1-3. (a) Tera ae ti kona n taekinna i buakon ara koaua aika kakawaki? (b) E aera ngkai e rangi ni kakawaki te mangauti? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

NGKANA ko titirakinaki ni kangai, ‘Baikara reirei aika kakawaki ae reke iai am onimaki?’ tera am kaeka? Ko na boni katereterea ae Iehova bon te tia Karikiriki ao te tia Anga te Maiu. Ko bae n taekinna ae ko kakoauaa Iesu Kristo are mate bwa te karea ni kaboomwi. Ao ko bae n taekinna naba ma te kukurei bwa e a kaan te aonnaba ae bwaretaiti, ike a nang maeka iai n aki toki ana aomata te Atua. Ma ko na taekina te mangauti bwa teuana naba i buakon am koaua aika rangi ni kakawaki?

² Ti boni kona naba n taekina te mangauti bwa te reirei ae kakawaki, e ngae ngke ti kantaningaia bwa ti na maiu ni karokoa tokin te rawawata ae korakora, ao ni maiu n aki toki i aon te aba. E kaota bukini kakawakin te mangauti n ara onimaki te abotoro Bauro, ni kangai: “Ngkana te koaua bwa akea mangautiia maate, ao e aki naba kautaki Kristo.” Ngke arona bwa e aki kautaki Kristo, e na aki riki bwa ara Uea ae tautaeka, ao e na akea bonganan ara angareirei ibukin ana tautaeka Kristo. (Wareka 1 I-Korinto 15:12-19.) Ma ti ataia bwa e a tia ni kautaki Iesu. Ni kaineti ma ara koaua anne, ti kaokoro iai ma I-Iutaia aika Tarukaio, ake a matoatoa n aki kakoauaa te mangauti. A nene ara koaua n te mangauti  e ngae naba ngkana ti kakanikoaki iai.—Mareko 12:18; Mwa. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

³ Ngke e korei Bauro “moan reirei ake taekani Kristo,” e taekina naba “te reirei ibukin . . . mangautiia maate.” (Ebera 6:1, 2) Ao e katuruturua Bauro bwa e onimakina te mangauti. (Mwa. 24:10, 15, 24, 25) Ma tiaki nanona bwa e aki rangi ni kakawaki te reirei ae te mangauti ngkai e taekinaki bwa teuana i buakoni “moan rongorongo ake mairoun te Atua.” (Ebera 5:12) Bukin tera?

4. Baikara titiraki aika kona n rio ibukin te mangauti?

⁴ Ngkana a moana aia reirei n te Baibara aomata, a bati aika wareki taekan taiani mangauti rimoa, n aroni kautan Rataro. Ao a reiakina naba ae Aberaam, Iobi, ao Taniera, a kakoauaa ae a na mangauti maate n te tai ae e na roko. Ma e ngae n anne, ko na kangaa ni kaeka ngkana ko tuangaki bwa ko na kaota koauan ae a boni kona n riki mangauti ake a rangi ni maan ni beritanaki ke tao irabubua te ririki imwin taekinaia? Ao te koaua bwa e boni kaotaki raoi n te Baibara bwa n ningai te mangauti? A rangi ni kakawaki baikanne ni kaineti ma ara onimaki, ngaia are ti na nora ana kaeka te Baibara iai.

5. Tera moa te mangauti ae ti na rinanona?

⁵ E kona ni bebete iangoani mangautin te aomata ae e a tibwa mate. (Ioa. 11:11; Mwa. 20:9, 10) Ma tera aron te mangauti ae e na riki n te tai ae e na roko ma e a rangi ni maan ni beritanaki bwa tao ai iraua te tienture imwina? Ko kona naba n onimakina te aeka ni berita ane e a maan anne, e ngae ngkana ibukin te aomata ae e a tibwa mate, ke ae e a rangi ni maan ni mate? Ni koauana, iai te mangauti ae beritanaki iraua te tienture imwain rikina, ae ko boni kakoauaa. Ae te mangauti raa? Ao tera irekereken anne ma te bwai ae ko kantaningaia ibukin te mangauti n te tai ae e na roko?

