1-3. (a) Finshi fingatwafwa ukutwalilila aba cishinka kuli Lesa muli shino nshiku sha kulekelesha? (b) Finshi twalasambilila muli cino cipande?

ILYO inshiku sha kulekelesha shileya shilepwa, ababifi bele fye ‘balemena nge cani.’ (Amalu. 92:7) E co tushipapila ifi imibele ya bantu ilebipilako fye. Kuti twaba shani “abacece” “ku fyabipa,” no ‘kulatontonkanya nga bakalamba’?—1 Kor. 14:20.

² Icasuko kuli ici cipusho, caba mwi lembo apashimpilwe cino cipande, litila: “Abafwaya Yehova balomfwikisha fyonse” e kutila balomfwikisha fyonse ifilenga alesekelela. (Amapi. 28:5) Icishinka cimo cine caliba na pa Amapinda 2:7, 9 apatila Yehova “abikila abalungami amano yene yene.” Ici cilenga abalungama ‘baleumfwikisha ubulungami no bupingushi no bololoke, e kutila inshila yonse iisuma.’

³ Noa, Daniele na Yobo balinonkele aya mano. (Esek. 14:14) Ifi fine e fyo na bantu ba kwa Lesa muno nshiku baba. Bushe na imwe mwalikwata aya mano? Bushe ‘mulomfwikisha fyonse’ ifilenga Yehova alesekelela? Icingamwafwa ukumfwikisha fyonse, kwishiba  bwino bwino Yehova. Kanshi twalasambilila (1) ifyo Noa, Daniele, na Yobo baishibe Lesa, (2) ifyo banonkelemo mu fintu baishibe pali Lesa, na (3) ifyo na ifwe twingacita pa kuba ne citetekelo nga aba baume.

4. Cali shani pa kuti Noa eshibe Yehova, kabili ifyo asambilile pali Lesa fyamwafwile shani?

⁴ Ifyo Noa aishibe Yehova. Ukutula na kale, abaume na banakashi aba citetekelo balisambilila pali Lesa mu nshila shitatu ishikalamba; balamona ifyo abumba, balasambilila ku bantu abatiina Lesa, kabili balasambilila ku fyo Lesa abapaala nga balekonka amafunde yakwe. (Esa. 48:18) Ukumona ifyo Lesa abumba kwalengele Noa ashininkisha ukuti Lesa eko aba, kabili kwalengele aishiba imibele yakwe pamo nga, “amaka yakwe aya pe pamo na buLesa bwakwe.” (Rom. 1:20) Ifi fyalengele Noa atetekela sana Lesa.

5. Cali shani pa kuti Noa asambilile pa bufwayo bwa kwa Lesa?

⁵ Baibolo itila, “umuntu atetekela ilyo aumfwa amashiwi.” (Rom. 10:17) Cali shani pa kuti Noa omfwe pali Yehova? Afwile asambilile ifingi pali Lesa kuli balupwa lwakwe. Pali aba pali na wishi Lameke, uwali ne citetekelo kabili uwaliko ilyo Adamu ashilafwa. (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.) Nalimo alisambilile na kuli wishikulu Metusela e lyo ne cikolwe cakwe Yarede uwafwile ninshi Noa ali ne myaka 366. * (Luka 3:36, 37) Nalimo Noa alisambilile kuli aba baume na bena mwabo pa fyo abantu baishilebako, pa bufwayo bwa kwa Lesa ubwa kuti abantu bakesushe isonde e lyo na pali bucipondoka ubwacitike mu Edeni. Noa aliimwenene ifyabipa ifyafumine muli bucipondoka. (Ukute. 1:28; 3:16-19, 24) Nampo nga aba e bamusambilishe nelyo iyo, ifyo Noa asambilile fyalimufikile pa mutima kabili fyalengele alabombela Lesa.—Ukute. 6:9.

6, 7. Bushe isubilo lyakoseshe shani icitetekelo ca kwa Noa?

⁶ Isubilo lilakosha icitetekelo. Elenganyeni ifyo Noa aumfwile ilyo aishibe ukuti ishina lyakwe, nalimo ilipilibula ukuti “Ukutusha; Icisansamushi,” lyalepeela isubilo! (Ukute. 5:29) Lesa alengele Lameke alande ati: “Uyu [Noa] e ukatusansamusha . . . ku kucucutika kwa minwe yesu pa mulandu wa mushili uo Yehova atiipile.” Noa ali ne subilo muli Lesa. Noa alisumine mu “mwana” uwali no kufwanta insoka ku mutwe nga filya fine Abele na Enoke abaliko ilyo ashilafyalwa basumine.—Ukute. 3:15.

