1. Etɛ Mata ka ɖó jiɖe ɖɔ è na wá wà nú nɔví sunnu tɔn? (Kpɔ́n ɖiɖe e ɖò bǐbɛ̌mɛ é.)

MATA e nyí xɔ́ntɔn vívɛ́ Jezu tɔn bo lɛ́ nyí ahwanvu tɔn é ɖò aluwɛ mɛ. Lazáa e nyí nɔví sunnu tɔn é kú. Nùɖé ka sixu ɖè aluwɛ e mɛ é ɖè é kpò à? Ɛɛn. Jezu na ɛ ganjɛwu ɖɔ: “Nɔví towe na fɔ́n.” Enɛ sixu ɖè wuvɛ̌ e mɛ Mata ɖè é bǐ síìn ǎ; é ɖò mɔ̌ có, é yí gbè nú ganjɛwu enɛ e Jezu na ɛ é. É ɖɔ: “Un tuùn ɖɔ é na fɔ́n ɖò fínfɔ́n sín kú mɛkúkú lɛ tɔn hwenu, ɖò azǎn gudogudo tɔn ɔ gbè.” (Jaan 11:20-24) É ɖeji ɖɔ nǔ mɔhun na jɛ ɖò sɔgudo. Enɛ gudo ɔ, Jezu bló nùjiwǔ ɖé. Ðò azǎn enɛ ɖokpo ɔ gbè ɔ, é fɔ́n Lazáa sín kú.

2. Etɛwu a ka jló na ɖó ganjɛwu e Mata ɖó é?

² Mǐ ɖó hwɛjijɔ ɖě, bo na ɖó nukún ɖɔ Jezu alǒ Tɔ́ tɔn na bló nùjiwǔ mɔhun nú mǐ égbé dìn ǎ. Amɔ̌, a ka ɖeji Mata ɖɔhun ɖɔ è na fɔ́n mɛvívɛ́ towe lɛ sín kú ɖò sɔgudo à? Vlafo é sixu nyí asú towe alǒ asì towe, nɔ towe, tɔ́ towe, gǎn’paa alǒ gǎn’maa towe. Alǒ, a ɖò aluwɛ mɛ ɖó vǐ kú nú we wutu. Akpàkpà ɖò sísɔ́ we wɛ bɔ a na zunfan mɛvívɛ́ towe enɛ,  ɖɔ xó xá ɛ lobo lɛ́ ko nǔ dó è. Awǎjijɛnú wɛ é nyí ɖɔ Mata ɖɔhun ɔ, a ɖó hwɛjijɔ ɖagbe lɛ bo na ɖɔ: ‘Un tuùn ɖɔ mɛvívɛ́ ce na fɔ́n ɖò fínfɔ́n sín kú mɛkúkú lɛ tɔn hwenu.’ Amɔ̌, é na nyɔ́ ɖɔ Klisanwun ɖokpo ɖokpo ni lin tamɛ dó nǔ e wu é dó nyí ganjɛwu nùjɔnǔ tɔn ɖé é wu.

3, 4. Nɛ̌ nùjiwǔ ɖěɖee Jezu bló hwenu kpɛɖé jɛ nukɔn nú kú Lazáa tɔn é ka dó hlɔnhlɔn hlɔnhlɔn jí nú ganjɛwu e Mata ɖó é gbɔn?

