Ir al contenido

Ir al índice

Ná kandíxayó Ndióxi̱ táki̱ʼva i̱xaa ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job

Ná kandíxayó Ndióxi̱ táki̱ʼva i̱xaa ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job

“Ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job, xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ʼa va̱ása kuvina” (EZEQ. 14:14).

YAA: 89, 119

1, 2. a) ¿Nda̱chun va̱ʼaní chindeéña miíyó ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job? b) ¿Ama kúú ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Ezequiel texto ña̱ va̱xi chí nu̱ú kíxaʼá artículo yóʼo?

¿Á YÁʼÚN nu̱ú tu̱ndóʼo vitin, á kúúmiíún kue̱ʼe̱, á kúma̱ní xu̱ʼún nu̱ún á inkaka tu̱ndóʼo yáʼún nu̱ú? ¿Á íxayo̱ʼvi̱ña xíʼún ña̱ si̱í koo iniún kachíñún nu̱ú Ndióxi̱? Tá saá ndóʼún, ña̱ ke̱ʼé ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job kivi chindeé táʼanña xíʼún. Nda̱a̱ táki̱ʼva ndóʼoyó vitin saátu ndo̱ʼo na̱yóʼo. Sava na̱yóʼo si̱lóʼo kuvina. Soo ni saáví, ni̱xi̱yo nda̱kúní-inina xíʼin Jehová. Ña̱kán káʼa̱nra xa̱ʼana ña̱ ná kundiku̱nyó yichi̱na ña̱ va̱ʼaní kandíxayóra xíʼin ña̱ kuniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nra (kaʼvi Ezequiel 14:12-14). *

2 Ta̱ Ezequiel kúú ta̱ ka̱ʼyí texto ña̱ va̱xi chí nu̱ú kíxaʼá artículo yóʼo, ka̱ʼyíraña chí ñuu Babilonia tá ku̱i̱ya̱ 612 tiempo xi̱naʼá, * tá kúma̱níka u̱ʼu̱n ku̱i̱ya̱ ndiʼi-xa̱ʼa ñuu Jerusalén, chi ña̱yóʼo ndi̱ʼi-xa̱ʼaña tá ku̱i̱ya̱ 607 (Ezeq. 1:1; 8:1). Loʼoní kúú na̱ yiví na̱ xi̱keʼé táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job, ta na̱yóʼo kúú na̱ nda̱kiʼin marca ña̱ va̱ʼa ka̱kuna (Ezeq. 9:1-5). Na̱ nda̱kiʼin marca yóʼo kúú ta̱ Jeremías, ta̱ Baruc, ta̱ Ébed-mélec xíʼin na̱ recabita.

3. ¿Ndáaña sakuaʼayó nu̱ú artículo yóʼo?

3 Tá ná ndiʼi-xa̱ʼa ñuyǐví ndi̱va̱ʼa yóʼo, iinlá na̱ ka̱ku kúú na̱ ka̱ʼa̱n Jehová xa̱ʼa ña̱ kéʼéna ña̱ va̱ʼa nu̱úra táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job (Rev. 7:9, 14). Vitin ná sakuaʼayó nda̱chun kúú ña̱ xi̱niñúʼu Ndióxi̱ na̱yóʼo ña̱ kundiku̱nyó yichi̱na xíʼin ña̱ nda̱kú ke̱ʼéna. Tá ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa iin iin na̱yóʼo, ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa ndáa tu̱ndóʼo kúú ña̱ ni̱ya̱ʼana nu̱ú. Tándi̱ʼi sakuaʼayó ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱na.

TA̱ NOÉ YÁʼA I̱I̱N CIENTO KU̱I̱YA̱ KA̱NDÍXARA NDIÓXI̱ TA XI̱NISO̱ʼORA ÑA̱ NI̱KA̱ʼA̱NRA XÍʼINRA

4, 5. a) ¿Ndáa tu̱ndóʼo ni̱ya̱ʼa ta̱ Noé nu̱ú? b) ¿Nda̱chun ndákanda̱-iniyó xa̱ʼa ña̱ nda̱kúní ni̱xi̱yo inira?