⁷ Nangu ca kuti Noa taishibe bwino bwino umwalolele ubusesemo bwalembwa pa Ukutendeka 3:15, afwile alesubila ukuti kukaba ukulubuka ku ntanshi. Na kuba ifyo Lesa alaile mwi bala lya Edeni fyalyampana ne fyo Enoke alelanda, asobele ukuti Lesa ali no kupingula abantu ababipa. (Yuda 14, 15) Ubukombe ubo Enoke alelanda, bukafikilishiwa pa muku wa kulekeleshako pa Armagedone, ifi fifwile fyalilengele icitetekelo ne subilo lya kwa Noa fyakoselako!

8. Bushe ukwishiba bwino bwino Lesa kwacingilile shani Noa?

⁸ Ifyo Noa anonkelemo mu kwishiba bwino bwino Lesa. Ukwishiba bwino bwino Lesa kwalengele Noa aba ne citetekelo na mano. Ifi fyalimucingilile, maka maka ku fintu ifyali no kulenga afilwa ukutwalilila ukuba cibusa wa kwa Lesa. Ku ca kumwenako, apo Noa “ale-enda na Lesa wa cine,” taleenda nelyo ukwampana pamo na bantu abashalepepa Lesa. Noa talekele bamailaka abasangwike abantu bamubeleleka. Balikwete amaka aya  kucita ifintu ifyo umuntu ashingacita kabili ifi fyalengele abantu babatemwa, nalimo no kubapepa balebapepa. (Ukute. 6:1-4, 9) Na kabili, Noa alishibe ukuti abantu babebele ukufyalana no kwisusha isonde. (Ukute. 1:27, 28) Kanshi, afwile alishibe ukuti te ca cifyalilwa bamalaika abasangwike abantu balelaala na banakashi. Ici calimoneke ilyo bafyele abana amapaka. Mu kupita kwa nshita, Lesa alisokele Noa ukuti ali no kuleta ilyeshi pe sonde. Noa alitetekele ifyo Lesa amwebele ica kuti alikuulile icibwato, umo ulupwa lwakwe lwapusukile.—Heb. 11:7.

9, 10. Finshi tulingile ukucita pa kuti tulepashanya Noa uwali ne citetekelo?

⁹ Ifyo twingacita pa kuti tube ne citetekelo nga Noa. Tulingile ukulabelenga Icebo ca kwa Lesa, ukutemwa ifyo tulebelenga, ukulakonka ifyo tulesambilila no kuleka filetutungulula. (1 Pet. 1:13-15) Lyena icitetekelo na mano fikatucingilila ku mapange ya kwa Satana na ku mupashi wa calo uubifi. (2 Kor. 2:11) Uyu mupashi ulalenga abantu batemwa ubunkalwe no kucita ifyabipa. Na kabili ulalenga abantu baba sana no lunkumbwa lwa fifwaya imitima. (1 Yoh. 2:15, 16) Kuti walenga na bashakosa mu fya kwa Lesa baleka ukubika amano ku filelanga ukuti ubushiku bwa kwa Lesa nabupalama. Na kuba, ilyo Yesu alingenye inshita tuleikalamo ku nshiku sha kwa Noa, talandile sana pa bunkalwe na pa fyabipa ifyo abantu balecita, lelo alandile sana pa fyo abantu bashabikile amano ku fya kwa Lesa.—Belengeni Mateo 24:36-39.

¹⁰ Muleyipusha amuti: ‘Bushe ifyo ncita filanga ukuti nalishiba bwino bwino Yehova? Bushe icitetekelo candi cilalenga nalakonka amafunde ya kwa Lesa no kulaebako bambi?’ Tuleenekela ukuti ifyasuko kuli aya mepusho fyalalanga ukuti na imwe ‘mulenda na Lesa wa cine.’

11. (a) Bushe ifyo Daniele atemenwe Lesa filanga finshi pa fyo akulile? (b) Mibele nshi iyo Daniele akwete iyo mwingatemwa ukukwata?

¹¹ Ifyo Daniele aishibe Yehova. Ukwabula no kutwishika, abafyashi ba kwa Daniele balimusambilishe ukutemwa Yehova ne Cebo cakwe. Na kuba, Daniele alitwalilile ukutemwa Lesa ukufika fye na lintu afwile. Ne lyo akotele, alibikile sana amano ku kubelenga Amalembo. (Dan. 9:1, 2) Ipepo ilyo kasesema apepele ilyalembwa muli Daniele 9:3-19 lilanga ifyo aishibe bwino Lesa, ukubikako fye ne fyo Lesa acitiile abena Israele. Mulebelenga ipepo apepele kabili mulelitontonkanyapo sana, kabili muleesha ukumona ifyo mwingasambilila pali Daniele.

