Di luku di sëmbë ta luku dee teeja, di libawojo ku dee palanëti, da wantu fasi fa sëmbë ta taki taa de ta luku andi o pasa a wan sëmbë libi a di ten di ta ko. Dee sëmbë dee tei ën kuma wooko u luku dee soni aki, ta biibi taa di fasi fa hiniwan u dee soni aki dë a liba ala a di juu di de pai wan sëmbë, ta mbei a ko dë di sëmbë di a musu dë, nasö hën ta mbei di libi fëën waka wan fasi.

Hii fa di soni aki bigi a Babilon fu awooten, tökuseei sëmbë lobi ën a di ten aki seei. A di jaa 2012, wanlö sëmbë di bi öndösuku soni na Amëëkan-köndë bi taki taa 33 procent u dee sëmbë di de bi hakisi soni, ta biibi taa sëmbë di ta luku teeja, da „könima” di sabi andi o pasa bakaten, nöö 10 procent bi taki taa dee sëmbë dë da „gaan könima” seei. Ma sö a dë tuutuu ö? Na seei. Luku faandi mbei u taki sö.

• Dee palanëti ku dee teeja an abi kaakiti u mbei sëmbë ta tja deseei a wan fasi, kumafa dee lukuma ta taki.

• Gaansë u dee soni di de ta taki taa o pasa ku wan sëmbë, da soni di sa pasa ku hii sëmbë.

• Dee sëmbë dee ta luku teeja a di ten aki, ta si soni kumafa dee sëmbë bi ta si soni a di ten di pasa. De bi ta biibi taa dee palanëti ta bia ta lontu di goonliba. Ma na sö a dë tuutuu, biga dee palanëti ta bia ta lontu di sonu.

• Te wan sëmbë go a tookatooka sëmbë di ta luku teeja u piki ën fa di libi fëën o waka, nöö hiniwan u de ta piki ën wan woto soni.

• Sëmbë di ta luku teeja u sabi soni u sëmbë libi, ta paati sëmbë a 12 kulupu. De ta taki taa di daka di de pai wan sëmbë hën ta lei na un kulupu a dë. Ma höndöhöndö jaa pasa kaa di de bi paati dee teeja a 12 kulupu. Dee teeja, di goonliba ku dee woto soni dee dë a liba ala, an dë a di kamian ka de bi dë fosufosu möön. Hën da dee daka an ta kai möön tu.

Sëmbë ta biibi taa di daka di de pai wan sëmbë hën ta lei un pei fasi di sëmbë dë o abi. Ma na sö a dë tuutuu, biga woto sëmbë di de pai a di wan seei daka ta tooka a manii. Di daka di de pai wan sëmbë, nëën ta mbei a abi wan pei manii. Ka u dee sëmbë dee ta luku teeja si dee sëmbë kumafa de dë tuutuu, de ta luku peipei soni di de ta taki taa o lei de unfa wan sëmbë o dë. Te u luku ën bunu, nöö na kuutu de ta kuutu sëmbë a fesi ö?

Sensi na awooten te kisi tide, sëmbë nango a lukuma. So u de ta luku soni a mbeti bëë dendu nasö a sëmbë bëë dendu, u de sabi unfa soni o waka a di ten di ta ko. Wotowan ta luku fa wan womi ganian ta njan soni sii, nöö a kë taki wan soni da de kaa. Woto sëmbë ta luku unfa wan uwii mbei, nasö de ta luku di kofi tjakati a wan kan, u de sa taki fa de si kuma wan soni o waka. A di ten aki, sëmbë ta koti kaita, de ta luku maaka a sëmbë maun dendu, de ta tuwë fii, söseei de ta du woto soni u de ko sabi unfa wan sëmbë libi o waka. U sa futoou dee lukuma u? Nönö. Boo fusutan di woto aki möön bunu.

Dee soni di de ta taki ta tooka. Dee soni di wan lukuma ta taki, an ta kai ku dee soni di wan woto lukuma ta taki, aluwasi de wooko ku di wan seei soni u koti luku. Ee wan sëmbë bi o hakisi tu sëmbë di ta koti kaita unfa wan soni bi o pasa dëën bakaten, nöö a bi musu dë taa di wan seei soni de piki ën. Ma na sö a ta pasa möön gaanfa.

Sëmbë an ta futoou dee lukuma te de luku dee soni di de ta tei u du di wooko u de, nasö te de luku faandi mbei de taki wan soni. So sëmbë ta taki taa na ku dee kaita ku dee woto soni di dee lukuma ta tei u koti luku de ta wooko sö, ma de ta luku finifini fa di sëmbë ta du soni, nasö di fasi fa di sëmbë ta fan, u de ko sabi soni. Wan lukuma ta hakisi wan sëmbë wanlö soni faa sa ko sabi soni u di sëmbë. A sö wan fasi di lukuma ta ganjan di sëmbë. Te di lukuma feni di sëmbë ganjan kaa, nöö a ta mbei di sëmbë pakëën gaan hia möni seei.

Te i luku ën bunu, nöö dee sëmbë dee ta luku teeja ku dee lukuma ta taki taa di fasi fa di libi fuu o waka, sikifi kaa. Ma sö a dë tuutuu ö? Di Bëibel ta lei u taa u sa taki da useei andi u kë biibi nasö andi u kë du, söseei a ta lei u taa di fasi fa u ta du soni hën o mbei di libi fuu waka bunu nasö a sa mbei an waka bunu.​—Josua 24:15.

Sëmbë di ta dini Gadu an musu nango a lukuma, nasö a sëmbë di ta luku teeja, u di Gadu buuse hii dee lö soni dë. U ta lesi a di Bëibel taa: „Na wan lukuma musu dë a unu mindi, na wan bonuma, na wan sëmbë di ta suku maaka u ko sabi andi o pasa, na wan tofuma, na wan wisima, na wan sëmbë di nango suku heepi a sëmbë di dë ku gadu a hedi nasö a sëmbë di ta taki a fesi andi o pasa, na wan sëmbë di ta fan ku dëdë. Biga Jehovah ta buuse dee lö pei sëmbë dë gaanfa.” a​—Detolonomi 18:10-12.