1. Чьда Мәртʹа баԝәр бу дәрһәԛа бьре хԝә? (Бьньһерʹә шькле әʹԝльн.)

МӘРТʹА, кӧ шагьрт у һәвала Исайә незик бу, шин дькьр чьмки бьре ԝе Лазар мьрьбу. Гәло тьштәки ӧса һәбу кӧ еша дьле ԝе сьвьк кьра? Бәле! Иса соз да ԝе: «Бьре тәйе жь мьрьне рʹабә». Рʹаст ә әԝ гьли дьбәкә бь тʹәмами еша Мәртʹайе кʹӧта нәкьр, ле йәкә әԝе итʹбарийа хԝә созе Иса ани у гот: «Әз заньм рʹожа ахрәте, рʹожа рʹабуне әԝе рʹабә» (Йуһʹн. 11:20-24). Мәртʹа сәд сәләфи баԝәр бу кӧ ахьрийеда рʹабуна мьрийа ԝе һәбә. Ле паше Иса кʹәрәмәт кьр у һәма ԝе рʹоже Лазар жь мьрьне рʹакьр.

2. Һун чьрʹа дьхԝазьн кӧ баԝәрийа ԝә жи мина йа Мәртʹайе бә?

² Иро әм һивийе ниньн ԝәки Иса йан жи Йаһоԝа ԝе бь кʹәрәмәт мьрийед мә сах кьн. Ле гәло һун мина Мәртʹа сәд сәләфи баԝәр ьн кӧ ахьрийеда мәрьвед ԝәйи дәлал ԝе жь мьрьне рʹабьн? Дьбәкә ԝә малхе хԝә, йан жьна хԝә, йан жи де-бав, йан кальк-пирька хԝә ӧнда кьрийә. Йан жи дьбәкә зарʹа ԝәйә дәлал мьрийә, у һун гәләк дьхԝазьн ԝи бьдьнә бәр дьле хԝә, ԝирʹа хәбәр дьн у ша бьн. Чьԛас баш ә кӧ мина Мәртʹайе мәʹнийа ԝә жи һәйә бежьн: «Әз заньм кӧ мәрьве  мьни дәлал ԝе жь мьрьне рʹабә». Ле ԝе баш бә ԝәки һәр Мәсиһи бьфькьрә дәрһәԛа ԝан мәʹнийа, кӧ чьрʹа әм баԝәр ьн ԝәки мьри ԝе рʹабьн.

3, 4. Кʹәрәмәта Иса чаԝа дьбәкә баԝәрийа Мәртʹайе ԛәԝи кьр?

³ Мәртʹа незики Оршәлиме дьжит, ләма жи дьԛәԝьмә әԝе нәдитьбу чахе Иса Щәлиледа шәһәре Найинеда кӧрʹе жьнәбике сах кьр, ле дьбәкә әԝ пеһʹәсийабу. Дьбәкә әԝе ӧса жи бьһистьбу кӧ Иса ԛиза Йайиро сах кьрьбу. Мәрьвед кӧ мала Йайирода бун, «заньбун» кӧ ԛизьк «мьрийә». Ле Иса дәсте ԝе гьрт у гот: «Ԛизьк, рʹабә!». У әԝ дәрберʹа сах бу у рʹабу (Луԛа 7:11-17; 8:41, 42, 49-55). Мәртʹа у Мәрйәма хушка ԝе, заньбун кӧ Иса дькарә нәхԝәшийе ԛәнщ кә, у ләма әԝана дьфькьрин кӧ һәрге Иса ԝедәре буйа, Лазар ԝе нәмьра. Ле Лазар һәвале Иса йе незик ида мьрьбу, ле гәло Мәртʹа һивийа чь бу? Дина хԝә бьдьне кӧ Мәртʹа дәрһәԛа сахкьрьна Лазар гот кӧ ахьрийеда, «рʹожа ахрәте» ԝе бьбә. Ле чьрʹа әԝ ве йәкеда ӧса баԝәр бу? У чьрʹа әм дькарьн баԝәр бьн кӧ ахьрийеда мьри ԝе рʹабьн, демәк мәрьвед ԝәйи дәлал жи?