4 Tu̱ndóʼo ña̱ ni̱ya̱ʼara nu̱ú. Tá tiempo ta̱ Enoc ta̱ xi̱í xíkua ta̱ Noé, na̱ yiví va̱ása níxindasakáʼnukana Ndióxi̱. Nda̱a̱ xi̱ka̱ʼa̱n ndi̱va̱ʼana xa̱ʼa Jehová (Jud. 14, 15). Yáʼa tiempo ku̱a̱ʼa̱nña ndeéka kini xi̱keʼéna. Tá tiempo ta̱ Noé iníí nu̱ú ñuʼú nda̱kutu ña̱ kini. Na̱ ángel ndi̱va̱ʼa-ini nda̱saana miína na̱ yiví, ta ti̱ndaʼa̱na xíʼin ná ñaʼá ta ka̱ku se̱ʼena ta ndeéní ndi̱va̱ʼa ni̱xi̱yo ini na̱yóʼo (Gén. 6:2-4, 11, 12). Soo ta̱ Noé síínní ni̱xi̱yo ta̱yóʼo. Ña̱ Biblia káʼa̱nña xa̱ʼara ʻña̱ va̱ʼaní ña̱ ke̱ʼéra nu̱ú Jehová, kǒo ña̱ kini níxikeʼéra táki̱ʼva xi̱keʼé na̱ xi̱ndoo tiemporaʼ nina ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ ke̱ʼéra (Gén. 6:8, 9).

5 Ná sakuaʼayó ndáaña kúni̱ kachi tu̱ʼun yóʼo xa̱ʼa ta̱ Noé. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa ndiʼi tiempo ña̱ ka̱chíñu ta̱ Noé nu̱ú Jehová ti̱xin ñuyǐví ña̱ ndi̱va̱ʼa tá kúma̱níka koon sa̱vi̱ kini. Su̱ví u̱ni̱ xiko u̱xu̱ á ku̱mí xiko ku̱i̱ya̱ níkachíñura nu̱ú Jehová chi ki̱ʼva i̱ñu̱ ciento ku̱i̱ya̱ ka̱chíñura nu̱úra (Gén. 7:11). Tiempo vitin miíyó íyo na̱ congregación chíndeé táʼan xíʼinyó, soo ta̱ Noé kǒo na̱ níchindeé táʼan xíʼinra. Ni na̱ inka na̱ táʼanra va̱ása níchindeéñaʼá. *

6. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Noé tasaá ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ ndakúní-inira?

6 Ta̱ Noé iin ta̱a ta̱ va̱ʼa ini xi̱kuura ta saátu na̱túʼunra xa̱ʼa Jehová xíʼin inka na̱ yiví. Xa̱ʼa ña̱yóʼo káʼa̱n Biblia xa̱ʼara ña̱ kúúra iin ta̱a ta̱ na̱túʼun xa̱ʼa Ndióxi̱ (2 Ped. 2:5). Ta̱ apóstol Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra: ʻXa̱ʼa ña̱ ka̱ndíxara Ndióxi̱, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa ña̱ ke̱ʼénaʼ (Heb. 11:7). Ku̱ndeé-inira xíʼin ña̱ ku̱si̱kindaanara ña̱ kǒo níxiinna kuninara á nda̱a̱ xi̱kuni̱na kaninara. Soo kǒo níyi̱ʼvíra nu̱ú na̱ yiví (Prov. 29:25). Ndakúní ni̱xi̱yora chi mií Jehová chi̱ndeé táʼan xíʼinra.

7. Tá íxava̱ʼa ta̱ Noé iin arca, ¿ndáa tu̱ndóʼo ni̱ya̱ʼara nu̱ú?

7 Ta̱ Noé tá xa̱a̱ yáʼaka u̱ʼu̱n ciento ku̱i̱ya̱ ku̱a̱ʼa̱n ña̱ ndásakáʼnura Jehová, tasaá ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra ña̱ keʼéra iin arca ña̱ va̱ʼa ka̱ku na̱ yiví xíʼin tí kití (Gén. 5:32; 6:14). Sana nda̱kanixi̱ní ta̱ Noé ña̱ yo̱ʼvi̱ní ña̱ keʼéra iin arca tú káʼnuní. Ta saátu ku̱a̱kundaanara ta kǒo kutóona ña̱ keʼéra. Soo nda̱kúní ni̱xi̱yo inira xíʼin Ndióxi̱ ta ka̱ndíxara ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. “Ta míí ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Ndióxi̱ xíʼinra ña̱kán ke̱ʼéra” (Gén. 6:22).

