1, 2. Nĩkĩ asyai amwe matonya kũkĩa moona syana syoo iyenda kwĩyumya imũthũkũme Yeova na iivatiswa?

ANDŨ ngili mbingĩ mũno nĩmemanyĩasya Mbivilia na makeyumya mamũthũkũme Yeova na ĩndĩ maivatiswa. Aingĩ moo nĩ amũika maeewe ũw’onĩ na makatw’a kũlũmany’a naw’o. (Sav. 1:1-3) Ethĩwa wĩ mũsyai Mũklĩsto, no nginya wĩthĩwe wĩ na mea ma kwona mũthenya ũla mwana waku wĩvatiswa.—Sianĩsya na 3 Yoana 4.

² Ĩndĩ ve maũndũ amwe matonya kũtuma ũthĩnĩka. No kwĩthĩwa wonete amũika amwe maivatiswa na ĩtina mayambĩĩa kwona myolooto ya Ngai ta ĩtamatethya. O na no kwĩthwa wonete amwe moo maikola ũw’o. Kwoou o naku no wambĩĩe kũkĩa ũyona mwana waku ta ũtonya kwambĩĩa kyalo kya Ũklĩsto nesa, ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda wendi ũla waĩ naw’o wa kũmũthũkũma Yeova ũithela. Nũtonya kwona ta ũkatutya kĩla kĩkundi kya Eveso kyeeiwe nĩ Yesũ atĩĩ: “Nũtiĩte wendo waku wa mbee.” (Ũvu. 2:4) Ũtonya kũtata ata a vaku nĩ kana ũndũ ũsu ndũkekĩke na ũitethya mwana waku ‘eane ũtangĩĩonĩ’? (1 Vet. 2:2) Ngewa ya Timotheo nĩkũtũtetheesya kũkwata ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu.

3. (a) Timotheo atw’ĩkie Mũklĩsto ata, na eekie ata amanyĩw’a momanyĩsyo ma Kĩklĩsto? (b) Nĩ maũndũ meva atatũ makonetye kwĩmanyĩsya Vaulo waweteie Timotheo?

³ Mũtũmwa Vaulo avikie Lisitela ya mbee mwakanĩ wa 47 ĩtina wa Klĩsto, na nĩ ũndũ ũtonyeka ũkethĩa ĩvinda yĩu nĩw’o Timotheo watw’ĩkie Mũklĩsto. O na kau no kwĩthĩwa ĩvinda yĩu Timotheo atavikĩtye myaka 20, no nginya ethĩwe atatie mũno aatĩĩe kĩla weemanyĩisye. Ĩtina wa myaka ĩlĩ nĩwatw’ĩkie mũtetheesya wa Vaulo wĩanĩ wa kũtavany’a. Myaka ta 16 ĩithela, Vaulo aandĩkĩie Timotheo ũũ: “Ĩkala maũndũnĩ ala wamanyĩiw’e na ala wamanyie vyũ, nĩkwĩthĩwa nĩwĩsĩ andũ ala weemanyĩisye kwamo; na ĩngĩ kuma wĩ kana kanini nĩweesĩ maandĩko matheu [Maandĩko ma Kĩevelania], ala matonya ũkũĩvya kũvika ũtangĩĩo ũla wĩ kwondũ wa mũĩkĩĩo wĩ nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.” (2 Tim. 3:14, 15) Wasisya mĩsoa ĩsu, nũkwona Vaulo nũwetete kana Timotheo (1) nĩweesĩ maandĩko matheu, (2) nĩwamanyie vyũ maũndũ ala wamanyĩĩtw’e, na (3) nĩwooĩvĩte kũvika ũtangĩĩo kwa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa Klĩsto Yesũ.

4. Nĩ syĩndũ syĩva we wonete iikũtetheesya kũmanyĩsya syana syaku ila nini? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 18.)

⁴ We ta wĩ mũsyai Mũklĩsto nĩwendaa mũno mwana waku amanye maandĩko matheu ala twĩ namo ũmũnthĩ, namo nĩ Maandĩko ma Kĩevelania na Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto. O na syana ila nini vyũ no syĩmanyĩsye maũndũ ala ma vata ĩũlũ wa andũ na ngewa ila iwetetwe Mbivilianĩ. Ũseũvyo wa Yeova nũtũnengete syĩndũ mbingĩ asyai matonya kũtũmĩa matetheesye syana syoo. Ve imwe we wĩsĩ sya kĩthyomo kyenyu? Lilikana kana mũndũ enda kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova, no nginya ethĩwe na ũmanyi wa Maandĩko.

