbọrọ akam Elijah, onyụn̄ anam eyen oro eset! Akpa owo oro Bible ọdọhọde ke ẹma ẹnam ẹset edi oro. (Kot 1 Ndidem 17:​17-24.) Martha ama ọfiọk mbụk emi.

7, 8. (a) Tịn̄ se Elisha akanamde ke ini eyen mma kiet akakpade. (b) Utịben̄kpọ oro owụt ke Jehovah enyene odudu ndinam nso?

⁷ Prọfet Elisha emi akadade itie Elijah edi ọyọhọ owo iba emi Bible ọdọhọde ke ama anam owo eset. N̄wan kiet emi mme owo ẹkenen̄erede ẹdiọn̄ọ ke Shunem ama ọfọn ido etieti ye Elisha. Abasi ama ọdiọn̄ n̄wan oro ke ntak mfọnido esie onyụn̄ ọnọ enye ye ebe esie eyeneren. Edi nte ini akakade, eyen oro ama akpa. N̄kpọ emi ama abiak n̄wan oro tutu enye ọdọhọ ebe esie ke imọn̄ ika ikokụt prọfet Elisha. Ebe esie ama enyịme, ntre  enye ama asan̄a n̄kpọ nte itiat 19 m̀mê kilomita 30 okokụt Elisha ke Obot Carmel. Elisha ama ọdọhọ Gehazi asan̄autom esie aka akanam eyen oro eset. Gehazi ama aka, edi ikekemeke ndinam eyen oro eset. N̄wan oro ama asan̄a ye Elisha edisịm.​—2 Ndi. 4:​8-31.

⁸ Elisha ama ebe odụk ufọk oro ẹkenịmde okpo eyen oro ke Shunem ọkọbọn̄ akam. Abasi ama anam utịben̄kpọ, eyen oro ama eset! Elisha ama ayak enye ọnọ eka esie, esịt ama enem eka esie tutu. (Kot 2 Ndidem 4:​32-37.) Anaedi n̄wan emi ama eti akam oro Hannah emi ekedide ada ọkọbọn̄de ini enye ekemende Samuel aka tent utuakibuot. Hannah ọkọdọhọ ke “Jehovah edi . . . Andida owo nsụhọde ke Udi, ye Andida n̄wọrọ ndi.” (1 Sam. 2:6) Jehovah ama anam eyen Shunem oro ọwọrọ ke udi edi. Ọyọhọ owo iba oro Bible ọdọhọde ke ẹma ẹnam ẹset edi oro. Emi owụt ke Jehovah enyene odudu ndinam owo eset.

9. Ọyọhọ owo ita oro Bible ọdọhọde ke ẹma ẹnam ẹset akasan̄a didie eset?

⁹ Utịben̄kpọ en̄wen ama etịbe ke Elisha ama akakpa. Ke enye ama ekedi prọfet ebe isua 50, enye ama ‘ọdọn̄ọ onyụn̄ akpa.’ Okpo esie ama adiahade ke udi okosụhọ ọkpọ. Usen kiet ke ini nditọ Israel ẹkemende owo ẹka ndibụk, mmọ ẹma ẹda ẹkụt otu mbon n̄wo ẹdide. Ntre mmọ ẹma ẹtop owo oro mmọ ẹkekade ndibụk ẹsịn ke udi Elisha ẹfehe. Bible ọdọhọ ete: “Ke ndondo oro okpo owo emi otụkde mme ọkpọ Elisha, enye eset onyụn̄ adaha adada ke ukot esie.” (2 Ndi. 13:​14, 20, 21) Ọyọhọ owo ita oro Bible ọdọhọde ke ẹma ẹnam ẹset edi oro. Anaedi kpukpru se inemede emi ama anam Martha enen̄ede enịm ke Jehovah enyene odudu ndinam owo eset. Akpana mme mbụk emi ẹnyụn̄ ẹnam fi enen̄ede enịm ke Jehovah enyene odudu ndinam n̄kpọ ekededi.

10. Nso ke Peter akanam ini Dorcas akakpade?

¹⁰ N̄wed Abasi Christian Usem Greek ọdọhọ n̄ko ke Jesus Christ ye mme apostle esie ẹma ẹnam mme owo ẹset. Ima ineneme ke Jesus ama anam eyen ebeakpa kiet ke Nain ye adiaha Jairus ẹset. Apostle Peter ama anam Dorcas m̀mê Tabitha eset. Ke ini Peter ekedide edisịm ebiet emi ẹkenịmde okpo Dorcas, enye ama ọbọn̄ akam onyụn̄ ọdọhọ ete: “Tabitha, daha ke enyọn̄!” Kpa idaha oro, enye ama adaha etetie. Peter ama “ayak enye ọnọ [nditọete] ye uwem.” Utịben̄kpọ emi ama anam “ediwak owo ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi mme andinịm Ọbọn̄ ke akpanikọ.” Mmọ ẹma ẹkwọrọ ẹban̄a Jesus ẹnyụn̄ ẹnam mme owo ẹfiọk ke Jehovah enyene odudu ndinam mme owo ẹset.​—Utom 9:​36-42.

