1-3. 1) Ala jchajpuk bin jchʼuunejtik te tulanxan skʼoplal kuʼuntike. 2) ¿Bin yuʼun kʼax tulan skʼoplal? (Ilawil te lokʼomba ta sjajchibal te articulo).

TE AYUK machʼa ya sjojkʼoybotik bintik-a te tulanikxan skʼoplal ya jchʼuuntike, ¿bin ya kalbeytik? Ta melel ya kalbeytik te jchʼuunejtik te jaʼ Jpaswanej te Jehová sok te jaʼ la yakʼbotik te jkuxlejaltike. Jaʼnix jich te jchʼuunejtik te laj ta skaj jmultik te Jesucristo. Sok yaniwan kalbeytik te jchʼuunejtik te ya xkuxinotik ta sbajtʼelkʼinal ta Nichimal Kʼinal. Pero, ¿yabal kalbeytik skʼoplal te chaʼkuxajele?

² Manchukme smukʼulinej koʼtantik te maba ya xlajotik ta yorail te tulan wokolil sok te ya xkuxinotik ta sbajtʼelkʼinal liʼ ta Balumilal, yananix skʼan-a te jich ya kiltik te chaʼkuxajel bitʼil jchajp te bin tulanxan skʼoplal jchʼuunejtike. Te jpuk-kʼop Pablo la yakʼ ta ilel bin yuʼun kʼax tulan skʼoplal te chaʼkuxajele, jich la yal: «Te yuʼunuc ma ba ya xchaʼcuxajic tal te machʼatic chamenic, ma ba chaʼcuxaj tal Cristo te hichuque». Te manchuk chaʼkuxaj te Jesuse maba yak ta wentainwanej ta chʼulchan te jichuke sok tojolnax te bin ya kakʼtik ta nopel yuʼun te mantaltesel yuʼun te jichuke (kʼopona te 1 Corintios 15:12-19). Jaʼukmeto, jchʼuunejtik sok spisil koʼtantik te chaʼkuxaj te Jesuse. Ma jichukotik bitʼil te saduseoetik te jaʼ jwolwanejetik yuʼun relijion judía ta namey te jkʼaxel ma schʼuunik te ya xchaʼkuxajik te machʼatik ya xlajike. Yan te joʼotike, ya kaltik ta  jamal te ay chaʼkuxajel manchukme ya slabanotik te ants winiketike (Marcos 12:18; Hechos 4:2, 3; 17:32; 23:6-8).

³ Te Pablo la stsʼibay ta swenta «te chaʼcuxajel yuʼun machʼatic chamenic» te jaʼ «te bintic shahchibal ay ta nopbeyel scʼoblal Cristo», te ya skʼan ya yal te jaʼ jchajp bintik nail ya skʼan naʼbeyel skʼoplal ta Bibliae (Hebreos 6:1, 2). Te Pablo jamal la yakʼ ta ilel te ay schʼuunel yoʼtan ta swenta te chaʼkuxajele (Hechos 24:10, 15, 24, 25). Pero, manchukme jaʼ jchajp «te bin utʼil ay te shahchibal ta nopel te scʼop Diose» maba ya skʼan ya yal te maʼyuk lek skʼoplale (Hebreos 5:12). ¿Bin yuʼun?

4. ¿Bin jojkʼoyeletik ay machʼa ya xjuʼ ya spas ta swenta te chaʼkuxajele?

⁴ Kʼalal jajch kichʼtik nojptesel ta Biblia la kilbeytik skʼoplal machʼatik chaʼkuxajik ta namey, jich bitʼil te Lázaro. La jnoptik ta stojol te Abraham, Job sok te Daniel te schʼuunejik sok spisil yoʼtanik te ya xchaʼkuxajik ta pajel chaʼbej te machʼatik lajemike. Pero ayniwan machʼa ya sjojkʼoy: «¿Yatobal xjuʼ te ya jchʼuuntik te ay chaʼkuxajel jich bitʼil ayix bayal ta cien jaʼbil la yichʼ alel ta jamale? ¿Yanixbal yakʼ ta ilel-a te Biblia bin-ora ay te chaʼkuxajele?». Te sujtibe yame yakʼbeyxan yip te schʼuunel koʼtantike. Jaʼ yuʼun kiltik bin ya yal te sJun Diose.

