1, 2. 1) ¿Keyej uelis techyolchikauas ininneskayo Noé, Daniel uan Job? 2) ¿Toni panotoya keman Ezequiel kijkuiloj tein kijtoua Ezequiel 14:14?

¿TIONTAJYOUIJTOK porin tionmokokoua, amo mitsonajsi tomin oso mitsontajyouiltiaj? ¿Kemansa ouij mitsonkisa tikonsentokas tionyolpakis tikontekitilis Dios? Komo ijkon, ininneskayo Noé, Daniel uan Job uelis mitsonyolchikauas. Nejin takamej tajtakolejkej kipanokej ouijkayomej kemej tein tejuan tikpanouaj. Kemansa, hasta yaya kipolotij ininnemilis. Maski ijkon, nochipa kitakamatkej Jiova, uan yejuatsin kinitak kemej se kuali neskayot kemej se takuaujtamatis uan se tatakamatis (xikonixtajtolti Ezequiel 14:12-14).

² Ezequiel kijkuiloj tein kijtoua Ezequiel 14:14 ompa Babilonia itech xiuit 612 achto itech totonaluan, * makuil xiuit achto ke kiixpoloskiaj Jerusalén, itech xiuit 607 (Ezeq. 1:1; 8:1). Sayoj sekin  amo kikaujkej Dios uan tatakamatkej kemej Noé, Daniel uan Job, uan makiskej (Ezeq. 9:1-5). Sekin katkaj Jeremías, Baruc, Ébed-mélec uan recabitas.

3. ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

³ Keman ixpoliuis tein amo kuali, sayoj makisaskej akin Jiova kinitas ke melaujkej kemej Noé, Daniel uan Job (Apoc. 7:9, 14). Yejua ika, maj tikitakan keyej Dios kintalij nejin takamej kemej neskayomej porin kichiujkej tein melauak. Keman ininka titajtoskej sejsemej, yekinika tikitaskej toni ouijkayomej kipanokej uan satepan tikitaskej keniuj titakuaujtamatiskej uan titatakamatiskej kemej yejuan.

4, 5. 1) ¿Toni ouijkayomej kipanok Noé? 2) ¿Keyej se kimoujkaita maj taxikouani?

⁴ Ouijkayomej tein kipanok. Itech itonaluan Enoc, ipopaj iueyitat Noé, taltikpakneminij kitelchiuayaj tein amo kuali. Hasta “kiuijuikaltiayaj” Jiova (Jud. 14, 15). Okachiok mochiuaya tateuilis. Itech itonaluan Noé, “motelmoyauak tateuilis”. Ángeles akin amo yolkualmej mochiujkej kemej takamej, monamiktijkej iniuan siuamej uan kinpiakej konemej akin tel tateuiayaj (Gén. 6:2-4, 11, 12). Sayoj ke Noé amo monejnemiltij kemej yejuan. Biblia kijtoua ke “kipiak itatiochiualis Jiova”, ke “amo motajtakolmakak kemej akin nemiaj itech itonaluan” uan ke “nentinemik iuan Dios akin melauak” (Gén. 6:8, 9).

⁵ Maj tikitakan tein nejin tajtolmej kinextiaj kemej monejnemiltiaya Noé. Yekinika, maj tiknemilikan kanachi tonalmej kitekitilij Jiova ika nochi iyolo keman mochiujtoya tein tel amo kuali achto ke mochiuaskia Tetsaujkakiouit. Amo sayoj setenta oso ochenta xiujmej, ta ajsitoyaya seiscientos xiujmej (Gén. 7:11). Ojpatika, maj tikelnamikikan ke amo moajsia se nechikol kampa kipaleuiskiaj uan kiyolchikauaskiaj kemej tejuan. Nesi ke nion iikniuan kipaleuiayaj. *

6. ¿Keniuj kinextij Noé ke katka yolchikauak?

⁶ Noé amo sayoj mochikauak yeski yolkuali, ta ika yolchikaualis kinmatiltij oksekin ke takuaujtamatia iuan Jiova. Biblia kijtoua ke “tanojnotstinemia ika ten melauak” (2 Ped. 2:5). Tatitanil Pablo kijkuiloj: “Noé takuautamatik iuan Dios [...]. Ika ya nojon Noé kinmatiltij in taltikpakuani ke yejuan tajtakolejke uan tatelchiualme” (Heb. 11:7). Tikmatij ke taltikpakneminij kikejkelouayaj, kiixnamikiaj uan xa hasta kinekiaj kixokoliskej. Sayoj ke amo kinmouilij (Prov. 29:25). Kipiak yolchikaualis tein Jiova kinmaka itekitikauan akin amo kikauaj.

