1. Marta okwa li e na eteelelo lilipi li na sha nomumwaina? (Tala efano pehovelo loshitukulwa.)

KAUME kaJesus kopofingo, Marta, oo e li omuhongwa waye, okwa li a nyika oluhodi, molwaashi omumwaina waye, Lasarus, okwa fya. Mbela ope na ngoo osho sha li tashi dulu oku mu hekeleka? Heeno. Jesus okwa li e mu shilipaleka a ti: “Omumwanyoko ota nyumuka.” Otashi dulika osho kasha li naanaa sha kufa po oluhodi laye, ashike okwa li a itavela eshilipaleko laJesus. Marta okwa ti: “Ondi shi shii nokutya, ota nyumuka menyumuko mefiku laxuuninwa.” (Joh. 11:20-24) Okwa li e na oushili kutya otaku ka kala enyumuko monakwiiwa. Jesus okwa li a longa oshikumwifilonga. Okwa li a nyumuna Lasarus efiku tuu olo.

2. Omolwashike wa hala okukala u na eitavelo ngaashi Marta?

² Fye inatu teelela Jesus ile Xe e tu ningile oshikumwifilonga sha tya ngaho. Mbela naave ou na ngoo eitavelo ngaashi Marta a li a itavela kutya omumwaina ota ka nyumunwa monakwiiwa? Otashi dulika nakufya okaume koye kopahombo, nyoko, xo, xokulu ile nyokokulu. Ile otashi dulika u kale wa nyika oluhodi omolwefyo lokaana koye. Otashi dulika wa djuulukwa neenghono okupapatela, okupopya nosho yo  okuyola nomuholike woye. Ngaashi Marta, ou na etomheno la femba lokupopya to ti: ‘Ondi shi shii nokutya, omuholike wange ota ka nyumuka menyumuko mefiku laxuuninwa.’ Natango, Omukriste keshe ota dulu okushiiva kutya omolwashike osho shi li eteelelo la twa.

3, 4. Ongahelipi osho Jesus a li opo a ningi sha pameka eitavelo laMarta?

³ Molwaashi Marta okwa li ha kala popepi naJerusalem, otashi dulika ina mona Jesus eshi a nyumuna omonamati womufiyekadi wokuNain shomuGalilea. Ndele oshi na oupu e shi uda. Osho osha faafana naashi Jesus a li a nyumuna okamonakadona kaJairus. Ovo va li keumbo lokakadona oko ‘ova li ve shii kutya, oka fya.’ Jesus okwa li a kwata eke lako, ndele ta ti: “Okakadona, penduka!” Noka li ka penduka diva. (Luk. 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Marta nomumwaina, Maria, ova li ve shii kutya Jesus ota dulu okuvelula ovo tava yahama. Omolwetomheno olo, ova li ve udite kutya ngeno Jesus opo a li, ngeno Lasarus ina fya. Molwaashi kaume kaJesus okwa fya nale, oshike mbela ta ka ningilwa monakwiiwa? Didilika kutya Marta okwa popya kutya Lasarus ota ka nyumuka monakwiiwa, “mefiku laxuuninwa.” Omolwashike a li e na oushili oo? Nomolwashike to dulu okukala noushili kutya ovaholike voye otava ka nyumuka menyumuko olo tali ka ningwa monakwiiwa?

⁴ Ope na omatomheno mawa e na sha neteelelo loye. Eshi hatu konakona amwe omuo, otashi dulika u hange mEendjovo daKalunga oinima imwe oyo wa li uhe shii nale i na sha neteelelo loye loku ka mona vali ovaholike voye.

5. Oshike sha li sha kwafela Marta a kale e na eitavelo kutya Lasarus ota ka nyumuka?

⁵ Didilika kutya Marta ina tya: ‘Onde lineekela ngoo kutya omumwameme ota ka nyumuka,’ ndele okwa ti: “Ondi shi shii nokutya, ota nyumuka.” Marta okwa li a tomhwa omolwoikumwifilonga oyo a li a uda nokuli fimbo Jesus ina hovela oukalele waye. Okwa li a uda kombinga yoikwimwifilonga oyo meumbo nokoshinagoga, eshi a li omunyasha. Otashi dulika u dimbuluke omahokololo oo atatu e li mOmbiibeli.

