1-3. (a) Eware jọ vẹ ma rẹ fodẹ nọ ma te bi kele eware nọ ma rọwo? (b) Fikieme uwuhrẹ ẹkparomatha na u ro wuzou gaga? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

A TẸ nọ owhẹ nọ, ‘Ugogo iwuhrẹ vẹ whọ rọwo?’ uyo vẹ whọ te kẹ? Ababọ avro, whọ te ta nọ Jihova họ Ọnọ ọ ma eware kpobi, yọ ọye ọ kẹ omai uzuazọ. Ẹsejọhọ whọ te ta nọ who fi ẹrọwọ họ Jesu Kristi nọ ọ rọ uzuazọ riẹ ta omai no igbo. Yọ whọ te ta kpahe aparadase otọakpọ nọ ma bi rẹro riẹ na, onọ idibo Ọghẹnẹ a te rria bẹdẹ bẹdẹ. Kọ whọ te fodẹ ẹkparomatha inọ yọ oware jọ nọ whọ rọwo je bi rẹro riẹ?

² Ma wo ẹjiroro sa-sa nọ ma rẹ rọ fodẹ ẹkparomatha na nọ ma te bi kele ugogo eware nọ ma rọwo. Ma tẹ maki roro nọ ma ti whu evaọ uye ulogbo na ha, inọ ma te zọ ruọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ jẹ rria bẹdẹ bẹdẹ, ma rẹ fodẹ ẹkparomatha na ghele. Pọl ukọ na o dhesẹ oware nọ ẹkparomatha o rọ rrọ oware nọ u wuzou gaga kẹ ẹrọwọ mai inọ: “O tẹ ginẹ rọnọ ẹkparomatha enọ i whu no ọ rrọ họ, kiyọ a kpare Kristi no uwhu ze he.” Ogbẹrọnọ a kpare Kristi no uwhu ze he, ọ rẹ sae jọ Ovie nọ o bi su omai hi. Yọ o tẹ rrọ ere kiyọ iwuhrẹ mai kpahe esuo Kristi ifofe. (Se 1 Ahwo Kọrint 15:​12-19.) Rekọ ma riẹ nọ Jesu ọ kparoma no uwhu ze. Imuẹro yena nọ ma wo u ru omai wo ohẹriẹ no ahwo Sadusi nọ a rọwo ẹkparomatha  vievie he. A tẹ maki bi se omai ẹkoko, yọ ma kru ẹrọwọ nọ ma wo kpahe ẹkparomatha na gaga ghele.​—Mak 12:18; Iruẹru 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

³ Nọ Pọl ukọ na o je kele “iwuhrẹ esese Kristi,” ọ fodẹ “uwuhrẹ kpahe . . . ẹkparomatha enọ i whu no.” (Hib. 6:​1, 2) Pọl ọ tẹ jẹ ta nọ ẹkparomatha na yọ uwuhrẹ jọ nọ o fi ẹrọwọ họ anwẹdẹ. (Iruẹru 24:​10, 15, 24, 25) Dede na, orọnikọ uwuhrẹ ẹkparomatha na o rrọ lọlọhọ họ dede nọ a kele i rie kugbe “eware esese erọ Ọghẹnẹ.” (Hib. 5:12) Fikieme ma rọ ta ere?

4. Enọ vẹ ma rẹ sae nọ kpahe ẹkparomatha na?

⁴ Nọ ahwo buobu te bi se Ebaibol na obọ, a rẹ gwọlọ se kpahe iku ẹkparomatha nọ ọ romavia okenọ u kpemu, wọhọ ọrọ Lazarọs nọ Jesu ọ kpare ze na. Yọ a wuhrẹ nọ Abraham, Job, gbe Daniẹl a wo ẹruore inọ ahwo nọ a whu no a te wariẹ ziọ uzuazọ evaọ obaro. Ghele na, kọ u wo ẹjiroro jọ nọ ma ro wo imuẹro inọ ẹkparomatha nọ a ya eyaa riẹ kpahotọ oke lelehie no, ọ rẹ sae ginẹ via? Kọ Ebaibol na o dhesẹ okenọ ẹkparomatha na ọ te rọ ginẹ via? O rẹ sae bọ ẹrọwọ mai ga nọ ma tẹ riẹ oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe eware nana.