⁴ Мәʹнийед ԝәйә мәзьн һәнә кӧ ве йәкеда дӧдьли нәбьн. Ԝәрә әм шеԝьр кьн тʹәне чәнд мәʹнийа. Ԝәʹде шеԝьркьрьне, һун дьбәкә Хәбәра Хԝәдеда дәрһәԛа рʹабуна мьрийа тьштед ӧса пебьһʹәсьн, кӧ һун бәре сәр ԝе йәке нәфькьрибун. Әԝ йәк ԝе баԝәрийа ԝә һе ԛәԝи кә, кӧ һуне мәрьвед хԝәйи незик диса бьвиньн.

5. Чьрʹа Мәртʹа дӧдьли нибу кӧ Лазар ԝе рʹабә?

⁵ Дина хԝә бьдьне, Мәртʹайе нәгот кӧ «әз баԝәр дькьм ԝәки бьре мьн ԝе рʹабә», ле әԝе гот «әз заньм . . . әԝе рʹабә». Мәртʹа ве йәкеда дӧдьли нибу, чьмки пеһʹәсийабу дәрһәԛа рʹабуна мьрийа кӧ бәре ԛәԝьмибун. Дәрһәԛа ԝан ԛәԝьмандьна әԝ дьбәкә бьчʹуктайеда малда йан жи кʹьништеда пеһʹәсийабу. Ԝәрә әм се сәрһатийа шеԝьр кьн кӧ Кʹьтеба Пирозда тенә гьликьрьне, кʹижан кӧ дьбәкә бира Мәртʹайеда бун.

6. Мәртʹа дәрһәԛа кʹижан кʹәрәмәте пеһʹәсийабу?

⁶ Сәрһатийа пешьн дәрһәԛа сахкьрьне һьнге ԛәԝьми, чахе Хԝәде ԛәԝат да Елйас кӧ кʹәрәмәта бькә. Финикйайеда шәһәре Сәрәптада, жьнәбикә кʹәсиб дьжит, йа кӧ Елйасрʹа меванһʹьзи да кʹьфше. Хԝәде бь кʹәрәмәт ӧса кьр, кӧ ар у рʹун мала ԝеда хьлаз нәдьбу сәва кӧ әԝ кӧрʹе хԝәва сах бьминьн (1 Пʹадш. 17:8-16). Ԝәʹдә шунда кӧрʹе ԝе гьран нәхԝәш кʹәт у мьр. Ве дәме Елйас али ԝе кьр. Әԝи дәсте хԝә да гәде мьри, Йаһоԝарʹа дӧа кьр у гот: «Йа Хӧдан, . . . әз лава жь тәрʹа дькьм, бьра щане ви лаԝьки вәгәрʹә һӧндьре ԝи». У бь рʹасти әԝ йәк ԛәԝьми. Хԝәде дӧайе Елйас бьһист у гәдә сах бу. Әԝ сәрһатийа пешийе йә дәрһәԛа сахкьрьне, кӧ Кʹьтеба Пирозда ньвисар ә. (Бьхунә 1 Пʹадшати 17:17-24.) Бешьк, Мәртʹайе дәрһәԛа ве ԛәԝьмандьне заньбу.

7, 8. а) Елиша ча дьл да бәр жьнькәке кӧ шина кӧрʹе хԝә дькьр? б) Кʹәрәмәта Елиша дәрһәԛа Йаһоԝа чь избат дькә?