11. Luke ọdọhọ ke nso iketịbe inọ Eutychus, ndien nso ke Paul akanam emi ọkọdọn̄de nditọete esịt?

¹¹ Mme owo ẹma ẹkụt ini ẹkenamde akparawa kiet eset. Usen kiet, apostle Paul ama ọnọ utịn̄ikọ ke ubet enyọn̄ ke Troas. Troas odu idahaemi ke edere n̄kan̄ usoputịn Turkey. Paul ama etịn̄ ikọ tutu esịm ufọt okoneyo. Akparawa kiet emi ekerede Eutychus ama etie ke window akpan̄ utọn̄. Edi idap ama emen enye, enye oto ke ọyọhọ enyọn̄ iba adian̄ade ediduọ ke isọn̄. Etie nte Luke emi ekedide abiausọbọ ekebem iso ekesịm Eutychus. Enye ama otụk Eutychus ese onyụn̄ ọkụt ke enye akpa! Paul ama osụhọde edi isọn̄ ediduọ ofụk Eutychus onyụn̄ ọdọhọ ete: “Ẹtre ndisịn editịm,” sia enye eset. Idem ama akpa mbon oro  ẹkekụtde utịben̄kpọ emi sia mmọ ẹma ẹfiọk ke Eutychus ama akpa. Ntre mmọ ndikụt Paul anamde enye eset ama anam mmọ “ẹnen̄ede ẹkop ndọn̄esịt.”​—Utom 20:​7-12.

12, 13. Mme mbụme ewe ke ikpobụp iban̄a ediset ke n̄kpa?

¹² Mme mbụk Bible oro inemede iban̄a mbon oro ẹkenamde ẹset akpana anam fi enịm ke mme owo ẹyeset ukem nte Martha ekenịmde. Emi owụt ke Jehovah emi ọnọde nnyịn uwem enyene odudu ndinam mme owo ẹset. Imọfiọk ke mme asan̄autom Abasi nte Elijah, Jesus, m̀mê Peter ẹma ẹdu ini Jehovah akanamde mbon oro ikotde ke Bible do ẹset. Ini oro, Jehovah ama esinam utịben̄kpọ. Edi nso kaban̄a mbon oro ẹkpade ke ini Abasi mînamke utọ utịben̄kpọ oro aba? Ndi nnyịn imekeme ndisụk nnịm ke Abasi ayanam mme owo ẹset ke ini iso? Ndi imekeme nditịn̄ nte Martha eketịn̄de ete: “Mmọfiọk [ke eyeneka mi] eyeset ke ini ediset ke n̄kpa ke akpatre usen”? Nso ikanam Martha enịm ke eyeneka esie eyeset, nso ikponyụn̄ inam fi enịm ke owo fo eyeset?

¹³ Odu ediwak itien̄wed Abasi emi ẹwụtde ke ikọt Abasi ke eset ẹma ẹnịm ke ẹyenam mme owo ẹset ke ini iso. Yak ineme ndusụk mmọ.

14. Nso ke mbụk Abraham ekpep nnyịn aban̄a ediset ke n̄kpa?

¹⁴ Ndi emeti se Jehovah ọkọdọhọde Abraham anam ye Isaac eyen esie emi enye okobonde ke enye ama ọkọsọn̄? Jehovah ọkọdọhọ enye ete: “Mbọk, da eyen fo, ikpọn̄-ikpọn̄ eyen fo, Isaac, emi afo enen̄erede ama, ka . . . kawa enye . . . nte edifọp uwa.” (Gen. 22:2) Ekere ke eketie Abraham didie ke idem ini Abasi ọdọhọde enye awa edima eyen esie? Ti ke Jehovah ọkọdọhọ ke edito mfri m̀mê eyen Abraham, kpukpru mme idụt isọn̄ ẹbọ edidiọn̄. (Gen. 13:​14-16; 18:18; Rome 4:​17, 18) Jehovah ama onyụn̄ ọdọhọ ke edidiọn̄ oro “edito Isaac.” (Gen. 21:12) Edi emi edisan̄a didie itịbe edieke Abraham owotde Isaac? Abasi ama anam Paul ewet ke Abraham ama enịm ke Abasi ekeme ndinam Isaac eset. (Kot Mme Hebrew 11:​17-19.) Bible idọhọke ke Abraham ama ekere ke edieke imọ iwotde Isaac, ke enye eyeset kpa usen oro, m̀mê urua oro. Enye ikonyụn̄ idiọn̄ọke ini emi Jehovah edinamde eyen esie eset, edi ama enen̄ede enịm ke Jehovah ayanam enye eset.

