Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

«Qʼuql nkʼuʼje tiʼj Dios»

«Qʼuql nkʼuʼje tiʼj Dios»

«Aju mankbʼil Adán itzʼ ex qʼol chwinqlal» (1 COR. 15:45).

BʼITZ: 55 EX 12

1-3. a) ¿Alkye jun kyxol qeju xnaqʼtzbʼil nim toklen nimen quʼn? b) ¿Tiquʼn nim toklen? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

QA AT jun xjal ma tzaj qaninte qe tiʼj alkyeqe xnaqʼtzbʼil nim toklen nimen quʼn, ¿tiʼ jaku txi qtzaqʼweʼn? Tukʼil qʼuqbʼil qkʼuʼj jakulo txi qqʼamaʼn qa a Jehová Bʼinchal tkyaqil ex o tzaj tqʼoʼn qchwinqlal. Ax ikx qa qʼuqli qkʼuʼj tiʼj Jesús ex kyim tuʼn qpaj. Ex jaku txi qqʼamaʼn qa qo anqʼil te jumajx toj Tbʼanel Najbʼil toj ambʼil tzul. Noqtzun tuʼnj, ¿jakupe txi qqʼamaʼn qa ok che jawel anqʼin kyimni?

2 Axpe ikx qa qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa qo kjel anqʼin toj nimxix yajbʼil, moqa nimxix kʼixbʼisabʼil, ex tuʼn qanqʼin te jumajx twitz Txʼotxʼ, at nim tiquʼn tuʼn tok qqʼoʼn te jun xnaqʼtzbʼil nim toklen aju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni. Tzaj tyekʼin apóstol Pablo tiquʼn nimxix toklen xnaqʼtzbʼil lu: «Qa mlayx jatz anqʼin jun xjal kyxol kyimni, entons mintiʼ o jatz anqʼin Crist». Noqwit mintiʼ jaw anqʼin Jesús, mintiʼwtlo in kawin toj ambʼil jaʼlo ex mintiʼwtlo ttxolil aju in xi qxnaqʼtzan tiʼj tkawbʼil (kjawil uʼjit 1 Corintios 15:12-19). Noqtzun tuʼnj, qʼuqlixix qkʼuʼj qa jaw anqʼin Jesús. Nya ik qoʼ ik tzeʼn qe saduceo, junjun nejenel kye okslabʼil judiy, aʼyeju kyqʼama qa mlay che jaw anqʼin juntl maj kyimni. In qo kolin tiʼj xnaqʼtzbʼil lu, maske in che xmayin xjal qiʼj (Mar. 12:18; Hech. 4:2, 3; 17:32; 23:6-8).

3 Kubʼ ttzʼibʼin Pablo qa aju tuʼn kyjaw anqʼin «kyimni» at toklen tukʼil «tnejel xnaqʼtzbʼil tiʼj Crist», toj juntl yol, aʼyeju xnaqʼtzbʼil nim toklen tiʼj okslabʼil axix tok (Heb. 6:1, 2). Ex tzaj tyekʼin qa qʼuqlixix tkʼuʼj tiʼj qa ok che jawil anqʼin kyimni (Hech. 24:10, 15, 24, 25). Maske a jlu jun kyxol qeju «tnejel xnaqʼtzbʼil tiʼj tyol Dios», ilxix tiʼj tuʼn kukx qxnaqʼtzan tiʼj (Heb. 5:12). ¿Tiquʼn?

4. ¿Alkyeqe xjel jaku che kubʼ qxjelin tiʼjju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni?

4 Aj t-xi tzyet tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios, in jaw quʼjin toj qa e jaw anqʼin junjun xjal toj ambʼil ojtxe, ik tzeʼn Lázaro. Ax ikx in nel qnikʼ tiʼj qa qʼuqlitoq tkʼuʼj Abrahán, Job ex Daniel tiʼj qa ok che jawil anqʼin juntl maj kyimni toj ambʼil tzul. Noqtzun tuʼnj, atlo jun jaku kubʼ t-xjelin jlu: ¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa che kjawil anqʼin kyimni juntl maj, tuʼnju o tzikʼ nim ambʼil ttzajlen tziyen? Ax ikx, ¿axpe tok in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jtoj ok che jawil anqʼin kyimni? Aʼyeju tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu, kʼonil qiʼj tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj. Tuʼntzunju, qo xnaqʼtzan tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj.