5. (a) Ndeto ii, ‘nĩwamanyie vyũ,’ syonanasya kyaũ? (b) Twĩsĩ ata kana Timotheo nĩwamanyie vyũ ũla ũvoo mũseo ĩũlũ wa Yesũ?

⁵ Nĩ ũndũ wa vata kũmanya maandĩko matheu. Ĩndĩ syana syaku iitetheka kĩ-veva no kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ na kwĩmanyĩsya ngewa ila syĩ Mbivilianĩ. Twoona kana Timotheo ‘nĩwamanyie vyũ’ maũndũ ala wamanyĩĩtw’e. Ndeto sya Kĩkiliki ila syaalyũlilwe ‘nĩwamanyie vyũ’ syonanasya “kũĩkĩĩthw’a vyũ” kana “kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu na kwĩthĩwa na ũw’o wa ũndũ mũna.” Timotheo nĩweesĩ Maandĩko ma Kĩevelania kuma e kaũkenge. Ĩndĩ aendeee kwĩana, maũndũ ala wamanyĩiw’e nĩmatumie ethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu vyũ kana Yesũ nĩwe Masia. Kwa ndeto ingĩ, no twasye mbeenĩ eekĩte o kũmanya maũndũ ĩndĩ avikie vandũ amaĩkĩĩa vyũ. Aĩkĩĩie vyũ ũvoo mũseo nginya o na eeyumya avatiswe na aiendany’a na Vaulo syalonĩ syake sya ũmisonalĩ.

6. Ũtonya kũtetheesya syana syaku ata imanye vyũ kana kĩla ikwĩmanyĩsya Ndetonĩ ya Ngai nĩ kya w’o?

⁶ Ũtonya kũtetheesya syana syaku ata syĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta ũsu wa Timotheo? Mbee ĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Mũĩkĩĩo ti kĩndũ mwana ũtonya kũkoma na akokĩla e nakyo; o na ti lasima mwana waku akethĩwa na mũĩkĩĩo aĩ no ũndũ we mũsyai nĩwamanyĩiw’e na waĩkĩĩa. Mwana aĩlĩte ‘kũoasya maũndũ onthe’ e weka nĩ kana aĩkĩĩe vyũ ũw’o ũla wĩ Mbivilianĩ. (Soma 1 Athesalonika 5:21.) Na we ta mũsyai wa mwana ũsu wĩ na kĩanda kya vata kya kũmũtetheesya, na mũno mũno ethĩwa e na makũlyo. Kwaekai twone ngelekany’o ĩmwe.

7, 8. (a) Mwana-a-asa ũmwe onanĩtye ata kana nũmanyĩasya kamwĩlĩtu kake na wũmĩĩsyo? (b) Nĩ mavinda ta meva wonete wũmĩĩsyo ũiũtethya ĩla ũũmanyĩsya mwana waku?

⁷ Thomas nĩ mwana-a-asa wĩ na kamwĩlĩtu  ke na myaka ĩkũmi na ĩmwe. Easya: “Mavinda amwe kelĩtu kakwa no kangũlye, ‘No kwĩthĩwa Yeova no we watumie syũmbe syĩvĩndũa o kavola mũvaka syatw’ĩka syũmbe ingĩ?’ kana kakangũlya, ‘Nĩkĩ tũtalikanaa na andũ ala angĩ ũtũinĩ nĩ kana tũtethany’e? Kwa ngelekany’o, mbona tũikũnaa kula?’ Mavinda angĩ wĩthĩaa no nginya nambe ũsũanĩa kelĩ nĩ kana ndikakaneeny’e ta ngũkalasimĩthya kaĩkĩĩe kĩla nĩĩkĩĩaa. Na kĩtumi nũndũ kũtavya mũndũ ũw’o o ĩmwe sanzũ ti kw’o kũmũĩkĩĩthya. No nginya ũmũtetheesye akwatye tũmaũndũ twingĩ o na tũla tũnini tũtonya kũmũĩkĩĩthya.”