6. Elia okwa li a longa oshikumwifilonga shilipi shididilikwedi, naasho osha kuma ngahelipi Marta?

⁶ Enyumuko lotete ola li la ningwa eshi Kalunga a li a pa omuprofeti waye Elia eenghono a longe oikumwifilonga. Eshi Elia a li kuSarefat, oshilando shokomunghulofuta shOvafonikia, omufiyekadi umwe wohepele okwa li e mu yakula. Opo nee, Kalunga okwa li a pa omufiyekadi nokamonamati kaye oufila nomaadi pashikumwifilonga, opo va dule okukala nomwenyo. (1 Eeh. 17:8-16) Lwanima, okamonamati oka ka ehama ndele taka fi. Elia okwa li e mu kwafela. Eshi Elia a li ta kwata oshimhu, okwa ilikana ta ti: “Kalunga kange, omwenyo wokaana aka nau alukile muko.” Naasho osho sha ningwa. Kalunga okwa li a uda Elia, ndele omwenyo wokaana tau alukile muko. Olo olo la li enyumuko lotete la popiwa mOmbiibeli. (Lesha 1 Eehamba 17:17-24.) Marta okwa li e lihonga koshiningwanima osho shididilikwedi.

7, 8. (a) Yelifa kutya Elisa okwa li a ninga shike opo a hekeleke omukainhu oo a li a nyika oluhodi. (b) Oshikumwifilonga shaElisa osha holola shike shi na sha naJehova?

⁷ Enyumuko etivali olo la popiwa mOmbiibeli ololo la li la ningwa komuprofeti Elisa, oo a pingena po Elia. Omukainhu Omuisrael womuSunem okwa li a yakula Elisa nombili. Kalunga okwa li a pa omukainhu oo a li ongadji nomushamane waye omunamido okamonamati, ngaashi a li a xunganeka okupitila momuprofeti waye. Okamonamati oka ka fya konima yomido donhumba. Diladila kunghee omukainhu oo a li a nyika oluhodi. Okwa li a pula epitikilo komushamane waye, ndele ta ende oshinano sheekilometa 30 lwaapo nokwa hanga Elisa kOmhunda yaKarmel. Omuprofeti okwa li a tuma omupiya waye, Gehasi, a shune kuSunem e va tetekelele. Gehasi  ka li a dula okwaalulila okamati oko momwenyo. Opo nee ina oo a li a nyika oluhodi okwa li e uya naElisa. — 2 Eeh. 4:8-31.

⁸ Eshi Elisa a fika meumbo olo la li muSunem okwa li a ya poshimhu, ndele ta ilikana. Okamati oko oka li ka nyumunwa pashikumwifilonga, ndele ta ka hangana vali naina. (Lesha 2 Eehamba 4:32-37.) Otashi dulika a li a dimbuluka osho Hanna, oo a li ongadji, a li a ilikana eshi a twala Samuel a ka longele ketwali a ti: “Omwene . . . ota twala moshovafi, ndele ta alula mo.” (1 Sam. 2:6) Osha yela kutya eshi Kalunga a li a nyumuna okamati oko muSunem, okwa li ta ulike kutya oku na eenghono dokunyumuna.

9. Yelifa nghee Elisa a li a kwatelwa mo menyumuko etitatu olo la popiwa mOmbiibeli.

⁹ Osho hasho sha li oshiningwanima shaxuuninwa shikumwifi sha kwatela mo Elisa. Okwa kala e li omuprofeti oule womido di dulife 50, nolwanima okwa ka ‘vela oudu oo we mu twala mefyo.’ Lwanima eshi olutu laElisa la ninga omakipa, moshilongo omwa li mwe uya ongudu yeembudi. Ovaisrael vamwe ova li mondjila tava ka paka omulumenhu umwe. Molwaashi ova li va hala okuya onhapo ongudu oyo yeembudi, ova li va kupula oshimhu shomulumenhu mombila omo mwa li omakipa aElisa. Ombiibeli oya ti: “Ndele omulumenhu eshi a kuma oipongolo yaElisa, ye okwa ninga omunamwenyo nokwa kala ofika neemhadi daye.” (2 Eeh. 13:14, 20, 21) Diladila kunghee omahokololo oo e na sha nenyumuko a li taa ti sha kuMarta. Kalunga oku na eenghono dokufinda efyo. Diladila kutya omanyumuko oo otaa ti shike kwoove. Otaa dulu oku ku tomha filufilu kutya Kalunga oku na eenghono dinenenene noinadi ngabekwa.