5. Eme ma te kake ta kpahe ẹkparomatha na?

⁵ O bẹ hẹ re ma rẹro nọ ohwo nọ o whu kẹle na ọ te kparoma ze evaọ obaro. (Jọn 11:11; Iruẹru 20:9, 10) Dede na, kọ whọ sai gine fievahọ eyaa ẹkparomatha nọ a ya oke lelehie nọ u kpemu inọ o te via evaọ obaro? Kọ whọ sai fievahọ eyaa itieye na, o make rọnọ ohwo nọ a ya eyaa na kpahe o whu ikpe buobu nọ i kpemu hayo o whu obọ? Uzẹme riẹ họ, ẹkparomatha jọ nọ a ya eyaa riẹ ikpe buobu nọ i kpemu u rugba, yọ who fi ẹrọwọ họ iẹe. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Kọ ẹvẹ oyena u ro wobọ kugbe ẹkparomatha nọ o te via evaọ obaro?

6. Ẹvẹ eme eruẹaruẹ nọ e rrọ Olezi 118 i ro kiekpahe Jesu?

⁶ Evaọ ẹme ẹkparomatha nọ a ya eyaa riẹ oke lelehie kpahotọ, joma roro kpahe Olezi 118 nọ otujọ ọ ta nọ Devidi họ ohwo nọ o kere i rie. A jọ Olezi yena ta nọ, “Siwi omai, ma lẹ owhẹ, ỌNOWO! . . . Ọnọ ọ be rehọ odẹ ỌNOWO na tha o wo oghale.” Ẹsejọhọ whọ kareghẹhọ nọ ahwo a jẹ wariẹ eme Olezi nana evaọ ẹdẹ avọ izii amara Nisan nọ Jesu ọ jẹ ruọ Jerusalẹm, omoke jọ taure o te ti whu. (Ol. 118:25, 26; Mat. 21:7-9) Rekọ ẹvẹ Olezi 118 o rọ riobọhọ ẹkparomatha nọ o ti rugba evaọ obaro? Ẹme ọfa nọ ọ rrọ olezi yena họ: “Utho nọ ebuwou e se oye a ro ru uzou-ubienẹ.”​—Ol. 118:22.

7. Ẹvẹ ahwo Ju na a rọ se Jesu?

⁷ “Ebuwou” na, koyehọ isu egagọ ahwo Ju a se Mesaya na. Orọnikọ a kiuke ku Jesu ọvo ho hayo se inọ ọye họ Kristi na ha. Ibuobu ahwo Ju a vro Jesu te epanọ a rọ ta nọ o gbe whu hu oja ona. (Luk 23:18-23) A ru nọ a ro kpe Jesu.

8. Ẹvẹ Jesu ọ sae rọ jọ “utho ubienẹ nọ o mai wuzou”?