6. E kangaa n irekereke Iesu ma kakoroani bukin Taian Areru 118?

⁶ Ni kaineti ma te mangauti are e a rangi ni maan n taetae ni burabetinaki, ti na rinanon Taian Areru 118, ae a iangoia tabeman bwa e oteia Tawita. E koreaki naba iai te bubutii aei: “Iehova, taiaoka kamaiuira, bwa ti a bubutiiko! . . . E na kakabwaiaaki ane e roko n aran Iehova.” Ko bae n uringnga ae a mwanewea te taetae ni burabeti ibukin te Mesia aei aomata, ngke e toka Iesu i aon te taongki n rin Ierutarem n Nitian 9, teutana te tai imwaini matena. (TaiAre. 118:25, 26; Mat. 21:7-9) Ma ti kangaa n ataia bwa Taian Areru 118 e kaineti nakon te mangauti ae e na riki n te tai ae e na roko imwin ririki aika bati? Nora riki ae taetae ni burabetinaki n te areru anne: “Te atibu are a kaakia taani kateitei, e a riki bwa atibun te maninganinga ae kakannato riki.”—TaiAre. 118:22.

7. Tera aroni korakoran ribaan Iesu irouia I-Iutaia?

⁷ A ribaa te Mesia “taani kateitei,” ae taekaia taani kairiri aika I-Iutaia. E rangi ni korakora riki aroia n ribaa Iesu nakon tii rawaia nakoina ao aki butimwaean ae te Kristo ngaia. A bati I-Iutaia ake a ribaia n te aro are a a tangira kamateana. (Ruka 23:18-23) Eng, a boni boutokaa kamatean Iesu.

8. E kangaa Iesu n riki bwa “atibun te maninganinga ae kakannato riki”?

⁸ Ngkana e ribaaki Iesu ao ni kamateaki, e na kangaa ngkanne n riki bwa “atibun te maninganinga ae kakannato riki”? E tii kona n riki anne ngkana e a manga kautaki. E bon taekina naba anne Iesu. E taekina te kaikonaki ae taekaia taan ribana ake a bwainikirinia naake a kanakoaki iroun te tia ababa, n aroia tibun Iteraera ni bwainikirinia burabeti ake a kanakoaki iroun te Atua. N tokina ao te tia ababa e a kanakoa natina ae  e tangiria ao te tia bwaibwai imwina. E butimwaeaki te nati anne? E bon aki. A karaoa ae riao taan ribana ngke a kamatea. E taorimwin te kaikonaki anne Iesu ni mwanewea te taetae ni burabeti are n Taian Areru 118:22. (Ruka 20:9-17) E taekina naba anne te abotoro Betero ngke e taetae nakoia I-Iutaia ake ‘taani kairiri ma unimwaane ao taani koroboki ake a a ikotaki i Ierutarem.’ E taekina “Iesu Kristo are te I-Natareta are [a] kamatea i aon te kai, ma e kautia te Atua mai buakoia maate.” Imwina, e a kamataataa ni kangai Betero: “Aio ‘te atibu are kam kakeaa bongana ngkami taani kateitei, are e a riki bwa atibun te maninganinga ae kakannato riki.’”—Mwa. 3:15; 4:5-11; 1Bet. 2:5-7.

9. Tera te bwai ae rianako ae kaotaki n Taian Areru 118:22?

⁹ Eng, e taetae ni burabetinaki te mangauti teuana n Taian Areru 118:22 bubua ma bubua te ririki imwain rikina. E na ribaaki te Mesia ao e na mate, ma e na manga kautaki ao n riki bwa atibun te maninganinga ae kakannato riki. Bon tii te Nati ae kautaki aei are ngaia ae a “anganaki aomata [arana], ae ti kona ni kamaiuaki iai.”—Mwa. 4:12; IEbe. 1:20.