15. Nso ke Job ekenịm?

 ¹⁵ Job n̄ko ama enịm ke mme owo ẹyeset. Enye ama ọfiọk ke eto oro ẹsịbede ẹduọk ekeme ndifiak nsehe. Edi owo itiehe ntre. (Job 14:​7-12; 19:​25-27) Owo oro akpade ikemeke ndiwọrọ ke udi ndi ke idemesie nnyụn̄ ntọn̄ọ ntak ndu uwem. (2 Sam. 12:23; Ps. 89:48) Edi emi iwọrọke ke Abasi ikemeke ndinam owo eset. Job ama akam enịm ke Jehovah enịm usen emi enye edinamde imọ iset. (Kot Job 14:​13-15.) Edi Job ikọfiọkke m̀mê ini ewe ke edidi. Kpa ye oro, enye ama enịm ke Jehovah emi okobotde nnyịn ekeme nditi imọ onyụn̄ anam imọ ifiak ididu uwem.

16. Nso ke angel eketịn̄ ọsọn̄ọ Daniel idem?

¹⁶ Daniel edi asan̄autom Abasi en̄wen emi ọkọsọn̄ọde ada anam n̄kpọ Jehovah ke ediwak isua. Jehovah ama onyụn̄ an̄wam enye. Isan̄ kiet, angel kiet ama edidọhọ Daniel ke enye edi “owo emi ẹmade etieti,” yak enye “enyene emem” onyụn̄ ‘okop odudu.’​—Dan. 9:​22, 23; 10:​11, 18, 19.

17, 18. Nso ke Jehovah ọkọn̄wọn̄ọ ndinam nnọ Daniel?

¹⁷ Ke ini Daniel ekedide n̄kpọ nte isua 100 onyụn̄ ekperede ndikpa, anaedi enye ama ekere m̀mê nso iditịbe inọ imọ. Ndi Daniel ayafiak edidu uwem? Ih, ayafiak edidu! Jehovah ama ọdọhọ enye ke Daniel 12:13 ete: “Amaedi afo, ka okwo tutu esịm utịt; ndien afo ọyọduọk odudu.” Enye ama ọfiọk ke mme akpan̄kpa ẹduọk odudu ke Udi, ke “baba uduak, baba ifiọk, baba ọniọn̄ [idụhe] ke Udi” emi enye edikade. (Eccl. 9:10) Edi enye iditakke ke Udi. Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ke iyanam enye eset.

¹⁸ Angel Jehovah ama ọdọhọ Daniel ete: “Afo ayadaha ada ọbọ udeme fo ke utịt mme usen.” Daniel ikọfiọkke m̀mê emi editịbe ini ewe. Edi enye ama ọfiọk ke imọ iyakpa ikọduọk odudu. Angel ndidọhọ ke Daniel ‘ayadaha ada ọbọ udeme esie’ ọkọwọrọ ke ẹyenam enye eset ke ini iso, oro edi, “ke utịt mme usen.”

19, 20. (a) Didie ke se inemede emi anam inịm kpa nte Martha ekenịmde ke mme owo ẹyeset? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?

¹⁹ Mme mbụk oro Martha okokotde aban̄a mbon oro ẹkenamde ẹset ama anam enye enen̄ede enịm ke eyeneka esie “eyeset ke ini ediset ke n̄kpa ke akpatre usen.” Se Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ Daniel ye se Martha ọkọbọrọde Jesus akpana anam nnyịn inen̄ede inịm ke ẹyenam mme owo ẹset.

²⁰ Se inemede emi iban̄a mbon oro ẹkenamde ẹset anam inen̄ede inịm ke ẹyenam mme owo ẹset. Imonyụn̄ ikụt ke ikọt Abasi ke eset ẹma ẹnịm ke ẹyenam mme owo ẹset. Ndi odu n̄kpọ ndomokiet emi owụtde ke Abasi ekeme ndinam owo eset nte enye ọkọn̄wọn̄ọde, ekpedi ebịghi se ebebịghi? Edieke edide odu, ọwọrọ imenyene ntak en̄wen emi akpanamde inịm ke ẹyenam mme owo ẹset kpa nte Martha ekenịmde. Ini ewe ke ẹdinam mme owo ẹset? Se idinemede edi oro ke ibuotikọ oro etienede.