Ẹkap ndise iba ke Adaha Titus. Mmọ ẹwụt n̄kpọ emi eketịbede ke eset, emi ediwak owo ẹdiọn̄ọde. Edi ediwak owo idiọn̄ọke ke Adaha Titus emi owụt ke prọfesi Bible ama osu.

Ke eyo mme apostle, mbon Rome ẹkekara ata ediwak idụt ke ererimbot, ọtọn̄ọde ke Britain ye Gaul (emi ẹkotde France mfịn) tutu esịm Egypt. Emem ama odu ke mme idụt oro mmọ ẹkekarade, n̄kpọ ama onyụn̄ ọfọn. Edi enyene idụt oro ẹkesinọde mbon Rome n̄kọn̄ibuot, oro edi, Judea. Mmọ ikoyomke mbon Rome ẹkara mmimọ.

N̄wed oro ẹkotde Encyclopedia of Ancient Rome ọdọhọ ke iwakke idụt emi ẹkesuade mbon Rome, mbon Rome ẹnyụn̄ ẹsuade mmọ, nte Judea. Mme Jew ẹma ẹnen̄ede ẹsua mbon Rome sia mmọ mîkotoho idụt mmọ, ẹkenyụn̄ ẹbiatde mme ido obio mmọ. Mbon Rome ẹma ẹsifịk mme Jew ẹnyụn̄ ẹsọn̄ ido ye mmọ sia mmọ mîkamaha ndisụk ibuot nnọ mbon Rome. Ediwak mme Jew ẹkekere ke usen kiet usen kiet, mmimọ iyenyene andikara emi edisiode mmimọ ke ubọk mbon Rome onyụn̄ anam mmimọ inyene ifụre nte ikesinyenede. Edi ke isua 33 C.E., Jesus Christ ama ọdọhọ ke ẹyesobo Jerusalem.

Jesus ọkọdọhọ ete: “Mme usen ẹyesịm fi eke mme asua fo ẹdidade nsọsọp iso eto ẹbọp ọkọ ukpeme ẹkanade fi, ẹyenyụn̄ ẹkan fi ẹkụk, ẹnyụn̄ ẹbaha fi ke kpukpru n̄kan̄, ndien mmọ ẹyesụhọde fi ye nditọ fo emi ẹdụn̄de fi ke esịt ẹnịm ke isọn̄, mmọ idinyụn̄ ikpọn̄ke itiat kiet ke enyọn̄ itiat efen ke esịt fo.”​—Luke 19:​43, 44.

Se Jesus eketịn̄de emi ama akpa mbet esie idem. Usen iba ke oro ebede, mmọ ẹma ẹda ẹse temple Jerusalem, ndien owo mmọ kiet ama ọdọhọ enye ete: “Andikpep, sese! orụk itiat ye orụk ufọk emi!” Ata ikpọ itiat ke ẹkeda ẹbọp temple oro. Ẹdọhọ ke ndusụk itiat ẹma ẹniọn̄ ẹbe ikpat 36, ẹkpon ẹbe ikpat 16, ẹnyụn̄ ẹkon̄ ẹbe ikpat 10! Kpa ye oro, Jesus ama ọdọhọ ete: “Amaedi mme n̄kpọ emi mbufo ẹkụtde mi, mme usen ẹyedi eke owo mîdikpọn̄ke itiat kiet ke enyọn̄ itiat efen, eke owo mîdidorokede iduọk.”​—Mark 13:1; Luke 21:⁠6.

Jesus ama ọdọhọ mmọ n̄ko ete: “Ke ini mbufo ẹkụtde nte mbonekọn̄ ẹkande Jerusalem ẹkụk, ẹfiọk ndien ẹte n̄wụre esie asan̄a ekpere. Adan̄aoro yak mbon oro ẹdude ke Judea ẹfehe ẹka ikpọ obot, n̄ko yak mmọ eke ẹdude ke esịt esie ẹwọn̄ọ, yak mmọ eke ẹdude ke in̄wan̄ ẹkûnyụn̄ ẹdụk esịt esie.” (Luke 21:​20, 21) Ndi se Jesus eketịn̄de oro ama etịbe?

Isua 33 ama ebe, ndien mbon Judea ikosụk imaha ndisụk ibuot nnọ mbon Rome. Ke isua 66 C.E., owo ukara Rome emi ekekerede Gessius Florus ama osio okụk ke itie unịm okụk temple. N̄kpọ emi ama ayat mme Jew esịt tutu n̄ka en̄wan mmọ ẹdụk Jerusalem ẹwot mbonekọn̄ Rome,  ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke mmimọ inyịmeke mbon Rome ẹkara mmimọ aba.