⁸ O na ĩngĩ Thomas nĩwonete kana ndũmanyĩsya nesa ũte na wũmĩĩsyo. Na nguma ĩsu ya wũmĩĩsyo nĩ ya vata kwa Aklĩsto onthe. (Ako. 3:12) Mwana-a-asa ũsu esĩte kwĩthĩa mwana aikaaĩsa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu, no nginya mũneenee maũndũ maingĩ na kĩu nĩkĩkuaa ĩvinda. Easya kana nĩ kenda mwĩĩtu wake aĩkĩĩe kĩla weemanyĩsya, no nginya amũtetheesye kũvindĩĩsya Maandĩko ala meũsoma. Thomas easya: “Ĩvinda yĩla tũũneenea maũndũ ala manene, nĩtataa mũno nĩ na kĩveti kyakwa tũmanye ethĩwa mwĩĩtu witũ nũkũĩkĩĩa kĩla tũkwĩmanyĩsya, na ethĩwa nũkũkĩelewa nesa. Na nĩtũtanaa mũno atũkũlya makũlyo. A vakwa nĩthĩnĩka mũno akatw’ĩka eĩtĩkĩla kyonthe kĩla tũũmũtavya ateũkũlya makũlyo.”

9. Ũtonya kũtetheesya ata syana syaku iĩkĩĩe kĩla kĩ Ndetonĩ ya Ngai?

⁹ Asyai mamanyĩsya syana syoo na wũmĩĩsyo, ũkeethĩa ĩtina wa ĩvinda syana isu nikũelewa “ũthanthau na ũasa na ũtũlu na ũliku” wa ũla mũĩkĩĩo wa w’o. (Aev. 3:18) Nũseo tũkaimanyĩsya tũtũmĩĩte syĩndũ ila ianĩĩe ĩika yasyo na ũtonyi wasyo. O ũndũ syeethĩwa na mũĩkĩĩo na kĩla ikwĩmanyĩsya, now’o ikethĩawa itonya kwĩtetea nesa ĩla angĩ maikũlya ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wasyo, ta kwa ngelekany’o, ĩla syĩ sukulu. (1 Vet. 3:15) Kwekũlye-ĩ, ‘Syo syana syakwa no ielesye mũndũ itũmĩĩte Mbivilia kwĩthĩawa ata ĩla twakw’a? Syo nieleawa nĩ kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya ĩũlũ wa ũndũ ũsu?’ * Ũte na wũmĩĩsyo ndũtetheesya mwana waku akaĩkĩĩa kĩla kĩ Ndetonĩ ya Ngai, ĩndĩ manya kana kĩthito kyaku ti kya mana.—Kũt. 6:6, 7.

10. Nĩ ũndũ wĩva wa vata waĩlĩte kwĩkala wĩsĩ ĩũlũ wa kũmanyĩsya syana syaku?

¹⁰ Nĩwaĩlĩte kũmanya kana o nayo ngelekany’o yaku nĩ ya vata ethwa nũkwenda syana syaku syĩthĩwe na mũĩkĩĩo mũlũmu. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Stephanie wĩ na eĩtu atatũ aĩtye atĩĩ: “Kuma syana syakwa syĩ nini vyũ, nĩkalaa ndyĩkũlya-ĩ, ‘Nĩnĩitavasya nĩkĩ nyie nĩĩkĩĩaa kana Yeova e kw’o, nũtwendete, na kana mĩao yake no ĩtũtethye? Syo syana syakwa nĩsyene nesa kana nyie nĩnĩmwendete Yeova kuma ngoonĩ?’ Syana syakwa iyĩsa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu ethĩwa nyie ndi naw’o.”

11, 12. Mũndũ mũĩ nĩ mũndũ ũilyĩ ata? Nĩkĩ tũtonya kwasya kana ti lasima mũndũ ethĩwe na myaka mingĩ nĩ kana atw’ĩke nĩ mũĩ?

¹¹ O tondũ twoona, Timotheo (1) nĩweesĩ Maandĩko na (2) nĩwaĩkĩĩe vyũ kĩla wamanyĩĩtw’e. Ĩndĩ nĩ kyaũ Vaulo wendaa kũweta ĩla weeie Timotheo kana maandĩko matheu maĩ matonya ‘kũmũĩvya kũvika ũtangĩĩo’?

¹² Ĩvuku ya kelĩ ya Insight on the Scriptures yaĩtye kana kwosana na Mbivilia, mũndũ mũĩ “nĩwĩthĩawa atonya kũtũmĩa nesa ũmanyi ũla wĩ naw’o vamwe na maũndũ ala ũeleetwe nĩ kana amine mathĩna ala mamũkwatĩte, kana evathane na mĩisyo, eanĩsye mĩvango mĩna, kana atae andũ angĩ meke  oou. Mũndũ mũtumanu ndailyĩ ũu.” Mbivilia yaĩtye kana “ũtumanu nĩwovetwe ngoonĩ ya kana.” (Nth. 22:15) Kwoou no twasye kana mũndũ mũĩ, eka ũla mũtumanu, ekaa maũndũ kwa nzĩa ĩkwonany’a nĩ mũndũ mũima. Ti lasima mũndũ ethĩwe na myaka mingĩ nĩ kana atw’ĩke nĩ mũima kĩ-veva. Nĩkĩ? Nũndũ mũndũ mũima kĩ-veva nĩ ũla wĩ na kĩkĩo kya Ngai na wĩyũmbanĩtye kũmwĩw’a.—Soma Savuli 111:10.

