1. Kasi Marita wakaŵa na chigomezgo wuli mudumbu wake wati wafwa? (Wonani chithuzi chakwamba.)

MARITA, uyo wakaŵa mubwezi wa Yesu kweniso msambiri wake, wakaŵa na chitima chomeme. Mudumbu wake Lazaro, wakafwa. Kasi pakaŵa chilichose chakuti chimupembuzge? Enya. Yesu wakasimikizgira Marita kuti: “Mudumbu wako wawukenge.” Mazgu agha ghakamazgirathu yayi chitima cha Marita. Kweni wakagomezga mazgu gha Yesu. Marita wakati: “Nkhumanya kuti wazamuwuka pa chiwuka mu zuŵa laumaliro.” (Yoh. 11:20-24) Marita wakagomezganga kuti mudumbu wake wazamuwuka kunthazi. Pamanyuma, Yesu wakachita munthondwe. Wakamuwuska Lazaro ndipo wakaŵaso wamoyo zuŵa leneliro.

2. Chifukwa wuli mungatemwa kuŵa na chigomezgo icho Marita wakaŵa nacho?

² Pasono tikukhazga kuti Yesu panji Adada ŵake ŵatiwuskirenge ŵabali ŵithu mwamunthondwe yayi. Kasi namwe mukugomezga kuti ŵabali ŵinu ŵazamuwuka nga umo vikaŵira na Marita? Vingachitika kuti mfumu panji muwoli winu wali kutayika. Panji amama ŵinu, adada ŵinu, agogo ŵinu ŵali kutayika. Panji mukulira mwana winu uyo wali kutayika. Mukudokera nga mungavumbatira wakutemweka winu,  kuyowoya nayo, na kuseka nayo. Kweni chakukondweska ntchakuti nga ni Marita, muli na chifukwa chakupulikikwa chakuyowoyera kuti: ‘Nkhumanya kuti wakutemweka wane wazamuwuka ku ŵakufwa.’ Kweni Mkhristu waliyose wangachita makora kughanaghanirapo chifukwa icho wakugomezgera kuti ŵakufwa ŵazamuwuka.

3, 4. Kasi Yesu wakachitapo vichi kumanyuma ivyo vikwenera kuti vikakhozga chipulikano cha Marita?

³ Palije ukaboni wakuti Marita uyo wakakharanga kufupi na Yerusalemu, wakaŵapo apo Yesu wakawuska mwana wa chokoro kufupi na tawuni ya Nayini ku Galileya. Iyo wakwenera kuti wakapulika waka. Yesu wakawuskaso mwana msungwana wa Yayiro. Ŵanthu awo ŵakaŵa pa nyumba ya Yayiro “ŵakamanya kuti mwana wafwa.” Kweni Yesu wakamukora woko na kumuchema kuti: “Msungwana, wuka!” Ndipo nyengo yeneyiyo wakawuka. (Luka 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Marita na Mariya, ŵakamanyanga kuti Yesu wangachizga ŵalwari. Ntheura ŵakagomezganga kuti Yesu waŵengepo, mphanyi Lazaro wakafwa yayi. Kweni pakuti mubwezi wa Yesu Lazaro wakafwa, kasi pakaŵa chigomezgo chilichose chakuti wangaŵaso wamoyo? Wonani kuti Marita wakayowoya kuti Lazaro wazamuwuka, “mu zuŵa laumaliro.” Chifukwa wuli Marita wakagomezganga kuti Lazaro wazamuwuka? Ndipo chifukwa wuli mukugomezga kuti ŵakutemweka ŵinu awo ŵali kufwa ŵazamuwuka?

⁴ Pali vifukwa vyakupulikikwa vyakugomezgera kuti ŵakufwa ŵazamuwuka. Apo tikuwona vifukwa vinyake, muwonenge kuti Mazgu gha Chiuta ghakuyowoya vinthu vinyake ivyo kanandi mukughanaghanirapo viŵi yayi. Vinthu ivi vikulongora kuti muzamuŵawonaso ŵakutemweka ŵinu.

