Gberra gha rhie uhunta

Gberra gha rhie dọmwadẹ uhunmwuta ni rre uwu ẹre

Wẹ Rẹn Jehova Vbene Noa, Daniẹl Kevbe Job Rẹn Ọnrẹn Ra?

Wẹ Rẹn Jehova Vbene Noa, Daniẹl Kevbe Job Rẹn Ọnrẹn Ra?

“Emwa dan ma rẹn emwi ne a ya ohiẹn ẹmwata kha, sokpan, iran ni ga e Nọyaẹnmwa, rẹn ọnrẹn ẹsẹse.”—ITAN 28:5.

IHUAN: 126, 150

1-3. (a) Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya da amuẹtinyan ọghe ima yi vbe okiekie ẹdẹ na? (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

ZẸ VBENE okiekie ẹdẹ ya sikẹ ufomwẹ, te emwa dan khian gha “wan vbe irunmwu,” iran ghi gha muan yọ muan yọ. (Psm 92:7) Ọna ẹre ọ si ẹre ne ẹi na kpa ima odin ne emwa nibun na yin uyinmwẹ ọkhọ. Vbuwe agbọn vbenian, de vbene ima khian ya sẹtin gha re “ibiẹka vbe emwi dan ne a ru,” ne ima vbe gha re eniwanrẹn vbe nọ dakaan ne a rẹn otọ emwi?—1 Kọr 14:20.

2 Ewanniẹn ọghe inọta na, rre ako ọghe Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne ako iruẹmwi na hẹnhẹn egbe yan, nọ khare wẹẹ: “Iran ni ga e Nọyaẹnmwa rẹn” otọ emwi hia—ọni ọre wẹẹ, iran rẹn emwi nọ khẹke ne iran ru, ne ẹko mieke na gha rhiẹnrhiẹn e Jehova. (Itan 28:5) Ẹmwẹ vbenian vbe rre ebe Itan 2:7, 9, nọ khare wẹẹ, e Jehova ẹre ọ ya emwa ata mwẹ ẹwaẹn. Ẹwaẹn na, ẹre ọ ghi ya iran “rẹn emwi nọ gbae, ne ọ kere kevbe ne ọ khẹke.”

3 E Noa, Daniẹl kevbe Job ghaa mwẹ ẹwaẹn vberriọ. (Ẹzik 14:14) Erriọ eguọmwadia e Jehova vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ. Wẹ vbe vbo? U “rẹn ọnrẹn ẹsẹse” ighẹ emwi hia ni ya ẹko rhiẹnrhiẹn Jehova ra? Ne u mieke na rẹn emwi hia ne u gha ru, te ọ khẹke ne u gha mwẹ irẹnmwi nọ gbae vbekpae Jehova. Nọnaghiyerriọ, vbe ako iruẹmwi na, ma gha ziro yan (1) vbene Noa, Daniẹl, kevbe Job ya do gha mwẹ irẹnmwi vbekpae Osanobua hẹ, (2) afiangbe ne iran miẹn vbe irẹnmwi nii, kevbe (3) odẹ ne ima khian ya sẹtin gha mwẹ egbe amuẹtinyan ọghe iran.

E NOA KEGHI GU OSANOBUA GHA MU OBỌ VBE AGBỌN NỌ VUỌN NE ORUKHỌ

4. De vbene Noa ya do gha mwẹ irẹnmwi vbekpae Jehova? De vbene irẹnmwi nii ya ru iyobọ nẹẹn?

4 De vbene Noa ya do gha mwẹ irẹnmwi vbekpae Jehova? Ke ẹghẹ omuhẹn gha dee, odẹ eha kpataki ẹre emwa ya ruẹ emwi vbekpae Osanobua: Nokaro keghi re evbayi, nogieva, vbe obọ emwa ọvbehe ni ya ẹkoata ga Osanobua, nogieha na gha re afiangbe ne a miẹn vbe a ghaa lele ilele ọghe Osanobua. (Aiz 48:18) E Noa keghi bẹghe osẹ nọ rhiẹre ma wẹẹ, Osanobua gele rrọọ vbe egbe evbayi ne a zaromiẹn. Aro ọre gha vbe dae ighẹ ‘ẹtin etẹbitẹ ọghe Osa nọ bu emwi hia’ nọ rhiegbe ma vbe egbe evbayi. Ena ẹre ọ ya e Noa yayi wẹẹ Osanobua gele rrọọ. (Rom 1:20) Rhunmwuda ọna, e Noa ma wa yayi wẹẹ Osanobua rrọọ kẹkan, ọ keghi do gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe dae Osanobua.