13. Mũndũ wa mũika atonya kwonany’a ata kana nũĩvĩte kũvikĩĩa ũtangĩĩo?

¹³ Amũika ala aima kĩ-veva ‘mailuutangawa kũũ na kũũ na kũkuwa’ nĩ mawendi ma mwĩĩ kana amũika ala angĩ. (Aev. 4:14) Kĩvathũkany’o na ũu, “ilĩko syoo nimanyĩĩtw’e kũvathũkan’ya ũseo na ũthũku.” (Aevl. 5:14) Monanasya mo nĩ aima kwa kwĩka motwi maseo o na ĩla asyai moo kana andũ angĩ akũũ kwĩ mo mate vakuvĩ. (Avi. 2:12) Nĩ kana mũndũ etangĩĩwa, nĩ ũndũ wa vata ethĩwe na ũĩ ũsu. (Soma Nthimo 24:14.) Ũtonya kũtetheesya syana syaku ata ikwate ũĩ ũsu? Ũndũ wa mbee waĩle kwĩka nĩ kũĩkĩĩthya kana nĩsyĩsĩ nesa myolooto ĩla we ũatĩĩaa. Eka syakwĩthukĩĩsya na syaũsisya syone kana myolooto ĩla ũatĩĩaa nĩyo yĩ Ndetonĩ ya Ngai.—Alo. 2:21-23.

14, 15. (a) Nĩ maũndũ meva maito mũndũ wa mũika waĩlĩte kũsũanĩa ethĩwa nũkwenda kũvatiswa? (b) We wĩona ũtonya kũtetheesya syana syaku ata ivindĩĩsye moathimo ala itonya kũkwata syamwĩw’a Ngai?

¹⁴ Nĩ kana ũtetheesye syana syaku, ndũkeanĩwe no kũitavya kĩla kĩseo na kĩla kĩthũku. Wĩka nesa ũkaitetheesya kũsũanĩa makũlyo ta: ‘Nĩkĩ Mbivilia ĩtũvatĩte maũndũ amwe tũtonya kwona ta maseo? Na nĩ kyaũ kĩndĩkĩĩthasya kana naatĩĩa myolooto ya Mbivilia ndiema kwaĩla?’—Isa. 48:17, 18.

¹⁵ O na ĩngĩ ethĩwa mwana nĩwakwĩa kana eenda kũvatiswa, mũtetheesye avindĩĩsye ĩkũlyo yĩĩ: Ew’aa ata asũanĩa maũndũ ala waĩlĩte kwĩanĩsya atw’ĩka Mũklĩsto? O na nũseo akekũlya kwosa ĩtambya yĩu kwĩ ũseo mwaũ? No nginya evate maũndũ ta meva? Nĩ kwa nzĩa yĩva moseo ala mũndũ ũkwataa methĩawa me maingĩ kwĩ maũndũ ala wĩvataa? (Mko. 10:29, 30) Makũlyo asu makonetye maũndũ mũndũ ũtonya kũkomana  namo amina kũvatiswa. Kwoou ve vata mũnene wa kũsũanĩa makũlyo ta asu atanamba kũvatiswa. Nĩ laisi syana ikethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu syatetheew’a ivindĩĩsye mũno moathimo ma kũmwĩw’a Ngai vamwe na mathĩna ala maetawe nĩ kũlea kũmwĩw’a. Syaĩlĩte kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu ĩũlũ wa kyaũ? Syaĩlĩte kũĩkĩĩa vyũ kana ĩvinda yonthe kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia nĩkw’o kũkatumaa iendeea nesa.—Kũt. 30:19, 20.

