Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

Mä profecian phoqasitapa

Mä profecian phoqasitapa

ROMA (ITALIA) MARKANJJA, TORRER UÑTATA MÄ JACHʼA MONUMENTOW UTJI, UKAJJ TITO EMPERADORAN ATIPJATAP UÑACHTʼAYAÑATAKIWA. JUPAJJ ROMANONAKAN WALI MUNATÄNWA. UKA MONUMENTO UÑTʼIREJJ WALJANIW SARAPJJE.

Tito chachajj kunjamsa mä jachʼa markar atipjäna ukaw uka monumento manqhan uñjasi. Biblian profecianakapajj kunjamsa phoqasi ukwa Titon monumentopajj uñachtʼayi, ukjja mä qhawqhanikiw yatipjje.

MÄ MARKAW TʼUNJATÄÑAPÄNA

Khä 30 después de Cristo (d.C.) maranjja, Roma imperiojj Britania, Galia (Francia) markanakat Egipto markakamaw purïna. Taqe markanakapanjja, sumakiw jaqenakajj jakasipjjäna, wali utjirinïpjjarakïnwa. Ukampis mä markaw Roma apnaqerinakarojj wal colerayäna. Ukasti Judea markänwa.

Mä qellqatajj akham siwa: “Romankir markanakatjja, Judea markjam gobernadoranakapampi jan sum apasirejj mä qhawqha markanakakiw utjäna. Judionakatakejja, gobernadoranakan yaqha markatäpjjatapasa, costumbrenakap jan respetapjjatapas janipuniw walïkänti. Roma apnaqerinakasti, janirakiw judionakan kutkatasipjjatap ukhamak uñjañ munapkänti” sasa (Encyclopedia of Ancient Rome). Judionakajja, mä mesiasaw romanonakat salvistani, Israelarus nayrjam jachʼañchjjani sasaw amuyapjjäna. Ukampis 33 maranjja, Jerusalenajj qʼala tukjatäniwa sasaw Jesucristojj säna.

Jupajj akham sänwa: “Urunakajj purininiwa, ukhaw enemigonakamajj ari puntani jachʼa lawanakampi muyuntayapjjätam, taqe toqetwa jumarojj jarkʼantapjjätam. Jumarus wawanakamarus qʼal tukjapjjarakïtam. Janirakiw juma taypinjja mä qalsa yaqha qala patjjarojj jaytapkaniti” sasa (Lucas 19:43, 44).

Jesusan discipulonakapajj janiw uka arunak istʼañ suyapkpachänti. Pä urunak qhepat templo uñchʼukisipkäna ukhajja, mä discipulopajj akham sänwa: “Yatichiri, ¡uñtam! ¡Kunja sumas aka qalanakasa taqpach templosa!” sasa. Yatjjatatarjamajja, templonkir yaqhep qalanakajj wali jachʼanakänwa, largorojj 11 metroni, anchorojj 5 metroni, altorojj 3 metroniraki. Jesusajj discipulonakapar sarakïnwa: “Urunakajj purininiwa, kunanaktï jichhajj uñchʼukisipkta ukanakajja, qʼala allthapitaw uñjasini, janiw mä qalasa yaqha qala patjjarojj jaytaskaniti” sasa (Marcos 13:1; Lucas 21:6).

Ukjjarojj sarakïnwa: “Jumanakajj Jerusalén markar ejercitonakampi muyuntat uñjapjjäta ukhajja, ak yatipjjam, uka markan tukusiñapajj jakʼankjjewa. Ukhamasti Judeankasipkani ukanakajj qollunakar escapapjjañapawa, Jerusalén marka taypinkasipkani ukanakajj sarjjapjjañapawa, marka anqäjjankasipkani ukanakajj janiw uka markar mantapjjañapäkiti” sasa (Lucas 21:20, 21). ¿Jesusan arunakapajj phoqaspachänti?

MÄ MARKAW TʼUNJAT UÑJASI

Judionakajj 33 maranakaw romanonakampi tʼaqesiyat uñjasipjjäna. 66 maranjja, Judea markan qollqep apnaqeri Gesio Floro chachaw templon qollqep lunthatäna. Uk yatisajja, judionakajj jukʼampiw colerapjjäna, ukatwa Jerusalenar mantasin romano soldadonakar jiwayapjjäna, Romat tʼaqaqtañsa amtapjjarakïna.