10. Petrus okwa li a ningila shike omumwameme umwe Omukriste oo a li a fya?

¹⁰ MOmishangwa dopaKriste dOshigreka, omwa popiwa vali kutya omanyumuko okwa ningwa moipafi yovakalelipo vaKalunga. Osho otu shi liwetele momanyumuko oo Jesus a ninga eshi a li popepi naNain naashi a li meumbo laJairus. Omuyapostoli Petrus okwa li a kufa ombinga mulimwe lomukainhu Omukriste Dorkas (Tabita). Petrus okwa li e uya pefimbo opo oshimhu shomukainhu sha li sha teelela oku ka pakwa. Eshi Petrus a li popepi noshimhu, okwa li a ilikana. Okwa ti: “Tabita, penduka po!” Okwa li a nyumuka, ndele Petrus te mu tula mokati kOvakriste vakwao “e nomwenyo.” Oshiningwanima osho osha li sha ningifa ovanhu ‘vahapu va itavele mOmwene.’ Ova li tava dulu oku shi ulika moipafi kutya Omwene naunene tuu Jehova ota dulu oku nyumuna ovafi. — Oil. 9:36-42.

11. Ondokotola Lukas oya li ya popya shike shi na sha naEutikus, naasho osha li sha kuma ngahelipi vamwe?

¹¹ Vamwe ova li va mona eshi Paulus a li ta nyumuna. Pomhito imwe, omuyapostoli Paulus okwa li e li mokwoongala monduda yopombada muTroas, osho paife shi li kouningininolundume waTurkey. Paulus okwa li a popya fiyo omokati koufiku. Omunyasha wedina Eutikus, okwa li ta pwilikine e li omutumba pekende. Ashike okwa li ta kofa ndele ta u ko kondjuwo onhinhatu yokombada. Otashi dulika Ondokotola Lukas oyo ya li ya fika po tete puEutikus ndele tai mu longekidile ouhaku. Eutikus ka li a mona oshiponga ile ehe shii apa e li, ndele okwa li a fya. Paulus okwa li a londolokela poshi ndele ta papatele oshimhu, ndele ta ti: “Omwenyo waye omo u li muye.” Mbela osho kasha li tuu sha kumwifa ovanhu ovo va li po? Ova li “va hekelekwa unene” eshi va mona Paulus a nyumuna nakufya. — Oil. 20:7-12.

12, 13. Omapulo elipi twa pumbwa okulipula shi na sha nomanyumuko oo twa kundafana?

¹² Oiningwanima oyo ya tumbulwa pombada  otai dulu oku ku kwafela u kale u na eteelelo ngaashi laMarta. Osho otashi tu shilipaleke kutya Kalunga ketu nOmuyandjimwenyo oku na eenghono dokwaalulila nakufya momwenyo. Shihokwifa oshosho kutya, ovapiya vaKalunga ovadiinini, ngaashi Elia, Jesus nosho yo Petrus, opo va li poiningwanima aishe oyo pefimbo opo Jehova a li ta longo oikumwifilonga. Ongahelipi shi na sha naavo va fya nale? Ngeenge pefimbo lavo Kalunga ka li a nyumuna ovanhu, ongahelipi ovalumenhu novakainhu ovadiinini tava dulu okwiitavela kutya Kalunga ota ka nyumuna oonakufya monakwiiwa? Mbela ova li ngoo ve udite ngaashi Marta, oo a ti: “Ondi shi shii nokutya, [omumwameme] ota nyumuka menyumuko mefiku laxuuninwa”? Ngeenge Marta okwa li a itavela menyumuko, mbela ove ito dulu okukala u na eitavelo mulo?

¹³ MEendjovo daKalunga da nwefwa mo omu na oitukulwa ihapu oyo tai ulike kutya ovapiya vaye ovadiinini ova kala nale ve shii kutya otaku ka kala enyumuko monakwiiwa. Diladila kuimwe yomuyo.

14. Oshike hatu dulu okulihonga menyumuko olo li li mehokololo li na sha naAbraham?

¹⁴ Diladila osho Kalunga a li a lombwela Abraham a ningile Isak, oo e li omufyuululi. Jehova okwa ti: “Kufa Isak, omona woye ewifa, ou u mu hole, . . . Ndee . . . to ke mu yamba exwikiloyambo.” (Gen. 22:2) Diladila kutya oshipango osho osha li sha pendula omaliudo a tya ngahelipi. Jehova okwa li a udanekela Abraham kutya oiwana aishe kombada yedu otai ka nangekwa noupuna okupitila moludalo laye. (Gen. 13:14-16; 18:18; Rom. 4:17, 18) Natango, Jehova okwa ti kutya enangeko noupuna otali ke uya okupitila “muIsak.” (Gen. 21:12) Ndele osho osha li tashi ka ningwa ngahelipi ngeenge Abraham okwa li ta ka yamba po Isak? Paulus okwa li a nwefwa mo a yelife kutya Abraham okwa li a itavela kutya Kalunga ota dulu okunyumuna Isak. (Lesha Ovaheberi 11:17-19.) Ombiibeli inai popya kutya Abraham okwa li e udite kutya ngeenge okwa dulika Isak ota ka nyumunwa moule weevili donhumba, wefiku, ile woshivike. Abraham kali e shii kutya onaini omona ta ka nyumunwa. Ashike okwa li e na elineekelo kutya Jehova ota ka nyumuna Isak.

