Ũũgĩ wa njata nĩ mũthemba wa ũragũri na andũ arĩa maũhũthagĩra makoragwo metĩkĩtie atĩ njata, mweri, na indo ingĩ ikoragwo igũrũ nĩ ihutagia ũtũũro wa andũ thĩinĩ wa thĩ na njĩra nene. Ogĩ a njata moigaga atĩ ũtũũro wa mũndũ wa mahinda mokĩte na mĩtugo yake ĩringanaga na harĩa indo ta njata na mweri irĩ rĩrĩa mũndũ ũcio aciarũo.

O na gũtuĩka ũũgĩ wa njata wambĩrĩirie tene mũno thĩinĩ wa Babuloni, no wendetwo nĩ andũ aingĩ nginya mahinda-inĩ maya. Kũringana na ũthuthuria wekirũo mwaka wa 2012 thĩinĩ wa Amerika (US), harĩ arĩa mooririo ũhoro wĩgiĩ ũũgĩ wa njata, mũndũ ũmwe harĩ atatũ oigire atĩ nĩ “ũhutanĩtie na sayansi,” nao gĩcunjĩ gĩa 10 harĩ 100 makiuga atĩ “guo mwene nĩ sayansi.” No hihi ũguo nĩguo kũrĩ? Aca. Reke tuone itũmi iria ingĩtũma tuuge ũguo.

• Thĩ ciothe na njata itikoragwo na hinya ũngĩhota kũhutia andũ ta ũrĩa ogĩ a njata moigaga.

• Kaingĩ marathaga maũndũ mangĩhaanĩka harĩ mũndũ o wothe.

• Ogĩ a njata marathaga maũndũ kũringana na ũrĩa andũ meetĩkĩtie tene atĩ thĩ iria ingĩ nĩcio ithiũrũrũkaga thĩ itũ. No ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ thĩ ciothe ithiũrũrũkaga riũa.

• Ogĩ a njata matiganĩte mangĩrathĩra mũndũ ũndũ mũna, matimwĩraga maũndũ mahaanaine.

• Ũũgĩ wa njata ũgayanagia andũ na ikundi 12 ciĩtagwo marũũri ma zodiac, kũringana na tarĩki iria maaciarirũo. na tondũ thĩ nĩ ĩikaraga ĩgĩcenjagia harĩa ĩrĩ, tarĩki iria iheetwo marũũri macio ma zodiac itiringanaga na ihinda rĩrĩa riũa rĩhĩtũkagĩra harĩ ikundi cia njata iria marũũri macio metanĩtio nacio.

Gũtuĩkaga atĩ marũũri macio ma zodiac nĩ monanagia mũndũ egũkorũo na mĩtugo ĩhaana atĩa. No ma nĩ atĩ, o na andũ arĩa maaciarirũo mũthenya ũmwe matikoragwo na mĩtugo ĩhaanaine. Mũthenya ũrĩa mũndũ aaciarirũo ndũrĩ handũ ũhutanagia na ũmũndũ wake. Handũ ha ogĩ a njata mone atĩ o mũndũ akoragwo na mĩtugo yake mwanya, o matuaga atĩ no mũhaka andũ makorũo na mĩtugo ĩhaana ũndũ mũna kũringana na rĩrĩa maaciarirũo, na macio nĩ maũndũ ma gwĩcirĩria. na githĩ kũu ti gũthutũkania andũ?

Kuuma tene, andũ matũũrĩte mathiĩte kũũria maũndũ kũrĩ arĩa moigaga atĩ nĩ marathaga maũndũ. Arathi amwe a maũndũ makĩenda kũmenya ũndũ maaroraga indo ta nyama cia nda cia nyamũ na andũ, kana ũrĩa gĩcamba gĩkanyakanyaga irio. Angĩ nao maarathaga maũndũ na njĩra ya kũrora macani kana kahũa. Matukũ-inĩ maya, mainagia mbũgũ, magataũra iroto, kana makarora mĩkururo ya rũhĩ rwa mũndũ na maũndũ mangĩ ta macio “gũthoma” ũrĩa mahinda mokĩte ma mũndũ makahaana. Hihi kũrathĩrũo ũhoro nĩ njĩra ya kwĩhokeka ya kũmenya ũrĩa mahinda mokĩte makahaana? Aca. Reke twarĩrĩrie ũndũ ũcio.