⁸ Otẹrọnọ a siọ Jesu je kpei, kọ ẹvẹ ọ sae rọ jọ ‘utho uzou-ubienẹ’? Nọ a tẹ kpare iẹe zihe ziọ uzuazọ ọvo onana o sae rọ lọhọ. Jesu omariẹ ọ ta ẹme jọ nọ u ru omai riẹ onana. Ọ kẹ ọtadhesẹ kpahe ahwo nọ a rẹ rẹrote ọgbọ nọ a lahiẹ ahwo nọ ọnọ o wo ọgbọ na o vi bru ae, nwane wọhọ epanọ ahwo Izrẹl a gboja kẹ eruẹaro nọ Ọghẹnẹ o vi bru ae. Ukuhọ riẹ, ohwo nọ o wo ọgbọ na o te vi ọmọ oyoyou riẹ nọ ọ rrọ ọreuku bru ae. Kọ a  jẹ riẹ rehọ? Vievie. Ahwo nọ a rẹ rẹrote ọgbọ na a dheva te epanọ a ro kpei. Nọ Jesu ọ kẹ ọtadhesẹ na no, ọ tẹ wariẹ ẹme eruẹaruẹ nọ ọ rrọ Olezi 118:22 na. (Luk 20:9-17) Pita ukọ na ọ ta ọkpọ ẹme ọvona okenọ ọ jẹ ta ẹme kẹ ahwo Ju, koyehọ “isu ahwo na, ekpako na, gbe otu ikere-obe [nọ i] kokohọ evaọ Jerusalẹm.” Ọ ta evaọ ẹme riẹ inọ, “Jesu Kristi ohwo Nazarẹt na, ọnọ wha kare fihọ ure kpe rekọ nọ Ọghẹnẹ ọ kpare no uwhu ze na.” Kẹsena Pita ọ tẹ ta vevẹ nọ: “Ọnana họ ‘utho nọ whai ebebabọ na wha rri vo nọ u zihe ruọ utho ubienẹ nọ o mai wuzou no na.’”​—Iruẹru 3:15; 4:5-11; 1 Pita 2:5-7.

9. Obọdẹ oware vẹ Olezi 118:22 o riobọ kpohọ?

⁹ Ẹhẹ, ikpe buobu taure o tẹ te via, ẹme eruẹaruẹ nọ ọ rrọ Olezi 118:22 o dhesẹ nọ ẹkparomatha ọ te jọ. A rẹ te siọ Mesaya na, o ve ti whu, rekọ a te kpare iẹe no uwhu ze kẹsena ọ vẹ te jọ utho ubienẹ nọ o mai wuzou. Enẹ Jesu nọ a kpare no uwhu ze na o ro zihe ruọ “utho ubienẹ” hayo ọnọ ma rẹ “rọ ẹkwoma riẹ wo esiwo.”​—Iruẹru 4:12; Ẹf. 1:20.

10. (a) Eme Olezi 16:10 o ta? (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ẹme Olezi 16:10 o rugba evaọ oma Devidi hi?

¹⁰ Roro kpahe oria ikere ofa nọ o ta kpahe ẹkparomatha. A kere onana fihotọ ikpe buobu nọ i kpemu, onọ o rẹ jẹ kẹ omai imuẹro nọ ẹkparomatha ọ rẹ sae ginẹ via o tẹ make rọnọ ikpe buobu a ruẹaro riẹ kpahotọ. Evaọ Olezi 16, Devidi o kere nọ: “Who ti siobọno omẹ kẹ Ẹri hi; hayo whọ te jọ ọrẹri ra ọ ruẹ Ọgọdọ họ.” (Ol. 16:10) Orọnikọ Devidi ọ jẹ ta nọ ọyomariẹ o ti whu vievie he he, hayo inọ ọ te jọ uki vievie he. Ebaibol na o dhesẹ vevẹ nọ Devidi ọ who. O whu, kẹsena “a te ki ei kugbe esẹ riẹ evaọ ẹwho Devidi.” (1 Iv. 2:1, 10) O tẹ rrọ ere, kọ eme họ otọ ẹme Olezi 16:10 na?

11. Oke vẹ Pita ọ rọ ta ẹme kpahe Olezi 16:10?

¹¹ Ma rrọ ogbori evaọ ẹme nana ha. Oware wọhọ ikpe odu ọvo anwẹnọ a ro kere olezi yena no hayo eka jọ nọ e ruemu nọ Jesu ọ kparoma no, Pita ọ rọ Olezi 16:10 ta usiuwoma kẹ ahwo Ju buobu gbe otu egedhọ nọ i kurẹriẹ. (Se Iruẹru Ikọ 2:29-32.) Ọ ta nọ Devidi o gine whu, a te je ki ei. Ahwo nọ a jẹ gaviezọ kẹ Pita na a riẹ onana. Yọ ikuigbe na e ta ẹme ọvo ho nọ u dhesẹ nọ ahwo na jọ a lele Pita vravro inọ Devidi “ọ kparo ruẹ ẹkparomatha Kristi na jẹ ta ẹme kpahe iẹe” he.