5. ¿Bin ya kalbeytik skʼoplal ta sbabial?

⁵ Maniwan wokol ta chʼuunel te ay machʼa ya xchaʼkuxaj teme mato jaluk slajele (Juan 11:11; Hechos 20:9, 10). Pero, ¿yabal xjuʼ ya jchʼuuntik te ay machʼa ya xchaʼkuxaj te ayix bayal jaʼbil o bayalix ta cien jaʼbil te la yichʼ alel ta jamale? Chikan teme mato jaluk o jalix te ay machʼa laje, ¿yabal xjuʼ jchʼuuntik te ya xchaʼkuxaje? Ta melel, jpisiltik jchʼuunejtik te ay machʼa chaʼkuxaj te bayal ta cien jaʼbil ta nail jamal la yichʼ albeyel skʼoplal. ¿Machʼa-a? Sok, ¿bin-utʼil snitojbey sba skʼoplal sok te chaʼkuxajel ta pajel chaʼbej te yakotik ta smaliyele?

6. ¿Bin-utʼil kʼot ta pasel ta stojol Jesús te Salmo 118?

⁶ Te Salmo 118 te jaʼniwan la stsʼibay te David ya yakʼ ta naʼel machʼa-a te chaʼkuxaje. Ta Salmo ini jich ya jtatik ta kʼoponel: «Jehová, awocoluc, coltayawotcotic [...]. ¡Bayel yutsil te machʼa ya xtal ta scuenta te sbihil Jehová!». Yaniwan xtal ta koʼtantik te la yalbeyik skʼoplal te albilkʼop-abi te ants winiketik te la yilik och te Jesús ta Jerusalén ta 9 yuʼun te u nisán, te kʼalal nopol ya xlajix-a (Salmo 118:25, 26; Mateo 21:7-9). Pero, ¿bin yuʼun ya kaltik te ya yalbey skʼoplal te Salmo ini jun chaʼkuxajel te kʼot ta pasel bayal jaʼbil ta patil te kʼalal la yichʼ tsʼibayele? Te Salmo 118 jaʼnix jich ya yal ta swenta «te ton te chʼayot hilel yuʼun te jpas-nahetic ha yichʼo-ip xuhc na cʼoht» o te jaʼ sjol yichʼo-ip kʼot (Salmo 118:22).

7. ¿Bin pasbot te Jesús yuʼun te judioetike?

⁷ «Te jpas-nahetic» jaʼikme te jwentainwanej judioetik te la schʼayik, o la spʼajik te Jesús, jaʼ te Mesías. Jkʼaxel ma la yichʼik ta wenta, ma la schʼuunik te jaʼ te Cristo. Ma jaʼuknax-abi, bayal judioetik jaʼnix jich la yalik ta jamal te akʼa yichʼ milele (Lucas 23:18-23). Jich yuʼun jaʼ smulik te la yichʼ milel te Jesuse.

8. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ xkʼot ta «yichʼo-ip xuhc na» te Jesús?

⁸ ¿Bin-utʼil ya xjuʼ xkʼot ta «yichʼo-ip xuhc na» te Jesús jich bitʼil la spʼajik sok la smilik? Jaʼnax teme ya yichʼ chaʼkuxajtesele. Jaʼnix te Jesús jich la yakʼ ta naʼel kʼalal la yalbey skʼoplal jtul winik te la stikun bael j-abatetik ta stojol te j-aʼteletik yuʼun ta stsʼusubil. Te j-aʼteletike la yutsʼinik te j-abatetik tikunbilik ta stojolike. Jaʼnix jich te israeletik la yutsʼinik te j-alwanejetik te la stikun Dios ta stojolik. Ta slajibal, te winik la stikun ta stojolik te snichʼan te kʼux ta yoʼtane, melel la skuy te ya x-ichʼot ta mukʼ stukel. Jaʼukmeto te j-aʼteletike la smilik. Patil te laj yalbel te lokʼombakʼop-abi, te Jesús la yalbey skʼoplal te albilkʼop yuʼun Salmo 118:22  (Lucas 20:9-17). Jaʼnix jich te jpuk-kʼop Pedro la yalbey skʼoplal te versiculo-abi kʼalal kʼopoj ta stojol jwentainwanejetik, ancianoetik sok escribanoetik te stsoboj sbaik ta Jerusalén. La yalbey skʼoplal «te Jesucristo talem ta Nazaret» te la sjijpanik ta teʼ pero «te chaʼcuxajtesot yuʼun Dios». Ta patil jich la yal ta jamal ta stojolik: «Te Jesús ini ha te ton te la achʼayic hilel, haʼex te jpas-nahex, ha yiptajib xuhc na cʼoht, te xchihe» (Hechos 3:15; 4:5-11; 1 Pedro 2:5-7).