Ta wĩcirie ũrĩa njĩra cia kũratha maũndũ ciĩhĩngĩcaga. Kaingĩ njĩra itiganĩte iria arĩa moigaga atĩ nĩ marathaga maũndũ mahũthagĩra itimonagia maũndũ mahaanaine. O na rĩrĩa mahũthĩra njĩra ihaanaine kũratha, monaga maũndũ ngũrani. Kwa ngerekano, mũndũ angĩũria andũ erĩ moigaga atĩ nĩ marathaga maũndũ mamũtaũrĩre kĩroto kĩna, o erĩ mabatiĩ kũmũhe macokio mahaanaine. No kaingĩ maheanaga macokio matahaanaine.

Andũ nĩ mekagĩrĩra nganja njĩra iria arĩa moigaga atĩ nĩ marathaga maũndũ mahũthagĩra, na mĩoroto ĩrĩa makoragwo nayo. Athuthuria moigaga atĩ mbũgũ na indo ingĩ iria andũ acio mahũthagĩra ikoragwo irĩ cia gũthaakĩra andũ meciria, na atĩ mamenyaga maũndũ kuuma kũrĩ ũrĩa ũthiĩte kũrathĩrũo, no ti kuuma kũrĩ indo icio mahũthagĩra. Kwa ngerekano, mũndũ ũrutaga wĩra ũcio no orie ũrĩa ũthiĩte kũrathĩrũo ciũria, acoke athikĩrĩrie ũrĩa egũcokia na arore maũndũ mangĩ kuuma kũrĩ mũndũ ũcio, marĩa mangĩmũteithia kũmenya makĩria maũndũ mamwĩgiĩ. Mũndũ ũcio ugaga nĩ arathaga no acoke rĩu ambĩrĩrie kũhũthĩra maũndũ macio amenya. Nĩ ũndũ wa andũ kũmetĩkia, andũ amwe arĩa moigaga nĩ marathaga maũndũ nĩ mahotete gũthũkũma mbeca nyingĩ cia ũtunyani.

Maũndũ macio ma ũũgĩ wa njata na kũratha ũhoro makoragwo makĩonania atĩ ũtũũro witũ ũkoragwo ũbangĩtwo ũrĩa ũkũhaana. No hihi ũguo nĩguo kũrĩ? Bibilia yugaga tũkoragwo na ũhoti wa gũthuura maũndũ marĩa tũgwĩtĩkia na marĩa tũgwĩka, na matua maitũ nĩ mahutagia ũrĩa ũtũũro witũ ũkũhaana.—Joshua 24:15.

Gĩtũmi kĩngĩ kĩrĩa kĩagĩrĩire gũtũma arĩa mathathayagia Ngai maregane na ũũgĩ wa njata na kũrathĩrũo ũhoro nĩ atĩ Ngai nĩ athũire mĩthemba yothe ya ũragũri. Bibilia yugaga ũũ: “Thĩinĩ wanyu hatikanoneke mũndũ o na ũrĩkũ . . . ũkũragũra, kana ũkũragũria, kana mũtuĩria wa nyoni ya mũndũ, kana mũrogi, kana mũthingi wa ithitũ, kana mũhoi ngoma ũhoro, kana mũndũ mũgo, o na kana mũndũ ũkũragũria ngoma. Nĩ gũkorũo mũndũ o wothe ũrĩa wĩkaga maũndũ macio, nĩonagwo nĩ Jehova e na thahu.” *—Gũcokerithia Maathani 18:10-12.