8. ¿Nda̱saa ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Noé ña̱ xi̱nkandíxaníra Ndióxi̱ ña̱ taxira ña̱ xíniñúʼura?

8 Ta̱ Noé sana i̱xayo̱ʼvi̱ña xíʼinra ña̱ taxira kuxu ñá síʼíra xíʼin na̱ se̱ʼera. Tá kúma̱níka koon sa̱vi̱ kini, ndeéní xi̱kachíñu ndiʼi na̱ yiví ña̱ va̱ʼa kana loʼo ña̱ kuxuna. Ta saátu ta̱ Noé ndeéní xi̱kachíñura (Gén. 5:28, 29). Soo mií ña̱ xi̱ndi̱ʼi̱ va̱ʼaka inira xa̱ʼa kúú ña̱ ndasakáʼnura Ndióxi̱. Ti̱xin ña̱ u̱vi̱ xiko á u̱vi̱ xiko u̱xu̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ na̱kuva̱ʼa tú arca ndeéní ni̱ndi̱ʼi̱-inira xa̱ʼa chiñu Ndióxi̱. Ta saátu tá xa̱a̱ ndi̱ʼi ko̱on sa̱vi̱ kini, ti̱xin ña̱ u̱ni̱ ciento u̱vi̱ xiko u̱xu̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ xi̱takura ke̱ʼé tá ke̱ʼévara chiñu Ndióxi̱ (Gén. 9:28). Va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoora nu̱úyó ña̱ kandíxayó Ndióxi̱ ta keʼéyó ña̱ káʼa̱nra.

9, 10. a) ¿Ndáaña keʼéyó ña̱ kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Noé? b) ¿Ndáa ki̱ʼva chindeé Jehová miíyó tá ná keʼéyó ña̱ káʼa̱nra?

9 ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Noé ña̱ kandíxayó Ndióxi̱ ta keʼéyó ña̱ káʼa̱nra? Ña̱ kǒo keʼéyó ña̱ íyo ñuyǐví yóʼo, ta nina chiñu Ndióxi̱ kundi̱ʼi̱-iniyó xa̱ʼa (Mat. 6:33; Juan 15:19). Xa̱ʼa ña̱yóʼo na̱ ñuyǐví yóʼo sáa̱-inina xínina miíyó. Tá kúú ña̱ kándíxayó ña̱ káʼa̱n ley Ndióxi̱ ta kǒo kéʼéyó ña̱ kini xíʼin inkana ta kǒo sándáʼviyó ñá síʼíyó á yiíyó. Ta savana nda̱a̱ nu̱ú tele á nu̱ú radio káʼa̱n ndi̱va̱ʼana xa̱ʼayó xa̱ʼa ña̱ kéʼéyó (ka̱ʼvi Malaquías 3:17, 18). * Soo nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Noé, saátu miíyó va̱ása yíʼviyó xíniyó na̱ yiví. Ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ kándíxayó. Saáchi kúnda̱a̱-iniyó iinlá ta̱yóʼo kúú ta̱ taxi ña̱ kutakuyó (Luc. 12:4, 5).

10 Ta iin iin miíyó xíniñúʼu nda̱ka̱tu̱ʼunyó miíyó: “¿Á keʼékai̱ ña̱ káʼa̱n Ndióxi̱ tá ná kusi̱kindaana yi̱ʼi̱ á ka̱ʼa̱n ndi̱va̱ʼana xa̱ʼíi̱? ¿Á kándíxai̱ ña̱ taxi Jehová ña̱ xíniñúʼi̱?”. Tá ná kundiku̱ún yichi̱ ta̱ Noé ña̱ kandíxaún Ndióxi̱ ta keʼún ña̱ káʼa̱nra, miíra kundaa yóʼó (Filip. 4:6, 7).