15. Tatekulululwa Job okwa li a ulika kutya oku na eteelelo lashike?

¹⁵ Tatekulululwa Job naye okwa li e na eteelelo menyumuko lomonakwiiwa. Okwa li e shii kutya omuti ngeenge owa kewa po, otashi dulika vali u tutume ngaashi ashike onhwika italala ya twikwa. Ovanhu hasho ve li ngaho. (Job 14:7-12; 19:25-27) Ngeenge omunhu okwa fi,  ita dulu okwiinyumuna mo mombila. (2 Sam. 12:23; Eps. 89:48) Ashike osho inashi hala kutya Kalunga ita dulu okunyumuna omunhu. Paulelalela Job okwa li a itavela kutya Jehova okwa tula po efimbo olo te ke mu dimbuluka. (Lesha Job 14:13-15.) Job kali e shii kutya otashi ka ningwa lela naini monakwiiwa. Natango, okwa li e lineekela mOmushiti oo a shita ovanhu kutya ota dulu oku mu dimbuluka nosho yo oku mu nyumuna.

16. Ongahelipi omweengeli a li a ladipika omuprofeti Daniel?

¹⁶ Daniel oo tu shii, a popiwa mOmishangwa dOshiheberi, naye okwa li omulumenhu omudiinini. Okwa longela Jehova oule womido dihapu, na Jehova okwa kala te mu yambidida. Pomhito imwe, omweengeli umwe okwa li a lombwela Daniel kutya, “oove omulumenhu muwa, ombili nai kale naave. Kala wa pama.” — Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Daniel okwa li a udanekelwa shike shi na sha nonakwiiwa yaye?

¹⁷ Daniel okwa li e li pokuwanifa omido 100, tashi ulike kutya ka li e na ko vali olule. Otashi dulika a li te lipula kutya oshike a li ta ka ningilwa monakwiiwa. Mbela okwa li ngoo ta ka nyumunwa? Heeno. Ngeenge hatu tale pexulilo lembo laye, Kalunga okwa li e mu shilipaleka a ti: “Ove, inda ashike fiyo exulilo tali uya, ove u tulumukwe.” (Dan. 12:13) Omunamido Daniel okwa li e shii kutya oonakufya otava tulumukwa, molwaashi “moshovafi kamu na nande ediladilo neshiivo ile ounongo.” Daniel okwa li pokuya moshovafi. (Omuud. 9:10) Ashike osho hasho sha li exulilo laye. Okwa li a udanekelwa onakwiiwa.

¹⁸ Omweengeli okwa li a twikila okulombwela Daniel ta ti: Ove oto “nyumukile oshipewa shoye pexulilo lomafiku.” Ina lombwelwa kutya ota ka nyumunwa naini. Daniel okwa li ta ka fya nokutulumukwa. Eshi a lombwelwa kutya ota ka ‘nyumukila oshipewa shaye’ monakwiiwa, osha li tashi ulike keudaneko li na sha nenyumuko olo tali ka ningwa konima ngeenge pa piti efimbo lile a fya. Osho otashi ka ningwa “pexulilo lomafiku.”

19, 20. (a) Oinima oyo twa kundafana oya pambafana ngahelipi naasho Marta a li a lombwela Jesus? (b) Ohatu ka kundafana shike moshitukulwa tashi landula?

¹⁹ Marta okwa li e na etomheno lokukala e na eitavelo kutya omumwaina omudiinini, Lasarus, ota ka “nyumuka menyumuko mefiku laxuuninwa.” Ovakriste kunena otava dulu okushilipalekwa keudaneko olo la li la udanekelwa Daniel nosho yo kwaasho Marta a li a lombwela Jesus shi na sha namumwaina. Otaku ka kala enyumuko.

²⁰ Oiningwanima oyo ya ningwa monakudiwa oya ulika shili kutya oonakufya otava ka nyumuka. Ovalumenhu novakainhu ovo va longela Kalunga navo ova li ve na eitavelo kutya otaku ka kala enyumuko monakwiiwa. Mbela opa li ngoo sha osho tashi ulike kutya enyumuko otali dulu okuningwa konima eshi pa pita efimbo lile okudja eshi la udanekwa? Ngeenge osho, ngaashi Marta, otu na vali etomheno lokukala twa teelela nodjuulufi efimbo olo eshi oonakufya tava ka nyumuka. Ndele mbela osho otashi ka ningwa naini? Ohatu ka kundafana omapulo oo moshitukulwa tashi landula.