KYAJ QʼAMAʼN TUʼN TJAW ANQʼIN JUN XJAL NIMXIX AMBʼIL NAʼMXTOQ TBʼAJ

5. ¿Alqiʼj qo yolil tnejel?

5 Nyalo kwest tuʼn tkubʼ qximen qa jaku jaw anqʼin jun xjal kʼitzqe kyim (Juan 11:11; Hech. 20:9, 10). Noqtzun tuʼnj, ¿jakupe tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj yol kyaj qʼamaʼn tuʼn tjaw anqʼin jun xjal aju ma tzʼel nim ambʼil ttzajlen qʼamaʼn? ¿Jakupe tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj yol lu maske ojtxe moqa kʼitzqe tkyimlen jun xjal? Ax tok, qʼuqlixix qkʼuʼj tiʼj qa jaw anqʼin jun xjal aju kyaj qʼamaʼn nim syent abʼqʼi naʼmxtoq tbʼaj. ¿Alqiʼj in qo yolin? Ex ¿tiʼ toklen jlu tukʼil qʼuqbʼil qkʼuʼj at qa ok che jawil anqʼin kyimni toj ambʼil tzul?

6. ¿Alkye tten japun twiʼ Salmo 118 tiʼj Jesús?

6 In kanet jun tqanil quʼn tiʼj yol lu toj Salmo 118, aju alo David kubʼ tzʼibʼinte. In tzaj tqʼamaʼn Salmo jlu: «Bʼinchama xtalbʼil Nman, qo tkloma. [...] Kyʼiwlaʼnxwit aju tzul, tuʼn Qman ma tzaj samaʼn. Max tuj tja Dios in che kubʼ qkyʼiwlaʼne». Tzajlo kynaʼn xjal aju yol lu kyaj tziyen tiʼj Mesías tej tpon Jesús toj tnam Jerusalén toj 9 te nisán, tej chʼixtoq tkubʼ bʼyoʼn (Sal. 118:25, 26; Mat. 21:7-9). Maske otoq tzikʼ nim ambʼil tkyajlen qʼamaʼn yol lu toj Salmo 118, ¿tiquʼn in xi qqʼamaʼn qa kjawiltoq anqʼin jun xjal? Qqʼonk qwiʼ tiʼj qa ax ikx in tzaj tqʼamaʼn qa «aju abʼj el kyikʼun qe bʼinchal ja ma tzʼok te skyini te simyent», toj juntl yol, aju abʼj nim toklen (Sal. 118:22).

El kyikʼun «bʼinchal ja» Mesías. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 7).

7. ¿Tiʼ ok kybʼinchaʼn aj Judiy tiʼj Jesús?

7 Aʼyeju «bʼinchal ja» atz in yolin kyiʼj aj kawil kye aj Judiy, aqeju el kyikʼun Jesús, aju Mesías. Nya oʼkx el kyikʼun ex mintiʼ xi kynimen qa a Cristo. Axpe ikx xi kyqanin nim aj Judiy tuʼn tkubʼ bʼyoʼn (Luc. 23:18-23). Tuʼntzunju aʼye at kypaj tiʼj tkyimlen.

Jaw anqʼin Jesús tuʼn tok te «skyini te simyent». (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 8 ex 9).

8. ¿Alkye tten jakutoq tzʼok Jesús te «skyini te simyent»?