TA̱ DANIEL KA̱NDÍXANÍRA NDIÓXI̱ TA KE̱ʼÉRA ÑA̱ KÁʼA̱NRA NI NI̱XI̱YORA IIN ÑUYǏVÍ KINI

11. ¿Ndáa tu̱ndóʼo ni̱ya̱ʼa ta̱ Daniel xíʼin na̱ migora ñuu Babilonia? (Koto na̱ʼná ña̱ va̱xi chí xa̱ʼa).

11 Tu̱ndóʼo ña̱ ni̱ya̱ʼara nu̱ú. Ta̱ Daniel ni̱xi̱yora ñuu Babilonia, na̱ ñuu yóʼo ku̱a̱ʼání ndióxi̱ vatá xi̱ndasakáʼnuna ta xi̱keʼéna ña̱ tási. Na̱ ñuu Babilonia xi̱kusi̱kindaana Jehová xíʼin na̱ judío ta kǒo níxikuni̱nana (Sal. 137:1, 3). Ni̱xo̱ʼvi̱níva na̱ judío na̱ nda̱kú ni̱xi̱yo ini, táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Daniel. Saátu, ku̱a̱ʼání na̱ yiví xi̱xito va̱ʼana ndáa ña̱ xi̱keʼé ta̱yóʼo xíʼin ta̱ Hananías ta̱ Misael xíʼin ta̱ Azarías, saáchi na̱ ñuu Babilonia xi̱ndaanana ña̱ va̱ʼa kachíñuna nu̱ú ta̱ rey. Nda̱a̱ xi̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna ndáa ña̱ kuxuna. Soo ta̱ Daniel kǒo níxiinra kuxura ña̱ va̱ʼa ña̱ xi̱xixi ta̱ rey (Dan. 1:5-8, 14-17).

12. a) ¿Ndáaña va̱ʼa xi̱kuumií ta̱ Daniel? b) ¿Ndáaña xi̱ndakanixi̱ní Jehová xa̱ʼa ta̱ Daniel?

12 Ta̱ Daniel ni̱ya̱ʼara nu̱ú inka tu̱ndóʼo. Xa̱ʼa ña̱ ndíchiníra, nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼáka chiñu (Dan. 1:19, 20). Xa̱ʼa ña̱yóʼo kivi xa̱a̱ra ni̱nu kunira. Soo va̱ása níkeʼéra ña̱yóʼo. Vitá ni̱xi̱yo inira ta̱ ndiʼi tiempo xi̱taxira tixaʼvi ndaʼa̱ Jehová xa̱ʼa ña̱ xi̱keʼéra (Dan. 2:30). Loʼovara tá ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xa̱ʼara ña̱ kúúra iin ta̱ kéʼé ña̱ nda̱kú táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Noé xíʼin ta̱ Job. Ka̱ndíxaníva Jehová ta̱ Daniel. Saáchi ndiʼi tiempo ña̱ xi̱takura xi̱niso̱ʼora ta ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ kándíxara Jehová. Sana kúúmiíra ki̱ʼva 100 ku̱i̱ya̱ tá ni̱ka̱ʼa̱n iin ángel xíʼinra ña̱ ndáyáʼviníra nu̱ú Ndióxi̱ (Dan. 10:11).

13. ¿Nda̱chun va̱ʼa chi̱ndeé ta̱ Daniel inka na̱ judío?

13 Xa̱ʼa ña̱ chi̱ndeé Ndióxi̱ ta̱ Daniel, ta̱xina iin chiñu káʼnu ndaʼa̱ra ñuu Babilonia xíʼin ñuu Medopersia (Dan. 1:21; 6:1, 2). Sana ta̱xi Jehová ña̱ ndakiʼinra chiñu yóʼo ña̱ va̱ʼa chindeéra na̱ ñuura táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ José chí ñuu Egipto, saátu ke̱ʼé ñá Ester xíʼin ta̱ Mardoqueo chí ñuu Persia (Dan. 2:48). * Ná ndakanixi̱níyó, tá chi̱ndeé Jehová ta̱ Ezequiel xíʼin na̱ judío sana ku̱si̱íní-inina.