³ Ðó Mata nɔ nɔ Jeluzalɛmu kpá wutu ɔ, hwenu e Jezu fɔ́n vǐ sunnu asúkúsi ɖé tɔn ɖò ɖibla yì Nayinu ɖò Galilée é ɔ, é sixu nɔ ma mɔ. Amɔ̌, é ɖò wɛn ɖɔ é na ko sè nǔ e jɛ é. Mɔ̌ jɛn é sixu ko lɛ́ sè vǐ nyɔnu Jayilɔsi tɔn e Jezu fɔ́n sín kú é sín xó. Mɛ ɖěɖee ɖò nyɔnuví ɔ sín xwégbe lɛ é “tuùn ɖɔ vǐ ɔ ko kú.” Amɔ̌, Jezu hɛn vǐ kúkú ɔ sín alɔ, bo ɖɔ: “Site!” Bɔ é site tɛn tɔn mɛ. (Luk. 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Mata kpo nɔví nyɔnu tɔn Mali kpo tuùn céɖécéɖé ɖɔ Jezu hɛn ɔ é na gbɔ azɔn. Enɛ wɛ zɔ́n bɔ ye ɖɔ ɖɔ nú Jezu wɛ ɖò finɛ ɔ, Lazáa kún na kú ó. Dìn e Jezu sín xɔ́ntɔn vívɛ́ kú é ɔ, nɛ̌ étɔn ka na wá nyí gbɔn? Ðǒ ayi wu ɖɔ Mata ɖɔ dó Lazáa wu ɖɔ é na fɔ́n wá gbɛ̀ ɖò sɔgudo, “ɖò azǎn gudogudo tɔn ɔ gbè.” Etɛwu é ka ganjɛ xó enɛ wu? Etɛwu mǐ ka sixu ɖeji ɖɔ fínfɔ́n sín kú na tíìn ɖò sɔgudo bɔ mɛvívɛ́ mǐtɔn lɛ sixu nɔ mɛ e na fɔ́n lɛ é mɛ?

⁴ Hwɛjijɔ ɖagbe lɛ tíìn nú ganjɛwu enɛ e a ɖó é. Hwenu e mǐ na ɖò hwɛjijɔ enɛ lɛ ɖé lɛ jí gbɔn wɛ é ɔ, mǐ sixu mɔ nùɖé lɛ ɖò Xó Mawu tɔn mɛ bɔ è nɔ yawu lin ɖɔ nǔ enɛ lɛ ɖó kancica xá nukúnɖiɖo nùjɔnǔ tɔn e a ɖó ɖɔ emi na lɛ́ wá mɔ mɛvívɛ́ emitɔn lɛ é ǎ.

5. Etɛ ka gɔ́ sò nú ganjɛwu e Mata ɖó ɖɔ Lazáa na fɔ́n sín kú é?

⁵ Ð’ayi wu ɖɔ Mata kún ɖɔ ‘Un ɖó nukún ɖɔ nɔví ce na fɔ́n’ ó. Loɔ, é ɖɔ: “Un tuùn ɖɔ é na fɔ́n.” Mata ɖó ganjɛwu enɛ ɖó nùjiwǔ ɖěɖee é sixu ko sè ɖɔ ye jɛ hwɛ̌ cobɔ Jezu tlɛ wá bɛ́ sinsɛnzɔ́ tɔn é wu. É sè nùjiwǔ enɛ lɛ xó hwenu e é ɖò winnyawinnya mɛ é ɖò xwé tɔn gbè alǒ ɖò kplɔ́ngbasá ɔ. Enɛ sixu flín mǐ tan e ɖò Mawuxówema ɔ mɛ lɛ é atɔn.

6. Nùjiwǔ tɛ xó é ka ɖò wɛn ɖɔ Mata sè?

⁶ Hwenu e Mawu na hlɔnhlɔn gbeyiɖɔ Elíi bɔ é na bló nùjiwǔ lɛ é wɛ è fɔ́n mɛ sín kú azɔn nukɔntɔn ɔ. Ðò Salɛputa ɔ, asúkúsi wamamɔnɔ ɖé yí jonɔ gbeyiɖɔ ɔ tɔn ɖò toxo Fenisíi tɔn e ɖò xutó é mɛ. Enɛ gudo ɔ, Mawu bló nùjiwǔ bɔ linfinká nawe ɔ tɔn kpo amigo tɔn kpo jɛ vɔ̌ ǎ, bɔ enɛ zɔ́n bɔ é kpo vǐ tɔn kpo nɔ gbɛ̀. (1 Axɔ. 17:8-16) É yá é ɔ, vǐ tɔn bɛ́ azɔn bo kú. Elíi wá alɔ dó è gbé. Elíi mlɔ́ vǐ ɔ jí bo xoɖɛ ɖɔ: “Mawu ce kɛnklɛn bo fɔ́n vǐ elɔ wá gbɛ̀.” Bɔ nǔ nyí mɔ̌ nugbǒ! Mawu sè ɖɛ Elíi tɔn, bɔ vǐ ɔ fɔ́n wá gbɛ̀. Fínfɔ́n sín kú nukɔntɔn e xó è ɖɔ ɖò Biblu mɛ é nɛ. (Xà 1 Axɔsu lɛ 17:17-24.) É ɖò wɛn ɖɔ Mata sè nùjiwǔ nukúnɖeji enɛ e jɛ é.