7. ¿Toni ouijkayomej kipanok Noé keman kichijchiuak arca?

⁷ Satepan ke Noé kitakamatik Dios panoua quinientos xiujmej, Jiova kinauatij maj kichijchiua se arca kampa momakixtiskiaj taltikpakneminij uan tapialmej (Gén. 5:32; 6:14). Noé xa kiitak ke tel ouij yeskia kichijchiuas se tel ueyi arca. Uan no, xa kimatia ke okachiok kikejkeloskiaj uan kiixnamikiskiaj. Sayoj ke takuaujtamatik uan tatakamatik. “Senkis ijkon kichiuak” kemej Jiova kinauatij (Gén. 6:22).

8. ¿Keniuj kinextij Noé ke takuaujtamatia ke Dios kimakaskia tein monekia?

⁸ Noé xa no ouij kikisak kiixpanoltis inamik uan ikoneuan. Achto ke tetsaujkakiouiskia, taltikpakneminij monekia tekitiskej chikauak porin ouij tatakia. Uan Noé no monekik kichiuas nejon (Gén. 5:28, 29). Maski ijkon, amo kitayekanaltij kitemos tein kinpolouaya, ta kitayekanaltij kitekitilis Dios. Hasta itech cuarenta oso cincuenta xiujmej tein xa panokej keman kichijchiujtoya arca, nochipa kitayekanaltij  itekiyo Jiova. Uan ijkon kisentokak okseki trescientos cincuenta xiujmej satepan ke tetsaujkakiouik (Gén. 9:28). Noé kikauak se tel kuali neskayot kemej moneki se takuaujtamatis uan se tatakamatis.

9, 10. 1) ¿Keniuj uelis titakuaujtamatiskej uan titatakamatiskej kemej Noé? 2) ¿Toni kichiuas Jiova komo tiktakamatij itanauatiluan?

⁹ Keniuj titakuaujtamatiskej uan titatakamatiskej kemej Noé. Tikchiuaj nejin keman tikchiuaj tein Jiova kiita ke melauak, keman amo tikchiuaj tein Satanás kiyolpaktia uan keman tiktayekanaltiaj iTekiuajyo Jiova (Mat. 6:33, TNM; Juan 15:19). Yejua ika, akin amo kiixmatij Jiova amo kiuelitaj tein tikchiuaj. Kemej neskayot, kemej tiktakamatij itanauatiluan Dios kampa ika tajtoua nenamiktilis uan ke sayoj se takat uan se siuat akin namikuanij uelis mosentekaskej, itech seki xolalmej techijijtouanij kampa kitematiltiaj tanauatilmej (xikonixtajtolti Malaquías 3:17, 18). Sayoj ke, kemej Noé, amo tikinmouiliaj taltikpakneminij, ta tikmoujkatokaj Dios. Tikmatij ke sayoj yejuatsin uelis techmakas nemilis nochipaya (Luc. 12:4, 5).

¹⁰ Maj timotajtanikan: “¿Niksentokas nikchiuas tein melauak iixpan Dios maski nechkejkeloskej oso nechijijtoskej? ¿Nitakuaujtamati ke Jiova nechmakas tein nechpoloua hasta keman ouij yeski se moixpanoltis?”. Komo tiontakuaujtamati uan tiontatakamati kemej Noé, uelis tikonyekmatis ke Jiova mitsonyekpias (Filip. 4:6, 7).

11. ¿Toni uejueyi ouijkayomej kipanok Daniel uan eyi itasojikniuan ompa Babilonia? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

¹¹ Ouijkayomej tein kipanok. Daniel moajsia temako ompa Babilonia, kampa kinueyichiuayaj tiotsitsin uan kichiuayaj naualot. Babilonios kintauelitayaj judíos uan kinkejkelouayaj yejuan uan ininDios, Jiova (Sal. 137:1, 3). Nejon xa semi kinyolxokolij judíos akin kitasojtayaj Dios, kemej Daniel. Uan no, miakej kiitayaj yejua uan eyi itasojikniuan, Hananías, Misael uan Azarías, porin babilonios kinmachtijtoyaj keniuj satepan kitekitiliskiaj tekiuaj. Hasta kiniluiayaj toni monekia kikuaskej. Nejin katka se ouijkayot porin Daniel amo kinekik “mopitsotilis ika takual uejuelik tein kikuaya tekiuaj” (Dan. 1:5-8, 14-17).

12. 1) ¿Toni kualneskayomej kipiaya Daniel? 2) ¿Keniuj Jiova kiitaya Daniel?