16. Asyai maĩlĩte kwĩka ata ethĩwa mwana woo nĩwambĩĩie kũleela ĩtina wa kũvatiswa?

¹⁶ Ĩndĩ nata mwana waku akambĩĩa kwĩthĩwa na nzika ĩũlũ wa maũndũ amwe amina kũvatiswa? Kwa ngelekany’o, mwana wĩ na myaka ĩkũmi na kĩndũ nũtonya kwona maũndũ amwe ma nthĩ ta maseo mũno, kana akambĩĩa kwona kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia ta kũtesa kũmũtethya. (Sav. 73:1-3, 12, 13) Manya kana mwana waku ekala ũu ve ũndũ we mũsyai ũtonya kwĩka ũkatuma atw’a kũmũthengeea Yeova kana akatw’a kũmũtia. Ndũkavange kũkwatya kaũ na mwanau nũndũ wa ũndũ ũsu, ethĩwe nĩ mũnini kana nĩ wa mũika. Neena nake o nesa wĩ na kĩeleelo kya kũmũtetheesya nĩ kana ngoo yake yĩke kwĩsũvĩka. Mũtetheesye kwa nzĩa ĩkwonany’a nũmwendete.

17, 18. Asyai matonya kũtetheesya mwana ata ethĩwa nĩwambĩĩa kũya nzika na mũĩkĩĩo wake?

¹⁷ Mũndũ wa mũika ayĩsa kũtw’ĩka nĩwavatiswa, ethĩawa ambie kũmũvoya Yeova akamwatha kana akamũthũkũmaa. Ethĩawa amwatha kana akamwendaa na kwĩkaa kwenda kwake mbee wa ũndũ ũngĩ o na wĩva. (Soma Maliko 12:30.) Yeova ndosaa wĩvĩto ũsu ta ũndũ mũnini, na ũla wĩvĩtĩte ndaĩlĩte kwĩsa kũũvũthĩĩsya. (Mũta. 5:4, 5) Mantha mwanya mũseo ũlilikany’e mwana waku maũndũ asu, na ĩla ũkwĩka ũu neena nake o nesa. Ĩndĩ ũtanamba kũneena nake, soma nesa ũvoo ũla ũseũvyo wa Yeova ũandĩkĩe asyai. Weeka ũu ũkeethĩwa ũtonya kũmũtetheesya aelewe kana ĩtambya yĩla woosie ya kwĩyumya amũthũkũme Yeova na kũvatiswa ti ya kũvũĩwa ngũĩ, na ĩngĩ ũkeethĩwa ũtonya kũmũtetheesya one moathimo ma kwosa ĩtambya yĩu.

¹⁸ Kwa ngelekany’o, ve ũtao mũseo mũno wĩ ĩvukunĩ Maswali Ambayo Vijana Huuliza—Majibu Yafanyayo Kazi, Ĩvuku ya 1. Kĩlungu kĩmwe kya ũvoo wa kwongeleela ũla wĩ na kyongo “Maswali Ambayo Wazazi Huuliza” kyaĩtye: “Ndũkasembee kwasya kana mwana waku nũkũleana na mũĩkĩĩo waku. Mavinda maingĩ wĩthĩaa nĩ kĩndũ kĩngĩ kĩũmũthĩny’a.” Nũtonya kwĩthĩwa aithing’ĩĩw’a nĩ syana ila ingĩ eke tasyo. Kana nũtonya kwĩthĩwa ayona ti ta ve mũndũ ũkũlũngana nake, kana akethĩwa ayona amũika ala angĩ maendeee nesa kĩ-veva kwĩ we. Nĩkyo kĩtumi ũvoo ũsu wa kwongeleela waĩtye atĩĩ: “Lilikana kana mathĩna ta asu mayĩthĩawa makonanĩtye na momanyĩsyo ala ũĩkĩĩaa. Mavinda maingĩ wĩthĩaa mathĩna asu mekwata mwana nũndũ wa matatwa ala meũtuma oyu tũĩ aemeewa nĩ kũlũmya mũĩkĩĩo wake.” Ũvoo ũsu nũsyokete ũkatavya mũsyai maũndũ mana ũtonya kwĩka akatetheesya mwana ethĩwa nĩwambĩĩa kũemeewa nĩ kũlũmya mũĩkĩĩo wake.

19. Asyai matonya kũtetheesya syana syoo ata ‘syũĩve kũvika ũtangĩĩo’?

¹⁹ We mũsyai, wĩ na wĩa mũnene mũno na wa mwanya wa kũea syana syaku na “mosilĩlo na motao ma Mwĩaĩi.” (Aev. 6:4) Kwoou o tondũ twamina kwona, nĩwaĩlĩte kũmanyĩsya syana syaku kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya, na ũisyoka ũitetheesye iĩkĩĩe vyũ kĩla syeemanyĩsya. Syeethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu, ikeethĩwa na wendi wa kwĩyumya imũthũkũme Yeova na ngoo yonthe. Eka Ndeto ya Yeova, veva wake, na kĩthito kyaku itetheesye syana syaku ‘syũĩve kũvika ũtangĩĩo.’