Mä kimsa phajjsinak qhepatjja, Cestio Galo chachan pʼeqtʼataw mä 30.000 romano soldadonakajj Jerusalenar sarapjjäna, ukhamat kutkatasiri judionakar tukjañataki. Uka soldadonakajj markar mantasaw templon cimientonakap manqhat pʼiysupjjäna. Ukatsti akatjamatwa sarjjapjjäna. Uk uñjasaw kutkatasiri judionakajj ‘atipjañäniwa’ sasin romano soldadonakar arktapjjäna. Ukhaw cristianonakajj Jesusan arunakapar istʼasin Jordán jawirat khurkatankiri qollunakar sarjjapjjañapäna (Mateo 24:15, 16).

Mä mara qhepatwa Roma marka apnaqeri Nerón emperadorajj Judea marka tukjañ amtäna, ejercitop pʼeqtʼañapatakejj Vespasiano generalampiru Tito yoqapampiruw uttʼayäna. Ukampis 68 maranwa Nerón emperadorajj jiwjjäna. Ukatwa Vespasiano generalajj Roma marka apnaqañatak kuttʼjjäna. Judionakar tukjañatakejj Vespasianon Tito yoqapaw quedasïna, jupaw mä 60.000 soldadonakarojj pʼeqtʼjjäna.

Tito chachajj 70 maran junio phajjsinwa, ‘arbolanak apsusin Jerusalenar ari puntani jachʼa lawanakamp muytayapjjam’ sasin soldadonakapar mayïna, uka cercojj 7 kilometronakanïnwa. Kimsa phajjsinak qhepatwa romano soldadonakajj Jerusalenatsa templotsa qʼal lunthatsupjjäna, ninampis nakhantayapjjarakïna. Kunjamtï Jesusajj siskänjja, janiw mä qalas yaqha qala patjjar jaytaskänti (Lucas 19:43, 44). Amuyatajja, niya 500.000 jaqenakaw Jerusalenansa uka jakʼankir markanakansa jiwapjjäna.

ROMA MARKAN ATIPJATAPA

Tito chachajj 71 maran Italia markar kutʼjjäna ukhajja, taqe jaqenakaw jupan atipjatap festejañatakejj callenakar mistupjjäna, walpun Titorojj jachʼañchapjjäna. Janipuniw nayrajj ukham lurasir uñjasirïkänti.

Jerusalenat apanita qollqempi qorimpi Roma markan uñjasajja, jaqenakajj wal musparapjjäna. Judionakat aparanit botenakwa callenakan muytayapjjäna, kunjamsa judionakar atipjapjjäna, kunanaktï templot apanipkäna ukanakwa soldadonakajj jachʼa carruajenak patjjan uñachtʼayapjjäna.

Tito chachan Vespasiano tatap jiwjjepanjja, 79 maranwa Titorojj emperadorat uttʼayapjjäna, ukampis pä mara qhepat jiwjjakïnwa. Ukjjarojj Domiciano sullkapaw emperadorat uttʼayatäjjäna, jupajj jankʼakiw Tito jilapar jachʼañchañatakejj mä monumento lurayäna.

¿MONUMENTOJJ KUNJAM UÑJATASA?

Tito emperadoran monumentopa (Roma)

Roma mark uñtʼir sarapki ukanakajja, Tito emperadoran monumentop uñjasajj wal musparapjje. Yaqhepajja, uka monumentojj wali suma lurtʼatawa sapjjewa, yaqhepasti Roma markan wali chʼamanïtapwa uñachtʼayi sasaw sapjjaraki, yaqheparojj kunjamsa Jerusalenarusa temploparus qʼal tukjasïna ukwa amtayaraki.

Bibliat sum yatjjatirinakatakejja, kunjamsa Biblian profecianakapajj phoqasipuni ukwa Titon monumentopajj uñachtʼayi. Bibliajj cheqpun parlatapa, confiykayätapa, Diosan amuytʼayatätapwa uñachtʼayaraki (2 Pedro 1:19-21).