8 Qa el ikʼun Jesús ex kubʼ bʼyoʼn, ¿tzeʼn tten jakutoq tzʼok te «skyini te simyent»? Oʼkx qa ma jaw anqʼin juntl maj. Ax Jesús tzaj qʼamante tej tyolin tiʼj jun txʼolbʼabʼil tiʼj jun xjal, aju xi tsamaʼn tmajen kyukʼil junjun xjal in che aqʼunan tukʼil. Aʼyeju aqʼunal ok kybʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj majen. Ax ikx, ok kybʼinchaʼn aj Israel nya bʼaʼn kyiʼj tsanjel Dios aʼyeju i ex tsamaʼn kyukʼil. Te mankbʼil, xi tsamaʼn xjal aju tkʼwaʼl kʼujlaʼnxix tuʼn, ex qʼuqlitoq tkʼuʼj tiʼj qa ok kxel kybʼiʼn aqʼunal. Noqtzun tuʼnj, kubʼ bʼyoʼn kyuʼn. Tej tbʼaj yolin Jesús tiʼj txʼolbʼabʼil lu, tzaj tqʼamaʼn aju yol kyaj tziyen toj Salmo 118:22 (Luc. 20:9-17). Tej tyolin Pedro kywitz aj kawil, ansyan ex qe escriba aʼyeju ateʼtoq junx toj tnam Jerusalén, ajbʼen ax taqikʼ Tyol Dios lu tuʼn. Yolin tiʼj «Jesucrist aj Nazaret», aju otoq jaw kyqʼoʼn twitz tzeʼ, noqtzun tuʼnj, otoq «jatz anqʼin kyxol kyimni tuʼn Dios». Yajxitl, xi tqʼamaʼn jlu kye: «Ate Jesús aju abʼj el kyikʼune aqeye bʼinchal ja, pero ma tzʼok te skyini te simyent» (Hech. 3:15; 4:5-11; 1 Ped. 2:5-7).

9. ¿Alkye jun tiʼ nim toklen kyaj qʼamaʼn toj Salmo 118:22?

9 Ik tzeʼn ma qo xnaqʼtzan tiʼj, kyaj qʼamaʼn toj Salmo 118:22 tuʼn tjaw anqʼin jun xjal nimxix ambʼil naʼmxtoq tbʼaj. Oktoq kʼelel ikʼun Mesías ex oktoq kbʼel bʼyoʼn, noqtzun tuʼnj, oktoq kjawil anqʼin juntl maj ex oktoq kʼokel te «skyini te simyent». Tej tjaw anqʼin Tkʼwaʼl Dios, oʼkx tuʼn jakutoq che klet kykyaqil xjal, «porke tuj tkyaqil twitz txʼotxʼ mintiʼ ma tzaj tmaʼn Dios qa at juntl tuʼn qklet tuʼn» (Hech. 4:12; Efes. 1:20).

10. a) ¿Tiʼ kyaj qʼamaʼn toj Salmo 16:10? b) ¿Tiquʼn qʼuqlixix qkʼuʼj tiʼj qa mintiʼ japun Salmo 16:10 tiʼj David?

10 Qo xnaqʼtzan tiʼj juntl taqikʼ Tyol Dios aju kyaj tqʼamaʼn tuʼn tjaw anqʼin juntl xjal. Kubʼ tzʼibʼin toj mas te mil abʼqʼi tej naʼmxtoq tbʼaj. A jlu kʼonil qiʼj tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj qa jaku che jaw anqʼin kyimni maske ma tzikʼ nim ambʼil tkyajlen tziyen. Toj Salmo 16, in jaw quʼjin tyol David: «Mlay kyaj tqʼoʼna wanmiye tuj kynajbʼil kyimni ex mlay chin kyaj tqʼoʼna tuʼn ttzuwix nximlale, aqine nimal teya» (Salmo 16:10). Nya a kyxilen yol lu qa mlaytoq kyim David moqa mlaytoq txiʼ toj kynajbʼil kyimni. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa tijen David, kyim ex «kuʼx maquʼn tuj tnam Ttanmi David tbʼi» junx kyukʼil t-xeʼchil (1 Rey. 2:1, 10). Tuʼntzunju, ¿alqiʼj in yolintoq Salmo 16:10?

11. ¿Toj alkye ambʼil tzaj tchikʼbʼaʼn Pedro Salmo 16:10?

11 Tej otoq tzikʼ mas te mil abʼqʼi tkubʼlen ttzʼibʼin David qe yol lu, tzaj tchikʼbʼaʼn apóstol Pedro alqiʼj in yolintoq. Otoq tzikʼ junjun seman tej tkyim Jesús ex tej tjaw anqʼin, ex tqʼoʼn apóstol Pedro jun chikʼbʼabʼil tiʼj Salmo 16:10 kye nim aj Judiy ex kye xjal nya judiy (kjawil uʼjit Hechos 2:29-32). Xi tqʼamaʼn jun tiʼ aju ojtzqiʼntoq kyuʼn xjal in che bʼin tiʼj: qa otoq kyim David ex otoq kux maquʼn. Ex tqʼamatl qa «bʼiʼmajtl jlu tuʼn David, kyjaʼtzun o yolin tiʼj tuʼn tjatz anqʼin» Mesías toj ambʼil tzul. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios, kykyaqil ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj.