7, 8. (a) Ðɔ nǔ e Elizée wà dó ɖè wuvɛ̌ nawe ɖé tɔn kpò é. (b) Etɛ nùjiwǔ Elizée tɔn ka ɖexlɛ́ dó Jehovah wu?

⁷ Gbeyiɖɔ Elizée e jɛ Elíi sín tɛnmɛ é wɛ bló nùjiwǔ mɛ fínfɔ́n sín kú tɔn wegɔ e xó Mawuxówema ɔ ɖɔ é. Izlayɛli-ví nyɔnu nukúnɖeji Cunɛmunu ɖé yí jonɔ Elizée tɔn bɔ nǔ bǐ vɔ ɖ’ewu. Mawu gbɔn gbeyiɖɔ ɔ jí bo d’ajɔ nyɔnu enɛ e ma jì vǐ ɖě ǎ é kpo asú tɔn e ko nyí mɛxo é kpo bɔ ye jì vǐ sunnu ɖokpo. Xwè ɖé lɛ gudo ɔ, vǐ ɔ kú. Dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n lee vǐnɔ ɔ na ko flú bǐ gbɔn é. É byɔ gbè asú tɔn bo bló kilomɛtlu 30 mɔ̌, bo yì Elizée gɔ́n ɖò Kaamɛli Só ɔ kɔn. Gbeyiɖɔ ɔ sɛ́ Gehazíi e nɔ d’alɔ ɛ é dó bɔ é jɛ nukɔn nú ye yì Cunɛmu. Gehazíi  kpéwú bo fɔ́n vǐ ɔ wá gbɛ̀ ǎ. Enɛ gudo ɔ, vǐ ɔ sín nɔ e ɖò aluwɛ mɛ é kpo Elizée kpo wá.​—2 Axɔ. 4:8-31.

⁸ Elizée xoɖɛ dó cyɔ ɔ jí ɖò Cunɛmu finɛ. Nùjiwǔ ɖé jɛ, vǐ ɔ fɔ́n wá gbɛ̀ bɔ awǎjijɛ nɔ tɔn tɔn túnflá! (Xà 2 Axɔsu lɛ 4:32-37.) É sixu ko flín ɖɛ e Ana e ma mɔ vǐ jì ɖò bǐbɛ̌mɛ ǎ, bo ka wá jì ɖò gudo mɛ é xò hwenu e é kplá Samuwɛli bɔ é na yì wà sinsɛnzɔ́ ɖò goxɔ ɔ mɛ é é: ‘Jehovah ɖó acɛ bo na sɔ́ mɛ dó dò gɔngɔn mɛ ɖò kúxwé; é wɛ lɛ́ ɖó acɛ bo na fɔ́n mɛ sín kú.’ (1 Sam. 2:6) É ɖò wɛn ɖɔ Mawu wɛ fɔ́n vǐ ɔ tlɔlɔ ɖò Cunɛmu, bo dó xlɛ́ nǔwukpikpé e é ɖó bo na fɔ́n mɛ sín kú é.