Ke n̄kpọ nte ọfiọn̄ ita ke oro ebede, Cestius Gallus ama asan̄a ye se ibede mbonekọn̄ Rome 30,000 aka Jerusalem man okosobo mbon nsọn̄ibuot oro. Mbonekọn̄ oro ẹma ẹsọsọp ẹdụk Jerusalem ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndiwụri ibibene emi ẹkebọpde ẹkanade temple. Edi ẹtise, mmọ ẹma ẹwọn̄ọde iso ẹnyọn̄. Mme Jew ẹma ẹkpọk ukịbe, n̄ka en̄wan mmọ ẹnyụn̄ ẹwọrọ ẹbịne mmọ. Mme Christian oro ẹkekopde item Jesus ẹma ẹda ifet oro ẹfen̄e ẹka ikpọ obot emi okodude ke edem Akpa Jordan.​—Matthew 24:​15, 16.

Ke isua 67 C.E., mbon Rome ẹma ẹfiak ẹtọn̄ọ mfịna ye mbon Judea. Isan̄ emi Etubom Vespasian ye Titus eyen esie ẹkeda iso. Edi ke ini Nero, akwa edidem Rome, ama akakpa ke isua 68 C.E., Vespasian ama afiak ọnyọn̄ Rome man akada ukara. Enye ama ayak n̄kpọ nte mbonekọn̄ 60,000 ọnọ Titus ete ada an̄wana ye Judea.

Ke June 70 C.E., Titus ama ọdọhọ mbonekọn̄ esie ẹsịbe kpukpru eto ke Judea, ẹnam iso oro ọsọp, ẹnyụn̄ ẹda ẹbọp ọkọ ẹkanade Jerusalem. Ọkọ emi ama ọniọn̄ esịm kilomita 7. Etisịm September isua oro, mbon Rome ẹma ẹdụk Jerusalem ẹtan̄ mme ọsọn̄urua n̄kpọ ke obio oro, ẹfọp ẹnyụn̄ ẹwụri obio oro ye temple esie. Mmọ ikọkpọn̄ke itiat kiet ke enyọn̄ itiat en̄wen, kpa nte Jesus ọkọdọhọde. (Luke 19:​43, 44) N̄wed kiet ọdọhọ ke n̄kpọ nte owo 250,000 esịm 500,000 ẹkekpa ke Jerusalem ye mme obio eken ke Judea.

Ke isua 71 C.E., Titus ama ọnyọn̄ edi Italy, ndien mbon Rome ẹma ẹsịn ata akamba usọrọ ẹnọ enye. Ofụri obio ẹma ẹdara ke ntak emi mmọ ẹkekande ke ekọn̄ oro. Mmọ ẹma ẹwọrọ ẹdisan̄a ke udịm ẹkanade efak.

Idem ama akpa otuowo oro ẹkewọrọde ẹdi ndikụt ata ediwak n̄kpọ emi mbonekọn̄ Rome ẹketan̄de ẹnyọn̄ ẹdi. Emi ama esịne n̄kpri ubom ye mme n̄kpọ emi mmọ ẹkesion̄ode ke temple Jerusalem. Ẹma ẹbọp n̄kpọ emi mme owo ẹkesịnede ẹnam se iketịbede ke ekọn̄ oro ẹwụt otuowo. Ẹkenonụk n̄kpọ emi ẹsan̄a ke efak.

Ke Vespasian ama akakpa ke isua 79 C.E., Titus ama ada itie esie. Edi ke ufan̄ isua iba kpọt, Titus ama akpa. Domitian eyeneka esie ama ọtọn̄ọ ndikara onyụn̄ ọbọp adaha emi ẹdidade iti Titus.

Mfịn, ata ediwak isenowo emi ẹsikade Rome kpukpru isua ẹsima ndika n̄kese Adaha Titus. Ndusụk owo ẹda adaha emi nte ata ediye utomusọ, mbon en̄wen ẹda enye ẹti ukara Rome eset, mbon eken ẹda enye ẹti nsobo Jerusalem ye temple esie.

Edi mbon oro ẹsitịn̄de enyịn ẹkot Bible ẹda adaha emi nte n̄kpọ emi owụtde ke prọfesi Bible ama osu. Emi owụt ke Abasi akanam ẹwet mme prọfesi Bible.​—2 Peter 1:​19-21.