⁷ Сәрһатийа дӧда дәрһәԛа сахкьрьне кӧ Кʹьтеба Пирозда ньвисар ә, дәрһәԛа Елиша пʹехәмбәр ә. Шунәмеда жьнәк дьжит, йе кӧ безӧрʹәт бу у мере ԝе ида әʹмьрда мәзьн бу. Әԝе меванһʹьзийа мәзьн Елишарʹа да кʹьфше, у бона ве йәке Йаһоԝа ле кʹәрәм кьр у кӧрʹ жерʹа бу. Чәнд сал дәрбаз бу, әԝ кӧрʹе ԝе мьр. Бьдьнә бәр чʹәʹве хԝә кӧ бона ве жьньке әԝ йәк дәрдәки чьԛас гьран бу. Дьле ԝе ӧса дешийа кӧ кʹәрба әԝ 30 км рʹе  чу, сәва кӧ сәр чʹийайе Кармәл Елиша бьвинә. Елиша пʹехәмбәр бәрдәстийе хԝә Гәһази пешийа хԝә у ве жьньке, шандә Шунәме. Гәһази нькарьбу әԝ гәдә жь мьрьне рʹакьра. Паше дийа гәдә кӧ дьлшькәсти бу, тʹәви Елиша һатә мал (2 Пʹадш. 4:8-31).

⁸ Малда кʹидәре кӧ щьнйазе ԝи гәдәйи бу, Елиша дӧа кьр. Йаһоԝа дӧайе ԝи бьһист, у гәдә сах бу. Жь шабуне ньге де әʹрд нәдьгьрт кӧ кӧрʹе ԝе диса тʹәви ԝе бу! (Бьхунә 2 Пʹадшати 4:32-37.) Һьнге дьбәкә әԝе дайике гьлийед Һаннайе ани бира хԝә, чахе жерʹа кӧрʹ һатә буйине. Һаннайе чахе кӧрʹе хԝә Самуйел бьрә коне пироз, Йаһоԝарʹа дӧада гот: «Хӧдан . . . дадьхә ԝаре мьрийан у һьлдькʹьшинә» (1 Сам. 2:6). Хԝәде әԝ гәде Шунәме һьлкʹьшанд, у избат кьр кӧ ԛәԝата ԝи һәйә мьрийа жь мьрьне рʹакә.

9. Гьли кьн ԛәԝьмандьна сьсийа жь Кʹьтеба Пироз дәрһәԛа сахкьрьне.

⁹ Диса ԛәԝьмандьнәкә мәхсус ԛәԝьми паши мьрьна Елиша. Әԝи 50 сала зедәтьр ча пʹехәмбәр хьзмәт кьр, у паше «нәхԝәш кʹәт» у мьр. Ԝәʹдә дәрбаз бу у ида жь щьнйазе ԝи тʹәне һәсту мабун. Рʹожәке чахе Исраелийа мәрьвәк чʹәʹл дькьрьн, ньшкева ԝана дит кӧ дьжмьнед ԝан тен. Әԝан Исраелийа жь тьрса щьнйаз авитьнә щийе кӧ Елиша чʹәʹлкьри бу йан жи дәфьнкьри бу, у рʹәвин. Кʹьтеба Пироз дьбежә: «Дәма зьлам кʹәт у бь һәстийед Әлиша кʹәт, вәжийа у ль сәр пʹелед хԝә рʹабу» (2 Пʹадш. 13:14, 20, 21). Бьфькьрьн, кӧ әван ԛәԝьмандьна Мәртʹа чьԛас шьдандьн! Әԝе ԛайим баԝәр дькьр кӧ ԛәԝата Хԝәде һәйә ԝәки мьрийа рʹакә. Әв сәрһати дәрһәԛа рʹабуна мьрийа баԝәрийа мә жи ԛәԝи дькьн, кӧ ԛәԝата Хԝәде бесинор у зор ә.

10. Чь ԛәԝьми тʹәви Мәсиһикә бь наве Хәзал, у Пәтрус чь кьр?