Nu̱ú Jehová ndáyáʼviníyó tá nda̱kú íyo iniyó. (Koto párrafo 14 xíʼin 15).

14, 15. a) ¿Nda̱chun inkáchi íyo tiempo ña̱ ndóoyó xíʼin tiempo ña̱ ni̱xi̱yo ta̱ Daniel? b) ¿Ndáaña kivi sakuaʼa na̱ íyo se̱ʼe xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼé na̱ yivá ta̱ Daniel?

14 ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Daniel ña̱ kandíxayó Ndióxi̱ ta keʼéyó ña̱ káʼa̱nra? Tiempo vitin íyoyó iin ñuyǐví nu̱ú kéʼéna nina ña̱ va̱ása va̱ʼa, ni va̱ása ndásakáʼnuna Ndióxi̱. Ñuyǐví yóʼo ndíka̱a̱ña ndaʼa̱ Babilonia ña̱ káʼnu, ña̱yóʼo kúú ndiʼi veʼe-ñu̱ʼu vatá (Rev. 18:2). Soo miíyó kǒo íyoyó táki̱ʼva íyo na̱yóʼo. Xa̱ʼa ña̱yóʼo síínva íyo ña̱ kéʼéyó ta xa̱ʼa ña̱yóʼo kúsi̱kindaa na̱ yiví miíyó (Mar. 13:13). Ña̱kán táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Daniel, ná kuyatinyó nu̱ú Jehová. Tá kándíxayóra, tá vitá íyo iniyó, tá xíniso̱ʼoyó ña̱ káʼa̱nra saá kundayáʼviníyó nu̱úra (Ageo 2:7).

15 Tiempo vitin na̱ íyo se̱ʼe ku̱a̱ʼání ña̱ kivi sakuaʼana xa̱ʼa ta̱ Daniel. ¿Nda̱chun? Saáchi ta̱ Daniel tá loʼovíra xi̱kuʼvi̱ní-inira xi̱xinira Jehová ni ku̱a̱ʼání ña̱ kini ni̱xi̱yo ñuu Judá nu̱ú ni̱xi̱yora. Va̱ʼaní ña̱ ke̱ʼé ta̱ Daniel chi va̱ʼaní ña̱ sa̱náʼa̱ na̱ yivárara (Prov. 22:6). Mií ki̱vi̱ ta̱ Daniel kúni̱ kachiña “ta̱ tíin ku̱a̱chi xíʼi̱n kúú Ndióxi̱”, xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó xi̱kuʼvi̱-ini na̱ yivára xi̱xinina Jehová. * Xa̱ʼa ña̱yóʼo ndóʼó na̱ íyo se̱ʼe xíniñúʼu vitá koo inindó tá sánáʼa̱ndó se̱ʼendó xa̱ʼa Jehová. Kǒo sandákoondó keʼéndó ña̱yóʼo (Efes. 6:4). Keʼéndó oración xa̱ʼana ta keʼéndó oración xíʼinna. Tá chíka̱a̱ndó ndée ña̱ sánáʼa̱ va̱ʼandóna xa̱ʼa Biblia, Jehová taxira ku̱a̱ʼání bendición ndaʼa̱ndó (Sal. 37:5).

TA̱ JOB NDIʼI TIEMPO KA̱NDÍXANÍRA NDIÓXI̱ TA KE̱ʼÉRA ÑA̱ KÁʼA̱NRA

16, 17. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱taku ta̱ Job tá xa̱ʼa, ta ndáa tu̱ndóʼo ki̱xi nu̱úra?

16 Tu̱ndóʼo ña̱ ni̱ya̱ʼara nu̱ú. Ta̱ Job ku̱a̱ʼání ña̱ ndo̱ʼora. Tá kúma̱níka kixi tu̱ndóʼo nu̱úra iin ta̱a káʼnu xi̱kuura nu̱úna chí ñuu nu̱ú ni̱xi̱yora (Job 1:3). Ta̱ ku̱i̱ká ni̱xi̱yora ta ndiʼina xi̱ka̱ʼa̱n va̱ʼa xa̱ʼara (Job 29:7-16). Soo ni saáví va̱ása níxikuta̱a-inira nu̱ú inkana, ni kǒo níndakanixi̱níra ña̱ kǒo xíniñúʼura Ndióxi̱. Mií Jehová ni̱ka̱ʼa̱n xa̱ʼa ta̱yóʼo, “ta̱ ndásakáʼnu yi̱ʼi̱” ta ni̱ka̱ʼa̱ntura xa̱ʼara ña̱ xi̱kuura “iin ta̱a ta̱ kǒo ku̱a̱chi, ta̱ kéʼé ña̱ nda̱kú, ta̱ ndásakáʼnu yi̱ʼi̱, ta̱ kǒo ña̱ kini kéʼé” (Job 1:8).