10. (a) Tera ae taetae ni burabetinaki n Taian Areru 16:10? (b) E aera bwa ti kona ni koaua raoi bwa e aki kakoroaki bukin Taian Areru 16:10 iroun Tawita?

¹⁰ Iangoa riki te kibu ae taekina naba te mangauti teuana. E koreaki nga ma nga te ririki imwain rikina, ae te koaua ae e kona ni kakorakoraa onimakinan ae e kona n riki te mangauti ae e a maan n taetae ni burabetinaki ke ni beritanaki. N Taian Areru 16 ae koreaki iroun Tawita, ti wareka iai aei: “Ko na aki katukai n te Ruanimate. Ao ko na aki kariaia am aomata ae kakaonimaki ni koaua bwa e na nora te mwarua.” (TaiAre. 16:10) E aki taekinna Tawita bwa e na aki mate ke e na aki roko n te ruanimate. E oti raoi n Ana Taeka te Atua bwa e bon rikirake ni kara Tawita. Imwini matena, e “a wene ni motirawa . . . i rarikia ana bakatibu, ao e kaiiaki n Ana Kaawa Tawita.” (1Uea 2:1, 10) Tera ngkanne ae nanonaki n Taian Areru 16:10?

11. N ningai are e maroroakina iai Taian Areru 16:10 Betero?

¹¹ Ti boni kona n ataa ae nanonaki iai. E raka i aon teuana tenga te ririki imwini korean te areru anne ao tabeua te wiki imwini maten ao kautakin Iesu, ao Betero e a maroroakina Taian Areru 16:10 nakoia nga ma nga I-Iutaia ao naake a rairaki nakon te Aro n I-Iutaia. (Wareka Mwakuri 2:29-32.) E taekinna ae e boni mate Tawita ao e kaiiaki. A bon ataa anne naake a ongora irouni Betero. Ao e aki taekinaki n te rongorongo bwa iai ae e kauntaekaa ana taeka Betero are Tawita “e a kaman noria ao e taekina mangautin” te Mesia are e na roko.

12. E kangaa ni kakoroaki bukin Taian Areru 16:10, ao tera ae kamatoaaki iai ibukin te berita ae te mangauti?

¹² E katereterea te reirei ae kakawaki anne Betero ngke e mwanewea ana taeka Tawita are n Taian Areru 110:1. (Wareka Mwakuri 2:33-36.) Ana maroro Betero anne ae boraoi ma te Koroboki ae Tabu, e buokiia aomata aika bati bwa a na kakoauaa ae Iesu bon “te Uea ao te Kristo.” Ao ae kakawaki naba bwa a ataia aomata ae e kakoroaki bukin Taian Areru 16:10, ni mangautin Iesu. Imwina riki, e a manga maroroakina naba anne te abotoro Bauro nakoia I-Iutaia n te kaawa ae Antioka i Bitiria. A anaaki nanoia n ana kabwarabwara ao a a kan ongora riki. (Wareka Mwakuri 13:32-37, 42.) Ti riai naba ni kakoauaa ae taetae ni burabeti n te Baibara akanne ibukin te mangauti ae e na roko, a boni kona n onimakinaki, e ngae naba ngkai a kakoroaki bukia imwin tienture aika bati.

13. Tera te titiraki ae kona n rio ibukin te mangauti?

¹³ Ti riai ni kaungaaki bwa e boni kona n riki te mangauti e ngae ngke ai iraua te tienture imwini beritanakina. Ma e kona n iango ni kangai temanna: ‘E nanonaki iai bwa e na kiriaria te tai ae N na kaitiboo iai ma ae tangiraki irou? E na roko n ningai te mangauti ae I kakantaningaia?’ E tuangia ana abotoro Iesu bwa iai baika a aki atai ao a aki kona naba n atai. Ao iai naba “taai ke boong ake a motikaki, ake e tau mwia te Tama ni mwaakana.” (Mwa. 1:6, 7; Ioa. 16:12) E ngae n anne, tiaki nanona bwa ti a aki kona n ataa taekan tain te mangauti.