¹² Daniel kipanok okse taman tein ueliskia moitas ke amo ouij katka. Kemej tel tamatkej katka, tekiuaj kimakak uejueyi tekimej (Dan. 1:19, 20). Maski ijkon, amo moueyinekik nion kinemilij ke nochipa melauak katka tein kijtouaya. Kisentokak kinextij yolyemanilis uan nochipa kijtoj ke Jiova kichiuaya maj kuali kikisa teisa (Dan. 2:30). Tein melauj, telpochok katka keman Jiova kiitak ke kinamikia kitalis kemej neskayot iuan Noé uan Job. Jiova takuaujtamatia ke Daniel kichiuaskia tein kuali, porin Daniel takuaujtamatik uan tatakamatik nochi inemilis. Xa kiajxitijtoyaya 100 xiujmej keman se ángel kiluij ika netasojtalis ke Dios kitelpatiuitaya (Dan. 10:11).

13. ¿Keyej Daniel uelik kinpaleuij okseki judíos?

¹³ Ika inepaleuil Jiova, Daniel kiixtalijkej kemej ueyi taixyekankej itech altepet Babilonia uan satepan itech altepet Medopersia (Dan. 1:21; 6:1, 2). Xa Jiova kichiuak nejon porin ijkon Daniel ueliskia kipaleuis ixolal, kemej kichiuak José ompa Egipto uan Ester uan Mardoqueo itech altepet Persia (Dan. 2:48). * Maj tiknemilikan keniuj kiyolseuij Ezequiel uan okseki judíos akin kinuikakaj  Babilonia keman kiitakej ke Jiova ijkon kinpaleuiaya.

14, 15. 1) ¿Keniuj tein tikpanotokej no yejua tein kipanok Daniel? 2) ¿Toni uelis kinmachtis tetatmej ininneskayo itatuan Daniel?

¹⁴ Keniuj titakuaujtamatiskej uan titatakamatiskej kemej Daniel. Axkan motelita auilnemilis uan taueyichiualis tein amo melauak. Taltikpakneminij kinyekana Ueyi Babilonia, nochi taneltokalismej tein amo melaujkej, tein Biblia kitokaytia “se pueblo kampa kalyetokke sayo amokuali ejekame” (Apoc. 18:2). Sayoj ke tejuan titamatij kemej tepalyetonij. Yejua ika titamamej uan taltikpakneminij techkejkelouaj (Mar. 13:13). Yejua ika, kemej Daniel, maj timotokikan iuan Jiova. Komo iuan titakuaujtamatij, tiyolyemankej uan titatakamatij, Jiova no techpatiuitas (Ageo 2:7).

¹⁵ Tetatmej uelis kinmachtis miak taman ininneskayo itatuan Daniel. Yejua kitasojtak Jiova maski ompa Judá motelchiuaya tein amo kuali keman nojnelok katka. Sayoj ke, nejon amo sayoj ijkon panok, ta porin itatuan kuali kimachtijkej (Prov. 22:6). Tein melauj, itokay Daniel, tein kijtosneki “NoTamelaujkauj yejua Dios”, kinextia ke itatuan kitasojtayaj Jiova. * Yejua ika, tetatmej, amo xiyolijsiuikan keman nankinpaleuiaj nanmokoneuan maj kiixmatikan Jiova. Amo ximosenkauakan (Efes. 6:4). Xiktajtanikan Jiova maj kinpaleui. Iniuan xiktataujtikan Jiova. Komo nanmochikauaj nankinpaleuiskej maj kipatiuitakan tein Jiova kijtoua ke melauak, yejuatsin namechteltatiochiuis (Sal. 37:5).

16, 17. ¿Toni ouijkayomej kipanok Job?

¹⁶ Ouijkayomej tein kipanok. Itech inemilis Job mopatak miak taman. Katka “okachi ueyi ke nochin taltikpakneminij akin moajsiaj tonalkisayampa” (Job 1:3). Tominpiaya, kitelixmatiaj uan kitelpoujkaitayaj (Job 29:7-16). Maski ijkon, amo kinemilij ke okachi ueyichiujkej katka oso ke amo monekia maj Dios kipaleui. Tein melauj, Jiova kitokaytij “notekitikauj” uan no kijtoj: “Yejua se takat akin amo kipia tein ika kiteiluiliskej uan yolmelauak, kimoujkatoka Dios uan kitalkauijtok tein amo kuali” (Job 1:8).

¹⁷ Sayoj ke nochi ijsiujka mopatak. Kipoloj nochi uan kemej moteltayokoltij, hasta kinekia momikilis. Tikmatij ke Satanás kichiuak maj kipanouani nejon. Yejua kijtoj ke  Job kiueyichiuaya Jiova sayoj porin yejuatsin kitatiochiuiaya (xikonixtajtolti Job 1:9, 10). Jiova kiitak ke monekia momelauas nejon. Kikauak Job maj kinextiani ke amo kikauaya uan ke kitekitiliaya porin kitasojtaya.