¹⁰ Ньвисаред Йунанида жи һәнә сәрһати кӧ ча хьзмәткʹаред Хԝәде мьри сах кьрьнә. Мә ида хәбәр да дәрһәԛа дӧ ԛәԝьмандьна кӧ Иса мьри жь мьрьне рʹакьрьн, йәк ԛәԝьми незики шәһәре Найине, у йа дӧда мала Йайирода. Ԝәʹдә шунда Пәтрусе шанди жьнькәкә Мәсиһи бь наве Хәзал (Табитʹа) жь мьрьне рʹакьр. Пәтрус кʹәтә ве отʹахе кʹидәре щьнйазе ԝе бу, дӧа кьр у паше гот: «Табитʹа! Рʹабә сәр хԝә». Дәрберʹа әԝ жь мьрьне рʹабу у Пәтрус «әԝ сах . . . да сәкьнандьне» бәр Мәсиһийед кӧ ԝедәре бун. Әԝ ԛәԝьмандьн ӧса сәр мәрьва һʹӧкӧм бу кӧ «гәләка Хӧдан баԝәр кьрьн». Әԝан шагьртед тʹәзә һьлбәт ԝе мәрьварʹа гьли кьрана мьзгинийа дәрһәԛа Иса у илаһи дәрһәԛа ԛәԝата Йаһоԝа кӧ әԝ дькарә мьрийа рʹакә (Кʹар. Шанд. 9:36-42).

11. Луԛайе һʹәким дәрһәԛа гәде щаһьл чь гот, у әԝ ԛәԝьмандьн ча сәр йед дьн һʹӧкӧм бу?

¹¹ Ԛәԝьмандьнәк жи һәбу, кӧ бәр гәләк шәʹда, мьри жь мьрьне рʹабу. Щарәке чахе Паԝлосе шанди сәр щьвинәке Тройайеда бу, әԝ һәйә Тʹьркйа бакʹур-рʹоавайа иройин, әԝи һʹәта ниве шәве хәбәр дьда. Гәдәки щаһьл бь наве Әйтухо сәр пʹәнщәре рʹуньштьбу у гӧһ дьда Паԝлос. Ле әԝ һеньжи, паше кʹәтә хәԝа кʹур у жь ԛате сьсийа жорда кʹәт. Дьԛәԝьмә пешийе Луԛайе һʹәким гьһиштә Әйтухо у әԝи гот, ԝәки Әйтухо нә кӧ хәрьԛи йә йан жи зийан сьтандийә, ле әԝ мьрийә. Паԝлос жи пәйайи жере бу, щьнйаз да һʹәмеза хԝә у әʹлам кьр кӧ әԝ сах ә. Бьдьнә бәр чʹәʹве хԝә кӧ әԝ йәк ча һʹӧкӧм бу сәр ԝан, йед кӧ ԝедәре бун. Ԝана заньбу ԝәки әԝ мьри бу у жь мьрьне рʹабу у һьнге «беһʹәсаб дьл һатә бәр ԝан» (Кʹар. Шанд. 20:7-12).

12, 13. Сәр һʹиме ԝан сәрһатийед кӧ мә шеԝьр кьр, кʹижан пьрс дьбәкә бал мә пешда тен?

¹² Әԝ сәрһатийед кӧ мә жоре шеԝьр кьрьн, али мә дькьн кӧ әм сәд сәләфи баԝәр бьн ԝәки ԛәԝата Хԝәдайе мә, демәк Жийандаре мә, зор ә у дькарә мьрийа жь мьрьне рʹакә. Ԝан ԛәԝьмандьнада Йаһоԝа бь сайа хьзмәткʹаред хԝә әԝ кʹәрәмәт кьрьн, мәсәлә бь сайа Елйас, Иса у Пәтрус. Ле әм чь дькарьн бежьн дәрһәԛа ԝан мәрьва, йед кӧ ԝәʹдәки ӧсада мьрьнә, чахе Хԝәде ида әԝ кʹәрәмәт нәдькьрьн? Гәло хьзмәткʹаред амьн дькарьн һивийе бьн кӧ Хԝәде ԝе ахьрийеда әԝан мьрийа рʹа кә? Гәло әԝана дькарьн мина Мәртʹайе сәд сәләфи баԝәр бьн, чахе әԝе гот: «Әз заньм рʹожа ахрәте, рʹожа рʹабуне [бьре мьн ԝе] рʹабә»? Чьрʹа Мәртʹайе әв йәк баԝәр дькьр, у чьрʹа һун жи дькарьн ԝе йәкеда ԛә дӧдьли нәбьн?

¹³ Хәбәра Хԝәдеда һәнә сәрһати кӧ нишан дькьн, ԝәки хьзмәткʹаред Йаһоԝайи амьн заньбун кӧ ахьрийеда ԝе рʹабуна мьрийа һәбә. Ԝәрә әм чәнд жь ԝан сәрһатийа шеԝьр кьн.

