1. I vyani vino Mata wasininkizye ukuti vilacitika kuli kalume wakwe? (Lolini cikope cakutandikilako.)

MATA cuza wakwe Yesu nupya umusambi wakwe wali sana nu ulanda. Kalume wakwe wafwile. Uzye kwali icali nu kulenga ate ukulosya? Ee. Yesu wamunenyile ukuti: “Kalume wako amazyukuka.” Cico citaali nu kulenga Mata ate ukuvwa ulanda, nomba nanti ciye vivyo wazumile amazwi yano Yesu wamunenyile. Watiile: ‘Nati manya ukuti alazyukuka mu kuzyukuka kwa pa wanda wampelelekezyo.’ (Yoa. 11:20-24) Wamanyile ukuti cico caali nu kucitika uku nkoleelo. Lyene Yesu wacisile icizungusyo. Watuutulwile Lazalo uwanda kwene uwa.

2. U mulandu ci uno mukulondela ukukwata usininkizyo wakwe uno Mata wakwetiko?

² Tutange twenekele ukuti ndakai Yesu nanti Isi yangatucitila ivizungusyo vya musango uwo. Nomba uzye mwasininkizya wakwe Mata ukuti kulaya ukutuutuluka uku nkoleelo? Limwi aawinu aliyo yafwa, limwi aamayo inu, limwi aatata inu nanti limwi asokulu nanti nyokokulu. Nanti limwi muli nu ulanda pa mulandu wakuti umwana winu wafwa. Mukalondesya ukwiza kuukula umuntu wiyo, ukulanda nawe nanti sile ukwiza seka nawe. Fwandi  namwe kwene mungalanda amazwi yano Mata walanzile aakuti: ‘Nati manya ukuti lupwa wane alazyukuka mu kuzyukuka kwa pa wanda wampelelekezyo.’ Nomba nanti ciye vivyo, cingazipa uku Mwina Klistu ali wensi ukwelenganya sana pa mulandu uno uuwo uyelile usininkizyo wa cumi cumi.

3, 4. Uzye vino Yesu wacisile vyakomizye uli utailo wakwe Mata?

³ Mata ataaweni kuno Yesu watutululanga umwana wakwe mukamfwila uwa mu musumba wa mu Naini umu Galili nanti cakuti wikalanga umupipi na Yelusalemu. Nomba afwile uvwile ilyasi lii. Nupya avino cali na lino Yesu watuutulwile mwana Yailo. Yonsi ali pa ng’anda yakwe Yailo “yamanyile ukuti umwana wiya watafwa.” Nomba nanti ciye vivyo Yesu watoozile ikasa lya mwana wiya umufwe nu kulanda ati: “Mwana we, katuka!” Nupya lilyo kwene akatuka. (Luka 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Mata na Maliya yonsi yoili yamanyile ukuti Yesu angapozya alwale. Fwandi ali mulandu uno yelenganyizizyanga ukuti ndi cakuti Yesu apano wali lino Lazalo atatala wafwa ngataafwile. Nomba i cani cali nu kucitika vino cuza wakwe Yesu uno watemilwe sana wafwile? Mata walanzile pali Lazalo ukuti alatuutuluka uku nkoleelo “pa wanda wampelelekezyo.” U mulandu ci uno wasininkizizye vivyo? Nupya u mulandu ci uno mungasininkizizya ukuti kulaya ukutuutuluka uku nkoleelo nu kuti antu yano mwatemwa yalatuutuluka?

⁴ Kwaya imilandu iingi ingalenga musininkizye vivyo. Lino tukulanda pa milandu iyo, limwi mungazana ivintu vimwi ivyalembwa umwi Zwi Lyakwe Leza vino musielenganyapo ukuti vingalenga musininkizye ukuti mulalolana na ya lupwa inu afwa.

5. I vyani vyuze ivyalenzile Mata asininkizye ukuti Lazalo alatuutuluka?

⁵ Lolini ukuti Mata ataatile ‘nkutaila ukuti kalume wane alazyukuka.’ Lelo watiile: ‘Natimanya ukuti alazyukuka.’ Mata wasininkizye pa mulandu ni vizungusyo vino wasambililepo ala na Yesu atatala watandika ukusimikila. Wasambilile pa malyasi yayo apa ng’anda nu mu ng’anda ya kupepelamo ala acili umwance. Limwi mwiusya pa malyasi yatatu alembwa muli Baibo.

