1, 2. (a) Pirang’o lapor pa Noa, Daniel, man Yob copo tielo cwinywa? (b) Ezekiel ukiewo wec ma nwang’ere i Ezekiel 14:14 i saa ma kani?

NYO ibekadhu kud i peko mi remokum, koso sente kunoke nyo jubenyayu ragedo i kumi? Nyo saa moko etie lembe ma tek iri ninwang’u anyong’a i tic pa Yehova? Kan ibenweng’iri ku kit peko ma kumeno, ng’ei nia lapor pa Noa, Daniel, man Yob copo tielo cwinyi. Gin de gibino dhanu ma leng’ ungo, man gibed ginwang’iri ku kit peko ma wabekadhu kud i igi tin eni. Saa moko kwo migi de ubino i ariti. Ento gigwoko bedoleng’ migi asu ni Yehova, pieno ekwanugi ni lapor mi yioyic man mi woro.​—Som Ezekiel 14:12-14.

² Ezekiel ukiewo wec mi giragora mir ukungu mi thiwiwec maeni i oro 612 W.R.M., nwang’u etie i Babeli. * (Som korolembe m’i there.) (Eze. 1:1; 8:1) Eno ubino oro moko nyanok i wang’ nyoth mi Yerusalem m’utimere i oro 607. Kinde ma nyothne uwok, dhanu ma nok kende mi Yerusalem ma gibino weg bedopwe man gibino wor calu Noa, Daniel, man Yob re ma gigam giboth. (Eze. 9:1-5) I kindgi  ubino bende Yeremia, Baruk, Ebed-melek man Jurekabi.

3. I thiwiwec maeni wabing’eyo lembang’o?

³ Kumeno bende, dhanu ma gibiboth kinde ma Mungu bikelo ajiki mi ng’om maeni ma rac, tie ju ma Yehova kwanugi ni weg bedopwe, ma gitie calu Noa, Daniel, man Yob. (Nyu. 7:9, 14) Dong’ wakenen nia pirang’o Yehova uting’o dhanu adek maeno ni lapor mi bedopwe m’ukwayu walubi. Wabing’eyo, (1) peko ma ng’atuman m’i kindgi unwang’ere ko, man (2) lembe ma waromo timo kara walub lapor mi yioyic man mi woro migi.

4, 5. Noa unwang’ere ku peko moko ma kani, man lembang’o ma copo wang’u ijo i kume?

⁴ Noa unwang’ere ku peko moko ma kani? I rundi pa Enok m’ubino kwaru won Noa, nwang’u dong’ dhanu gitie ku kura ma reco magwei. Gibed giyero “gin ma tek,” niwacu wec ma reco iwi Yehova. (Yud. 14, 15) I ng’eye nok nok, rop upong’ lee mandha iwi ng’om. I rundi pa Noa, ‘ng’om upong’ ku rop.’ Jumalaika ma reco gibino iwi ng’om man gimaku kum pa dhanu, e gigamu igi mon. Pieno ginyolo awiya ma kwiny man ma jurop. (Tha. 6:2-4, 11, 12) Re Noa ubino ku timo m’ukoc bor dit ku mi jumange. Biblia uyero nia, “Noa nwang’u bero i wang’ Yehova.” Tung’ ku dhanu ma gibino nikwo kugi, Noa ubed utimo lembe m’atira. Andhandha, “Noa wotho ku Mungu.”​—Tha. 6:8, 9.

⁵ Wec maeno ubeponjowa ku lembang’o iwi Noa? Mi kwong’o, kepar nia i wang’ pii ma dit m’uumo ng’om, Noa utimo ni Yehova ku bedopwe pi oro ma rukani, i ng’om ma rac. Etimo ngo pi oro 70 kunoke 80 kende, ento pi oro ma romo 600! (Tha. 7:11) Mir ario, poi nia cokiri de ubino mbe m’ebed ecidho i ie kara enwang’ kony man tielocwiny, calu ma watie ko tin eni. Ecicopere nia kadok umego ku nyimego pare de gikonye ngo. *​—Som korolembe m’i there.

