1-3. (a) Ki ifi yeñwi ya lituto zetuna zelulumela? (b) Ki kabakalañi tuto ya zuho ya bafu haili ya butokwa? (Mubone siswaniso sesi fahalimu.)

HAIBA mutu amibuza kuli, ‘Ki lifi lituto zetuna zemulumela?’ mukaalaba cwañi? Kaniti, mukaalaba kuli mulumela kuli Jehova ki yena Mubupi ni Mufani wa Bupilo. Mi mwendi mukabulela kuli mwalumela ku Jesu Kreste, yanaatilo fana bupilo bwahae sina tiululo. Hape mwendi mukabulela kuli mulumela kuli kwapili kukaba ni paradaisi fa lifasi mobaka pila batanga ba Mulimu kuya kuile. Kono kana mukabulela kuli zuho ya bafu ni yona ki tuto yetuna yemuitebuha hahulu?

² Lwaswanela kuunga kuli zuho ya bafu ni yona ki tuto yetuna nihaike kuli mwendi luna lulibelela kupunyuha ñalelwa yetuna ni kupila fa lifasi kuya kuile. Muapositola Paulusi naabonisize libaka zuho ya bafu haili tuto ya butokwa yetiisa tumelo yaluna, hanaabulezi kuli: “Haiba luli hakuna zuho ya bafu, uzibe Kreste hasika zuswa kwa bafu.” Kambe Kreste naasika zuswa kwa bafu, nekusike kwakonahala kuli abe Mulenaa luna, mi kukutaza kwaluna kuli Kreste ukabusa, nekusike kwaba ni taluso. (Mubale 1 Makorinte 15:12-19.) Kono lwaziba kuli Jesu naazusizwe kwa bafu. Bakeñisa kuli lwalumela taba yeo, lushutana ni Basaduki ba Majuda, bane bahana kuli zuho ya bafu ikaba teñi. Batu niha balusheununa, lunani tumelo yetiile ya kuli zuho ya bafu ikaba teñi luli.—Mare. 12:18; Lik. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8.

 ³ Paulusi naabonisize kuli “tuto ya makalelo ya za Kreste,” ikopanyeleza ni “tuto ya . . . zuho ya bafu.” (Maheb. 6:1, 2) Hape naabonisize kuli ni yena naalumela kuli zuho ya bafu ikaba teñi. (Lik. 24:10, 15, 24, 25) Nihaike kuli tuto ya zuho ya bafu ibulezwi kuli ki tuto ya makalelo, ili yeñwi ya “litaba za matatekelo zezwa ku Mulimu,” fo hakutalusi kuli ki tuto yenyinyani yelusa tokwi kuituta za teñi ka tokomelo. (Maheb. 5:12) Ki kabakalañi haluswanela kuituta za teñi ka tokomelo?

4. Ki lipuzo mañi zebakona kubuza batu ka za zuho ya bafu?

⁴ Buñata bwa batu habakalanga kuituta Bibele, babalanga litaba zeneezahezi kwamulaho zeama zuho ya bafu, zecwale ka zuho ya Lazaro. Mi baitutanga kuli batu babacwale ka Abrahama, Jobo, ni Daniele, nebanani buikolwiso bwa kuli zuho ya bafu neikaba teñi kwapili. Nihakulicwalo, mukona kualaba cwañi haiba mutu amibuza libaka hamulumela kuli zuho ya bafu ikaba teñi niha sekufitile lilimo zeñata-ñata kuzwa foisepisezwa? Mi kana Bibele yabonisa luli nako foika ezahalela zuho ya bafu? Bakeñisa kuli kuziba likalabo za lipuzo ze kukatiisa tumelo yaluna, halunyakisiseñi litaba zeñozwi mwa Mañolo.

5. Ki taba mañi yeluka nyakisisa pili ka za zuho?

⁵ Ku bunolo kulumela kuli mutu ukazuha kwa bafu haiba kihona asazo timela. (Joa. 11:11; Lik. 20:9, 10) Kono kucwañi ka za sepiso ya kuli batu babashwile bakazusiwa kwapili? Kana mwalumela kuli batu bakazuha, ibe kuli kihona basazo shwa kamba sekufitile nako yetelele kuzwa fobashwela? Mane kunani zuho ya bafu yemulumela yeseezahezi, ili yenesepisizwe lilimo zeñata-ñata pili isika ezahala kale. Ki zuho ifi ona yeo? Mi zuho yeo ikona kumitusa cwañi kuba ni sepo ya kuli zuho ya bafu ikaba teñi kwapili?