6. I cizungusyo ci cino Eliya wacisile, nupya cazwile uli Mata?

⁶ Ukutuutuluka kwa kutandikilapo kwacitike pa nsita ino Leza wapeelanga Eliya amaka ya kucita ivizungusyo. Umu Zalefati mwali mukamfwilwa umupina uwapokeliile kasema wii ningo sana. Leza wacisile icizungusyo, walenzile fulaulo na mafuta ukukana sila na cii calenzile mukamfwilwa wiya nu mwanakwe ukukanafwa. (1 Yamw. 17:8-16) Patalengile umwanakwe walwile afwa nu kufwa. Eliya wizile uku kumwazwilizya. Lino walemanga umwana wiya umufwe wapefile ukuti: “Leza wane, si leka umulumendo wi aye nu umi nupya!” Nupya vivyo kwene vino walenzile i vyacitike. Leza uvwile ipepo lyakwe Eliya nupya umwana wiya watuutulwike. Kuu aali kutuutuluka kwa kutandikilapo ukwalembwa muli Baibo. (Welengini 1 Yamwene 17:17-24.) Mata mu cumi cumi afwile wasambilile pa cintu cii.

7, 8. (a) Landini pali vino Elisya wacisile pakuti aazwe umwanaci ukuta ukuya nu ulanda. (b) Uzye icizungusyo cino Elisya wacisile cikalangilila ukuti Yeova wakwata amaka ya kucita vyani?

⁷ Kutuutuluka kwakwe ciili ukwalembwa umu Malembelo a kuuku kuno Elisya uwakonsile pali Eliya wacisile. Mwanaci umwina Izlaeli uwamanyikwe sana uwikalanga umu Syunemu wapokeliile Elisya ningo sana. Nupya pa mulandu wa kuti umwanaci wii wazwilizye kasema, calenzile ukuti wene na iya umukote yakwate umwana umulumendo. Lino papisile imyaka, umulumendo wiya wafwile. Elenganyini vino umwanaci wiya uvwile uyi. Acino waposile ulusa kuli  iya kuti aye ku Mwamba wa Kalimeli ukwali Elisya apali amakilomita 30. Lino wafisile kasema watumile kazwa wakwe Geazi ukuti akoleele aye uku Syunemu. Geazi atakweti amaka yakutuutulula umulumendo. Lyene nyina wa mwana na Elisya yafisile.—2 Yamw. 4:8-31.

⁸ Lyene lino Elisya waile umupipi nu mulumendo uwafwile, wapefile. Umulumendo wiya watuutulwike umu cizungusyo nupya yamutwazile na kuli nyina. (Welengini 2 Yamwene 4:32-37.) Umwanaci wiya afwile wiwisye vino Hana uwali ing’umba wapefile lino watwazile Samueli ukuya umu kuombela pi tenti lya kupepelapo, ukuti: ‘Yeova akatwala antu ku mfwa, nupya akweti amaka akuyazyukula.’ (1 Sam. 2:6) Fwandi inzila ino Leza watuutulwilemo umulumendo wiya umu Syunemu ikalangilila sile ukuti wakwata amaka ya kutuutulula afwe.

9. Londololini icalenzile Elisya alumbulwemo mu kutuutuluka kwakwe citatu ukwalembwa muli Baibo.

⁹ Nomba cico citaali aali cizungusyo sile cino Elisya wacisile. Waomvile umulimo wa ukasema pa myaka 50, nupya “walwile indwala yakumulya.” Lyene lino papisile imyaka ukufuma pano yazikiile Elisya, kwakatwike kaliumba kamwi ka yalwani akizile umu kuzanza impanga ya Izlaeli. Antu yamwi yayanga umu kuzika umonsi umwi uwafwile. Nomba pa mulandu wakuti yatiinanga kaliumba kwene kako yasile yasumba icala umwi lindi lyakwe Elisya. Baibo ikati: “Lino icala caya caponela apa mafupa yakwe Elisya, umuntu wiyo uwafwile atuutuluka, azyuka, akatuka nga aimilila.” (2 Yamw. 13:14, 20, 21) Elenganyini pali vino amalyasi yaa yakomelizye Mata. Mu cumi cumi Leza wakwata amaka yakufumyapo imfwa. Nupya elenganyini na pali vino malyasi yaa yakatukomelezya. Yafwile sile ukumulenga musininkizye ukuti Leza wakwatisya amaka.