9. Tinmɛ lee Elizée ɖ’alɔ ɖò tan fínfɔ́n sín kú tɔn atɔngɔ e xó Biblu ɖɔ é mɛ gbɔn é.

⁹ Amɔ̌, nùjiwǔ gudo tɔn e jɛ gbɔn Elizée gblamɛ é nɛ ǎ. É wà gbeyiɖɔzɔ́ tɔn nú xwè 50 jɛji, bɔ enɛ gudo ɔ, é ‘jɛ azɔn e kplá ɛ yì kú ɔ.’ Nukɔnmɛ hwenu e cyɔ Elizée tɔn ko huzu xú kɛɖɛ é ɔ, kɛntɔ́ lɛ sín gbɛ̌ta ɖé wá tò ɔ mɛ. Izlayɛli-ví ɖé lɛ sɔ́ dawe ɖé sín cyɔ bo xwè ɖiɖi gbé hwe ɔ nu. Ee ye ɖò hinhɔn nú kɛntɔ́ yetɔn lɛ wɛ é ɔ, ye sɔ́ dawe ɔ sín cyɔ nyì dó yɔdo e mɛ xú Elizée tɔn lɛ ɖè é. Mǐ xà ɖɔ: “Ee cyɔ ɔ jɛ Elizée sín xú wu é ɔ, cyɔ ɔ fɔ́n lobo site.” (2 Axɔ. 13:14, 20, 21) Lin tamɛ dó ɖagbe e tan fínfɔ́n sín kú tɔn enɛ lɛ na ko wà nú Mata é jí. Mawu ɖ’acɛ dó kú jí bǐ mlɛ́mlɛ́. Lɛ̌ lin tamɛ dó ɖagbe e ye sixu wà nú hwi lɔ é jí. É ɖò wɛn ɖɔ ye na bló bɔ a na kudeji ɖɔ hlɔnhlɔn Mawu tɔn d’agba bo kún ɖó dogbó ó.

10. Nɛ̌ Piyɛ́ɛ ka fɔ́n Klisanwun nyɔnu e kú é gbɔn?

¹⁰ Ðò Akpáxwé Biblu Tɔn E È Wlan Dó Glɛkigbe Mɛ É mɛ ɔ, mǐ lɛ́ xà ɖɔ afɔsɔ́ɖótetɔ́ Mawu tɔn ɖé lɛ fɔ́n mɛ sín kú. Mǐ mɔ ɖɔ Jezu fɔ́n mɛ sín kú hwenu e é tɔ́n sín Nayinu é kpo hwenu e é ɖò Jayilɔsi xwé é kpo. Mɛsɛ́dó Piyɛ́ɛ fɔ́n mɛ ɖevo sín kú, Klisanwun nyɔnu e nɔ nyí Dɔkasi alǒ Tabita é wɛ. Piyɛ́ɛ wá fí e è sɔ́ cyɔ nawe ɔ tɔn ɖó bo na ɖi é. Hwenu e é ɖò cyɔ ɔ kpá é ɔ, é xoɖɛ. Bɔ enɛ gudo ɔ, é ɖɔ: “Tabita! Site!” É fɔ́n wá gbɛ̀ tlolo bɔ Piyɛ́ɛ ‘sɔ́ gbɛɖe tɔn xlɛ́’ Klisanwun hàtɔ́ lɛ. Nǔ enɛ e jɛ é zɔ́n bɔ “mɛ gègě ɖi nǔ nú Aklunɔ.” Ðò kpaà mɛ ɔ, ye sixu ɖekúnnu nú Aklunɔ ɔ, bo ka na ɖeji ɖɔ Jehovah ɖó nǔwukpikpé bo na fɔ́n mɛ sín kú.​—Mɛ. 9:36-42.

11. Etɛ dotóo Luki ka ɖɔ ɖɔ é jɛ dó nyaví ɖé wu? Etɛ fɔ́n e è fɔ́n nyaví ɔ sín kú é ka wà nú mɛ ɖevo lɛ?

¹¹ Mɛ ɖevo lɛ lɛ́ mɔ bɔ è fɔ́n nyaví ɖé sín kú. Gbè ɖokpo ɔ, mɛsɛ́dó Pɔlu ɖò kplé ɖé bló wɛ ɖò síngbó ɖé jí ɖò Tolowasi; finɛ wɛ nyí totaligbé-gbadahweji Turquie tɔn ɖò égbé. Pɔlu ɖò xó ɖɔ wɛ kaka bɔ zǎn vlɔ́ ɖó wè. Nyaví ɖé nɔ nyí Etíki, bo junjɔn flɛtɛli ɖé nu bo ɖò tóɖó è wɛ. Amɔ̌, amlɔ wá nyí i, b’ɛ flɛ́ sín síngbó atɔngɔ ɔ jí wá jɛ kɔ́mɛ. Vlafo dotóo Luki wɛ nyí mɛ nukɔntɔn e wá Etíki gɔ́n é, bo gbéjé è kpɔ́n, bɔ enɛ gudo ɔ, é ɖɔ: Etíki ɔ, wǔ kɛɖɛ wɛ é gblé bo lɛ́ ba éɖée kpò kpowun ǎ, é ko kú! Pɔlu jɛte sín síngbó ɔ jí bo zé cyɔ ɔ dó awa mɛ bo ɖɔ xó elɔ e kpaca mɛ é: “É . . . ɖò gbɛ̀.” Kpɔ́n lee nǔ enɛ na ko wà ɖagbe nú mɛ e mɔ lɛ é sɔ́ é! Mɔ e ye mɔ nǔ e jɛ lɛ é kpo fɔ́n e è fɔ́n ɛ sín kú é kpo “dó wusyɛn lanmɛ nú ye bǐ.”​—Mɛ. 20:7-12.