12. Ẹvẹ Olezi 16:10 o ro rugba, kọ eme onana o kẹ imuẹro riẹ kpahe ẹkparomatha na?

¹² Pita ọ wariẹ Olezi 110:1 ro fiẹgba họ ẹme riẹ na. (Se Iruẹru Ikọ 2:33-36.) Ikereakere na nọ Pita o je ro lele ogbotu na ta ẹme u ru rai wo imuẹro nọ Jesu họ “Olori gbe Kristi” na. Yọ ahwo na a rọwo nọ Olezi 16:10 o rugba evaọ okenọ a kpare Jesu no uwhu ze. Evaọ oke ofa jọ, Pọl ukọ na ọ rehọ eme oria ikere ovona lele ahwo Ju ta ẹme evaọ okpẹwho Antiọk obọ Pisida. Ẹme nọ ọ ta ọ were rai gaga, onọ u ru nọ a rọ gwọlọ gbẹ gaviezọ kẹe. (Se Iruẹru Ikọ 13:32-37, 42.) Onana u re je ru omai riẹ nọ eruẹaruẹ Ebaibol kpahe ẹkparomatha na e rẹ seba erugba ha, o tẹ make rọnọ ikpe buobu a ruẹaro rai kpahotọ.

13. Onọ vẹ o rẹ sae romavia kpahe ẹkparomatha na?

¹³ O rrọ oware uduotahawọ kẹ omai nọ ma rọ riẹ nọ ẹkparomatha ọ rẹ sae romavia nọ a tẹ make ruẹaro riẹ kpahotọ oke lelehie. Dede na ma rẹ sae nọ inọ: ‘Kọ oyena u dhesẹ nọ mẹ te hẹrẹ oke lelehie  taure a tẹ kpare ohwo mẹ nọ o whu no ze? Oke vẹ ẹkparomatha nọ me bi rẹro riẹ na o ti ro rugba?’ Uzẹme riẹ họ, Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ u wo eware buobu nọ a riẹ hẹ yọ a te sae riẹ hẹ. Wọhọ oriruo, a riẹ “oke hayo ezi na ha onọ Ọsẹ na ọvo o wo udu riẹ.” (Iruẹru 1:6, 7; Jọn 16:12) Dede na, onana u dhesẹ hẹ inọ ma riẹ oware ovo kpahe oke ẹkparomatha na ha.

14. Ẹvẹ ẹkparomatha Jesu o ro wo ohẹriẹ no ọrọ ahwo nọ a kpare ze taure oke riẹ u te ti te?

¹⁴ Ma te roro kpahe ẹkparomatha sa-sa nọ i rugba no u re ru omai wo imuẹro inọ ma riẹ eware jọ kpahe oke ẹkparomatha nọ ma bi rẹro riẹ na. Onọ o mai wuzou evaọ usu enana họ ọrọ Jesu. Ogbẹrọnọ a kpare iẹe ze he, mai ọvuọvo ọ hai wo ẹruore inọ a te kpare ohwo mai jọ no uwhu ze he. Ahwo nọ Elaejah gbe Elaesha a kpare no uwhu ze taure Ọghẹnẹ ọ tẹ te kpare Jesu ze a wariẹ whu uwhremu na. Wo ohẹriẹ, “nọ a kpare Kristi no uwhu ze no na, o gbe ti whu ofa ha; uwhu nọ o wọhọ olori na u gbe wo ogaga evaọ oma riẹ hẹ.” Enẹna, ọ rrọ uzuazọ “bẹdẹ bẹdẹ” evaọ obọ odhiwu, o gbe ti whu ofa ha.​—Rom 6:9; Evia. 1:5, 18; Kọl. 1:18; 1 Pita 3:18.