10. Uzye Petulo wazwilizye uli nkazi Umwina Klistu uwafwile?

¹⁰ Mu Malembelo ya Ina Klistu a Cigiliki, namo tukawelenga ukuti ukutuutuluka kwacitikile apa manso ya antu aimililangako Leza. Tungalola vivyo ndi twelenganya pali yano Yesu watuutulwile kunzi ya musumba wa Naini na pa ng’anda yakwe Yailo. Umutumwa Petulo nawe watuutulwile umwanaci Umwina Klistu Dokasi (Tabita). Petulo wizile kuno iisile icala ala yakulolela ukuzika. Lino Petulo wapalime umupipi ni cala watandike ukupepa. Lyene walanzile ati: “Tabita, katuka!” Nawe wakatwike papo kwene sile, nupya Petulo “amulangizya” ku Ina Klistu yauze ala umumi. Kutuutuluka kuu kwalenzile ‘antu aingi yataile mu Mwene.’ Yaatandike ukunena antu pa Mwene nupya yasininkizye ukuti Yeova wakwata amaka ya kutuutulula afwe.—Mili. 9:36-42.

11. I cani cino Luka uwali a dokota walanzile ukuti i cacitike ku mulumendo, nupya antu yuvwile uli?

¹¹ Yauze nayo yaweniko lino kwali ukutuutuluka na kuze. Insita imwi, Paulo wakomaananga na ina mu muputule wapapela mu musumba wa Tuloa, uno ndakai wayela umu mpanga ya Turkey. Paulo wasambilizye mpaka usiku pakasi. Umulumendo umwi wizina lyakuti Yutuko watenzi pi windo ala akukutika kuli vino Paulo walandanga. Nomba watandike ukusipula nupya waponyile kufuma pa ntunti yakwe citatu mpaka apansi. Cikaloleka kwati Luka uwali a dokota u watandikilepo ukufika pano Yutuko waponiile nupya wapimile nu kuzana ukuti: Yutuko ataacisike sile nanti ukufwa cipafi lelo wafwililike. Paulo wafumile papela pano wali nu kwiza pansi akumbatila ni citumbi, lyene wamanyisizye antu ati: “Acili nu umi!” Antu yonsi alolangako yazungwike!  Ukumanya ukuti umuntu wiya watuutulwike kwalenzile ‘yazange cuze.’—Mili. 20:7-12.

12, 13. Pa mulandu nu kutuutuluka kuno twalandapo, a mauzyo ci yano tumalandapo?

¹² Vyonsi vino twalandapo vingalenga mumanye cimwi cino Mata wamanyile. Wasininkizye ukuti Leza witu nupya Kapeela wa Umi wakwata amaka yakutuutulula afwe. Tukatemwa ukumanya ukuti aomvi yakwe Leza autailo ali wakwe Eliya, Yesu, nanti Petulo, yayangapo lino Yeova wacitanga ivizungusyo. Nomba uzye tungalanda uli pa yantu yaya aafwile pa nsita yuze mpiti kwene? Ngi cakuti pa nsita imwi ku mpiti Leza atatuutululanga afwe, uzye aonsi na anaci ya utailo nga yenekelanga ukuti Leza alatuutulula afwe ku nkoleelo? Uzye nga yayuvwile wakwe vino Mata wayuvwanga uwatiile: ‘Natimanya kuti kalume wane alazyukuka mu kuzyukuka kwa pa wanda wampelelekezyo’? U mulandu ci uwalenzile ataile, nupya u mulandu ci uno namwe kwene mungatailila vivyo?

¹³ Umwi Zwi Lyakwe Leza mwaya ivyeo ivingi ivikalanga ukuti aomvi yakwe Yeova yamanyile ukuti ku nkoleelo kulaya ukutuutuluka. Lekini tusambilile pali vimwi.

14. I vyani vino tungasambilila pa kutuutuluka ukwi lyasi lyakwe Abulaamu?

¹⁴ Elenganyini pali vino Leza wanenyile Abulaamu ukucita kuli Isaki umwana wino walolelanga pa nsita itali. Yeova watiile: “Tola umwana wako umonsi, umwana wako umonsi wenga sile Isaki wino watemwa, . . . uye ukamumpeele impolelwa wa wila wakoca.” (Utan. 22:2) Mutale mwelenganye vino mungayuvwa pali vivyo. Yeova walavile ukuti mu mwana wakwe Abulaamu amuno inko zyonsi zyali nu kupaalilwa. (Utan. 13:14-16; 18:18; Loma 4:17, 18) Nupya Yeova walanzile ati ipaalo lilyo lyali nu kwizila “muli Isaki.” (Utan. 21:12) Nomba uzye cico cali nu kucitika uli ndi cakuti Abulaamu wapeela Isaki wa mpolelwa? Paulo walondolwile ukuti Abulaamu wataile ukuti Leza wali nu kutuutulula Isaki. (Welengini Ayebulai 11:17-19.) Baibo italandapo ukuti Abulaamu wayuvwile ukuti ndi uvwila Leza, paali nu kupita sile maawazi anono, uwanda nanti sile mulungu ale Isaki watuutuluka. Abulaamu atamanyile ni nsita ino umwanakwe wali nu kuya nu umi nupya. Nomba wataile ukuti Yeova alatuutulula Isaki.