6. Jesu naatalelelize cwañi manzwi anaapolofitilwe kwa liñolo la Samu 118?

⁶ Munyakisise selibulela liñolo la Samu 118 ka za zuho ya bafu yenesepisizwe lilimo zeñata-ñata pili isika ezahala kale, ili liñolo lebalumela babañwi kuli neliñozwi ki Davida. Mwa Samu yeo, kubulezwi kuli: “Jehova, ulupilise shangwe, lwakupa! . . . Ufuyozwi yena yataha ka libizo la Jehova.” Mwendi mwahupula kuli batu nebabulezi manzwi aswana ao abulela za Mesia ka la Nisani 9, Jesu hakena mwa Jerusalema inzaa pahami fa mbongolo, hane kusiyezi mazazi asikai kuli abulaiwe. (Samu 118:25, 26; Mat. 21:7-9) Kono liñolo la Samu 118 nelibonisa cwañi kuli nekukaba ni zuho yeneka ezahala lilimo zeñata-ñata kwapili? Mulemuhe manzwi amañwi a anaapolofitilwe mwa samu yeo: “Licwe lene bahanile bayahi lifetuhile licwe la butokwa la mwa kona.”—Samu 118:22.

7. Majuda nebabonisize cwañi kuli nebahanile Jesu?

⁷ “Bayahi,” bona baeteleli ba Sijuda, nebahanile Mesia. Majuda bao nebasika latula feela Jesu ni kuhana kuli neli yena Kreste. Kono mane buñata bwabona nebabata kuli abulaiwe. (Luka 23:18-23) Kaniti, likezo zabona nelitahisize kuli abulaiwe.

8. Jesu naakona kuba cwañi “licwe la butokwa la mwa kona”?

⁸ Jesu naakona kuba cwañi “licwe la butokwa la mwa kona” hailifo naahanilwe ni kubulaiwa? Naakona feela kuba licwe lelicwalo hanaaka zusiwa kwa bafu. Jesu yena kasibili naabonisize cwalo. Naafile swanisezo ya balimi bane banyandisize batu bane balumilwe ki muñaa simu kwa balimi bao, sina Maisilaele mone banyandiselize bapolofita banaalumile Mulimu ku bona. Mwa swanisezo yeo, Jesu naabulezi kuli kwa mafelelezo, muñaa simu yeo naalumile mwanaa hae yalatwa, yena shwana. Kana balimi nebaamuhezi mwana yo? Batili. Mane balimi bao bamubulaya. Jesu hasaafile swanisezo yeo, abulela manzwi a bupolofita añozwi kwa  Samu 118:22. (Luka 20:9-17) Muapositola Pitrosi ni yena naabonisize kuli bupolofita bo, nebusupa ku Jesu, hanaaambola ni ‘babusi [ba Sijuda], baana-bahulu, ni bañoli bane bakopani hamoho mwa Jerusalema.’ Naabulezi ka za “Jesu Kreste wa Munazareta, yene [babulaezi] fa kota kono ili yanaazusizwe kwa bafu ki Mulimu.” Kutuha fo, Pitrosi atalusa ka kuutwahala kuli: “Yo ki yena ‘licwe lene muunga mina bayahi kuli haki sesiñwi lelifetuhile licwe la butokwa la mwa kona.’”—Lik. 3:15; 4:5-11; 1 Pit. 2:5-7.

9. Ki taba mañi yeneka ezahala kwapili yebonisizwe kwa liñolo la Samu 118:22?

⁹ Kaniti luli, manzwi a bupolofita añozwi kwa Samu 118:22 naabonisize kuli nekukaba ni zuho, lilimo-limo pili zuho yeo isika ezahala kale. Bupolofita bo nebubonisize kuli Mesia naakahaniwa ni kubulaiwa, kono naakazusiwa kwa bafu kuli abe yena licwe la butokwa la mwa kona. Kacwalo, Mwana yo yanaazusizwe kwa bafu aba yena feela yanani libizo “lebafilwe batu leluka piliswa ka lona.”—Lik. 4:12; Maef. 1:20.