12, 13. Kpo nukúnnúmɔjɛnǔmɛ e mǐ ɖó dó fínfɔ́n sín kú wu dìn é kpo ɔ, nùkanbyɔ tɛ lɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó?

¹² Tan e xó mǐ ɖɔ wá yì lɛ é ɖó na wà nǔ  e ye wà nú Mata é nú hwi lɔ. É wɛ nyí ɖɔ ye na na jiɖe we ɖɔ Mawu mǐtɔn kpo Gbɛnamɛtɔ́ mǐtɔn kpo ɖó nǔwukpikpé bo na fɔ́n mɛ e ko kú é wá gbɛ̀. Nǔ e lɛ́ nyɔ́ tawun é wɛ nyí ɖɔ mɛsɛntɔ́ gbejinɔtɔ́ Mawu tɔn ɖé, ɖi Elíi, Jezu alǒ Piyɛ́ɛ ɖò finɛ hwenu e Jehovah bló nùjiwǔ enɛ lɛ é. Amɔ̌, etɛ mǐ ka sixu ɖɔ dó mɛ ɖěɖee kú ɖò hwe ɖevo lɛ nu ɖò hwenuxó mɛ é wu lo? Ee Mawu ma sɔ́ nɔ fɔ́n mɛ sín kú ɖò hwe mǐtɔn nu ǎ é ɔ, sunnu kpo nyɔnu kpo gbejinɔtɔ́ lɛ ka sixu ɖó nukún ɖɔ é sɔ́ na fɔ́n mɛ sín kú ɖò sɔgudo ǎ wɛ à? Lee nǔ cí nú Mata bɔ é ɖɔ: “Un tuùn ɖɔ [nɔví ce] na fɔ́n ɖò fínfɔ́n sín kú mɛkúkú lɛ tɔn hwenu, ɖò azǎn gudogudo tɔn ɔ gbè” é ɔ, é ka na cí mɔ̌ nú ye lɔ à? Etɛwu é ka ɖó nùɖiɖi mɔhun? Nɛ̌ hwi lɔ ka sixu ɖó nùɖiɖi mɔhun gbɔn?

¹³ Fí gègě wɛ ɖò Mawuxówema ɔ mɛ bo xlɛ́ ɖɔ fínfɔ́n sín kú ɖò sɛxwetɛn nú mɛsɛntɔ́ Jehovah tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ ɖò sɔgudo. Mǐ ni kpɔ́n ɖé lɛ.

