Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Mehn Kadehde Ehu ong Kokohp Pwung

Mehn Kadehde Ehu ong Kokohp Pwung

NAN ROME, ITALY, MIE SANSAL LAUD EHU ME KASALEHDA DUWEN KANA ME ARAMAS TOHTO SANG SAMPAH PWON KIN MEN KOHLA KILANG. SANSAL WET KIN KAWAUWIH KAUNEN ROME WADAWAD MEN​—TITUS.

Ni sansal ong Titus, mie sansal riau me kasalehda mwekid laud ehu nan poadopoad. Ahpw aramas malaulau kin ese me sansalo oh Paipel kin dokpene​—sansal ong Titus wia mehn kadehde ehu me kokohp en Paipel uhdahn pwung.

KAHNIMW EHU ME PAKADEIKDA

Ni tepin pahr kan en mwehin Sises, kaundahn Rom lella Britain oh Gaul (me iei France) oh Isip, oh wasa pwukat kehlailla oh kepwehpwehla. Ahpw ehu wasa me kin kapwunode Rom, iei wehin Sudia me sohte meleilei.

Ehu dikseneri koasoia: “Pali laud en wasa pahn kaundahn Rom sohte duwehte Sudia, wasa me mehn Suhs oh mehn Rom kin kailokpene. Mehn Suhs kan kin uhwong soumas en liki kan me sohte kin nsenohki arail tiahk kan, oh mehn Rom kan sohte kak kanengamahiong ahn mehn Suhs kan kin keptakai.” (Encyclopedia of Ancient Rome) Mehn Suhs tohto kin kasikasik me arail mesaia pahn kasarehla mehn Rom kan me re kailongki oh kapwurehdo lingan en mwehin Israel. Ahpw nan pahr 33, Sises Krais mahsanih me kahpwal laud pahn lelohng Serusalem.

Sises mahsanih: “Rahn ekei pahn kohdo, me omw imwintihti kan pahn keleiukpene, kapiluhkpene, koaitenuhkala sang ni pali koaros. Re pahn karangkeiukediong nanpwel, iangahki noumw seri kan. Sohte ehu takai pahn luhwehdi pohn ehu.”​—Luk 19:43, 44.

E sansal me mahsen en Sises kin kapwonopwonehda sapwellime tohnpadahk kan. Rahn riau mwuri, ni ar tetehk tehnpas sarawi en Serusalem, emen irail nda: “Maing komw mahsanih mahs lapalahn takai pwukat oh wiepen tehnpas wet!” Ni mehlel, aramas kin nda me ekei takain tehnpaso reireisang meter 11 (36 ft), telahpki meter 5 (16 ft), oh ilehki meter 3 (10 ft)! Ahpw Sises mahsanih: “Kumwail kilang pwe rahn ehu pahn kohdo me mepwukat koaros me kumwail uduhdiahl sohla pahn mie, sohte takai ehu pahn luhwehdi pohn ehu, koaros pahn rengkidi.”​—Mark 13:1; Luk 21:6.

Sises pil mahsanihong irail: “Ni amwail pahn kilang karis en sounpei kei me kapilpenehr Serusalem, kumwail pahn esehki me ahnsoun eh ohla kerendohr. Eri, ni ahnsowo irail kan me mihmi nan Sudia, re en sopolahng pohn dohl kan; oh me mihmi nan kahnimwo, re en sopohsang loale; oh me mihmi nansapw, re dehpa pwurolong nan kahnimwo.” (Luk 21:20, 21) Ia duwe, mahsen en Siseso pweidahier?

KASOHRALAHN KAHNIMW EHU

Sounpar silihsek siluh douwehr, ahpw mehn Suhs akan mihmihte pahn kaundahn Rom, me re uhdahn uhwong. Ahpw nan pahr 66, ni kaunen Rom me kin kaunda Sudia, Gessius Florus, kihsang mwohni nan wasahn nekinek mwohni nan tehnpas sarawio, mehn Suhs ako sohla kak kanengamahiong irail. Sounpei en Suhs kan mwadangete kadirehla Serusalem oh kemehla pwihn en Sounpei en Rom me mihmi wasao, oh pakairkihda arail uhtohrda sang Rom.