5. Chifukwa wuli Marita wakagomezganga kuti Lazaro wazamuwuka?

⁵ Wonani kuti Marita wakayowoyapo yayi kuti: ‘Mudumbu wane wakwenera kuti wazamuwuka.’ Kweni wakati: “Nkhumanya kuti wazamuwuka.” Marita wakagomezganga kuti ŵakufwa ŵazamuwuka chifukwa cha minthondwe iyo wakwenera kuti wakasambira pambere Yesu wandambe uteŵeti wake pa charu chapasi. Wakwenera kuti wakasambira minthondwe iyi pa nyumba apo wakaŵa mwana kweniso ku sunagogi. Mu Baibolo muli nkhani zitatu izo wakwenera kuti wakaghanaghanirangapo.

6. Kasi Eliya wakachita munthondwe wuli? Ndipo ukamovwira wuli Marita?

⁶ Baibolo likuyowoya za munthu wakwamba uyo wakawuka. Munthu uyu wakawuka apo Chiuta wakawovwira ntchimi yake Eliya kuti yambe kuchita minthondwe. Ku Zarefati, tawuni ya Fonike, chokoro chikavu chikapokelera ntchimi Eliya ku nyumba yake. Mwamunthondwe Chiuta wakapangiska ufu na mafuta kuti vileke kumara kuti chokoro ichi na mwana wake ŵaleke kufwa. (1 Mathe. 17:8-16) Pamanyuma, mwana wa chokoro ichi wakalwara na kufwa. Eliya wakachovwira. Eliya wakati wakora chitanda, wakalomba kuti: “Chiuta wane, zomerezgani kuti umoyo wa mwana uyu uweleremo.” Ndipo vikachitika nadi. Chiuta wakapulika lurombo lwa Eliya, ndipo mwana wakaŵaso wamoyo. Munthu uyu wakaŵa wakwamba kuzunulika mu Baibolo kuti wakawuka. (Ŵerengani 1 Mathemba 17:17-24.) Marita wakwenera kuti wakayimanyanga nkhani iyi.

7, 8. (a) Longosorani ivyo Elisha wakachita kuti wapembuzge mwanakazi. (b) Kasi munthondwe uwo Elisha wakachita ukutiphalirachi za Yehova?

⁷ Munthu wachiŵiri uyo Baibolo likuti wakawuka, wakamuwuska ni Elisha, uyo wakanjira m’malo mwa Eliya. Mwanakazi munyake wakumanyikwa ku Shunemu uyo wakaŵa Muisrayeli wakamupokelera makora Elisha. Kwizira mwa ntchimi Elisha, Chiuta wakawovwira mama uyu na mfumu wake mu chekuru kuti ŵababe mwana mwanalume. Pakati pajumpha nyengo mwana uyu wakafwa. Mwanakazi uyu wakwenera kuti wakaŵa na chitima chomene. Mfumu wake wakati  wamuzomerezga, wakenda mtunda wa makilomita 30 kuluta kwa Elisha ku Phiri la Karimeli. Ntchimi iyi yikatuma Gehazi kuti wadangireko ku Shunemu uko kukaŵa mwana. Gehazi wakatondeka kumuwuska mwana yura. Pamanyuma, mwanakazi wachitima yura wakiza na Elisha.—2 Mathe. 4:8-31.

⁸ Elisha wakati wanjira mu nyumba ku Shunemu, wakiza pafupi na chitanda na kwamba kulomba. Mwana uyu wakawuka, ndipo Elisha wakamupeleka kwa anyina. Iwo ŵakakondwa chomene. (Ŵerengani 2 Mathemba 4:32-37.) Marita wakwenera kuti wakakumbuka za Hana uyo pakwamba wakababanga yayi. Hana wakalomba kwa Chiuta apo wakiza na mwana wake Samuyeli kuti wazakateŵetere pa chihema. Wakati: “Yehova . . . wakukhizgira munthu ku Dindi na kuwuskaso.” (1 Sam. 2:6) Ntchakuwonekerathu kuti Chiuta ndiyo wakawuska mwana wa ku Shunemu, kulongora kuti wali na nkhongono zakuwuskira ŵakufwa.