12. a) ¿Toj alkye ambʼil japun Salmo 16:10? b) ¿Tiʼ in tzaj tyekʼin jlu tiʼjju tziybʼil tuʼn kyjaw anqʼin kyimni?

12 Tuʼn tok tqʼoʼn Pedro toklen aju in yolintoq tiʼj, yolin kyiʼj tyol David tkuʼx toj Salmo 110:1 (kjawil uʼjit Hechos 2:33-36). Aju xi tchikʼbʼaʼn toj Tyol Dios, onin kyiʼj xjal tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa a Jesús «Qajaw ex [...] Crist». Kykyaqilx ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa japun Salmo 16:10 tiʼj Jesús tej tjaw anqʼin juntl maj. Yajxitl, ajbʼen ax ximbʼetz lu tuʼn apóstol Pablo tej tyolin kyukʼil junjun aj Judiy te tnam Antioquía de Pisidia. E jaw labʼin tiʼjju ok kybʼiʼn ex xi kyqanin te tuʼn ttzaj tchikʼbʼaʼn txqantl tiʼchaq kye (kjawil uʼjit Hechos 13:32-37, 42). Ax ikx, jaku tzʼonin ximbʼetz lu qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj tziybʼil lu aʼyeju tkuʼx toj Tyol Dios qa che kjawil anqʼin kyimni toj ambʼil tzul, maske ma tzikʼ nim ambʼil tkyajlen qʼamaʼn.

¿TOJ ALKYE AMBʼIL OK CHE JAWIL ANQʼIN KYIMNI?

13. ¿Alkyeqe xjel jakulo kubʼ qxjelin tiʼjju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni?

13 Ax tok, in tzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj qa jaku jaw anqʼin jun kyimni maske otoq tzikʼ nim ambʼil tkyajlen tziyen. Noqtzun tuʼnj, atlo jun jaku kubʼ t-xjelin jlu: «¿Ape t-xilen jlu tuʼn nyone nim ambʼil tuʼn kyok nkeʼyine juntl maj qe toj njaye? ¿Jtoj che kjawil anqʼin kyimni in chin yone tiʼj?». Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa xi tqʼamaʼn Jesús kye t-apóstol qa ateʼ tiʼchaq mintiʼtoq ojtzqiʼn kyuʼn ex mlaytoq tzʼel kynikʼ tiʼj toj ambʼil aju. Ateʼ tiʼchaq a Dios «tajaw ex ximamajtl tuʼn alkye qʼij tuʼn tbʼinchante» (Hech. 1:6, 7; Juan 16:12). Noqtzun tuʼnj, ojtzqiʼn chʼin tqanil quʼn jtoj ok che jawil anqʼin kyimni.

14. ¿Tiquʼn junxitl aju tej tjaw anqʼin Jesús kywitz qeju e jaw anqʼin tnejel twitz?

14 Aju xjal mas nim toklen jaw anqʼin tkuʼx toj Tyol Dios aju tej tjaw anqʼin Jesús. Noqwit mintiʼ jaw anqʼin Jesús, mintiʼwtlo qʼuqbʼil qkʼuʼj jaʼlo tuʼn kyok qkeʼyin juntl maj qe toj qja o che kyim. Aʼyeju xjal e jaw anqʼin tnejel twitz Jesús, ik tzeʼn toj ambʼil tej tten Elías ex Eliseo mintiʼ e anqʼin te jumajx. E kyim juntl maj, kux maquʼn kyxmilal ex e ok juntl maj te tquqil txʼotxʼ. Atzunte Jesús o jaw anqʼin «kyxol kyimni» ex «mlay kyimtl», tuʼnju «mintiʼtl toklen kamik tiʼj». Atz in nanqʼin toj kyaʼj «te jumajx» (Rom. 6:9; Apoc. 1:5, 18; Col. 1:18; 1 Ped. 3:18).

15. ¿Tiquʼn in nok qʼoʼn tbʼi Jesús ik tzeʼn «tnejel twitz awal»?