14. E kangaa ni kaokoro mangautin Iesu ma naake mai mwaina?

¹⁴ Ibukini kamatataan anne, uringi mangauti ake a taetae ni burabetinaki n te Baibara. Ae moan te kakawaki, boni mangautin Iesu. Ngke arona bwa e aki kautaki, akea i buakora ae e na kantaningaa te kaitiboo ma naake a tangiraki irouna ake a a tia ni mate. Naake a kautaki iroun Eritai ao Eria imwaini kautakin Iesu, a aki teimatoa ni maiu. A a manga mate ao n nora te mka n te ruanimate. Ni kaitaraan anne, “e a aikoa manga mate [Iesu] ngkai e a tia ni kautaki man te mate. E a toki mwaakan te mate i aona.” E a maiu “n aki totoki ngkai” i karawa, ao e aki kona n nora te mka.—IRom 6:9; TeKao. 1:5, 18; IKoro. 1:18; 1Bet. 3:18.

15. E aera ngkai e kakawaki ataakin ae Iesu bon “te moan uaa”?

¹⁵ Iesu bon te moani kautaki nako karawa bwa te taamnei ao bon anne te mangauti ae te kabanea ni kakawaki. (Mwa. 26:23) Ma tiaki tii ngaia ae e beritanaki bwa e na kautaki nako karawa bwa te taamnei. E karaui nanoia ana abotoro aika kakaonimaki Iesu n tuangia ae a na tautaeka ma ngaia i karawa. (Ruka 22:28-30) Ngaia are ngkana a na karekea kaniwangaia, a na boni mate moa. Imwina, a a kona ni kautaki n te rabwata n taamnei n aroni Kristo. E koreia Bauro bwa “e a bon tia ngkai ni kautaki Kristo mai buakoia maate, ae te moan uaa i buakoia te koraki ake a matunako n te mate.” E reitia n taekinna Bauro bwa iai riki ake a na kautaki naba nako karawa, ngke e kangai: “A na kamaiuaki aomata nako n aia karinan nako. Kristo boni ngaia te moan uaa ao imwina te koraki ake ana aomata te Kristo, ngkana e a oki ma n tiku.”—1Kor. 15:20, 23.

16. Ti kangaa n ataa te tai ni kaututi nako karawa?

¹⁶ Anne are e a reke naba iai ara iango ni kaineti ma tain te kaututi nako karawa. E na riki “ngkana e a oki ma n tiku.” A a maan Ana Tia Kakoaua Iehova ni kakoauaa man te Baibara bwa ni moa man 1914 ti a maeka n te tai are “e a oki ma n tiku” iai Iesu, ao e reitinako ni karokoa ngkai. E a rangi ni kaan tokin te waaki ae ngkai.

17, 18. Tera ae e na riki nakoia taani kabiraki tabeman ngkana e a oki ma n tiku Kristo?

 ¹⁷ E kabwarabwaraaki riki n te Baibara te mangauti nako karawa, ni kangai: “Ti aki tangiringkami taari bwa kam na ronnano ni kaineti ma te koraki aika matunako n te mate . . . Bwa ngkana ti kakoauaa ae e mate Iesu ao e a mangauti, ao ai arona naba bwa a na kautaki iroun te Atua te koraki ake a katiteuanaaki ma Iesu . . . bwa ngaira aika ti maiu ake ti na kauia okin ma tikun te Uea, ti na bon aki kautaki nako karawa imwaia te koraki ake a a tia ni matunako n te mate, ibukina bwa e na ruo mai karawa te Uea ao e na tua ni bwanaana . . . ao a na uti moa te koraki ake a mate ake a katiteuanaaki ma Kristo. Imwina riki ao ngaira ake ti na kauia te tai anne, ti nang uotakinako ma ngaiia n naang bwa ti na kaitiboo ma te Uea n te ea, mangaia ae ti nangi memena iroun te Uea n taai nako.”—1Tet. 4:13-17.

