Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Jutïr urunakat yatiñ munaña

Jutïr urunakat yatiñ munaña

Akham jisktʼasirïtati: ‘¿Kunjamas jutïr urunakan familiajamp jakasipjjpachäjja? ¿Taqe kunani, taqenins munata, jan ukajj pisina, saparstʼata ukhamach uñjasipjjpachäjja? ¿Walja maranakat jakapjjäjja, jan ukajj wayn tawaqpachach jiwapjjpachäjja?’ sasa. Nayra maranakatpachwa jaqenakajj ukham jisktʼasipjje.

Jichhürunakanjja, yatjjattʼat jaqenakajj kunanakatï oraqpachan pasaski ukarjamaw kunas jutïrin pasani uk yatiyapjje. Kuntï yatiyapki ukanakat yaqhepajj phoqaskchisa, waljaw jan phoqaskiti. Sañäni, radio uñstayiri Guglielmo Marconi sat chachajja, 1912 maran akham sänwa: “Kunapachatï inalámbrico aparatonakajj wal utj-jjani ukhajja, guerranakajj janiw utj-jjaniti” sasa. Musicanak grabaski ukan pʼeqtʼiri mä chachasti, guitarra tocañajj tukusjjaniwa sasaw amuyarakïna, ukatwa 1962 maran Beatles sat gruporojj grabapjjañapatak jan katoqañ munkänti.

Waljanejja, kunas jutïr urunakan pasani uk yatiñatakejj yatirinakaruw jisktʼasipjje. Yaqhepajj astrólogo jaqenakaruw jisktʼasipjjaraki. Horoscopojj yaqhep periodiconakansa, revistanakansa utjapuniwa. Yaqhepajj layqanakaru, yatirinakaruw jisktʼasipjje, ampara uñayasipjje, cartanakata, numeronakata, cocata uñjjatayasipjjaraki.

Nayra tiemponjja, kunas jutïrin pasani uk yatiñatakejj yatiri sacerdotenakaruw sarapjjerïna, jupanakaw kuntï diosapajj siskäna uk yatiyapjjerïna. Lidia markan Creso reyipajj ukhamwa jisktʼaspachäna. Persia markan Ciro reyipampi nuwasir janïr sarkasajja, uka guerran atipjaniti janicha uk yatiñatakejj Delfos (Grecia) markankir sacerdoteruw wali valorani regalonak apayäna. Uka sacerdotejja, Ciro contra sarasajj “mä jachʼa ejercitoruw tukjäta” sasaw säna. Creso reyejj atipjäwa sasaw Ciro reyimpi guerrar mantäna, ukampis jupan jachʼa ejercitopakiw qʼala tukjat uñjasïna.

Uka sacerdotejja, khitis atipjani uk janiw sum qhanañchkänti. Jan sum yatiyatapajj Creso reyitak jan walipunïnwa, jupakiw jachʼa ejercitop aptʼasïna. ¿Jichha tiempon yatirinakar jisktʼasipki ukanakarojj janit ukham paskaraki?