9. ¿Bin-a te kʼax yan ta aʼiyel la yichʼ alel ta Salmo 118:22 te ya xkʼot ta pasele?

⁹ Jich bitʼil la kiltikix, ta Salmo 118:22 la yichʼ alel bayal ta cien jaʼbil ta nail te ay machʼa ya xchaʼkuxaj. Te Mesías ya yichʼ pʼajel sok ya yichʼ milel, pero ya xchaʼkuxaj sok «yichʼo-ip xuhc na» ya xkʼot. Te kʼalal chaʼkuxajemix-ae, jaʼnax ta swenta sNichʼan te Dios ya xjuʼ ya jtatik kolel, «como ta bayuc ta swohlol bahlumilal mayuc yan machʼa hich halbil scʼoblal ta stojol ants-winiquetic te ya xhuʼ ya xcolotic yuʼun» (Hechos 4:12; Efesios 1:20).

10. 1) ¿Bin la yal te Salmo 16:10 te ya xkʼot ta pasele? 2) ¿Bin yuʼun jamal ya kaltik te maba kʼot ta pasel ta stojol te Davide?

¹⁰ Kiltik yan versiculo te kʼaxem ta jmil jaʼbil ta nail la yalbey skʼoplal jun chaʼkuxajel. Te kʼalal ya jnoptik yame jchʼuuntikxan ta lek te ya xjuʼ ay machʼa ya xchaʼkuxaj manchukme bayal jaʼbil ta nail ya yichʼ alel te ya xkʼot ta pasele. Te Salmo 16 te ya yalbey skʼoplal te David jich ya yal: «Como ma ba yac awihquitayon hilel ta muquenal, ma ba yac awacʼ ta cʼaʼel te machʼa awuʼun te chʼultesbile» (Salmo 16:10). Te versiculo-abi maba ya yakʼ ta naʼel te maʼyuk bin-ora ya xlaj te David o te maba ya yichʼ mukele. Te sKʼop Dios jamal ya yal te mamalub te David, laj sok te «la yichʼ muquel ta Pueblo yuʼun David» te banti mukul te smeʼ state (1 Reyes 2:1, 10). ¿Machʼa skʼoplal-abi te bin ya yal te Salmo 16:10?

11. ¿Bin-ora la schol te Pedro bin ya skʼan ya yal te Salmo 16:10?

¹¹ Kʼalal kʼaxemix ta jmil jaʼbil te la stsʼibay David te Salmoe, te Pedro la yal machʼa skʼoplal. La scholbey yaʼiyik bayal ta mil judioetik sok jyanlumetik te Salmo 16:10 te kʼalal ayix cheʼoxeb semana slajel sok schaʼkuxajel-a te Jesús (kʼopona te sjun Hechos 2:29-32). Ay bin la yalbey yaʼiyik te snaʼojik ta lek, jaʼ te laj te David sok te la yichʼ mukele. Ta patil la yal ta stojol te David «te bin utʼil nahil la yil, hich la yalbe scʼoblal te ya xchaʼcuxaj» te machʼa ya xkʼot ta Mesías, te bin la yal te Pedro maʼyuk machʼa la yal te ma jichuke.

12. 1) ¿Bin-utʼil kʼot ta pasel te Salmo 16:10? 2) Te bitʼil kʼot ta pasel, ¿bin ya yakʼ ta ilel ta swenta te chaʼkuxajel te albil jilel skʼoplal ta jamal?