15 Jaw anqʼin Jesús tuʼn tanqʼin ik tzeʼn jun xewbʼaj toj kyaʼj. A Jesús jaw anqʼin tnejel tukʼil t-xmilal ik tzeʼn jlu ex aju mas nim toklen, ex ateʼ txqantl ok che jawil anqʼin ik tzeʼn te (Hech. 26:23). Xi ttziyen kye t-apóstol kukx e ten tukʼil qa che xeʼl kawil tukʼil toj kyaʼj (Luc. 22:28-30). Pero tuʼn ttzaj kykʼamoʼn oyaj lu, tnejel iltoq tiʼj tuʼn kykyim ex yajxitl tuʼn kyjaw anqʼin tukʼil jun kyxmilal mintiʼ qʼanchaʼl, ik tzeʼn te Jesús. Chʼixme axju tzaj tchikʼbʼaʼn Pablo. Kubʼ ttzʼibʼin jlu: «Ate Crist o jatz anqʼin nej, tuʼntzun kyjaw anqʼin qeju o che kyim ik tzaʼnx te, ik tten jlu ik tzaʼn tnejel twitz awal in tyekʼun qa tzul mastl twitz». Yajxitl tqʼama che kjawil anqʼin txqantl tuʼn kyxiʼ toj kyaʼj. Tqʼama jlu: «Teyle junjun tuʼn tjaw anqʼin tuj tqʼijlalil; ate Crist o jatz anqʼin nej; ex te yajxi, aqeju otoq che okslan tiʼj Crist che jawitz anqʼin ok tul juntl maj [moqa ‹toj ambʼil ktel qxol›, TNM]» (1 Cor. 15:20, 23).

16. ¿Tiʼ yekʼbʼil in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios qe jtoj tuʼn kyjaw anqʼin kyimni, aʼyeju che xel anqʼil toj kyaʼj?

16 A jlu in tzaj tqʼoʼn jun yekʼbʼil qe jtoj che kjawiltoq anqʼin xjal che xeʼl anqʼil toj kyaʼj: toj «ambʼil ktel Jesús qxol». Ma tzikʼ nim abʼqʼi, o tzʼel kynikʼ testigos de Jehová toj Tyol Dios qa aju «ambʼil ktel Jesús qxol» xi tzyet toj 1914. Kukx in qo anqʼin toj ambʼil aju ex chʼix tpon ambʼil tuʼn tkubʼ najsaʼn tkyaqil nya bʼaʼn at twitz Txʼotxʼ.

17, 18. ¿Tiʼ kbʼajel kyiʼj junjun skʼoʼn maj toj «ambʼil ktel Jesús qxol»?

17 In tzaj tqʼoʼn Tyol Dios chʼintl tqanil kyiʼj qeju che kjawil anqʼin tuʼn kyxiʼ toj kyaʼj. In tzaj tqʼamaʼn jlu. «Qajbʼile [...] tuʼn tel kynikʼe kyiʼj qeju in che kyim [...]. Porke ma qoksla ju yol tiʼj Jesús, ate Jesús o kyim ex jatz anqʼin, ax ikxtzun qeju o che kyim okslal qe tiʼj Jesús, che tzajel tiʼn Dios junx tukʼil Jesús». Ex in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Aqoʼ itzʼx qoʼ ex atoʼx ok tul Qajaw, mlay qoʼx nej kywitz qeju otoq che kyim. Porke axte Qajaw kbʼeletz tuj kyaʼj, ktzajel tqʼoʼn orden». Yajxitl in tzaj tqʼamaʼn jlu: «Entons qeju otoq che kyim okslal qe tiʼj Crist ok che jawil anqʼin nej. Lepchixtzun qoʼ aqoʼ itzʼx qoʼ atoʼx tzalu, qo jawil jubʼchaʼn junx kyukʼil tuj muj tuʼn qkʼlunte qibʼ tukʼil Qajaw tuj kyqʼiqʼ, kyjaʼtzun ax qo tel tukʼil Qajaw te jumajx» (1 Tes. 4:13-17).

18 Aju tuʼn kyjaw anqʼin kyimni tuʼn, aʼyeju che xeʼl anqʼil toj kyaʼj, oktoq kxel tzyet yajxi chʼintl aj tpon «ambʼil ktel Jesús qxol». Aʼyeju skʼoʼn maj kukx in che anqʼin twitz Txʼotxʼ aj t-xi tzyet nimxix yajbʼil che jawil «jubʼchaʼn» toj muj. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa aʼyeju che jawil «jubʼchaʼn» mlay che kyim, toj juntl yol, mlay che ten nim ambʼil toj muqbʼil. Kykyaqilx kychʼixpetel kyxmilal jurat naj ik tzeʼn in kubʼ qmutzʼun qwitz, atzun che chʼexpetel ok tqʼajt mankbʼil chun (1 Cor. 15:51, 52; Mat. 24:31).

