«Тит Зәфәр Тағы»нын ичәри һиссәсиндә мәшһур бир тарихи һадисәнин тәсвир олундуғу ики бөјүк релјеф вар. Бу тағын чохларынын билмәдији ән сәҹијјәви ҹәһәти исә онун Мүгәддәс Китабла әлагәсинин олмасыдыр. «Тит Зәфәр Тағы» Мүгәддәс Китаб пејғәмбәрлијинин мөһтәшәм дәгигликлә јеринә јетмәсинин сәссиз шаһидидир.

Ерамызын биринҹи әсринин әввәлләриндә Рома империјасынын әразиси Британија вә Галлијадан (индики Франса) Мисирә гәдәр узанырды. Һәмин дөврдә бу әразидә ҝөрүнмәмиш сабитлик вә фираванлыг һөкм сүрүрдү. Лакин бир уҹгар әрази — Јәһудијјә әјаләти Романын динҹлијини позурду.

«Гәдим Рома Енсиклопедијасы»нда дејилир: «Рома империјасынын табечилијиндә олан әјаләтләрин арасында Јәһудијјә гәдәр ромалылара гаршы нифрәтлә алышыб-јанан чох аз әрази тапыларды. Елә ромалылар да онлара нифрәт едирди. Јәһудиләрин онларын адәт-әнәнәләринә һөрмәт гојмајан јаделли рәһбәрләрини ҝөрмәјә ҝөзү јох иди. Ромалылар исә инадкар, тәрс јәһудиләрин әлиндән ҹана ҝәлмишди» («Encyclopedia of Ancient Rome»). Јәһудиләрин чоху үмид едирди ки, бир рәһбәр ҝәлиб онлары Рома империјасынын әсарәтиндән гуртараҹаг вә Исраил үчүн гызыл ераны бәрпа едәҹәк. Лакин ерамызын 33-ҹү илиндә Иса Мәсиһ Јерусәлимин башыны гара булудларын алаҹағыны бәјан етди.

О демишди: «Вахт ҝәләҹәк, дүшмәнләрин сәнин әтрафында уҹу шиш пајаларла истеһкам гураҹаг, сәни мүһасирәјә алыб һәр тәрәфдән сыхышдыраҹаг. Онлар сәни, ушагларыны јерә чырпаҹаг, сәндә дашы даш үстә гојмајаҹаг» (Лука 19:43, 44).

Ола билсин, Иса Мәсиһин сөзләри давамчыларыны чаш-баш гојмушду. Бу сөһбәтдән ики ҝүн сонра Јерусәлим мәбәдинә һејранлыгла тамаша едән шаҝирдләрдән бири демишди: «Устад, бир бу мөһтәшәм дашлара, бу биналара бах!» Дејиләнә ҝөрә, мәбәдин бәзи дашларынын узунлуғу 11 метр, ени 5 метр, һүндүрлүјү исә 3 метр иди! Мәсиһ шаҝирдләринә белә демишди: «Елә вахт ҝәләҹәк ки, бурада ҝөрдүкләриниздән даш даш үстә галмајаҹаг, һамысы дағылаҹаг» (Марк 13:1; Лука 21:6).

Иса Мәсиһ сонра нөвбәти сөзләри демишди: «Гошунларын Јерусәлими мүһасирәјә алдығыны ҝөрәндә билин ки, о, тезликлә виран олаҹаг. Онда гој Јәһудијјәдә оланлар дағлара гачсын, шәһәрдәкиләр орадан чыхсын, әтраф кәндләрдә оланлар шәһәрә ҝирмәсин» (Лука 21:20, 21). Бәс Мәсиһин сөзләри доғрулду?

Мәсиһин сөзләриндән 33 ил кечмишди. Јәһудиләр һәлә дә ромалыларын әсарәтиндән инилдәјирдиләр. Ерамызын 66-ҹы илиндә Јәһудијјәнин ромалы валиси Гессиј Флорис мәбәдин хәзинәсини талан едәндә нифрәтлә алышыб јанан јәһудиләрин сәбри тарыма чәкилир. Чох кечмир ки, јәһуди дөјүшчүләри Јерусәлимдә топлашыр вә јерли Рома гарнизонуна һүҹум чәкиб өз мүстәгиллијини елан едир.