6. Noa unyutho tegocwiny ma lee nenedi?

⁶ Noa unwang’u nia ukwayu ngo kende kende ebed dhanu ma ber. Kud amora, ebed ekoro pi yioyic pare iwi Yehova ni jumange. Biblia ulwong’e nia etie “jayer mi bedopwe.” (2 Pet. 2:5) Jakwenda Paulo uyero pi Noa kumae: “Nikum yioyic, epoko lembe iwi ng’om.” (Ebr. 11:7 NWT) Ma jiji mbe, dhanu gicaye man gimito gicere ku tic pare. Copere nia gibed ginyayu bende ndiri i ie nia gibitime rac. Re Noa ubed ulworo ngo dhanu. (Rie. 29:25) Ento ebino ku yioyic, pieno Yehova umio ire tegocwiny. Tin eni de, Yehova bemio kit tegocwiny ma rom eno ni jurutic pare ceke ma giweg bedopwe.

7. Noa unwang’ere ku peko ma kani kinde m’ebegiero avur?

⁷ I ng’ei ma Noa ugwoko bedopwe pare pi oro ma kadhu 500, Yehova uyero nia egier avur ma dit ma bibodho dhanu moko man lei moko, saa ma pii ma dit biumo ng’om. (Tha. 5:32; 6:14) Nigiero avur ma dit ubino lembe ma tek lee mandha ni Noa. Bende, eng’eyo ma ber nia dhanu bing’iere lee man gibiketho kwo pare i ariti. Re Noa ubino ku yioyic man eworo dwand Yehova. “Etimo kumeca.”​—Tha. 6:22.

8. Ang’o m’unyutho nia Noa ugeno nia Yehova bipong’o yeny mi juruot pare?

⁸ Noa ubino ku peko mange bende. En re m’ecikere nipong’o yeny pa dhaku pare man mir awiya pare. I wang’ pii ma dit m’uumo ng’om, dhanu ubed umuliri ku tic ma tek pi ninwang’u cam. Noa de ubed utimo kumeno. (Tha. 5:28, 29) Re eweko ngo yeny mi juruot pare udieng’ cwinye nisagu lembe mange ceke. Kadok nwang’u Noa ugiero avur pi oro ma romo 40 kunoke 50 de, re eketho genogen  pare zoo iwi Yehova, man egene asu pi oro mange 350 i ng’ei pii ma dit m’uumo ng’om. (Tha. 9:28) Eyo, Noa uweko lapor ma cuu mi yioyic man mi woro!

9, 10. (a) Wacopo lubo lapor mi yioyic man mi woro pa Noa nenedi? (b) Kan imoko kikiki i kum cik pa Mungu, icopo bedo ku genogen ma kani?

⁹ Wacopo lubo lapor mi yioyic man mi woro pa Noa nenedi? Nwang’u wabecero bang’ cik ma Yehova uketho iwi gin ma ber, wabekoyara cen ku ng’om pa Sitani, man wabeketho Yehova i kabedo ma kwong’a i kwo mwa. (Mat. 6:33; Yoh. 15:19) I andha, eno utie thelembe m’uketho ng’om udaguwa. Ku lapor, dhanu copo cido nyingwa i radio kunoke i televizio pilembe wakwero nituro cik pa Mungu iwi ribiri man iwi gamiri. (Som Malaki 3:17, 18.) Calu Noa, walworo ngo dhanu, ento walworo Yehova, niwacu, wamio ire woro ma thuth, man wamito ngo wanyai can i ie. Bende, wang’eyo nia En kende re m’ecopo mio iwa kwo ma rondo ku rondo.​—Lk. 12:4, 5.

¹⁰ Dong’ kepenjiri kumae: ‘Nyo abimedara nitimo lembe m’atira i wang’ Yehova kadok i saa ma dhanu gibecaya man gibenywara de? Nyo ageno andhandha nia Yehova bipong’o yeny mi juruot para kadok i saa ma nitungogi udoko tek de?’ Kan igeno Yehova man ibewore calu ma Noa utimo, ng’ei ma jiji mbe nia ebipong’o yeny peri bende.​—Flp. 4:6, 7.