14. Сәрһатийа Бьраһим дәрһәԛа рʹабуна мьрийа мә чь һин дькә?

¹⁴ Бьфькьрьн дәрһәԛа сәрһатийа Бьраһим. Исһаԛ кӧрʹе Бьраһими һʹьзкьри бу, чьмки Бьраһим гәләк һивийа буйина ԝи бу. Ле щарәке Хԝәде Бьраһимрʹа гот: «Рʹабә кӧрʹе хԝәйи тайе тʹәнейи дәлал Исһаԛ һьлдә у . . . бькә дийарийа тʹәвайишәԝате» (Дәстп. 22:2). Бьдьнә бәр чʹәʹве хԝә кӧ әԝе тʹәмийе ԝе ча Бьраһим тʹәвһәв кьра. Пешийа ве йәке, Йаһоԝа Бьраһимрʹа соз да кӧ пе зӧрʹәта ԝи һʹәму мьләт ԝе бенә кʹәрәмкьрьне (Дәстп. 13:14-16; 18:18; Рʹом. 4:17, 18). Хенщи ве йәке, Йаһоԝа гот кӧ әԝ кʹәрәм ԝе пе «Исһаԛ» бьбьн (Дәстп. 21:12). Ле гәло әԝ созе Хԝәде ԝе ча бьһата сери, һәгәр Бьраһим кӧрʹе хԝә Исһаԛ бькьра ԛӧрбан? Паԝлос пе рʹебәрийа Хԝәде ньвиси, кӧ Бьраһим баԝәр дькьр, ԝәки Хԝәде дькарә Исһаԛ жь мьрьне рʹакә. (Бьхунә Ибрани 11:17-19.) Кʹьтеба Пирозда найе готьне ԝәки Бьраһим дьфькьри кӧ һәрге әԝ ӧса бькә ча Хԝәде жь ԝи дьхԝазә, ԝе нава чәнд сьһʹәтада, йан рʹожада йан жи һʹәфтийада Исһаԛ жь мьрьне рʹабә. Бьраһим ньзаньбу кӧ кʹәнге кӧрʹе ԝи ԝе жь мьрьне рʹабә, ле әԝи итʹбарийа хԝә Йаһоԝа дьани кӧ әԝ ԝе әʹсә Исһаԛ сах кә.

15. Ибо чь баԝәр дькьр?

¹⁵ Ибо жи заньбу кӧ ахьрийеда мьри ԝе рʹабьн. Әԝи фәʹм дькьр кӧ һәрге бах бе бьрʹине, әԝ дькарә диса мәзьн бә у бьбә мина баха тʹәзә. Ле әԝе йәке  әм нькарьн дәрһәԛа мәрьва бежьн (Иб. 14:7-12; 19:25-27). Һәрге мәрьв дьмьрә, әԝ нькарә хԝәха сах бә у бьжи (2 Сам. 12:23; Зәб. 89:48). Ле әԝ найе һʹәсабе ԝәки Хԝәде нькарә мәрьва жь мьрьне рʹакә. Ибо баԝәр дькьр кӧ Йаһоԝа ԝе ԝи бинә бира хԝә. (Бьхунә Ибо 14:13-15.) Рʹаст ә әԝи ньзаньбу кӧ әԝ ԝәʹдә ԝе кʹәнге бе, ле йәкә әԝи итʹбарийа хԝә Әʹфьрандаре инсанәте дьани, кʹижан кӧ ԝе ԝи бинә бира хԝә у жь мьрьне рʹакә.

16. Мьлйакʹәт ча Данийел пʹехәмбәр ԛәԝи кьр?