10. (a) Ki bupolofita mañi bolufumana kwa liñolo la Samu 16:10? (b) Ki kabakalañi halukona kubulela kuli liñolo la Samu 16:10 nelisa buleli za Davida?

¹⁰ Munyakisise timana yeñwi ya mwa Bibele yebulela za zuho yeo yeneka ezahala kwapili. Bupolofita bo, nebuñozwi lilimo zefitelela 1,000 pili busika talelezwa kale, ili taba yelufa buikolwiso bwa kuli zuho ya bafu yakona kuezahala niha sekufitile nako yetelele kuzwa foisepisezwa. Mwa Samu 16 yeneñozwi ki Davida, lubala kuli: “Hauna kunituhelela mwa Libita. Hauna kulumeleza yasepahala wahao kuli abone mukoti.” (Samu 16:10) Davida hanaabulezi manzwi ao, naasatalusi kuli naasike ashwa kamba kuba mwa libita. Linzwi la Mulimu libonisa hande kuli Davida naafitile fa kusupala. Hasamulaho, ashwa, mi “abulukiwa sina bo kuku wahae, apumbekwa mwa Muleneñi wa Davida.” (1 Mal. 2:1, 10) Kono cwale liñolo la Samu 16:10 libulela za mañi?

11. Pitrosi naabulezi lili litaba zeswana ni zefumaneha mwa liñolo la Samu 16:10?

¹¹ Bibele ilutusa kufumana kalabo kwa puzo yeo. Hase kufitile lisunda lisikai kuzwa fashwela Jesu ni kuzusiwa kwa bafu, ili lilimo zefitelela 1,000 kuzwa foiñolelwa Samu yeo, Pitrosi naabulezi kwa Majuda ni baproselite babañata-ñata ka za liñolo la Samu 16:10. (Mubale Likezo 2:29-32.) Pitrosi naatalusize kuli Davida naashwile, mi hasamulaho abulukiwa. Batu bane bateeleza ku Pitrosi nebaizibela taba yeo. Mi Bibele haibonisi kuli batu nebahanyelize Pitrosi hanaabulezi kuli Davida “naabonezi cimo ni kubulela ka za zuho” ya Mesia yanaasepisizwe.

12. Liñolo la Samu 16:10 nelitalelelizwe cwañi, mi taba yeo ibonisañi ka za sepiso ya zuho ya bafu?

¹² Pitrosi naakoñomekile taba yanaabulela ka kukutela manzwi aswana anaabulezi Davida afumaneha kwa liñolo la Samu 110:1. (Mubale Likezo 2:33-36.) Naabulezi litaba za mwa Mañolo zenekolwisize batu babañata kulumela kuli Jesu neli yena “Mulena ni Kreste.” Hape batu nebalumezi kuli liñolo la Samu 16:10 nelitalelelizwe Jesu hanaazusizwe kwa bafu. Hasamulaho, muapositola Paulusi naaitusisize litaba zeswana hanaabulela kwa Majuda bane bapila mwa muleneñi wa Antioke mwa Pisidia. Nebatabile hahulu hane bautwile litaba zeo, mi babata kuli abataluseze litaba zeñwi hape. (Mubale Likezo 13:32-37, 42.) Kwasusueza kuziba kuli bupolofita bwa mwa Bibele bo, bone butalusa za zuho yeneka ezahala kwapili nebutalelelizwe luli, nihaike kuli nekufitile lilimo zeñata kuzwa fone bupolofitezwi.

13. Ki lipuzo mañi zekona kubuziwa ka za zuho?

¹³ Kwaomba-omba kuziba kuli zuho ya bafu  yakona kuezahala niha sekufitile lilimo-limo kuzwa foisepisezwa. Kono mutu ukona kubuza kuli: ‘Kana nikatokwa kulibelela nako yetelele kuli nito bonana ni batu babashwile bonilata? Zuho yelusepisizwe ikaezahala lili?’ Jesu naabulelezi baapositola bahae kuli kunani lika zeñwi zene basakoni kuziba ka nako yeo. Kunani litaba zeñwi ka za “linako kamba myaha yaitomezi Ndate mwa maata ahae anosi.” (Lik. 1:6, 7; Joa. 16:12) Kono fo, hakutalusi kuli halukoni kuziba nako foika ezahalela zuho.