11. Daniel ku juwagi adek ginwang’iri ku peko ma kani ma lee i Babeli? (Nen cal mir acaki.)

¹¹ Daniel unwang’ere ku peko moko ma kani? Jumaku Daniel man judok kude i adhura mi Babeli, kaka ma dhanu woro i ie mungu m’araga man giweco ku pajogi. Dhanu mi Babeli gidagu Juyahudi, gicayugi man gicayu bende Mungu migi ma Yehova. (Zab. 137:1, 3) Lembe maeno unyayu can lee dit i Daniel man bende i Juyahudi mange ma gimaru Yehova! M’umedo maeno, dhanu ma pol giketho wang’gi i kum Daniel ku juwagi adek, niwacu Hanania, Micael man Azaria, pilembe nwang’u jubetendogi pi nitimo i otker p’ubimo mi Babeli. Jung’olo igi nia gicam kit cemo p’ubimo, ma moko ubino piny ma Yehova ukwero ni dhanu pare. Ento Daniel ukeco nia “ebicidre gire ku cemo p’ubimo ngo.”​—Dan. 1:5-8, 14-17.

12. (a) Daniel ubino kit dhanu ma nenedi? (b) Yehova uneno Daniel nenedi?

¹² Daniel ubino ku peko mange ma juromo neno ngo ni peko ma lee. Ebino riek lee, uketho ubimo umio ire rwom ma segi. (Dan. 1:19, 20) Re kuhaya umondo ngo i Daniel, man ebed eparu ngo nia lembe ceke m’ebeyero utie atira. Ento ebed ejwigere man ebino mol. Ebed eyero saa ceke nia ebetimo lembe nikum Yehova. (Dan. 2:30) Kepar: Yehova ukwanu Daniel karacelo ku Noa man Yob calu lapor ma ber m’ukwayu wakwany. I saa maeca, nwang’u dong’ Noa man Yob gidaru timo ni Yehova con ku bedopwe i kwo migi zoo, ento nwang’u fodi Daniel utie aradu. Andhandha, Yehova ubino ku genogen iwi Daniel! Egene kakare, pilembe Daniel ugwoko bedopwe pare man ebedo wor ni Mungu i kwo pare zoo. Kinde ma Daniel ubino ku oro ma romo 100, malaika pa Mungu uyero ire wec ma e m’utielo cwinye: “E Daniel, in i ng’atu ma jumaru dit.”​—Dan. 10:11.

13. Ecicopere nia Yehova uketho judodo Daniel pi thelembe ma kani?

¹³ Yehova ubino karacelo ku Daniel, pieno edoko ng’atu ma kwong’a ma pire tek akeca i ker mi Babeli, i ng’eye ke i ker mi Medi ku Perse. (Dan. 1:21; 6:1, 2) Saa moko nyo Yehova uketho judode i kabedo ma malu, kara ebin ekony juthugi calu ma Yosefu utimo i Misiri, man calu ma Ester giku Mordekai de gitimo i Perse. * (Som korolembe m’i there.) (Dan. 2:48) Kepar kite ma Ezekiel ku Juyahudi mange  ma gibino i ng’eca giwinjiri ko, kinde ma gineno kite ma Yehova utio ko ku Daniel pi nikonyogi! Ma jiji mbe, lembuno utielo cwinygi lee akeca.

14, 15. (a) Kwo mwa tin eni urombo ku pa Daniel nenedi? (b) Tin junyodo gicopo nwang’u ponji ma kani niai i kum lapor mi junyodo pa Daniel?