18. 1) ¿Toni tikonmoujkaita ika tein kichiuak Job? 2) ¿Toni techmachtia kemej tamati Jiova keman tikitaj tein kichiuak iuan Job?

¹⁸ Satanás kitajyouiltij Job ika miak taman uan kitemoj maj kinemili ke Dios kitajyouiltijtoya (Job 1:13-21). Satepan, eyi takamej akin kijtouayaj ke katkaj itasojikniuan kiyolxokolijkej uan kiluijkej ke Dios kitatsakuiltijtoya porin amo yolkuali katka (Job 2:11; 22:1, 5-10). Maski ijkon, Job amo kikauak Jiova. Melauak ke kemansa amo kinemilij tein kijtoj. Sayoj ke Jiova kiajsikamatia tein Job kijyouijtoya (Job 6:1-3). Kimatia ke maski Job tel tayokoxtoya, amo keman kikauak, maski Satanás kiteltajyouiltij uan kitakajkayauilij. Keman panok nochi nejon tajyouilis, Jiova kimakak Job se achiok tein kipiaya achto uan kikauak maj nemiok ciento cuarenta xiujmej (Sant. 5:11). Itech nejon xiujmej, Job kisentokak kitekitilij Jiova ika nochi iyolo. ¿Keniuj tikmatij? Porin uejkaujya momikilijka keman moijkuiloj tein kijtoua Ezequiel 14:14.

19, 20. 1) ¿Keniuj uelis titakuaujtamatiskej uan titatakamatiskej kemej Job? 2) ¿Keniuj uelis tikinikneliskej oksekin kemej Jiova kiniknelia?

¹⁹ Keniuj titakuaujtamatiskej uan titatakamatiskej kemej Job. Itech tein yeski ouijkayot, maj nochipa tiktayekanaltikan Jiova, maj senkis iuan titakuaujtamatikan uan maj tiktakamatikan ika nochi toyolo. Tein melauj, tikpiaj okachi miak taman ke Job tein techolinia maj tikchiuakan nejon. Maj tiknemilikan nejin. Tikmatij miak taman kemej tamati Satanás uan kemej takajkayaua (2 Cor. 2:11). Ika tein kijtoua Biblia, kemej itech amatajkuilol Job, tikmatij keyej Dios kikaua maj onka tajyouilis. Uan no, tein kijkuiloj Daniel techpaleuia maj tikajsikamatikan ke iTekiuajyo Dios se taixyekanalis tein moajsi imako Jesucristo (Dan. 7:13, 14). Uan tikmatij ke amo uejkaua nejon Tekiuajyot senkis kitamis nochi tajyouilis.

²⁰ Tein kipanok Job no kinextia ke moneki tikinikneliskej tokniuan akin tajyouiaj. Kemansa xa amo kinemiliskej tein kijtoskej, kemej kichiuak Job (Ecl. 7:7). Sayoj ke, maj amo tikinijijtokan oso maj tikijtokan ke kichiujkej tein amo kuali, ta maj tiktemokan tikinajsikamatiskej. Ijkon, tikchiujtoskej kemej Jiova, toTajtsin tetasojtakej uan teiknelijkej (Sal. 103:8).

21. ¿Keniuj tein kijtoua 1 Pedro 5:10 techelnamiktia tein Noé, Daniel uan Job kipanokej?

²¹ Maski Noé, Daniel uan Job nenkej itech tataman xiujmej uan tataman tein kipanokej, kixikojkej ouijkayomej tein kipiakej. Tein kinpanok techelnamiktia tein tatitanil Pedro kijtoj: “Kuak namejuan nantamitajyouiske ya sekin tonalme tech namonemilispan, ijkuakon Yejuatsin namechchiuas [...] ke nanyekyolchikauke ya uan ke amo aken uelis namechajchiuas de namotakuautamatilis” (1 Ped. 5:10).

22. ¿Toni tikitaskej itech okse tamachtilis?

²² Tein moijtoua itech 1 Pedro 5:10 no kinamiki ixolal Dios axkan. Jiova techyekmatiltia ke techmakas chikaualis. Tinochin tiknekij tikseliskej chikaualis tein Jiova temaka uan amo tikauaskej. Yejua ika tiknekij titakuaujtamatiskej uan titatakamatiskej kemej Noé, Daniel uan Job. Itech okse tamachtilis tikitaskej ke yejuan amo keman kikaujkej Jiova porin yekmelauj kiixmatiaj. Tein melauj, kiajsikamatiaj nochi tein yejuatsin kinekia maj kichiuanij (Prov. 28:5). Uan tejuan no uelis ijkon tikchiuaskej.