14. Zuho ya Jesu neishutana cwañi ni zuho ya batu babañwi bane bazusizwe kwamulaho?

¹⁴ Kuli luutwisise taba yeo, halunyakisiseñi litaba zeibulela Bibele ka za zuho ya bafu. Zuho ya Jesu ki yona zuho ya butokwa hahulu. Kambe Jesu naasika zusiwa kwa bafu, nelusike lwaba ni sepo ya kubonana ni balatiwa baluna babashwile. Batu bane bazusizwe ki Elia ni Elisha pili Jesu asika taha kale fa lifasi, nebasika zwelapili kupila. Nebashwile hape mi mibili yabona neibolezi mwa libita. Kono Jesu “uzusizwe kwa bafu, [mi] haasana kushwa hape; lifu halisana maata fahalimwaa hae.” Uinzi kwa lihalimu, kwapila “kamita ni kuya kuile,” mi mubili wahae hauna kubola ni kamuta.—Maro. 6:9; Sin. 1:5, 18; Makolo. 1:18; 1 Pit. 3:18.

15. Ki kabakalañi Jesu habizwa “mitamuno”?

¹⁵ Jesu neli yena wapili yanaazusizwe ka nzila yecwalo, mi zuho yahae ki yona zuho ya butokwa hahulu. (Lik. 26:23) Kono haki yena feela yanaasepisizwe kuli ukazusiwa kwa bafu ni kuyo pila sina sibupiwa sa moya kwa lihalimu. Jesu naasepisize baapositola bahae babasepahala kuli nebakayo busa ni yena kwa lihalimu. (Luka 22:28-30) Kono kuli bafiwe mupuzo wo, nebatokwa kushwa pili. Hasamulaho, nebaka zusiwa inze banani mubili wa moya, sina mone kubezi ku Kreste. Paulusi naañozi kuli “Kreste uzusizwe kwa bafu, ki yena wapili ku babaitobalezi ka lifu.” Paulusi hape naatalusize kuli kunani babañwi bane bakazusiwa kwa bafu ni kuyo pila kwa lihalimu, hanaabulezi kuli: “Mutu ni mutu ukazuha ka nako yahae ka mokutomahanyelizwe: Kreste yena mitamuno, kihona kukalatelela babali ba Kreste mwa nako ya kubateñi kwahae.”—1 Makor. 15:20, 23.

16. Ki litaba mañi zekona kulutusa kuziba foika ezahalela zuho ya batu babakayo pila kwa lihalimu?

¹⁶ Litaba zanaabulezi Paulusi zeo lilutusa kuziba nako yebaka zusiwa batu babakayo pila kwa lihalimu. Libonisa kuli zuho yecwalo neika ezahala “mwa nako ya kubateñi” kwa Kreste. Lipaki za Jehova sebatalusize ka nako yetelele kuli Mañolo abonisa kuli kuzwa ka silimo sa 1914, lupila mwa nako yenepolofitilwe ya “kubateñi” kwa Jesu. Nako yeo isazwelapili, mi mafelelezo a lifasi lelimaswe le, saali fakaufi hahulu.

17, 18. Kukaezahalañi kwa Bakreste babañwi babatozizwe babapila mwa nako ya kubateñi kwa Kreste?

 ¹⁷ Bibele hape ibulela cwana ka za batu babaka zusiwa kwa bafu ni kuyo pila kwa lihalimu: “Halulati kuli musike mwaba babasina zibo ka za babaitobalezi ka lifu . . . Kakuli haiba lunani tumelo ya kuli Jesu naashwile mi hape naazuhile, uzibe ni bona babaitobalezi ka lifu ku Jesu, Mulimu uka bakutiseza kwa bupilo . . . Luna babasiyalezi babaka pila mwa nako ya kubateñi kwa Mulena hakuna moluka lakela babaitobalezi ka lifu; kakuli Mulena kasibili ukashetumuka kuzwa kwa lihalimu ka muhuwo wa taelo, . . . mi babashwile ka kuswalisana ni Kreste bakazuha pili. Hasamulaho, luna babapila babasiyalezi, lukaangelwa mwa malu hamoho ni bona, kuyo katanyeza Mulena mwa mbyumbyulu; mi ka mukwa ocwalo lukaba ni Mulena kamita.”—1 Mates. 4:13-17.