14. Etɛ mǐ ka sixu kplɔ́n dó fínfɔ́n sín kú wu ɖò tan Ablaxamu tɔn mɛ?

¹⁴ Mǐ ni lin tamɛ dó nǔ e Mawu ɖɔ ɖɔ Ablaxamu ni wà nú Izaki e é ɖò nukún ɖó wɛ sín hwenu línlín ɖíe ɖɔ é na wá ɖu gǔ ɔ é jí. Jehovah ɖɔ: “Zě vǐɖokponɔ towe Izaki; vǐ enɛ ɔ e a yí wǎn na sɔmɔ̌ ɔ, zé è . . . dó savɔ̌ nú mì.” (Bǐb. 22:2) Kpɔ́n lee gbeɖiɖe enɛ na ko cí nú Ablaxamu é. Jehovah ko d’akpá ɖɔ gbɔn kúnkan Ablaxamu tɔn jí wɛ emi na dó nú akɔta lɛ bǐ ɖè. (Bǐb. 13:14-16; 18:18; Hlɔ. 4:17, 18) Gɔ́ na ɔ, Jehovah ɖɔ ɖɔ “Izaki jí” wɛ kúnkan ɔ na wá gbɔn. (Bǐb. 21:12) Amɔ̌, enyi Ablaxamu hu Izaki dó savɔ̌ ɔ, nɛ̌ nǔ enɛ ka na jɛ gbɔn? Mawu sɔ́ d’ayi mɛ nú Pɔlu b’ɛ wlan ɖɔ Ablaxamu ɖi nǔ ɖɔ Mawu kpéwú bo na fɔ́n Izaki wá gbɛ̀. (Xà Eblée lɛ 11:17-19.) Biblu ɖɔ ɖɔ Ablaxamu lin ɖɔ enyi emi setónú ɔ, ganxixo yɔywɛ ɖé gudo, azǎn ɖokpo gudo, alǒ aklunɔzán gblamɛ ɖokpo gudo kpowun ɔ, Izaki na fɔ́n wá gbɛ̀ ǎ. Ablaxamu tuùn hwenu e vǐ tɔn na fɔ́n wá gbɛ̀ é ǎ. Amɔ̌, é ɖeji ɖɔ Jehovah na fɔ́n Izaki.

15. Nukúnɖiɖo tɛ tɔ́gbó Jɔbu ka ɖó bo ɖexlɛ́?

¹⁵ Tɔ́gbó Jɔbu lɔ ɖò nukún ɖó fínfɔ́n sín kú sɔgudo tɔn ɖé wɛ. É ɖ’ayi wu ɖɔ enyi è sɛ́n atín ɖé ɔ, é sixu lɛ́ tɔ́n kun, bo na lɛ́ wá nyí atín ɖé. Gbɛtɔ́ tɔn ka nyí mɔ̌ ǎ. (Jɔb. 14:7-12; 19:25-27) Enyi gbɛtɔ́ kú ɔ, éɖesu sixu lɛ́ fɔ́n sín yɔdo mɛ  bo lɛ́ wá nɔ gbɛ̀ ǎ. (2 Sam. 12:23; Ðɛh. 89:49) Enɛ xlɛ́ ɖɔ Mawu kún sixu fɔ́n mɛ sín kú ó ǎ. Nugbǒ ɔ, Jɔbu ɖi nǔ ɖɔ Jehovah ko ɖó azǎn ɖé bo na flín emi. (Xà Jɔbu 14:13-15.) Jɔbu tuùn hwenu e nǔ na nyí mɔ̌ dó ɖò sɔgudo é ǎ. É ɖò mɔ̌ có, é ɖeji ɖɔ mɛ e dá gbɛ̀ gbɛtɔ́ tɔn ɖò bǐbɛ̌mɛ é kpéwú bo na lɛ́ flín i lobo fɔ́n ɛ wá gbɛ̀.

16. Wusyɛn tɛ wɛnsagun ɖé ka dó lanmɛ nú gbeyiɖɔ Daniyɛli?

¹⁶ Daniyɛli lɔ nyí dawe gbejinɔtɔ́ ɖevo bɔ mǐ sè xó dó wǔ tɔn ɖò Akpáxwé Biblu Tɔn E È Wlan Dó Ebléegbe Mɛ É mɛ. Nú xwè mɔkpan ɔ, é sɛ̀n Mawu kpo gbejininɔ kpo, bɔ é nɔ gudo n’i. É wá jɛ hweɖenu bɔ wɛnsagun ɖé dó wusyɛn lanmɛ nú Daniyɛli “wanyinamɔ Mawu tɔn” ɖɔ ‘nǔ ni nyɔ́ n’i’ bonu é ni lɛ́ “kpan akɔ́n!”​—Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Akpá tɛ è ka dó nú Daniyɛli dó sɔgudo tɔn wu?

