Kana mukile mwaipuza kuli ki lika mañi zekaezahala ku mina ni lubasi lwamina kwapili? Kana mukaba ni sifumu kamba mukalatehelwa ki lika zamina, kana mukalatiwa ki batu babañwi kamba kana mukaikutwa bulutu? Kana mukapila bupilo bobutelele kamba bobukuswani? Ka lilimo zeñata batu sebabile ni mibonelo yeshutana-shutana ka za lipuzo zeo.

Kacenu licaziba basweli kubatisisa zesweli kuezahala mwa lifasi mi baitusisa litaba zebafumana kwa kunuha zekaezahala kwapili. Nihaike kuli buñata bwa lika zebanuhanga zaezahalanga, zeñwi haliezahalangi mi mane zeñwi litahisanga feela masitapilu. Ka mutala, mwa silimo sa 1912, Guglielmo Marconi, caziba yomuñwi wa sipangaliko sesibizwa wireless telegraph, naanuhile kuli: “Kwapili, zwelopili ya bumapanga-panga neikatahisa kuli kusike kwaba ni lindwa.” Muuna yomuñwi yanaasebezanga kwa Decca Record Company, yanaahanile kuswalisana ni balizi ba ligitaa ka silimo sa 1962, naabulezi kuli kwapili likwata za balizi ba ligitaa nelisike zazwelapili kuba teñi.

Batu babañata babuzanga ba mabibo kuli babataluseze zekaezahala kwapili. Babañwi bakupanga likelezo kwa banuhi ba linaleli; mi litaba za bunuhi liatile hahulu mwa limagazini ni mwa mitende yemiñata. Babañwi bona babuzanga banuhi babaipapata kuli baakona kutalusa zekaezahala kwapili “ka kuitusisa” makazi, linombolo, kamba milaini ya mwa lizoho la mutu.

Ka kubata kuziba zekaezahala kwapili, batu babañwi mwa linako za kwamulaho nebabuzanga baprisita babaana kamba babasali ili bane babatalusezanga litaba zene zwelela ku mulimu wabona yene baanga kuli naaitusisa bona. Ka mutala, kunani lipiho za kuli Mulena Croesus wa kwa Lydia naalumile limpo zetula hahulu kwa banuhi ba kwa Delphi, ni kwa Greece, mi naaezize cwalo ka mulelo wa kuli bamutaluseze kuli azibe haiba naaka wina mwa ndwa hanaaka lwana ni Sirusi wa kwa Peresia. Muprisita yo naabulezi kuli Croesus naakayundisa “mpi yetuna” hanaaka lwanisa Sirusi. Ka kusepa kuli naaka wina mwa ndwa yeo, Croesus aya kuyo lwanisa Sirusi, kono mpi yetuna yene yundisizwe neli yahae!

Taba yelyanganisa yanaabulezi muprisita yo neisina tuso kakuli taba yeo neikabonahala kuli ki ya niti kusina taba kuli ki mañi yanaaka wina mwa ndwa yeo kakuli muprisita yo naasikabulela kuli ki mpi ya mañi luli yeneka sinyiwa. Croesus naasinyehezwi hahulu kabakala kubata kuziba zeneka ezahala ku yena, ili litaba zenesi za niti zene mutahiselize butata bobutuna. Kucwañi mwa linako zaluna, kana batu bababuzanga banuhi kuli bazibe zekaezahala ku bona kwapili, babulelelwangwa litaba za niti?