¹⁸ Zuho yapili neika ezahala hamulaho wa kukalisa kwa nako ya “kubateñi” kwa Kreste. Bakreste babatozizwe babakaba teñi ka nako ya ñalelwa yetuna ‘bakaangelwa mwa malu.’ (Mat. 24:31) Babaka ‘ngelwa mwa malu’ habana “kulobala ka lifu,” ili kutalusa kuli habana kushwa ka nako yetelele. Kaufelaa bona “[bakafetulwa], ka nako iliñwi, mwa kukobya kwa liito, ka nako yatolombita ya mafelelezo.”—1 Makor. 15:51, 52.

19. Ki zuho ifi “yende hahulu” yekaezahala kwapili?

¹⁹ Kacenu, buñata bwa Bakreste babasepahala habasika toziwa, mi habasika memiwa kuyo busa ni Kreste kwa lihalimu. Kono bona balibelela “lizazi la Jehova,” ili nako yelika feliswa lifasi lelimaswe le. Hakuna yaziba nako luli fakatela mafelelezo ao, kono bupaki bubonisa kuli mafelelezo a fakaufi. (1 Mates. 5:1-3) Hasamulaho, kukaba ni zuho ya mufuta omuñwi, ili zuho ya batu babakato pila mwa paradaisi fa lifasi. Babaka zusiwa kwa bafu bakaba ni sepo ya kupetahala ni kuzwelapili kupila basashwi. Kaniti, yeo ikaba “zuho ya bafu yende hahulu” yefita zuho ifi kamba ifi yeneezahezi kwamulaho, muta “basali nebaamuhezi bafu babona ka zuho,” nihaike kuli batu bao nebashwile hasamulaho.—Maheb. 11:35.

20. Ki kabakalañi halukona kuba ni buikolwiso bwa kuli zuho ya kwapili ikaezahala ka mokutomahanyelizwe?

²⁰ Ka za zuho ya batu babakayo pila kwa lihalimu, Bibele ibonisa kuli “mutu ni mutu ukazuha ka nako yahae ka mokutomahanyelizwe.” (1 Makor. 15:23) Lunani buikolwiso bwa kuli zuho ya batu babakato pila fa lifasi ni yona ikaezahala ka mokutomahanyelizwe. Taba yeo yatabisa luli. Kono kana batu babashwile cwanoñu fa bakazusiwa Puso ya Kreste ya Lilimo ze 1,000 isakalisa feela, ilikuli baamuhelwe ki batu baba baziba? Kana baana babasepahala ba mwa linako za kwamulaho ili bane bakona hande kuzamaisa lika, bakazusiwa pili kuli bato tusa kuonga-onga lika mwa lifasi lelinca mwahalaa batu ba Mulimu? Kukaezahalañi kwa batu bane basasebelezi Jehova? Bakazusiwa lili, mi bakazusezwa kai? Lwakona kubuza lipuzo zeñata ka za taba ye. Kono kana luli lwaswanela kubilaezwa ki litaba zeo ka nako ye? Batili, luswanela feela kulibelela kuli luto iponela litaba zeo haliezahala. Lunani buikolwiso bwa kuli mañi ni mañi waluna ukaba ni tabo ya kuiponela Jehova haluezeza lika zeo.

21. Ki sepo mañi yelunani yona ka za babashwile?

²¹ Ka nako ye, luswanela kutiisa tumelo yaluna ku Jehova, yanaa lusepisize ka Jesu kuli babashwile babahupulwa ki Mulimu bakazusiwa. (Joa. 5:28, 29; 11:23) Nako yeñwi, Jesu naabonisize kuli Jehova wakona kuzusa babashwile ka kubulela kuli Abrahama, Isaka, ni Jakobo “ku yena, kaufelaa bona bapila.” (Luka 20:37, 38) Kono ka nako ya cwale, lwakona kuba ni buikolwiso bwanaanani bona Paulusi, yanaaize: “Ninani sepo ku Mulimu . . . ya kuli kukaba ni zuho.”—Lik. 24:15.