¹⁴ Wacopo lubo lapor mi yioyic man mi woro pa Daniel nenedi? Tin wabekwo i ng’om m’upong’ ku lemsasa mi tarwang’ man dini mi ndra. Bende, Babeli ma dit, niwacu dini ceke mi ndra, ma Biblia ulwong’e bende nia “kabedo mi pajogi” udaru nyotho dhanu dupa. (Nyu. 18:2) Re wan watie calu welo i ng’om maeni. Pieno, dhanu gicopo neno nia watie tung’ magwei kugi, man gicopo cayuwa. (Mk. 13:13) Ento calu Daniel, dong’ wacor ceng’ini i vut Mungu mwa ma Yehova. Ka wabenyutho jwigiri, wabejengara iwi Yehova man wabewore, wan de piwa bibedo lith lee i ie.​—Hag. 2:7.

¹⁵ Junyodo de gicopo nwang’u ponji dupa niai i kum lapor mi junyodo pa Daniel. Kinde ma Daniel ubino nyathin i ng’om mi Yuda, dhanu ma pol ma gibino nikwo kugi gibedo ku timo ma reco mandha. Re Daniel umaru Yehova lee dit. Nyo emaru Yehova en gire kumeni? Ungo. Copere nia junyodo pare re ma gikoro ire lembe dupa iwi Yehova. (Rie. 22:6) Bende, nying’ Daniel ma thelembene tie “Japoklembe para en e Mungu,” de ubenyutho nia junyodo pare gibino dhanu m’umaru Yehova. Pieno junyodo, wubed ku cirocir kinde ma wubeponjo awiya mwu kara ging’ei Yehova. Kud wuol. (Ef. 6:4) Wurwo karacelo kud awiya mwu, man wurwo pigi. Wutim kero pi nipidho cik pa Yehova i adundegi, e ebimio iwu mugisa ma yawe mbe.​—Zab. 37:5.

16, 17. Yob unwang’ere ku peko ma kani ma tung’ tung’ i kwo pare?

¹⁶ Yob unwang’ere ku peko moko ma kani? Yob ukadhu kud i peko ma yawe mbe i kwo pare. Ku kwong’a, Yob ubino “dit m’usagu nyithindho ma yo nyangu ceke.” (Yob 1:3) Elony akeca man pire de yik, jubed juwore de lee. (Yob 29:7-16) Re kadok kumeno de, Yob ubed uparu ngo nia pire tek lee nisagu jumange, kunoke nia embe ku yeny pa Mungu i kwo pare. Wayero kumeno pilembe Yehova ulwong’e nia “jatic para” man eyero nia Yob utie “ng’atu ma ndhu cu man atira, ng’atu ma lworo Mungu, man ma lokre cen ni dubo.”​—Yob 1:8.

¹⁷ Re rek kumeni ci, kwo pa Yob ugam ulokere. Piny pare zoo unyothere, ava kwo uai i kume man emito etho cen. Tin eni, wang’eyo nia Sitani re m’unyayu peko i kum Yob. Eyero nia Yob ubetimo ni Yehova, pilembe Mungu  umio ire piny dupa. (Som Yob 1:9, 10.) Yehova unwang’u nia adote maeno ma rac tie lembe ma lee. Dong’ Yehova utimo ang’o pi ninyutho nia Sitani utie jandra ma rac? Emio kaka ma Yob unyutho ko gwoko bedoleng’ pare ire, man m’enyutho ko nia ebetimo ni Mungu nikum mer.

18. (a) Lembang’o ma copo wang’u ijo i kum gwoko bedoleng’ pa Yob? (b) Ayi ma Yehova uneno ko Yob ubeponjowa ku lembang’o iwi Yehova?

