Mbela owe lipulile ngoo nande onale kutya onakwiiwa oye ku tuvikilila shike nosho yo oukwaneumbo weni? Mbela oye mu tuvikilila oupuna ile oluhepo, ohole ile owike? Mbela oto ka kala nomwenyo efimbo lile ile oto ka fya diva? Ovanhu ova kala nokulipula omapulo oo oule womido omayovi.

Mounyuni aushe kunena, ope na ovanhu vamwe ovo hava tengeneke kombinga yonakwiiwa. Oinima imwe oyo hai tengenekwa kovanhu ovo ohai wanifwa shili, ofimbo imwe ihai wanifwa nandenande, naimwe oi nyikifa oluhodi. Pashihopaenenwa, mo 1912, okwa li kwa tofwa eendjovo detengeneko daGuglielmo Marconi, oo a tota po omakwatafano opaelektronika, odo tadi ti: “Pefimbo opo taku ka kala haku longifwa omakwatafano opaelektronika ina konekitwa, itaku ka dula vali okuluwa oita.” Omulumenhu umwe oo a li ha longele okambani yedina Decca Record yovashiki voiketala, nokwe i fiya po mo 1962, okwa itavela kutya eengudu dovashiki voiketala kadi na efiku di ka hapupale.

Ovanhu vahapu ohava i keendudu opo va ka lombwelwe kombinga yonakwiiwa. Vamwe ohava ka konga omayele kovanyanekeli veenyofi; ofimbo omatengeneko amwe otaa hangika moifo nomoifokundaneki ihapu. Vamwe ohava ka pula keemhule ile kovanyanekeli, ovo hava tale mokakola, keenomola ile okutongolola omifinda domake eshi tava tengeneke onakwiiwa.

Ovanhu vopefimbo lonale, ova li hava ningi eenghendabala okushiiva osho tashi ka ningwa monakwiiwa mokuya kovaxunganeki, kovapristeri ovalumenhu novakainhu, ovo va li hava pewa ouyelele koikalunga yavo. Pashihopaenenwa, otaku tiwa ohamba Croesus yokuLydia oya li ya tuma eeshali dondilo komuxunganeki wokuDelphi shaGreece, opo a mone osho tashi ka ningwa po ngeenge okwa ka lwifa ohamba yaPersia, Kores. Omuxunganeki oo okwa ti Croesus okwa li ta ka hanauna po “ouhamba unene” ngeenge okwa ka lwifa Kores. Croesus okwa li a ya kolwoodi e na omukumo kutya otaka findana, ashike ouhamba unene oo wa ka hanaunwa po, oyou waye.

Exunganeko olo kala li tali kwafa sha molwaashi opa li ashike pe na ongudu imwe oyo i na okufindana molwoodi olo. Croesus okwa li a kanifa oinima aishe molwaashi a lombwelwa oipupulu oyo ya etifa ehanauno linene. Mbela ovanhu ovo hava tengeneke onakwiiwa kunena, oinima oyo hava tengeneke ohai wanifwa ngoo?