¹⁶ Данийел жи мәрьвәки амьн бу, дәрһәԛа кʹижани әм жь Ньвисаред Ибрани педьһʹәсьн. Әԝи гәләк ԝәхт бь амьни Йаһоԝарʹа хьзмәт дькьр, у Йаһоԝа тʹьме али ԝи дькьр. Щарәке мьлйакʹәт Данийелрʹа хӧйа бу у ԝи нав кьр мәрьве кӧ «зәʹф . . . һатийә һʹәзкьрьн». Мьлйакʹәт жерʹа гот кӧ бьра ԝирʹа әʹдьлайи бә у әԝ ԛәԝи бә (Дан. 9:22, 23; 10:11, 18, 19).

17, 18. Йаһоԝа Данийелрʹа дәрһәԛа ахьрийа ԝи чь соз да?

¹⁷ Данийел ԝәкә 100 сали бу, ида бәрбь мьрьне дьчу. Дьбәкә әԝ дьфькьри кӧ ахьрийа ԝи ԝе ча бә. Гәло Данийел ԝе жь мьрьне рʹабә? Бәле! Хьлазийа кʹьтеба Данийелда әм дәрһәԛа созе Хԝәде дьхуньн: «Тӧ, һʹәта кӧ бьбә даԝин һәрʹә; жь бәр кӧ тӧйе бьгьһижи рʹьһʹәтийе» (Дан. 12:13). Данийеле әʹмьрда мәзьн, заньбу кӧ мьри рʹьһʹәтийеда ньн, чьмки ԝаре мьрийада «раман, занин у занийари» тʹӧнә. Данийел фәʹм дькьр кӧ зутьрәке әԝе һәрʹә ԝедәре (Ԝаиз 9:10). Ле бона ԝи әԝ йәк хьлази нибу, чьмки Йаһоԝа жерʹа соз да дәрһәԛа ахьрийе.

¹⁸ Мьлйакʹәте Йаһоԝа готә Данийел: «Дь даԝийа [хьлазийа] рʹожанда тӧйе жь бо стандьна мьраза хԝә һʹьшйар би». Әԝи ньзаньбу әԝ рʹож ԝе кʹәнге бе. Данийел ида бәр мьрьне бу у дьчу рʹьһʹәтийе. Ле әԝи фәʹм дькьр, кӧ ахьрийеда әԝе жь мьрьне рʹабә, чьмки жерʹа һатә готьне, ԝәки әԝ ԝе бона «сьтандьна мьраза хԝә һʹьшйар» бә. Әԝ йәк паши мьрьна ԝи гәрәке бьԛәԝьмийа «даԝийа рʹожанда», демәк рʹожед хьлазийеда.

19, 20. а) Сәрһатийед кӧ мә шеԝьр кьр, ча гьредайинә тʹәви щаба Мәртʹайе кӧ әԝе да Иса? б) Готара дьнда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

¹⁹ Әшкәрә йә кӧ мәʹнийа Мәртʹайе һәбу, ԝәки ԛә дӧдьли нәбә кӧ бьре ԝейи амьн Лазар, ԝе «рʹожа ахрәте, рʹожа рʹабуне . . . рʹабә». Щаба Мәртʹайе кӧ әԝе да Иса у ӧса жи созе кӧ Данийелрʹа һатә дайине, гәрәке баԝәрийа мә ԛәԝи кә, ԝәки рʹабуна мьрийа ԝе әʹсә һәбә.

²⁰ Мә чәнд сәрһати дәрһәԛа рʹабуна мьрийа кӧ бәре ԛәԝьми бун, шеԝьр кьр. Әԝ сәрһати избат дькьн, кӧ мьри ԝе рʹабьн. Мә ӧса жи дит кӧ ча хьзмәткʹаред Хԝәдейи амьн бь дьл у щан баԝәр дькьрьн, кӧ ахьрийеда мьри ԝе рʹабьн. Ле гәло чь избаткьрьн һәйә, кӧ созе бәре ԝе бе сери, демәк мьри ԝе рʹабьн? Ԝәки избаткьрьн һәйә, кӧ әԝ йәк ԝе бе сери, демәк диса мәʹникә мә һәйә кӧ мина Мәртʹайе бь дьл у щан һивийа рʹабуна мьрийа бьн. Ле гәло әԝ ԝәʹдә ԝе кʹәнге бе? Готара дьнда щаба ԝан пьрса әме шеԝьр кьн.