¹² Swenta ya xkʼotxan ta oʼtanil te bin yak ta yalel te Pedro, la yalbey skʼoplal te Salmo 110:1 (kʼopona te sjun Hechos 2:33-36). Ta swenta te bin la yal te lokʼem ta Biblia kʼot ta yoʼtan te ants winiketik «te ha Ajwalil soc ha Cristo cʼoht» te Jesuse. Spisil kʼot ta yoʼtanik te kʼot ta pasel ta stojol Jesús te Salmo 16:10 kʼalal la yichʼ chaʼkuxajtesel. Jaʼnix jich ta patil bael te jpuk-kʼop Pablo la yalbey skʼoplal ta stojol judioetik ta Antioquía yuʼun Pisidia te bin yalojix ta nail te Pedroe. Chamnax yoʼtanik yuʼun te bin la yal te Pablo te la skʼanbeyik te yakuk xcholbotikxan ta lek yuʼun (kʼopona te sjun Hechos 13:32-37, 42). Te bintik la yichʼ alele, ya skʼan ya yakʼ jchʼuuntik ta swenta te albilkʼopetik te ay machʼa ya xchaʼkuxaj te yuʼun-nanix kʼot ta pasel-a manchukme bayal ta cien jaʼbil ta nail la yichʼ alel.

13. ¿Bin jojkʼoyeletik ta swenta te chaʼkuxajel ay machʼa ya xjuʼ ya sjojkʼoybey sba?

¹³ Ta melel, ya yakʼ smukʼul koʼtantik snaʼel te ya xjuʼ ay machʼa ya xchaʼkuxaj manchukme bayal ta cien jaʼbil ta nail yichʼoj alel ta jamal. Pero, ay machʼa jichniwan ya sjojkʼoybey sba: «¿Yabal skʼan ya yal-abi te bayal tiempo ya jmaliy yuʼun ya xchaʼkuxaj te machʼatik lajemik kuʼune? ¿Bin-ora ya xkʼot ta pasel te chaʼkuxajel  te yakon ta smaliyele?». Juluk ta koʼtantik te la yalbey Jesús te jpuk-kʼopetik yuʼun te ay bintik ma snaʼojik-a sok te ay bintik ma xjuʼ ya snaʼik ta yorail-abi. Ay bintik te ya xkʼot ta pasel te ma jnaʼtik «bin ora o bin cʼahcʼalil te chapal yuʼun te Tatil te ha nax ay ta scuenta stuquel» (Hechos 1:6, 7; Juan 16:12). Pero mame skʼan ya yal te jkʼaxel ma jnaʼtik bin-ora ya xkʼot ta pasel te chaʼkuxajele.

14. ¿Bin yuʼun maba pajal te chaʼkuxajel yuʼun te Jesús sok te chaʼkuxajel kʼot ta pasel ta naile?

¹⁴ Te chaʼkuxajel te tulanxan skʼoplal ya yal te Bibliae jaʼ yuʼun te Jesuse, melel te manchuk chaʼkuxaje maʼyuk machʼa ya xjuʼ ya smaliy te ya schaʼil te machʼatik lajem yuʼunike. Te machʼatik chaʼkuxajik te kʼalal mato chaʼkuxajem-a te Jesuse, jich bitʼil ta skʼajkʼalel te Elías sok te Eliseo ma sbajtʼelkʼinal kuxinik, chaʼlajik, la yichʼik mukel sok kʼatpʼujik ta tsʼubil lum. Yan stukel te Jesús chaʼkuxaj tal ta «yohlil te machʼatic chamenic» sok «ma ba ya xchamix xan», melel «ma ba ya xʼuʼuntayotix yuʼun te lajele». Ay ta chʼulchan, «sbahtel qʼuinal» ya xkuxin tey-a (Romanos 6:9; Apocalipsis 1:5, 18; Colosenses 1:18; 1 Pedro 3:18).

15. ¿Bin yuʼun «sba sit» kʼoem ya yichʼ albeyel te Jesuse?