¹⁸ E na karaoaki te moani kaututi teutana te tai imwin “okin ma tikun” Kristo. Naake a kabiraki ake a maiu n tain te rawawata ae korakora a na “uotakinako . . . n naang.” (Mat. 24:31) Naake a “uotakinako” a na aki “matunako n te mate,” ae nanonaki iai bwa a na aki maan ni mate. A “na bane n onikaki n tii teuana te tekan n te rubenimata, n tain tangin te kabanea ni buu.”—1Kor. 15:51, 52.

19. Tera “te mangauti ae raoiroi riki” ae imwaira?

¹⁹ Ni boong aikai, a aki kabiraki ao ni weteaki bwa a na beku ma Kristo i karawa angia Kristian aika kakaonimaki. Ma a kantaningaa tokin te waaki ae buakaka ae ngkai n rokon “ana bong Iehova.” Akea ae e ataa raoi tain te toki anne, ma e oti ni bwaai ni kakoaua bwa e a kaan. (1Tet. 5:1-3) Imwina, e nang karaoaki te kaututi ae kaokoro, ae te kaututi nakon te maiu n te aonnaba ae bwaretaiti. Naake a kautaki a nang kantaningaa rikirakeia nakon te kororaoi, ao a nang aki manga mate. Anne bon “te mangauti ae raoiroi riki” nakoni mangauti ake rimoa ike “a butimwaeiia aia mate aine n te mangauti,” ma a a manga mate imwina riki.—Ebera 11:35.

20. E aera bwa ti kona ni kakoauaa ae e na baireaki raoi te mangauti?

²⁰ Ni kaineti ma te mangauti nako karawa, e taekinaki n te Baibara bwa naake a na reke irouia a na kautaki “n aia karinan nako.” (1Kor. 15:23) Ti kona ni kakoauaa bwa e na baireaki raoi naba te mangauti n te aonnaba n aron anne. Anne bon te kantaninga ae kamimi. E koaua bwa naake a a tibwa mate a na kautaki ngkana e nang moanaki Ana Tautaeka Kristo ae Maanna Tenga te Ririki, ao ni butimwaeaki irouia naake a tangiriia ake a kinaia? E koaua bwa mwaane ake a kakaonimaki rimoa ake iai aia konabwai ni kairiri a na moantaai ni kautaki bwa a na buoka baireaia ana aomata te Atua n te waaki ae boou i aon te aba? Ao tera aroia aomata ake a bon aki toro iroun Iehova? N ningai ae a na kautaki iai ao nakea? A bati titiraki aika a kona n rio. Ma e koaua bwa ti riai n iaiangoi baikai ngkai? Tiaki e raoiroi riki ngkana ti tataninga ao ti a noria n taina? Ti kona ni kakoauaa ae e na boni kakimwareirei norakin aron Iehova ni karaoi bwaai.

21. Tera am kantaninga ibukin te mangauti?

²¹ Ma ngkai ni karokoa te tai anne, ti riai ni kakorakoraa onimakinan Iehova iroura, are e karaui nanora rinanon Iesu bwa a na boni kautaki maate ake n ana ururing te Atua. (Ioa. 5:28, 29; 11:23) Ibukini boutokaani koauan ae iai ana konabwai Iehova ni kautiia maate, e taku Iesu ngkoa ibukin Aberaam, Itaaka, ao Iakoba, bwa “n ana taratara te Atua, a bane ni maiu.” (Ruka 20:37, 38) Ngaia are ti boni kona naba n taekina aei n aroni Bauro: “I kantaningaia mairoun te Atua . . . ae [e na bon iai te] mangauti.”—Mwa. 24:15.