9. Ni munthondwe wuli uwo ukachitika apo ŵanthu ŵakaponya chitanda mu dindi la Elisha?

⁹ Kweni paliso munthondwe unyake wakukhwaskana na Elisha uwo ukachitika. Iyo wakati wateŵetera nga ni ntchimi vyaka 50, wakalwara “ulwari uwo paumaliro wakafwa nawo.” Elisha wakati wavunda na kukhala viwangwa pera, kukiza gulu lakuwukira mu charu. Ŵaisrayeli ŵanyake ŵakalutanga kukasunga wakufwa. Apo ŵakachimbiranga gulu lakuwukira ili, ŵakaponya wakufwa yura mu dindi ilo mukaŵa viwangwa vya Elisha. Tikuŵerenga kuti: “Munthu yura wakati wakhwaska viwangwa vya Elisha, wakazgoka wamoyo na kwimilira pa malundi ghake.” (2 Mathe. 13:14, 20, 21) Nkhani izi zikwenera kuti zikamukhozganga Marita. Nkhani izi zikulongora kuti Chiuta wali na nkhongono zakuwuskira ŵafukwa. Kasi imwe mukuziwona wuli nkhani izi? Zikwenera kumukhozgani kuti Chiuta wali na nkhongono zikuru ndiposo zambura chigoti.

10. Kasi Petrosi wakachita vichi na Mkhristu uyo wakafwa?

¹⁰ Mu Malemba Ghachigiriki, agho ŵanyake ŵakuti Phangano Liphya, tikuŵerengaso kuti ŵateŵeti ŵanyake ŵa Chiuta ŵakawuska ŵakufwa. Yesu wakawuska wakufwa kuwaro kwa msumba wakuchemeka Nayini kweniso apo wakaŵa mu nyumba ya Yayiro. Mpositole Petrosi nayo wakawuska wakufwa. Wakawuska mwanakazi zina lake Dorika (Tabita). Petrosi wakiza apo ŵanthu ŵakakhumbanga kusunga thupi lake. Apo wakaŵa pafupi na chitanda, Petrosi wakalomba. Pamanyuma wakati: “Tabita, wuka!” Nyengo yeneyiyo Dorika wakawuka, ndipo Petrosi ‘wakamupeleka wamoyo’ ku Ŵakhristu ŵanyake. Ivyo vikachitika apa vikaŵa vyakukhozga chomene ndipo “ŵanandi ŵakagomezga mwa Fumu.” Ŵanandi ŵakajiwonera ŵekha ivyo Fumu yikachita, kweniso ŵakagomezga kuti Yehova wali na nkhongono zakuwuskira ŵakufwa.—Mil. 9:36-42.

11. Kasi Luka wakati ntchivichi chikachitikira munyamata? Ndipo ŵanthu ŵakajipulika wuli?

¹¹ Ŵanyake ŵakawona na maso apo wakufwa munyake wakawuskika. Nyengo yinyake, mpositole Paulosi na ŵanyake ŵakawungana mu chipinda chamuchanya ku Trowa, uko sono kukumanyikwa kuti ku Turkey. Paulosi wakayowoya nyengo yitali m’paka usiku pakati. Munyamata munyake zina lake Yutiko wakakhala pa windo ndipo wakategherezganga. Munyamata uyu wakagona tulo tuzito ndipo wakawa pasi kufuma pa nyumba yachitatu yakudikanya. Panyake Luka uyo wakaŵa dokotala ndiyo wakaŵa wakwamba kufika apo Yutiko wakaŵa na kumuwona. Pakuti Luka wakaŵa dokotala, wakamanya kuti Yutiko wajipweteka waka yayi panji kufenta, kweni wafwa. Paulosi wakakhilira pasi na kumuvumbatira, ndipo wakati: “Ngwamoyo.” Kasi mukughanagha kuti ŵanthu awo ŵakawonanga  ŵakajipulika wuli? Ŵanthu ŵakati ŵawona ivyo vikachitika kweniso kuti munyamata wawuskika, “ŵakasanguluskika chomene.”—Mil. 20:7-12.