¹⁵ Te Jesús chaʼkuxaj yuʼun ya xkuxin bitʼil espiritu ta chʼulchan. Jaʼ te machʼa nail jich chaʼkuxaj sok jaʼ te chaʼkuxajel te tulanxan skʼoplale, pero ay yantik te jaʼnix jich ya xchaʼkuxajik bitʼil espiritu (Hechos 26:23). Te Jesús la yalbey ta jamal te jpuk-kʼopetik te jun yoʼtan yakʼoj sbaike te ya xbajtʼ sjokinik ta wentainwanej ta chʼulchan (Lucas 22:28-30). Pero swenta ya yichʼik te tʼujbil majtʼanile, ya skʼan te nail ya xlajik, ta patil ya yichʼik chaʼkuxajtesel bitʼil espiritu jich bitʼil te Jesús. Te Pablo ay bin jteb ma pajal sok la yal, jich la stsʼibay: «Chaʼcuxajemix tal Cristo ta yohlil machʼatic chamenic, ha sba sit cʼohem yuʼun te machʼatic wayem sbaqʼuetalique». Ta patil la yal te jaʼnix jich ay yantik te ya yichʼik chaʼkuxajtesel yuʼun ya xbajtʼik ta chʼulchan. La yal te «xmelmon ya xchaʼcuxajic ta tuhlutuhl; Cristo te sba sit, patil te machʼatic yuʼun te Cristo» te kʼalal liʼ ayix-ae (1 Corintios 15:20, 23).

16. ¿Bin ya yakʼ jnaʼtik te Biblia ta swenta te bin-ora ya x-ayin te chaʼkuxajel ta chʼulchan?

¹⁶ Te bin la yal te Pablo ya yakʼ jnaʼtik te jaʼ yorail ya xchaʼkuxajik te machʼatik ya xbajtʼik ta chʼulchan te kʼalal liʼ ayix-a te Cristo. Ta bayalix tal jaʼbil, te testigoetik yuʼun Jehová yakʼojik ta ilel ta jamal sok te Biblia te jaʼ ta 1914 jajch señail te liʼ ayix te Cristo. Ta ora ini yakotikto ta kuxinel ta yorail-abi sok kʼax nopolix ya xlaj te bintik chopol ta balumilale.

17, 18. ¿Bin ya xkʼot ta stojol chaʼoxtul te tsabilik te ya xbajtʼik ta chʼulchan ta yorail te liʼ ayix te Cristoe?

¹⁷ Ay bintikxan ya yal te Biblia ta swenta te chaʼkuxajel ta chʼulchan. Jich ya yal: «Ma jcʼancotic te ma xanaʼic bin utʼil ay  scʼoblal te machʼatic ya xway sbaqʼuetalic [...]. Como teme jchʼuhunejtic te cham te Jesús soc te chaʼcuxaj, ha nix hich te Dios ya me yicʼ tal soc Jesús te machʼatic schʼuhunejic Jesús te wayem sbaqʼuetalique. [...] hoʼotic te cuxulotic to a te cʼalal ya xtal [«liʼ ayix», TNM] te Cajwaltic, ma ba ya xnahilijotic yuʼun te machʼatic wayemix sbaqʼuetalique. Ha nix te Cajwaltic ya xco talel ta chʼulchan ta scuenta tulan aw ta mandar [...]. Ha nahil ya xchaʼcuxajic tal te machʼatic chamenic te ayic ta scuenta Cristo. Patil te hoʼotic te cuxulotic, te hilemotic, pajal ya xʼicʼototic mohel soc ta tocal yuʼun ya jta jbahtic soc te Cajwaltic ta icʼ ta toyol; hich sbahtel qʼuinal ya joquintic te Cajwaltique» (1 Tesalonicenses 4:13-17).

¹⁸ Te yorail ya xchaʼkuxajik te machʼatik ya xbajtʼik ta chʼulchan jajch ta kʼoel ta pasel te kʼalal chikanix señail te liʼ ay te Cristo. Te machʼatik tsabilik yuʼun ya xbajtʼik ta chʼulchan te kuxulikto ta Balumilal ta yorail te tulan wokolil ya x-ikʼotik moel ta tokal. Te Biblia ya yal ta swenta te machʼatik ya x-ikʼotik moel te maba ya xway sbakʼetalik, jaʼ ya skʼan ya yal te maba jal ya skux yoʼtanik ta lajel. Spisilik ta «jtsʼihn nax, ta muhtsʼ nax ta sitil, ta slajibal yoqʼuel corneta» ya xkʼatpʼujik (1 Corintios 15:51, 52; Mateo 24:31).