Mpen sounpwong siluh mwuri, sounpei en Rom daulih 30,000 me Cestius Gallus kahre, kohla Serusalem pwe ren kauhdi uhwongo. Mehn Rom kan mwadangete pedolong nan kahnimwo oh tepida kauwehla kelen maslikin tehnpas sarawio. Ahpw ni soh kahrepe sansal ehu, re pwur. Soun uhwong en mehn Suhs akan perenda oh mwadangete pwakihala mwurirail. Pwehki sounpei en Rom kan oh soun uhwong en mehn Suhs akan kohkohsang kahnimwo, Kristian akan peikihong kehkehlik en Sises oh tangasang Serusalem, kohlahng ni nahna kan me mi palio Pillap Sordan.​—Madiu 24:15, 16.

Sounpar ehu mwuri, pwihnen sounpei en Rom me Vespasian oh nah pwutako Titus kaunda pwurehng mahweniong Sudia. Ahpw mwurinte mwo, kaunen Rom Nero mehla nan pahr 68, Vespasian eri pwurala Rom pwe en wiahla kaunen Rom, oh mweidohng nah pwutako Titus en uhd kaunda sounpei 60,000 samwa pwe en mahweniong Sudia.

Nan June en pahr 70, Titus ruwese nah sounpei ko ren pelehdihsang tuhke kan nanwel en Sudia, me kadoadoahk ong kokoudahn kehl en tuhke keng kan me pidakihdi Serusalem me reireiki kilometer 7 (4.5mi). Nan September, mehn Rom kan kihsang kepwehn nan kahnimwo oh tehnpas sarawio oh isikala wasa pwukat, oh re karangkehdi oh sohte luhwehkihdi takai ehu pohn ehu takai, duwehte me Sises ketin kohpadahr mwoweo. (Luk 19:43, 44) Nin duwen me ehu ripoht kasalehda, “nanpwungen aramas 250,000 oh 500,000 mehla nan Serusalem oh pil wasa teikan nan Sudia.”

KANA EN WEHI EHU

Nan pahr 71, Titus pwurala Italy oh towe kan en Rom wiahda lapalahn kasomw ehu ong ih. Koaros nan kahnimwo wia kapar en kana me keieu laud nan kahnimwo.

Pokono pwuriamweikihla kasalepen kepwe kan me sansalda pohn ahl kan en Rom. Re perenki kilang sohp kan me lohdi, lapalahn kuruma kan me wa soahng kan me kasalehda duwen mahweno, oh kepwe kan me re kihsang nan tehnpas sarawi en Serusalem.

Titus uhd wiahla kaunen Rom mwurin eh pahpa Vespasian nan pahr 79. Ahpw sounparte riau mwuri, Titus ahpw uhdahte mehla. Rie pwutak Domitian uhd kaunda oh mwadangete kauwada sansal en kana pwehn kawauwih Titus.

SANSALO RAHNPWUKAT

Sansal ong Titus nan Rome rahnpwukat

Rahnpwukat, aramas kid kei me kin kohla Rom kin kapinga Sansal ong Titus. Ekei kin wiahki sansalo nin duwen doadoahk kaselel ehu, a ekei kin wiahki nin duwen kasalepen wahu ong manaman en wehin Rom, ahpw ekei kin wiahki nin duwen mehn kataman en ohlahn Serusalem oh tehnpas sarawio.

Ahpw irail kan me kin wadek Paipel ni keneinei kin wiahki Sansal ong Titus mehkot me kesempwalsang. E wia mehn kadehde ehu me kasalehda likilik oh pwung en kokohp kan en Paipel oh kadehdehda me kokohp pwukat kohsang rehn Koht.​—2 Piter 1:19-21.