Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Aju qajbʼil tuʼn tel qnikʼ tiʼj ambʼil tzul

Aju qajbʼil tuʼn tel qnikʼ tiʼj ambʼil tzul

¿O kubʼ t-ximana jun maj tiʼ kbʼajel tiʼja ex kyiʼj toj tjaya toj ambʼil tzul? ¿In kubʼpe t-ximana qa ktel nim tiʼchaq kye ex qa che okel kʼujlaʼn, moqa che tel toj mebʼayil ex qa che tel kyjunalx? ¿Che anqʼilpe nim abʼqʼi, moqa noq chʼin? O tzikʼ nim mil abʼqʼi in che ximen xjal kyiʼj xjel ik tzeʼn jlu.

Toj ambʼil jaʼlo, in bʼaj kyxnaqʼtzaʼn xjal at kyojtzqibʼil qe tiʼchaq in che bʼaj twitz Txʼotxʼ ex in tzaj kyqʼamaʼn tiʼ jaku bʼaj toj ambʼil tzul. Maske nim tiʼ in tzaj kyqʼamaʼn in japun twiʼ, ex junjuntl mintiʼ. Jun techel, toj 1912, Guglielmo Marconi, aju kubʼ bʼinchante jun sistema de telegrafía mintiʼ in najbʼen cable tuʼn, tqʼama qa tuʼn tbʼaj jlu: «Ya miʼn tentl mas qʼoj tuʼnju ya ateʼ qe tiʼchaq mintiʼ in najbʼen cable kyuʼn». Ex jun xjal at toklen toj compañía discográfica Decca Record, mintiʼ okx tkʼamoʼn qe Beatles toj 1962 tuʼnju kubʼ t-ximen qa che kbʼel naj qe kʼloj xjal in che tokarin tiʼj guitarra.

Ex junjuntl xjal in cheʼx qanil tukʼilju at toklen tukʼil kyaqʼun chman, noq tuʼn tok kybʼiʼn tiʼ kbʼajel kyiʼj toj ambʼil tzul. In cheʼx qanil kyukʼil aj nabʼil; ax tok, aʼyeju horóscopo kykuʼx tkyaqil maj kyoj uʼj ex kyoj periódico. Junjuntl in cheʼx qanil kyukʼil aj qʼij moqa kyukʼil qeju in kyqʼamaʼn qa jaku «jaw kyuʼjin» aju kbʼajel toj ambʼil tzul kyoj carta de tarot, kyiʼj número ex tiʼjju in kubʼ kykeʼyin toj kyqʼabʼ xjal.

Toj ambʼil ojtxe, tuʼn tok kyojtzqiʼn xjal tiʼ kbʼajel kyiʼj, ateʼ junjun in cheʼx qanil kyukʼil qeju oráculo kybʼi, moqa toj juntl yol, aʼyeju xjal in netz kyiʼn tqanil kyukʼil kydios. Bʼalo a jlu bʼant tuʼn aj kawil te Lidia, aju Creso tbʼi. Naʼmxtoq tok tzoqpaj tiʼj Ciro de Persia, xi tsamaʼn qe oyaj wiʼyilxix kywiʼ kye oráculo te Delfos (Grecia) tuʼntzun tok tojtzqiʼn tzeʼn kjapunel bʼaj twiʼ qʼoj. Tqʼama oráculo qa ma che ok tzoqpaj tiʼj Ciro, kbʼeltoq kyxiten jun «matij kawbʼil». Qʼuqli tkʼuʼj Creso qa kbʼeltoq tuʼn, tuʼntzunju ok tzoqpaj tiʼj Ciro, pero aju nimaq kawbʼil kubʼ naj aju te Creso.

Aju tqʼama oráculo at kabʼe t-xilen, jakutoq japun twiʼ tiʼj alkyexku kkambʼal tiʼj qʼoj. Xi tnajsaʼn Creso tkyaqil noq tuʼn nya bʼaʼn tqanil xi qʼoʼn te. ¿Maspe bʼaʼn in che ok xjal toj ambʼil jaʼlo tuʼnju in najbʼen junxitl tumel kyuʼn tuʼn tok kyojtzqiʼn tiʼ kbʼajel kyiʼj toj ambʼil tzul?