15. Fikieme a ro se Jesu “ubi ọsosuọ”?

¹⁵ Jesu họ ohwo ọsosuọ nọ a kpare ze oghẹrẹ utiona, yọ ẹkparomatha riẹ họ onọ o mai wuzou. (Iruẹru 26:23) Dede na, orọnikọ ọyọvo họ ohwo nọ a ruẹaro riẹ nọ a te kpare kpohọ uzuazọ obọ odhiwu hu. Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ nọ a ti lele iei su evaọ obọ odhiwu. (Luk 22:28-30) Re a sai wo uvẹ-ọghọ utioye, a re whu tao. Kẹsena wọhọ Jesu omariẹ, a vẹ te kpare ai kpohọ uzuazọ obọ odhiwu. Pọl ukọ na o kere nọ, “a kpare Kristi no uwhu ze, ọye họ ubi ọsosuọ evaọ usu enọ i whu no.” Pọl ọ tẹ jẹ ta nọ a te kpare amọfa kpobọ odhiwu re, inọ: “Omomọvo evaọ utu riẹ othotha: Kristi họ ubi ọsosuọ, kẹsena u ve te enọ e rrọ erọ Kristi evaọ oke ọzino riẹ.”​—1 Kọr. 15:20, 23.

16. Eme ma riẹ kpahe oke ẹkparomatha obọ odhiwu na?

¹⁶ Onana u ru omai riẹ etoke nọ ẹkparomatha obọ odhiwu na o te rọ romavia. O te via evaọ “oke ọzino” Jesu. U kri no nọ Isẹri Jihova a ro vuhumu inọ anwọ 1914 ma be rọ rria etoke “ọzino” na. Oke ọzino na ma gbẹ rrọ na yọ akpọ omuomu nana o ti te oba kẹle.

17, 18. Eme o te via kẹ Ileleikristi jọ nọ a rọ ẹzi wholo evaọ oke ọzino Kristi?

¹⁷ Ebaibol na ọ ta eware efa nọ i ru omai riẹ kpahe ẹkparomatha obọ odhiwu na inọ: “Ma gwọlọ nọ wha jọ igbori  hi kpahe enọ i whu no . . . Keme ma tẹ rọwo inọ Jesu o whu jẹ kparoma ze, ere ọvona ma rẹ rọwo re inọ Ọghẹnẹ ọ te kpare enọ i whu nọ e rrọ usu kugbe Jesu ze re a jọ kugbei . . . mai nọ e te gbẹ jọ uzuazọ evaọ oke ọzino Olori na ma te karo kẹ enọ i whu anwẹdẹ hẹ; keme Olori na omariẹ o ti no obọ odhiwu ze, ọ vẹ te rehọ urru oruarua orọ ukọ-odhiwu oride ro se, . . . enọ e rrọ usu kugbe Jesu nọ i whu no a vẹ te kaki tovrẹ. Kẹsena a vẹ te rehọ omai nọ e rrọ uzuazọ kugbe ae evaọ ẹgho kpohọ ehru bru Olori na; ma vẹ te jọ kugbe Olori na ẹsikpobi.”​—1 Tẹs. 4:13-17.

¹⁸ Ẹkparomatha ọsosuọ na ọ te romavia evaọ etoke jọ nọ oke “ọzino” Kristi o te muhọ no. Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ e te gbẹ jọ uzuazọ evaọ etoke uye ulogbo na a vẹ te ruọ “evaọ ẹgho kpohọ ehru.” (Mat. 24:31) Ileleikristi nọ e te ruọ “evaọ ẹgho kpohọ ehru” na a ti “whu jẹ hẹrẹ oke krẹkri hi.” Ukpoye, “a te rẹriẹ [ae] kpobi, ababọ oke oraha, evaọ emaharo, okenọ ọgba urere na o ti do.”​—1 Kọr. 15:51, 52.