19. ¿Bin «lequil chaʼcuxajtesel» ya x-ayin ta pajel chaʼbej?

¹⁹ Jteb ma spisil te j-abatetik yuʼun Dios ta ora ini te jun yoʼtanik ta stojole maba tsabilik yuʼun ya xbajtʼik ta chʼulchan sok maba ikʼbilik yuʼun ya xwentainwanik sok te Cristo ta chʼulchan. Jaʼ yakik ta smaliyel te ya yichʼ lajinel te chopol balumilal ta «scʼahcʼalel te Cajwaltic [Jehová]». Maʼyuk machʼa ya snaʼ ta lek bin mero yorail ya xtal te slajibale, pero kʼax chikan ta ilel te jtebxanix ya skʼan (1 Tesalonicenses 5:1-3). Ta patil, ayme yan chaʼkuxajel. Bayal ta miyon machʼatik ya xchaʼkuxajik sok ya xkuxinik ta Nichimal Kʼinal ta Balumilal. Yame xjuʼ xkʼotik ta tojil ants winiketik sok te maʼyukxan bin-ora ya xlajike. Ta melel «ya yichʼic te lequil chaʼcuxajtesel», te lekxan te bitʼil te chaʼkuxajel ta namey kʼinal, melel chaʼlajik te machʼatik chaʼkuxajtesotike (Hebreos 11:35).

20. ¿Bin yuʼun ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik te ay swentail ta lek bitʼil ya xkʼot ta pasel te chaʼkuxajel ta pajel chaʼbej?

²⁰ Te Biblia ya yal te «ya xchaʼcuxajic ta tuhlutuhl» ta chʼulchan te jaʼ ya skʼan ya yal te ay swentail ta lek bitʼil ya xkʼot ta pasele (1 Corintios 15:23). Jaʼ yuʼun, ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik te jaʼnix jich te chaʼkuxajel ta Balumilal ay swentail ta lek te bitʼil ya xkʼot ta pasele. Jaʼ yuʼun jichniwan ya jojkʼoybey jbatik: «¿Bin-ora ya xchaʼkuxajik te machʼatik ya xlajik ta jkʼajkʼaleltike? ¿Jaʼbal te kʼalal mato jaluk sjajchel te jmil jaʼbil ya xwentainwan te Cristo yuʼun ya xkʼotik ta tael yuʼun te sfamiliaik sok te yamigotakike? ¿Jaxan te machʼatik la swolik te lum yuʼun Dios ta namey kʼinale? ¿Jaʼnixbal jich nail ya yichʼik chaʼkuxajtesel yuʼun ya xkoltaywanik ta swentainel te j-abatetik yuʼun te Diose? ¿Jaxan te machʼatik maba abatinik ta stojol te Jehová? ¿Bin-ora sok banti ya xchaʼkuxajik tal?». Ay bayal bin ya xjuʼ ya jojkʼoybey jbatik, pero ta ora ini ma puersa ya jmel koʼtantik yuʼun. Jaʼ lek te ya jmaliy kiltik bin ya xkʼot ta pasel. Ta melel, bayal yutsil kʼalal ya kiltik bitʼil te Jehová ya skʼotes ta pasel spisil.

21. ¿Bin smukʼulinej koʼtantik te ya xkʼot ta pasele?

²¹ Te bitʼil yakotikto ta smaliyel te ya xkʼot ta pasel, yame skʼan ya kakʼbeytikxan yip te schʼuunel koʼtantik ta stojol te Jehová. Te Jehová la yakʼ jnaʼtik ta jamal ta swenta te Jesús te ya schaʼkuxajtes spisil te machʼa ayik ta yoʼtane (Juan 5:28, 29; 11:23). Te Jesús la yakʼxan ta ilel ta jamal te ya xjuʼ ya schaʼkuxajtes Jehová te machʼatik lajemike, la yal te kuxul ta sit te Abraham, Isaac sok te Jacob (Lucas 20:37, 38). Ta melel, ya xjuʼ te jichnix ya kaltik sok spisil koʼtantik bitʼil te Pablo: «Ha smucʼulinej coʼtan ta stojol Dios [...] ha te ay chaʼcuxajel» (Hechos 24:15).