15. Uupaalilo ci uno Yobo wakweti?

¹⁵ Na Yobo kwene wamanyile ukuti kulaya kutuutuluka. Wilwike ukuti ndi cakuti icimuti yaciputula, cingatandika ukuleemba nupya kwene nu kuya icipya. Fwandi nu muntu  kwene cingaya vivyo kwene. (Yobo 14:7-12; 19:25-27) Ndi cakuti umuntu wafwa, atanga aituutulule umwineco kufuma ku malindi nu kuya nu umi nupya. (2 Sam. 12:23; Masa. 89:48) Nomba, ci cisikupiliula ukuti Leza atanga atuutulule umuntu. Yobo wataile ukuti Yeova wali nu kumwiusya. (Welengini Yobo 14:13-15.) Yobo ataamanyile nga lilaci lino vivyo vyali nu kucitika. Nalyo kwene wataile ukuti uwaumvile antu pa kutandika wali nu kumwiusya nu kumutuutulula.

16. Uzye umungeli wakomelizye uli kasema Danieli?

¹⁶ Danieli walembwa umu Malembelo ya Ciyebulai ukuti wali sana ni cisinka. Waombiile Leza ni cisinka pa myaka iingi, nupya Yeova wamwavwanga. Pa nsita imwi, kwizile umungeli umwi uwanenyile Danieli ukuti, “Leza wakutemwa” fwandi “utaleka icintu icili consi cikusakamike nanti kukoofya.” —Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. I vyani vino Danieli walavilwe uku nkoleelo?

¹⁷ Danieli wali mupipi ni myaka 100 nupya wali umupipi nu kufwa. Uzye alaya nu umi nupya? Ee. Amazwi yakusyalikizyako umwi buku lyakwe Danieli yakalanda pali vino Leza wamulaya ukuti: “We Danieli, ulinzile kuya wacumi kufika nu kumpela. Alino lyene ulafwa.” (Dan. 12:13) Umukoloci Danieli wamanyile ukuti afwe yali uku kupuza pano uku malindi ‘kutaya vicitwa, kutaya na amano.’ Nupya kuko kwene akuno Danieli wali nu kuya. (Kasa. 9:10) Nomba cico cisikupiliula ukuti iyo aliyo yali impela yakwe. Walavilwe ukuti wali nu kutuutuluka uku nkoleelo.

¹⁸ Ulayo kuli Danieli watwalilila ukuti: “Lelo apa mpela ya nsita ulazyukuka kuti upokelele caupyanyi cako.” Atapeezilwe uwanda nanti insita pano cico cali nu kucitikila. Danieli wali nu kufwa nga nu kupuza. Lelo amazwi akuti “ulazyukuka kuti upokelele caupyanyi cako” yalangililanga ukuti mu cumi cumi wali nu kutuutuluka ala papita insita ikulu ukufuma pano wafwilile. Insita iyo yali insita “ya mpela.” Jerusalem Bible akalanda pa ulayo kuli Danieli ukuti: “Ulazyukuka pakuti ukapokelele icaupyanyi cako pa nsita ya ku mpela.”

19, 20. (a) Uzye vino twasambilila ivikolana uli na mazwi yano Mata wanenyile Yesu? (b) I vyani vino tulasambilila umu cipande icilondeliilepo?

¹⁹ Kwali icalenzile Mata asininkizye ukuti kalume wakwe uwa cisinka Lazalo wali nu ‘kuzyukuka pa wanda wa mpelelekezyo.’ Ulayo uno Danieli walavilwe, na mazwi yano Mata waswike Yesu, yalinzile ukulenga Aina Klistu ukusininkizya ukuti kulaya ukutuutuluka.

²⁰ Fwandi ivyacitike mpiti vyalenga tusininkizye ukuti mu cumi cumi kulaya ukutuutuluka, afwe yangaya nu umi nupya. Nupya aonsi na anaci aombelanga Leza yasininkizye ukuti uku nkoleelo kulaya ukutuutuluka. Uzye kwaya usininkizyo wakuti kulaya ukutuutuluka uku nkoleelo ala papita imyaka ingi ukufuma pano ulayo uwo walavilwe? Nga avino cili fwandi naco kwene cingalenga twalolela insita lino kulaya ukutuutuluka, wakwe vino na Mata wacisile. Nomba a lilaci lino vivyo vilacitika? Lekini tukasambilile pali vivyo umu cipande icilondeliilepo.