17 Soo iin kama ki̱xi tu̱ndóʼo nu̱úra. Ndi̱ʼi-xa̱ʼa ndiʼi ña̱ xi̱kuumiíra, ni̱kusuchíkaví-inira nda̱a̱ xi̱kuni̱ra kuvira. Kúnda̱a̱-iniyó ta̱ xi̱kuumií ku̱a̱chi xa̱ʼa ña̱ ndo̱ʼoníra kúú ta̱ Ndi̱va̱ʼa, chi ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa ta̱ Job ña̱ su̱ví xíʼin ndinuʼu-inira ndásakáʼnura Jehová chi xa̱ʼa ña̱ʼa ña̱ táxira ndaʼa̱vara kúúña (kaʼvi Job 1:9, 10). * Jehová va̱ása nísandákoo miíra ña̱ vatá ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Ndi̱va̱ʼa. Chi ta̱xira ña̱ ná na̱ʼa̱ ta̱ Job ña̱ xíʼin ndinuʼu-inira ndásakáʼnurara.

18. a) ¿Ndáaña ndákanixi̱níún xa̱ʼa ta̱ Job ña̱ va̱ʼaní ni̱xi̱yo nda̱kú-inira? b) ¿Ndáaña sákuaʼún xa̱ʼa Jehová ña̱ va̱ʼaní ni̱xi̱yo inira xíʼin ta̱ Job?

18 Ta̱ Ndi̱va̱ʼa nda̱kani va̱ʼa xi̱níra ndáa tu̱ndóʼo kúú ña̱ taxira ndaʼa̱ ta̱ Job ña̱ va̱ʼa ná ndakanixi̱níra Ndióxi̱ kúú ta̱ chíndaʼáña nu̱úra (Job 1:13-21). Ki̱xi u̱ni̱ na̱ káʼa̱n ña̱ kúúna migora ña̱ va̱ʼa sandi̱kona-inira. Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra sa̱tíxo̱ʼvi̱ñara, chi ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa ku̱a̱chi miívara ta̱xi Ndióxi̱ tu̱ndóʼo ndaʼa̱ra (Job 2:11; 22:1, 5-10). Soo ta̱ Job ni̱xi̱yo nda̱kú-inira xíʼin Ndióxi̱. Ndixa kúúña sava yichi̱ kǒo níndakanixi̱níra xíʼin tu̱ʼun ña̱ xi̱ka̱ʼa̱nra. Soo Jehová xi̱kunda̱a̱-inira xa̱ʼa ña̱ ndeéní xóʼvi̱ra ña̱kán xi̱keʼéra saá (Job 6:1-3). Ni ndeéní tu̱ndóʼo chi̱ka̱a̱ ta̱ Ndi̱va̱ʼa ki̱xi nu̱úra ta ku̱suchíkaví-inira xíʼinña, soo kǒo nísandákoora Jehová. Tándi̱ʼi xi̱tondosó ta̱ Ndi̱va̱ʼara, Jehová ku̱a̱ʼáka ña̱ʼa ta̱xira ndaʼa̱ ta̱ Job nu̱úkaña xi̱kuumiíra tá xa̱ʼa, ta ta̱xikara ña̱ kutakura 140 ku̱i̱ya̱ (Sant. 5:11). Ndiʼi tiempo kán xíʼin ndinuʼu-ini ta̱ Job nda̱sakáʼnura Jehová. ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa ña̱yóʼo? Saáchi xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ni̱ya̱ʼa ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Job, saákaví ka̱ʼyí ta̱ Ezequiel texto ña̱ va̱xi chí nu̱ú kíxaʼá artículo yóʼo.