12, 13. Pa nkhani ya chiwuka, kasi tikwenera kujifumba mafumbo wuli?

¹² Vinthu ivyo talongosora apa vikwenera kumovwirani kuŵa na chigomezgo nga cha Marita. Mukwenera kugomezga kuti Chiuta uyo wakupeleka umoyo wali na nkhongono zakuwuskira munthu wakufwa. Ntchakukozga chomene kumanya kuti ŵateŵeti ŵa Chiuta nga ni Eliya, Yesu, na Petrosi ŵakajiwoneranga ŵekha apo Yehova wakachitanga mithondwe. Kasi tingayowoya vichi za ŵanthu ŵanyake awo ŵali kufwa? Pakuti sono Chiuta wakuwuska ŵakufwa yayi, kasi ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵakwenera kulindilira kuti kunthazi Chiuta wazamuwuskaso ŵakufwa? Kasi ŵangajipulika nga ni Marita, uyo wakati: “Nkhumanya kuti [mudumbu wane] wazamuwuka pa chiwuka mu zuŵa laumaliro”? Chifukwa wuli Marita wakagomezganga kuti ŵanthu ŵazamuwuka? Chifukwa wuli namwe mukwenera kugomezga kuti ŵakufwa ŵazamuwuka?

¹³ Mu Mazgu gha Chiuta muli nkhani zinandi izo zikulongora kuti ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakugomezgeka ŵakamanyanga kuti kunthazi kuzamuŵa chiwuka. Tiyeni tiwonepo zichoko waka.

14. Kasi tingasambirako vichi kwa Abrahamu pa nkhani ya chiwuka?

¹⁴ Wonani ivyo Chiuta wakaphalira Abrahamu kuti wachitire Yisake, uyo wakamulindilira nyengo yitali kuti waŵe chiharo. Yehova wakati: “Tora Yisake mwana wako, mwana wako yumoza pera uyo ukumutemwa chomene, ndipo . . . ukamupeleke sembe yakotcha.” (Gen. 22:2) Ghanaghanirani waka umo Abrahamu wakajipulikira na ivyo Chiuta wakamuphalira. Yehova wakalayizga kuti mitundu yose yizamutumbikika kwizira mu mphapu ya Abrahamu. (Gen. 13:14-16; 18:18; Rom. 4:17, 18) Kweniso Yehova wakati ŵanthu ŵazamutumbikika kwizira “mwa Yisake.” (Gen. 21:12) Kweni kasi ivi vikate vichitikenge wuli usange Abrahamu wakomenge Yisake na kumupeleka sembe? Paulosi wakalongosora kuti Abrahamu wakagomezganga kuti Chiuta wakaŵa na nkhongono za kuwuskira Yisake ku ŵakufwa. (Ŵerengani Ŵahebere 11:17-19.) Baibolo lindayowoyepo kuti Abrahamu wakaghanaghananga kuti para wangapulikira, pajumphenge maora ghachoko waka, zuŵa limoza, panji sabata yimoza, mbwe Chiuta wamuwuskenge Yisake. Abrahamu wakamanyanga yayi apo Chiuta wawuskirenge mwana wake ku ŵakufwa. Kweni wakagomezganga kuti Yehova wangamuwuska Yisake.

15. Kasi Yobu wakagomezganga vichi?

¹⁵ Yobu nayo wakagomezganga kuti ŵakufwa  ŵazamuwuka. Wakamanyanga kuti para khuni ladumulika, likuphukaso na kukura. Kweni ndimo viliri yayi na munthu. (Yobu 14:7-12; 19:25-27) Para munthu wafwa, wangajiwuska yayi kufuma mu dindi na kuŵaso wamoyo. (2 Sam. 12:23; Sal. 89:48) Kweni Chiuta wangamuwuska. Yobu wakagomezganga kuti Yehova wali kuŵika nyengo yakuti wazakamukumbukire. (Ŵerengani Yobu 14:13-15.) Yobu wakamanyanga yayi nyengo iyo Chiuta wazamumuwuskira. Kweni wakagomezganga kuti Chiuta uyo wakalenga ŵanthu wangaŵakumbuka ŵakufwa na kuŵawuska.

