Ko monuménto oreko mokõi divúho orrepresenta hag̃ua peteĩ gérra tuichaitereíva. Péro saʼi oĩ oikuaáva ko monuménto ohechaukaha oñekumpli hague peteĩ profesía oĩva la Bíbliape. Ko monuménto ojejapo vaʼekue Títope g̃uarã ohechauka avei mbaʼéichapa oñekumplipaite entéro umi profesía oĩva la Bíbliape.

Áño 30-rupi Jesús ou rire, pe império romano território ojagarra Britania ha Galia guive (Francia) Egipto peve. Ko império románope umi hénte ovyʼa ha oiko porã vaʼekue. Péro oĩ vaʼekue peteĩ lugár pe impériope siémpre omoakã rasýva Rómape, upéva haʼe vaʼekue Judea.

Peteĩ ensiklopédia heʼi: “Judéape umi hénte siémpre ojoavy umi governantekuérandi, ha upéva ndoikoguasúi vaʼekue Roma territóriope. Umi judío ipochy pórke umi governantekuéra ndorrespetái ikostumbrekuéra. Ha Rómape ndogustaiete umi judío opensa diferénte haguére chuguikuéra” (Encyclopedia of Ancient Rome). Haʼekuéra opensa vaʼekue outaha peteĩ mesías polítiko, ha oliverataha chupekuéra umi romano poguýgui ikatu hag̃uáicha Israel orrekupera jey umi priviléhio oreko vaʼekue. Péro áño 33-pe Jesús heʼi porã vaʼekue oñekondenáma hague Jerusalénpe oñehundi hag̃ua.

Jesús oprofetisa vaʼekue: “Og̃uahẽta ára umi ne enemigokuéra omoĩtaha nde jerére umi yvyra akua, nemongoráta ha ndejopýta opáguio, haʼekuéra ndepetéta yvýre, ndéve ha ne membykuérape oĩva ndepype, ndohejamoʼãi ni peteĩ ita ojoʼári” (Lucas 19:43, 44).

Ko mbaʼe Jesús heʼíva nontendeporãi vaʼekue idisipulokuéra. Dos día upe rire haʼekuéra omaña pe témplo oĩvare Jerusalénpe ha peteĩva heʼi: “Mboʼehára, ¡emañamína koʼã ita ha koʼã óga rehe!”. Añetehápe algúno umi ita ojepuru vaʼekue pe témplope ipuku vaʼekue 11 métro, ipe 5 métro ha ijyvate 3 métro. Péro Jesús heʼi chupekuéra: “Koʼã mbaʼe peẽ pehecha hína, péro og̃uahẽta umi ára ojeitypaitetaha umi ita, koʼápe ndopytamoʼãi ni peteĩva ojoʼári” (Marcos 13:1; Lucas 21:6).

Upéi heʼive: “Ág̃a pehecha vove umi ehérsito omongora Jerusalén, peikuaáta oñehundipotaitemaha. Upévo umi oĩva Judéape odipara vaʼerã okañy umi sérrore; umi oĩva Jerusalénpe osẽ vaʼerã upégui, ha umi oĩva okáre animoʼãke oike upépe” (Lucas 21:20, 21). ¿Oñekumplípa raʼe Jesús heʼíva?

Umi judío 33 áñore oĩ vaʼekue umi romano poguýpe. Péro áño 66-pe, peteĩ orekóva autorida oĩva Judéape hérava Gesio Floro omonda pe pláta oĩva pe témplope. Upéva ombopochyeterei chupekuéra, ha pyaʼe voi umi judío rrevélde oike Jerusalénpe ha ojukapaite umi soldádo románope, péicha ohechauka Rómape haʼekuéra noĩseveimaha ipoguýpe.

Tres mése upe rire, mas de 30 mil soldádo romano oĩva Cestio Galo  poguýpe oho Jerusalénpe ohundi hag̃ua umi judío rrevéldepe. Haʼekuéra ensegída oikéma pe siudápe ha ombyai pe témplo murálla. Upéi umi romano ojerretira jey avave oikuaaʼỹre mbaʼérepa. Umi judío ovyʼaiterei ha osegi umi románope ojuka hag̃ua chupekuéra. Upéva oaprovecha umi kristiáno ojapo hag̃ua Jesús heʼi vaʼekue ha okañy hikuái Jerusaléngui ha oho umi serroháre rrío Jordán mboypýri (Mateo 24:15, 16).

Pe ótro áño, Roma ojeprepara jey oataka hag̃ua Judea, upearã omoĩ pe henerál Vespasiano ha itaʼýra Títope omoakã hag̃ua pe gérra. Péro áño 68-pe emperadór Nerón omano, ha Vespasiano oho jey ogoverna hag̃ua pe império romano. Upévare opyta Tito poguýpe pe ehérsito orekóva 60 mil soldádorupi.

Júniope áño 70-pe, Tito omanda isoldadokuérape oity hag̃ua umi yvyramáta oĩva Judéape ha oñemoĩ hag̃ua Jerusalén jerére 7 kilómetrore yvyra akua. Tres mése upe rire umi romano ohapy pe siuda ha pe témplo ha oguerahapa chuguikuéra ikosakuéra. Jesús heʼi haguéicha ndopytái ni peteĩ ita ojoʼári (Lucas 19:43, 44). Asegún peteĩ kálkulo ojejapo vaʼekue, “ojejuka 250 mil térã 500 mil persónape Jerusalén ha Judéape”.

Áño 71-pe Tito oho jey Itáliape, ha umi romano osẽmba pe kállere ombotuicha hag̃ua chupe. Upérõ haʼekuéra ojapo peteĩ festého tuichapa jepéva pe kapitálpe.

Umi henteita ijurujaipa opyta ohechávo mbaʼéichapa ojegueraha ojoapykuéri umi várko ha kárro tuichaicháva pe kállere. Umi kárrope oñemoĩ kuádro oñepintahápe heta mbaʼe oiko vaʼekue pe gerrahápe ha oĩ avei persóna oaktuáva ohechauka hag̃ua upéva. Umi kárrope ojegueru avei umi mbaʼe ojagarra vaʼekue hikuái pe témplo oĩvagui Jerusalénpe.

Áño 79-pe omano Vespasiano, ha Títogui oiko emperadór hekovia. Péro dos áño haguépente omano avei Tito avave ohaʼarõʼỹre. Upe rire, oiko emperadór iñermáno héravagui Domiciano, ha haʼe ojapoka ko monuménto Títope g̃uarã.

Káda áño oĩ hetaiterei turísta ovisitáva Roma, ha haʼekuéra ohecha ramoiterei jepi ko monuménto ojejapo vaʼekue Títope g̃uarã. Oĩ opensáva hese haʼeha peteĩ árte iporãitereíva, ótro katu heʼi ojejapo hague ojegueromanduʼa hag̃ua pe império romano ipoderosoite vaʼekuépe, ha oĩ avei heʼíva haʼeha peteĩ mbaʼe ojegueromanduʼa hag̃ua oñehundi hague Jerusalén ha itémplo.

Péro umi ostudia porãva la Biblia katu opensa diferentete ko monuménto ojejapo vaʼekuére Títope g̃uarã. ¿Mbaʼérepa? Pórke ko monuménto ohechauka porã umi profesía oĩva la Bíbliape oñekumplipaiteha, ikatuha jajerovia hese ha ouha Ñandejáragui (2 Pedro 1:19-21).