¹⁸ Sitani usendo Yob kendo kendo ku masendi ma kwiny, man eketho Yob upar nia masendine giai i bang’ Mungu. (Yob 1:13-21) I ng’eye, dhanu adek ma gikethiri nia gitie jurimb Yob giyero wec ma kec ire. Giwacu nia etie jadubo man nia eca Mungu ubemio ire matira. (Yob 2:11; 22:1, 5-10) I lembe maeno ceke, Yob udubo ngo ni Yehova. Re andha saa moko ebed eweco swa. (Yob 6:1-3) Ento Yehova unyang’ nia Yob utimo kumeno pilembe masendi re m’usage man cwinye de utur. Yehova uneno nia Yob uweke ngo, kadok nwang’u Sitani unyayu ragedo i kume man ucido nyinge wang’ dupa de. I ng’ei masendi ma pek ma Yob ukadhu kud i igi, Yehova ugam udwoko piny pare wang’ ario man ekwo oro mange 140. (Yak. 5:11) I kind oro maeno, Yob umedere nitimo ni Mungu kud adundene ceke. Pirang’o wabeyero kumeno? Pilembe Ezekiel 14:14, ma tie verse mir ukungu mi thiwiwec maeni ugorere oro ma dupa i ng’ei tho pa Yob.

19, 20. (a) Wacopo lubo lapor mi yioyic man mi woro pa Yob nenedi? (b) Calu Yehova, wacopo nyutho kisa nenedi ni jumange?

¹⁹ Wacopo lubo lapor mi yioyic man mi woro pa Yob nenedi? Kadok wabenwang’ara i wang’ peko ma rukani de, wacikara niketho Yehova re m’ubed ni Ng’atu ma pire tek i kwo mwa saa ceke. Wabemito wajengara zoo i wie man wawore kud adundewa ceke. Thelembe dupa nuti ma cwaluwa nitimo kumeno kadok nisagu Yob. Kepar iwi lembe ma wang’eyo tin eni. Wang’eyo lembe dupa iwi Sitani, man iwi awic pare ma tung’ tung’. (2 Kor. 2:11) Nikadhu kud i Biblia, asagane i buku pa Yob, wang’eyo ma ber dit nia pirang’o Mungu uweko masendi ubemedere. Bende, nikadhu kud i lembila pa Daniel, wang’eyo nia Ker pa Mungu utie bimobim mandha, man Rwothne ke tie Yesu Kristu. (Dan. 7:13, 14) Wang’eyo bende nia ceng’ini eni, Kerne bibimo wi ng’om zoo, man ebikabu masendi ceke.

²⁰ Peko m’unwang’u Yob ubeponjowa bende ninyutho kisa ni umego mwa ma gibesendiri. Calu Yob, gicopo weco swa. (Ekl. 7:7) Re wacikara ngo niparu lembe rac i wigi, kunoke niloko nia gitimo dubo moko. Ento wacikara nikethara kakagi. Ka wabetimo kumeno, wabibedo calu Wegwa, Yehova ma jamer man jakisa.​—Zab. 103:8.

21. Wec mi 1 Petro 5:10 ubepoyo wiwa nenedi i kum peko ma Noa, Daniel, man Yob gikadhu kud i igi?

²¹ Noa, Daniel, man Yob gikwo i oro ma tung’ tung’, man ginwang’iri de ku kit peko ma tung’ tung’. Re gin ceke giciro. Lembe ma gikadhu kud i ie ubepoyo wiwa i kum wec ma e ma jakwenda Petro ukiewo: “Man Mungu mi bero ceke . . . ka wudaru sendru nyanok . . . bidwokowu cu ma ndhu, ebiketho wunyang’ de, ebiketho wudoko tek.”​—1 Pet. 5:10.

22. Wabiponjo lembang’o i thiwiwec m’ulubo?

²² Wec ma nwang’ere i 1 Petro 5:10 copo tielo cwiny dhanu pa Mungu tin eni bende. Yehova ubenyutho iwa nia andhandha ebiketho jurutic pare gicung ma tek man gibed ku kero. Wan ceke wabemito Yehova umii iwa tego kara wamedara nicungo ma tek man wagwok bedopwe mwa ire. Pieno re ma wabemito walub lapor mi yioyic man mi woro pa Noa, Daniel, man Yob. I thiwiwec m’ulubo wabiponjo nia juang’wen maeni gitundo nigwoko bedopwe migi ni Yehova pilembe ging’eye cuu mandha. Eyo, gitundo ‘ning’eyo gin ceke’ ma Mungu ubemito gitim. (Rie. 28:5) Wan bende wacopo timo calu gin.