Тәхминән 3 ајдан сонра Сестиј Галлын башчылығы алтында 30 000-дән чох Рома гошуну гијамы јатырмаг үчүн  Јерусәлимә һүҹум едир. Ромалылар гыса мүддәт әрзиндә шәһәрә дахил олуб мәбәдин бајыр диварынын алтыны газмаға башлајыр. Лакин сонра онлар намәлум сәбәбдән ҝери чәкилир. Буна севинән јәһуди гијамчылары дәрһал онлары тәгиб етмәјә башлајыр. Мәсиһин давамчылары ромалыларын вә јәһуди гијамчыларын шәһәрдән чыхдығыны ҝөрүб, онун дедији кими давранырлар: Јерусәлимдән чыхыб Иордан чајынын о тајында јерләшән дағлара гачырлар (Мәтта 24:15, 16).

Нөвбәти ил ромалылар Јәһудијјәјә јенидән јүрүш едирләр. Бу дәфә сәркәрдә Веспасианла оғлу Титин башчылығы алтында. Лакин ерамызын 68-ҹи илиндә император Неронун өлүм хәбәриндән сонра Веспасиан император тахтына чыхмаг үчүн Ромаја гајыдыр вә оғлу Титә тәхминән 60 000-лик орду илә Јәһудијјәјә јүрүшү баша чатдырмағы тапшырыр.

Ерамызын 70-ҹи илинин ијун ајында Титин әмри илә әсҝәрләр Јәһудијјә әразисиндәки ағаҹлары кәсиб Јерусәлим әтрафында 7 километр узунлуғунда уҹу шиш пајалардан дивар чәкирләр. Үч ајдан сонра ромалылар шәһәри вә мәбәди талан едиб јандырырлар вә беләҹә, Мәсиһин дедији кими, даш даш үстә галмыр (Лука 19:43, 44). Ән ашағы статистик ҝөстәриҹијә ҝөрә, һәмин вахт «Јерусәлимдә вә өлкәнин галан һиссәсиндә јарым милјона јахын инсан һәлак олуб».

Ерамызын 71-ҹи илиндә Тит Италијаја гајыданда ромалылар ону бөјүк тәнтәнә илә гаршылајырлар. Һәмин ҝүн Рома әһалиси пајтахтда индијәнә гәдәр кечирилмиш ән бөјүк триумф мәрасимләриндән бирини сејр едирди.

Рома күчәләри боју нүмајиш олунан сајсыз-һесабсыз гәнимәтләр ҹамааты һејран гојмушду. Әһали ҝәмиләрә, мүһарибәнин сәһнәләринин тәсвир олундуғу тәкәрли нәһәнҝ платформалара вә Јерусәлимин мәбәдиндән гарәт олунмуш әшјалара шадјаналыгла тамаша едирди.

Ерамызын 79-ҹу илиндә Веспасиан өлдүкдән сонра Тит император олур. Лакин үстүндән ики ил кечмәмиш гәфләтән өлүр. Онун јеринә гардашы Домисиан тахта чыхыр вә дәрһал Титин шәрәфинә зәфәр тағы уҹалдыр.

Бу ҝүн «Тит Зәфәр Тағы» һәр ил Ромаја зијарәтә ҝәлән јүз минләрлә инсаны һејран едир. Бәзиләри бу таға мөһтәшәм инҹәсәнәт нүмунәси кими бахыр, диҝәрләри ону Рома империјасынын әзәмәтинин тәҹәссүмү кими ҝөрүр. Бир башгаларына ҝөрә, о, Јерусәлимин вә мәбәдин сүгутуна уҹалдылмыш баш дашыдыр.

Аллаһын Кәламыны диггәтлә охујан кәсләр үчүн исә «Тит Зәфәр Тағы» даһа бөјүк мәна дашыјыр. О, Мүгәддәс Китаб пејғәмбәрликләринин дәгиг вә етибарлы олдуғуну сүбут едән вә бунунла, онларын Аллаһдан илһам алдығыны тәсдиг едән сәссиз шаһиддир (2 Бутрус 1:19—21).