Hmailei Kong Chimchungnak
Nangmah le na chungkhar nih hmailei ah zeidah kan ton lai ti kha na ruat bal maw? Nan rum lai maw asiloah nan si a fak lai maw? Dawtu na ngei lai maw asiloah umhar lileng in na um lai maw? Na chan a sau lai maw asiloah na chan a tawi lai maw? Mi nih cu bantuk biahalnak hna he aa tlaiin hngalh an duhnak hi kum thong tampi a si cang.
Tuchan ah mifim pawl nih vawleicung thil sining kha an hlathlai i hmailei kong he aa tlaiin an chimchung. An chimchungmi lakah a hmaanmi zong a um i a hmaan lomi zong a um. Cheukhat cu a hmaan lo tukmi hmanh a um. Tahchunhnak ah, thirhri tuknak [wireless telegraph] a sertu Guglielmo Marconi nih 1912 ah “hri a um lomi chan a phanh tikah cun raldohnak a um ti lai lo” tiah a ti. 1962 ah Beatles phu a rak cohlang lomi Decca Awkhumhnak Company i rianṭuantu pakhat nih guitar a tummi pawl hi an laar ti lai lo tiah a rak zumh.
Mi tampi nih hmailei kong hngalh chungnak caah kokek thil a lonhmi kha an i bochan. Cheukhat nih arfi zohthiam pawl sinah ruahnak cheuhnak an hal hna. Cun mekazin le thanhca zongah chuah nithla tuak in hmailei kong chimchungmi hna hmuh khawh a si. Tarot card, kanaan le kutṭial zoh in hmailei kong a chimmi hna sinah ruahnak a halmi zong an um.
Hlanlio zongah hmailei kong hngalh chung khawh awkah an khuazing nih thil sining a chimhmi, khuachia thiamnak a ngeimi hna sinah an hal tawn hna. Tahchunhnak ah, Lydia Siangpahrang Croesus nih Persia Siangpahrang Sairas he kan i doh ahcun teinak ka hmu lai maw, hmu lai lo ti kha chimchungpiak dingin Greece ram i Delphi khuachia sinah laksawng a pek. Sairas he an i doh ahcun “a ngan ngaimi empire pakhat” a rawk lai tiah a chimchung. Mah tikah Croesus nih teinak ka hmuh lai tiah a ruah i a doh tikah amah uknak tu a rak rawk.
A fiang lomi chimchungbia hna cu man a ngei lo. Khoika lei nih an tei hmanhah a chimmi cu a hmaanmi a lo. A fiang lomi chimchungbia ruangah Croesus cu zeizong vialte a sung dih. Tuchan ah a laar ngaimi hmailei kong chimchungbia hna tah zeitin?