16. Kasi mungelo wakamuphalira vichi Daniyeli?

¹⁶ Daniyeli nayo wakaŵa munthu wakugomezgeka uyo tikumusambira mu Malemba Ghachihebere. Wakateŵetera Chiuta mwakugomezgeka vyaka vinandi, ndipo Yehova wakamovwira. Nyengo yinyake mungelo wakaphalira Daniyeli, “munthu wakuzirwa chomene,” kuti waŵe na “mtende” kweniso kuti waŵe “wankhongono.”—Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Kasi Chiuta wakamulayizga vichi Daniyeli?

¹⁷ Daniyeli wakaŵa na vyaka pafupifupi 100 ndipo wakaŵa pafupi kufwa. Wakwenera kuti wakaghanaghananga umo vizamuŵira kunthazi pa umoyo wake. Kasi Daniyeli wazamuwuskika? Enya. Kuumaliro wa buku la Daniyeli, tikuŵerenga mazgu agho Chiuta wakamusimikizgira kuti: “Iwe, luta kuumaliro. Wamupumura.” (Dan. 12:13) Daniyeli, uyo wakaŵa muchekuru, wakamanya kuti ŵakufwa ŵakupumura ku dindi uko kulije “maghanoghano, kumanya, panji vinjeru.” Daniyeli wakaŵa pafupi kuluta ku dindi. (Muph. 9:10) Kweni uwu ukaŵa umaliro wa vyose yayi. Yehova wakamulayizga kuti wazamumuwuska.

¹⁸ Yehova wakalutilira kuphalira ntchimi Daniyeli kuti: “Uzamwimilira kuti upokere chigaŵa chako paumaliro wa mazuŵa.” Chiuta wakamuphalira yayi zuŵa panji utali wa nyengo iyo wazamuchitira ivi. Daniyeli wakeneranga kufwa na kupumura. Kweni Chiuta wakamuphalira Daniyeli kuti ‘wazamwimilira kuti wapokere chigaŵa chake,’ kulongora kuti para wafwa pazamujumpha nyengo kuti wazakamuwuske. Nyengo iyi yikeneranga kuŵa “paumaliro wa mazuŵa.” Mu Jerusalem Bible, mazgu agho Chiuta wakalayizga Daniyeli ŵali kughang’anamura kuti: ‘Uzamwimilira kuti upokere chigaŵa chako paumaliro wanyengo.’

19, 20. (a) Kasi ivyo Marita wakazgora Yesu vikutisambizga vichi? (b) Kasi tizamuzgora mafumbo wuli mu nkhani yakulondezgapo?

¹⁹ Marita wakaŵa na chifukwa chakugomezgera kuti mudumbu wake Lazaro, uyo wakaŵa wakugomezgeka “wazamuwuka pa chiwuka mu zuŵa laumaliro.” Ivyo Chiuta wakalayizga Daniyeli kweniso ivyo Marita wakazgora Yesu, vikuŵakhozga chomene Ŵakhristu mazuŵa ghano kuti ŵakufwa ŵazamuwuka nadi.

²⁰ Ivyo tawona mu nkhani iyi vikutisimikizgira kuti chiwuka chiliko nadi. Ŵakufwa ŵazamuwuka na kuŵaso ŵamoyo. Ŵanalume na ŵanakazi awo ŵakateŵeteranga Chiuta ŵakagomezganga kuti ŵakufwa ŵazamuwuka. Kasi pali ukaboni wuliwose wakulongora kuti patorenge nyengo kuti ŵakufwa ŵazakawuskike? Para ni nthena, fundo iyi yikutipa chifukwa chinyake chakugomezgera kuti ŵakufwa ŵazamuwuka pa nyengo ya chiwuka, nga umo wakagomezgeranga Marita. Kweni kasi ŵakufwa ŵazamuwuka pawuli? Tizamuzgora mafumbo agha mu nkhani yakulondezgapo.