12-14. (a) Finshi Daniele acitile ifilanga ukuti alishibe Lesa? (b) Bushe Daniele apaalilwe shani pa fyo ali uwa cishinka kuli Lesa?

¹² Ifyo Daniele anonkelemo mu kwishiba bwino bwino Lesa. Calyafishe ku baYuda abali ne cishinka ukulabombela Lesa ilyo bali mu Babiloni. Ku ca kumwenako, Yehova aebele abaYuda ati: “Lombeni ukuti mu musumba uo namutwalako muli bunkole mube umutende.” (Yer. 29:7) Lelo pa nshita imo ine abebele ukuti balingile fye ukulamupepa eka. (Ukufu. 34:14) Finshi fyayafwile Daniele ukukonka amafunde yonse yabili? Ifyo aishibe pali Lesa fyalimwafwile ukulapeela abalashi umucinshi uwabalinga. Pa numa ya myaka iingi, Yesu alisambilishe icishinka cimo cine.—Luka 20:25.

¹³ Natulande pa fyo Daniele acitile ilyo babikileko icipope ca kulesha ukupepa lesa nangu umuntu kano fye imfumu pa nshiku 30. (Belengeni Daniele 6:7-10.) Daniele nalimo nga alikwete umwakubepekesha, nga atile, ‘Inshiku 30 shinono shikapwa!’ Lelo talekele ukupepa Lesa pa mulandu wa cipope ca mfumu. Kwena afwaya nga alepepa mu bumfisolo pa  kuti abantu tabamumwene. Alishibe ukutila abantu balishibe ukuti alepepa kuli Lesa cila bushiku. Kanshi nangu ca kuti ukupepa Lesa kwali no kumuletelela, Daniele asalilepo ukukanacita ifyali no kulenga aleke ukupepa.

¹⁴ Yehova alipaalile Daniele pa fyo ashipile no kusalapo ukupepa ilyo amupuswishe mu cisungusho ku nkalamo. Na kuba ifi fyacitike fyalengele abantu mu fitungu ifyo ubuteko bwa Madai na Persia bwaleteka baishiba Yehova!—Dan. 6:25-27.

15. Finshi tulingile ukulacita pa kuti tube ne citetekelo nga Daniele?

¹⁵ Ifyo twingacita pa kuti tube ne citetekelo nga Daniele. Icikalamba icingatwafwa ukuba ne citetekelo icakosa ‘kulailuka’ ifyo Icebo ca kwa Lesa cilanda te kulacibelenga fye. (Mat. 13:23) Tulingile ukwishiba ifyo Yehova amona ifintu, ukubikako fye no kwishiba amashiwi yakwe ayatutungulula. Kanshi tulingile ukulatontonkanya sana pa fyo tulebelenga. Na cimbi icacindama ico tulingile ukulacita kupepa, maka maka nga twaba na mesho nelyo amafya. Nga ca kuti tuli ne citetekelo ilyo tulepepa ukuti Yehova atupeele amano na maka, akatupeela.—Yako. 1:5.

16, 17. Bushe Yobo aishibe shani Lesa?

¹⁶ Ifyo Yobo aishibe Yehova. Yobo tali mwina Israele. Na lyo line ali ni lupwa wa patali uwa kwa Abrahamu, Isaki, na Yakobo kabili Yehova alibebele ifyo aaba no bufwayo bwakwe. Tatwaishiba ifyo Yobo asambilile ici icine icacindama. (Yobo 23:12) Yobo alandile pali Lesa ati: “Namumfwilile mu fya kumfwaumfwa fye.” (Yobo 42:5) Na kuba Yehova umwine alandile ati ifyo Yobo alandile pali ena fya cine.—Yobo 42:7, 8.

¹⁷ Na kabili Yobo alisambilile imibele iingi iya kwa Lesa ku fyo abumba. (Yobo 12:7-9, 13) Pa numa Elihu na Yehova balilandile pa fyabumbwa pa kweba Yobo ifyo umuntu acepa nga ku mulinganya ku fyo Lesa akulisha. (Yobo 37:14; 38:1-4) Ifyo Yehova alandile fyalifikile Yobo pa mutima, pantu aebele Lesa ati: “Ninjishiba ukuti mwalikwata amaka ya kucita fyonse fye ifyo mulefwaya, kabili kuti mwacita fyonse ifyo mutemenwe. . . . Nalapila mu lukungu na mu mito.”—Yobo 42:2, 6.

18, 19. Bushe Yobo alangile shani ukuti alishibe bwino bwino Yehova?