19, 20. a) ¿Ndáaña keʼéyó tasaá na̱ʼa̱yó ña̱ kándíxayó Ndióxi̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Job? b) ¿Ndáaña va̱ʼa keʼéyó tasaá kundáʼvi-iniyó kuniyó na̱ yiví táki̱ʼva kéʼé Ndióxi̱?

19 ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Job ña̱ kandíxayó Ndióxi̱ ta keʼéyó ña̱ káʼa̱nra? Nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo ná ya̱ʼayó nu̱ú, ná chika̱a̱níyó ndée ña̱ xíʼin ndinuʼu-iniyó kandíxayó Ndióxi̱ ta kuniso̱ʼoyó ndiʼi ña̱ káʼa̱nra xíʼinyó. Miíyó nda̱a̱ va̱ʼaka kandíxayó Ndióxi̱ nu̱ú ta̱ Job, saáchi xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ña̱ʼa xíni̱yó xa̱ʼa ta̱ Ndi̱va̱ʼa ta ndáa prueba chíka̱a̱ra nu̱ú na̱ yiví (2 Cor. 2:11). Tixaʼvi ña̱ na̱kuva̱ʼa libro Job, kúnda̱a̱-iniyó ndáa xa̱ʼa kúú ña̱ táxi Ndióxi̱ íyoní tu̱ndóʼo. Ta ña̱ profecía ña̱ va̱xi nu̱ú libro Daniel chíndeéña miíyó ña̱ va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó Reino Ndióxi̱ kúú iin gobierno ña̱ kaʼndachíñu iníísaá ñuyǐví, ta ta̱ Jesús kúú ta̱ kuu rey (Dan. 7:13, 14). Ta kúnda̱a̱-iniyó Reino Ndióxi̱ xa̱a̱ ku̱nu̱mí kixa̱a̱ña sandiʼi-xa̱ʼaña ndiʼi tu̱ndóʼo.

20 Ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Job náʼa̱ña nu̱úyó ña̱ xíniñúʼu kundáʼvi-iniyó kuniyó na̱ hermanoyó na̱ xóʼvi̱. Sana savana kǒo ndákanixi̱nína xíʼin tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nna táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Job (Ecl. 7:7). Soo nu̱úka ña̱ ka̱ʼa̱nyó ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼana, ná kundaa-iniyó xa̱ʼa ña̱ ndóʼona. Tá kúʼvi̱-iniyó xíniyóna ta íyoyó ña̱ káʼnu-ini xa̱ʼana saá na̱ʼa̱yó ña̱ íyoyó táki̱ʼva íyo Jehová (Sal. 103:8).

JEHOVÁ TAXI NDÉE NDAʼA̱YÓ

21. ¿Nda̱chun iin kítáʼan ña̱ káʼa̱n 1 Pedro 5:10 xíʼin ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job?

21 Ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job xa̱a̱ síínva tiempo ni̱xi̱yona ta síínva tu̱ndóʼo ni̱ya̱ʼana nu̱ú. Xíʼin ña̱ ndo̱ʼo na̱yóʼo ndákaʼányó ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ apóstol Pedro: “Tá ná ya̱ʼandó nu̱ú tu̱ndóʼo, Ndióxi̱ ta̱ kúʼvi̱ní-ini xíni ndóʼó, tándi̱ʼi sa̱náʼa̱ra ndóʼó; miíra taxi ña̱ ndakú kǒo inindó, miíra taxi ndée ndaʼa̱ndó” (1 Ped. 5:10).

22. ¿Ndáaña sakuaʼayó nu̱ú inka artículo?