¹⁷ Daniyɛli ko ɖibla ɖó xwè 100 bɔ kú tɔn ko sɛya. É sixu ko ɖò tamɛ lin dó nǔ e sɔgudo hɛn nu ja n’i é jí wɛ. Daniyɛli na lɛ́vɔ wá nɔ gbɛ̀ wɛ à? Enɛ ɖò wɛn! Ðò vivɔnu wema Daniyɛli tɔn tɔn ɔ, mǐ xà ganjɛwu xó elɔ e Mawu ɖɔ n’i é: “Hwɛ Daniyɛli ɔ, nɔ gbeji kaka yì fó. A na ɖó vivo.” (Dan. 12:13) Daniyɛli e ko kpò é tuùn ɖɔ mɛkúkú lɛ ɖò gbɔjɛ mɛ, ɖɔ ‘tamɛ linlin ɖě kún ɖò dɔ̌n ó, nùtuùntuùn ɖě kún ɖò dɔ̌n ó, nùnywɛ ɖě kún ɖò dɔ̌n ó.’ Daniyɛli ka na yì dɔ̌n zaanɖé. (Nùt. 9:10) Amɔ̌, enɛ xlɛ́ ɖɔ xó tɔn ko fó ǎ. È dó sɔgudo ɖé sín akpá n’i.

¹⁸ Wɛn e è dó gbeyiɖɔ Daniyɛli é ko vɔ ɖó finɛ ǎ: “A . . . na fɔ́n site, bo na wá yí ajɔ towe ɖò vivɔnu.” È na azǎn ɖě è alǒ ɖɔ táan lě wɛ é na bló ǎ. Daniyɛli na kú, bɔ enɛ gudo ɔ, é na gbɔjɛ. Amɔ̌, ɖɔ e è ɖɔ ɖɔ é “na fɔ́n site, bo na wá yí ajɔ [tɔn]” ɖò sɔgudo é xlɛ́ nyì wɛn ɖɔ è d’akpá n’i ɖɔ é kú bonu é lín gudo ɔ, é na wá fɔ́n sín kú. Nǔ na nyí mɔ̌ “ɖò vivɔnu.”

19, 20. (a) Nɛ̌ nǔ e jí mǐ ɖɔ xó dó lɛ é ka ɖó kancica tawun xá xó e Mata ɖɔ nú Jezu é gbɔn? (b) Etɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó dìn?

¹⁹ É ɖò wɛn ɖɔ Mata sín hwɛ jɔ bɔ é ɖeji ɖɔ nɔví sunnu emitɔn gbejinɔtɔ́ Lazáa “na fɔ́n ɖò fínfɔ́n sín kú mɛkúkú lɛ tɔn hwenu, ɖò azǎn gudogudo tɔn ɔ gbè.” Akpá e è dó nú Daniyɛli é kpo ganjɛwu e Mata ɖó bo ɖexlɛ́ ɖò xósin e é na Jezu é mɛ é kpo ɖó na na jiɖe Klisanwun lɛ ɖò égbé. Fínfɔ́n sín kú na tíìn.

²⁰ Nǔ enɛ lɛ e jɛ ɖò hwexónu bɔ mǐ mɔ é xlɛ́ ɖɔ fínfɔ́n sín kú na tíìn, enɛ wɛ nyí ɖɔ mɛ e kú é na lɛ́vɔ fɔ́n wá gbɛ̀. Bɔ sunnu kpo nyɔnu kpo ɖěɖee sɛ̀n Mawu lɛ é ɖò nukún ɖó wɛ ɖɔ fínfɔ́n sín kú na tíìn ɖò hweɖenu ɖò sɔgudo. Eɖíe è d’akpá ɖɔ fínfɔ́n sín kú na tíìn é ɔ, é ko lín è, nùɖé ka xlɛ́ vlafo ɖɔ nǔ na nyí mɔ̌ à? Enyi mɔ̌ ɔ, enɛ na na hwɛjijɔ ɖevo e wu mǐ na ɖó nukún fínfɔ́n sín kú sín hwenu é mǐ, lee Mata ɖó nukún gbɔn é. Amɔ̌, hwetɛnu nǔ ka na nyí mɔ̌? Mǐ na ɖɔ xó dó nǔ enɛ lɛ jí ɖò xota e bɔ d’ewu é mɛ.