¹⁸ Ifyo Yobo anonkelemo mu kwishiba bwino  bwino Lesa. Yobo alishibe sana ifyo Lesa afwaya. Alishibe bwino Yehova, kabili alecita ifyalelanga ukuti alimwishibe. Natulangilile: Yobo alishibe ukuti te kuti alande ukuti alitemwa Lesa nga ca kuti tali ne cikuuku ku bantu. (Yobo 6:14) Taleimona ukuti alicindama ukucila bambi lelo alebika amano kuli bonse, ku bakankaala na ku bapiina. Yobo atile: “Bushe uwampangile mu nda tapangile na ulya wine?” (Yobo 31:13-22) Ukwabula no kutwishika, Yobo talekele ifyuma no bucindami ifyo akwete pa kubala fyalenga aba ne cilumba kabili asuula abantu. Ifi te fyo abantu abakankaala na bakwata amaka baba muno nshiku!

¹⁹ Yobo talepepa utulubi nangu fye ni mu mutima wakwe. Alishibe ukuti ukupepa kwa bufi, ukubikako fye no kupepa ifyuma, kukaana “Lesa wa cine mu muulu.” (Belengeni Yobo 31:24-28.) Yobo alemona ukuti icupo ca mushilo. Alipangene icipangano na menso yakwe ukukanapoosa amenso pali nacisungu. (Yobo 31:1) Muleibukisha ukuti pali iyi nshita Lesa alesuminisha abantu ukuupa impali. Kanshi Yobo afwaya nga alyupile impali. * Afwile alishibe ukuti Lesa aufishe umwaume umo ku mwanakashi umo ilyo atendeke icupo mu Edeni, kabili asalilepo ukukonka ifyo Lesa acitile. (Ukute. 2:18, 24) Ilyo papitile imyaka nalimo 1,600, Yesu Kristu alisambilishe abantu ukukonka ifunde limo line pa cupo, no kuti umwaume no mwanakashi abaupana e balingile fye ukulaala pamo.—Mat. 5:28; 19:4, 5.

20. Bushe ukwishiba bwino bwino Yehova na mafunde yakwe kuti kwatwafwa shani ukulasala bwino ifibusa ne fya kuleseshamo icitendwe?

²⁰ Ifyo twingacita pa kuti tube ne citetekelo nga Yobo. Ico tulingile ukucita, kwishiba bwino bwino Yehova no kulacita ifilanga ukuti twalimwishiba bwino. Ku ca kumwenako, Davidi uwaimbile amalumbo alandile ukuti Yehova alipata “onse uwatemwa ubunkalwe,” kabili alisokele ukuti tatulingile ukulayampana na “ba bufi.” (Belengeni Amalumbo 11:5; 26:4.) Finshi amalembo yamusambilisha pa fyo Lesa amona ifintu? Bushe ifyo musambilila pali Lesa fikuma shani ifyo mubikako amano, ifyo mubomfya intaneti, ne fyo musala ifibusa ne fya kuleseshamo icitendwe? Ifyo mwalayasuka aya mepusho fyalalenga mwishibe ifyo mwaishiba Yehova. Pa kuti tube aba kaele muli cino calo icabipa, tulingile ukulaisambilisha pa kuti tube na “mano aya kulekanya” icalungama ne calubana e lyo na pa kuti twiba abawelewele.—Heb. 5:14; Efes. 5:15.

21. Finshi fikalenga ‘tukomfwikishe fyonse’ ifyo tulingile ukwishiba pa kuti tulecita ifingalenga Shifwe wa ku muulu alesekelela?

²¹ Apo Noa, Daniele, na Yobo balifwaile Yehova ne mitima yabo yonse, Yehova alilekele bamusanga. Alibafwile pa kuti ‘bomfwikishe fyonse’ ifyo balingile ukucita pa kuti bamusekeshe. E ico baishileba abalungami abo twingapashanya kabili balitungulwike. (Amalu. 1:1-3) E ico yipusheni amuti, ‘Bushe nalishiba Yehova nga fintu Noa, Daniele, na Yobo bamwishibe?’ Na kuba, kuti mwamwishiba sana pantu ulubuuto lwa ku mupashi luya lulebuutilako fye. (Amapi. 4:18) Kanshi mulebelenga sana Icebo ca kwa Lesa. Muletontonkanya sana pa fyo mulebelenga. Kabili mulepepa ukuti Lesa alemupeela umupashi wa mushilo. Nga mulecita ifi, mukapalama sana kuli Shinwe wa ku muulu. Na kabili mukalacita ifikalalanga ukuti mwalishiba Lesa kabili mwaliba na mano muli cino calo umwaba abantu abashaishiba Lesa.—Amapi. 2:4-7.