22 Ña̱ káʼa̱n 1 Pedro 5:10 chíndeétuña miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ tiempo vitin. Jehová káʼa̱nra ña̱ chindeé táʼanra xíʼinyó ña̱ va̱ʼa nda̱kú koo iniyó xíʼinra ta ndakú kooyó. Ndiʼiyó kúni̱yó ná taxi Jehová ndée ndaʼa̱yó tasaá ndakú koo iniyó xíʼinra. Xa̱ʼa ña̱yóʼo xíniñúʼu kundiku̱nyó yichi̱ ña̱ sa̱ndákoo ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job ña̱ va̱ʼa ndakú koo iniyó xíʼin Jehová. Táki̱ʼva sakuaʼayó nu̱ú inka artículo, na̱yóʼo nda̱kú ni̱xi̱yo inina xíʼin Jehová chi xi̱xini̱ va̱ʼanara. Xi̱kunda̱a̱-inina ndáaña kúni̱ra keʼéna (Prov. 28:5). Saátu xíniñúʼu keʼé miíyó.

^ párr. 1 Ezequiel 14:12-14: Ta tu̱ʼun Jehová ki̱xiña nu̱úi̱ ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “Se̱ʼe ta̱a, tá iin ñuu ni̱ki̱ʼvina ku̱a̱chi nu̱úi̱ ta ke̱ʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa, ta yi̱ʼi̱ taxii̱ castigo ndaʼa̱na ta va̱ása taxika̱i̱ ña̱ʼa kuxuna, ta chindaʼíi̱ so̱ko ku̱ʼu̱n nu̱úna ta sandiʼi-xa̱ʼíi̱ na̱ ta̱a xíʼin kití sa̱na̱na”. “‘Tá u̱ni̱ saá na̱ ta̱a yóʼo ná koona ñuu yóʼo: Ta̱ Noé, ta̱ Daniel xíʼin ta̱ Job, xa̱ʼa ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ʼa va̱ása kuvinaʼ, káchi Jehová.”

^ párr. 2 Ta̱ Ezequiel ku̱a̱ʼa̱nra xíʼinna chí ñuu Babilonia tá ku̱i̱ya̱ 617 tiempo xi̱naʼá. Ta̱yóʼo kúú ta̱ ka̱ʼyí tu̱ʼun ña̱ va̱xi nu̱ú Ezequiel 8:1–19:14 tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n i̱ñu̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ íyona chí Babilonia tá ku̱i̱ya̱ 612.

^ párr. 5 Ta̱ Lamec, yivá ta̱ Noé, xi̱ndasakáʼnura Ndióxi̱, soo ni̱xi̱ʼi̱ra tá kúma̱níka u̱ʼu̱n ku̱i̱ya̱ ña̱ koon sa̱vi̱ kini. Tá tákuka siʼí ta̱ Noé xíʼin na̱ ñanira tá ko̱on sa̱vi̱ kini, ni̱xi̱ʼi̱vana.

^ párr. 9 Malaquías 3:17, 18: “Ta xa̱a̱ndó koondó na̱ ñu̱i̱, káchi Jehová. Ta kundáʼvi-inii̱ kuni ndóʼó, táki̱ʼva íxaa iin ta̱a ña̱ kúndáʼvi-inira xínira se̱ʼera ta̱ káchíñu nu̱úra. Ta miíndó xa̱a̱ndó ndakunindó ndáa na̱ kúú na̱ va̱ʼa ta ndáana kúú na̱ va̱ása va̱ʼa, ndáa na̱ kúú na̱ káchíñu nu̱ú Ndióxi̱ ta ndáa na̱ kúú na̱ va̱ása káchíñu nu̱úra.”

^ párr. 13 Sana saátu ke̱ʼé Ndióxi̱ xíʼin na̱ migo ta̱ Daniel, chi nda̱kiʼintu na̱yóʼo iin chiñu káʼnu (Dan. 2:49).

^ párr. 15 Koto nota ña̱ título ña̱ va̱xi nu̱ú libro Daniel.

^ párr. 17 Job 1:9, 10: Ta̱ Ndi̱va̱ʼa nda̱kuiinra yuʼú Jehová ta káchira: “¿Á íxato̱ʼó miíra yóʼó túviún? ¿Á su̱ví miívaún kúú ta̱ ndáa miíra, ndáún na̱ veʼera ta ndáún ndiʼika ña̱ʼa ña̱ kúúmiíra? Ku̱a̱ʼákaví ña̱ʼa va̱ʼa táxiún ndaʼa̱ra, chi iin chútu nda̱a̱ kití sa̱na̱ra nu̱ú ñuʼú.