Okutalela kononthungululu onkhalelo imwe yokutapesa. Ngwe vetavela okuti ononthungululu, no hanyi iya nomaulu omakuavo vina epondolo momuenyo wovanthu. Vati putyina omunthu atyitwa pomuvo ovipuka ovio viaongana monkhalelo imwe, mavilekesa ovituwa viomunthu no ñgeni makala komutwe-wandyila. Onkhalelo oyo yokutapesa, yahimbika-le kohale Kombambilonia. Iya alo hono nkhele itualako. Mo 2012, kualingwa eovololo limwe ko Estados Unidos lialekesa okuti etyi vapula ovanthu konthele oyo, ovanthu ovanyingi vetavela okuti “onkhalelo oyo yokutapesa yelikuata kapii nounongo wovanthu” iya nkhele vamwe vehehi vetavela okuti “yelikuata umwe nawa nounongo wovanthu.” Mahi okuti ounongo oo, welikuata umwe nonkhalelo oyo yokutapesa? Au. Omokonda yatyi tupopila ngotyo? Nkhele tala:

• Onkhalelo ononthungululu mbukahi keulu mbutupu ononkhono nambuike mbupondola okukuatesako ovanthu ngetyi tyipopia ovanthu vatapesa pokati kononthungululu.

• Ovikando ovinyingi, ovipuka vapopia tyina vatapesa vapondola okupopia vala otyipuka tyike kovanthu aveho.

• Hono, ovanthu vokuundapesa ovipuka ovio ngo nonthungululu, veviundapesa vala ngo kohale, vena olusoke luokohale luokuti omaulu eliseta-seta nohi. Mahi ngwe eliseta-seta Nekumbi.

• Ovanthu ovo velikalaila vatapesa ovipuka vielikalaila pala omunthu wike vala.

• Onkhalelo oyo yokuundapesa ovipuka viomeulu, viyapula ovanthu mononkhalelo 12 okutalela menima no hanyi omunthu atyitwa. Mahi mokonda mokueenda kuomanima ohi kaikala vala mphangu ike, pahe kavetyivili vali okuvasa onthiki yelikuata nawa netyi vapopia. Vapopia okuti ohanyi omunthu atyitwa ipondola okulekesa ovituwa viomunthu watyitua mohanyi oyo. Mahi alo umwe ovanthu vatyitwa monthiki ike, vena ovituwa vielikalaila. Onthiki nohanyi omunthu atyitwa, kavilekesa oñgeni omunthu oo makala. Ovanthu vokuundapesa ononthungululu novikuavo vali opo vatapese, kavatale ovanthu ngetyi vekahi, mahi vakoyesa ovanthu pokati kovituwa nonkhalelo vekahi opo vatie vekahi nokupopia otyili. Ove kutavela okuti okulinga ngotyo tyapenga iya vekahi nokulinga okapungulula?

Kohale ovanthu ankho vaya kovitapi. Ovitapi viundapesa ovipuka ovinyingi tyina vatapesa. Vatalelela komahuli, no komala ovinyama no ovanthu, alo umwe onkhalelo ekwandambolo lityoka ovilia. Nkhele vamwe vaundapesa omafo. Mononthiki mbuno vaundapesa ovikalatau, nomamanya novipuka ovikuavo vali vitavela “okutanga” opo vanoñgonoke etyi matyikamoneka komutwe wandyila. Okuti tupondola okuyumba onthumbi movitapi opo tunoñgonoke etyi tyikahi komutwe wandyila? Au. Tutalei omokonda yatyi tupopila ngotyo.

Pamwe ovitapi viundapesa ovipuka vielikalaila iya avatapesa ovipuka vielikalaila. Alo umwe tyina vaundapesa vala otyipuka tyike opo vatapese, ovipuka vapopia kavielifuile. Mongeleka, inkha umwe ulinga epulo kovitapi vivali viundapesa ovikalatau tyina “vatapesa” ñgeno vakumbulula vala otyipuka tyike. Mahi ovikando ovinyingi omakumbululo vaava kavelifwile.

Ovanthu ovanyingi kavanoñgonoka ononkhalelo ovitapi viundapesa opo vatapese. Ovanthu vokuhetavela kovitapi vapopia okuti ovikalatau no mamanya, ovitapi viundapesa opala vala okufiwisua. Mongeleka, otyitapi tyalunguka nawa, tyilinga vala omapulo omunthu weya okutapesa, atehelela nawa-nawa omakumbululo nonkhalelo omunthu ekahi tyina apopia. Konyima pahe ahimbika okupopia ngatyina etyimona movipuka aundapesa mokuatapesa. Ngotyo otyitapi tyipopia konthele yomuenyo wo ou weya okutapesa, ngatyina otyo amona. Mahi ngwe wokueya okutapesa oe muene wapopila otyitapi, hatyitapi-ko tyatapesa. Okutuka opo ovanthu pahe vemuyumba onthumbi iya ovitapi vimwe vifetwa onombongo ononyingi.

Vokutalela kononthungululu novitapi, vasoka okuti omuenyo wetu wapangwa-le. Okuti otyo otyili? Ombimbiliya itupopila okuti, onthue tuna ounongo wokuliholovonena etyi matutavela ine etyi tuhanda okulinga iya etyi tuholovona tyipondola okutuetela ouwa ine ovitateka komutwe wandyila. — Josué 24:15.

Ovafendi va Huku velityilika ovipuka viatyo aviho vielikuata kumwe nokutapesa mokonda Huku uyele ovipuka viatyo aviho vielikuata kumwe nokutapesa, Mombimbiliya tuvasa-mo onondaka mbati: “Pokati kenyi pahakale nawike . . . utapesa, notyimbanda ine onganga. Ine omunthu uyumba vakuavo owanga, ine o umwe ukapula kotyitapi, ine omutali wovipuka mavikamoneka, ine omunthu ukapula ko vokuankhia. Mokonda, kese munthu ulinga ovipuka viatyo ovio utoyesa ku Jeova. Iya mokonda yovipuka ovio vitoyesa, otyo Jeova a Huku yove, evetaatela kokule nove.” — Deuteronômio 18:10-12.