19. ¿Alkye «anqʼibʼl mas bʼaʼnxix» ktel toj ambʼil tzul?

19 Chʼixme kykyaqil okslal kukx in che ajbʼen te Jehová toj ambʼil jaʼlo, nya skʼoʼn maj qe ex mintiʼ o txi qʼoʼn txokbʼil kyiʼj tuʼn kyxiʼ kawil tukʼil Jesús toj kyaʼj. In che yon tuʼn tkubʼ xiten tkyaqil nya bʼaʼn at twitz Txʼotxʼ ok tul tqʼijlalil Jehová. Mi jun ojtzqilte jtoj tzul xitbʼil, noqtzun tuʼnj, tkyaqil in tzaj tyekʼin qa nqaku taʼ (1 Tes. 5:1-3). Yajxitl, ok che jawil anqʼin txqantl xjal toj junxitl tten. Nim millón xjal che kjawil anqʼin ex che anqʼil toj Tbʼanel Najbʼil twitz Txʼotxʼ. Qʼuqli kykʼuʼj tiʼj qa che okel te tzʼaqli ex mlay che kyimtl juntl maj. Ax tok kʼokel jlu te jun «anqʼibʼl mas bʼaʼnxix» kywitz qeju e jaw anqʼin ojtxe, tuʼnju e kyim juntl maj.

20. ¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa nukʼun che kjawil anqʼin kyimni toj ambʼil tzul?

20 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa aʼyeju xjal che xeʼl toj kyaʼj «teyle junjun tuʼn tjaw anqʼin tuj tqʼijlalil», toj juntl yol, toj nukʼbʼil (1 Cor. 15:23). Tuʼntzunju, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa toj nukʼbʼil ok che jawil anqʼin xjal tuʼn kyanqʼin twitz Txʼotxʼ. Tuʼn jlu jakulo kubʼ qxjelin: «¿Jtoj che kjawil anqʼin xjal in che kyim toj qqʼijlalil? ¿Okpe che jawil anqʼin aj tikʼ chʼin ambʼil aj t-xi tzyet Mil Abʼqʼi tuʼn Tkawin Jesús, tuʼntzun t-xi kyqʼoʼn toj kyja jun bʼaʼn kyulen? ¿Yajtzun qeju xjal e ok te tbʼanel nejenel, aqeju kukx e ajbʼen te Jehová toj ambʼil ojtxe? ¿Okpe che jawil anqʼin tnejel tuʼntzun kyonin tuʼn kybʼaj nukʼet tmajen Dios? ¿Tiʼ kbʼajel kyiʼj qeju xjal mintiʼ e ajbʼen te Jehová? ¿Jtoj ex jatumel ok che jawil anqʼin?». At nim tiʼchaq jaku kubʼ qxjelin, noqtzun tuʼnj, toj ambʼil jaʼlo mintiʼ tuʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼj. Mas bʼaʼn tuʼn qyon ex tuʼn tok qkeʼyin tiʼ kbʼajel. Tbʼanelxix tuʼn tok qkeʼyin tzeʼn tmod Jehová in kubʼ tyekʼin.

21. ¿Tiʼ qʼuqbʼil qkʼuʼj at?

21 Toj ambʼil jaʼlo, mas bʼaʼn tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj Jehová. Ajbʼen Jesús tuʼn tuʼn ttzaj ttziyen qa ok che jawil anqʼin xjal tuʼn, aʼyeju ateʼ toj t-ximbʼetz (Juan 5:28, 29; 11:23). Tzaj tqʼoʼn Jesús juntl yekʼbʼil qa jaku che jaw anqʼin kyimni tuʼn Jehová, tej tqʼama qa itzʼ Abrahán, Isaac ex Jacob toj twitz (Luc. 20:37, 38). Tuʼntzunju at nim tiquʼn tuʼn t-xi qqʼamaʼn ik tzeʼn te Pablo: «Qʼuql nkʼuʼje tiʼj Dios [...] qa ok che jawil anqʼin qe kyimni» (Hech. 24:15).