19. “Uvi ẹkparomatha” vẹ ọ rọ obaro tha?

¹⁹ Nẹnẹ, u wo Ileleikristi buobu nọ a rọ ẹzi wholo ho, fikiere a te nyai lele Jesu su evaọ obọ odhiwu hu. Ukpoye, a be hẹrẹ “ẹdẹ Jihova,” okenọ akpọ omuomu nana o ti ro kuhọ. Ohwo ọvo ọ rẹ sae riẹ uzedhe okenọ akpọ na o ti ro kuhọ họ, rekọ eware nọ e be via i dhesẹ nọ o kẹle gaga no. (1 Tẹs. 5:1-3) Nọ onana o tẹ vrẹ no, oghẹrẹ ẹkparomatha ọfa ọ vẹ te romavia, oyehọ ẹkparomatha ziọ aparadase otọakpọ. Ahwo nọ a te kpare ze evaọ oke yena a ti wo uvẹ-ọghọ nọ a te rọ wariẹ jọ gbagba, yọ a gbe ti whu ofa ha. Oyena o te ginẹ jọ “uvi ẹkparomatha,” keme u ti wo ohẹriẹ no orọ “eyae [nọ] i dede ahwo rai nọ a kpare no uwhu ze rehọ,” enọ e wariẹ whu uwhremu na.​—Hib. 11:35.

20. Fikieme o sai ro mu omai ẹro nọ ẹkparomatha na ọ te jọ othotha?

²⁰ Ebaibol na ọ ta nọ evaọ ẹkparomatha obọ odhiwu na, a te kpare “omomọvo evaọ utu riẹ othotha.” (1 Kọr. 15:23) O sai mu omai ẹro nọ epọvo na ẹkparomatha otọakpọ na ọ te jọ othotha re. A rẹ ruẹ obọ ẹruore nana ha! Kọ ahwo nọ a whu omoke jọ taure Esuo Odu-Ikpe Kristi o te ti muhọ, a te kake kpare ze, nọ ahwo rai a ti dede rehọ? Kọ ezae ẹrọwọ oke anwae nọ a rẹ sae rẹrote idibo Ọghẹnẹ a te kake kpare ze, re a sai fiobọhọ ruẹrẹ idibo Ọghẹnẹ họ evaọ akpọ ọkpokpọ na? Kọ ahwo nọ a sai wo uvẹ nọ a rọ gọ Jihova ha? Oke vẹ a te rọ kpare ae ze, kọ evaọ diẹse? Enọ buobu e rẹ sae ziọ omai iroro. Rekọ dai roro iei, kọ u du gwọlọ nọ ma ginẹ ruawa kpahe enọ yena? Kọ ogbẹrọnọ ma rẹ hẹrẹ re ma ruẹ epanọ eyaa nana i ti ro rugba? Avro ọ riẹ hẹ, o te jọ oware evawere gaga nọ ma te rọ ẹro ruẹ epanọ Jihova o ti ru eware nana.

21. Ẹruore vẹ ma wo?

²¹ Bọo oke yena, joma bọ ẹrọwọ mai ga fihọ Jihova, ọnọ ọ rọ ẹkwoma Jesu kẹ omai imuẹro inọ ahwo nọ a rrọ uki ekareghẹhọ kpobi a te kparoma ze. (Jọn 5:28, 29; 11:23) Jesu o dhesẹ nọ Jihova o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ kpare ahwo nọ a whu no ziọ uzuazọ nọ ọ ta nọ “evaọ aro riẹ,” Abraham, Aiziki, gbe Jekọp “a rrọ uzuazọ.” (Luk 20:​37, 38) U wo eware buobu nọ e rẹ sae lẹliẹ omai ta ọkpọ ẹme Pọl na inọ: “Me wo ẹruore kpahe Ọghẹnẹ . . . inọ ẹkparomatha enọ i kiẹrẹe gbe enọ i kiẹrẹe he o te jọ.”​—Iruẹru 24:15.