5. De vbene Noa ya rẹn evbọzẹe ne Osanobua na yi emwa nagbọn?

5 E Baibol khare wẹẹ: “A gha họn ẹmwẹ, ọre a na yae yi.” (Rom 10:17) De vbene Noa ya do rẹn e Jehova hẹ? Emwa vbuwe ẹgbẹe Noa ẹre ọ maa re emwi vbekpae Osanobua. Ọkpa vbuwe iran kegha re Lamẹk ne erha e Noa, nọ ya ẹkoata ga e Jehova. A biẹ e Lamẹki nẹ, Adam ke wu. (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.) E Mẹtusẹla ne erha e Noa nọkhua kevbe Jared ne erha odede ọghe Noa vbe deba emwa ni maa e Noa emwi vbekpae Jehova. E Noa rre ukpo 366 vbe Jared wu. * (Luk 3:36, 37) Ọ gha kẹ, ikpia ne a ya unu kaẹn na kevbe amwẹ iran, ẹre ọ maa e Noa re wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yi evbibiẹ ima nokaro ne iran biẹlẹ emọ ne uhunmwu otagbọn hia do vuọn ne emwa esi kevbe wẹẹ, isọtẹ nọ sunu vbe ogba ọghe Idẹn ẹre ọ ya agbọn lighua. E Noa tobọre gele miẹn emwi ne isọtẹ nii si. (Gẹn 1:28; 3:16-19, 24) Emwi ne Noa ruẹ re keghi sẹ ọre ekhọe, ẹre ọ zẹe ne ọ na ya ekhọe hia gha ga e Jehova.​—⁠Gẹn 6:⁠9.

6, 7. De vbene ayayẹro ya ya amuẹtinyan ọghe Noa wegbe sayọ hẹ?

6 Ayayẹro ẹre ọ ya amuẹtinyan wegbe sayọ. Umiẹn vbene ọ gha ya amuẹtinyan ọghe Noa wegbe sayọ hẹ, vbe ọ ghi do rẹn wẹẹ, ayayẹro ẹre eni irẹn demu, sokpan evba wa ya eni ẹnrẹn kha ọre “Agbekunsotọ ra Ifuẹko.” (Gẹn 5:29, ftn., NW.) Orhiọn nọhuanrẹn keghi gua e Lamẹk kpa ya kha vbekpae Noa wẹẹ: ‘Ọmọ na gha do fan mwa vbe obọ ẹsọn vbe otọ nii ne Nọyaẹnmwa fi ẹre unu.’ E Noa keghi mu ẹtin yan Osanobua. Ọ kegha mwẹ iyayi vbe na ghee Ebẹl kevbe Inọk wẹẹ, ọmọ nii gha lọkọ uhunmwu ẹyẹn nẹdẹ nii.—Gẹn 3:15.

7 Agharhemiẹn wẹẹ e Noa ma wa rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Gẹnẹsis 3:15, ọ rẹnrẹn wẹẹ, emwi gha dunna ne emwa nagbọn vbe ẹghẹ ne ẹmwẹ akhasẹ nii khian ya mwẹ amusẹ. Te ọ vbe yevbe na ghee igiuhunmwu ọghe Inọk vbe ọ khare wẹẹ Osanobua gha fuẹn emwa dan ran. (Jud 14, 15) Ẹmwẹ akhasẹ ne Inọk taa gha mwẹ amusẹ vbe Amagẹdọn. Ọ na keghi ya amuẹtinyan kevbe ayayẹro ọghe Noa khian ne gbain.

8. De vbene irẹnmwi nọ gbae vbekpae Osanobua ya ru iyobọ ne Noa hẹ?

8 De vbene irẹnmwi nọ gbae vbekpae Osanobua ya ru iyobọ ne Noa hẹ? Irẹnmwi na, ẹre ọ ya e Noa gha mwẹ amuẹtinyan kevbe ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre. Avbe akpa na, ẹre ọ zẹe ne Noa na mudia gbain vbe odẹ ọghe orhiọn. Ọ ma miẹn ikuanegbe, katekate vbe odẹ ọghe orhiọn rhunmwuda, ọ ma rhie obọ gberra adia ọghe Osanobua. Vbe igiẹmwi, e Noa ma gu emwa dan ni lẹga re gha mu obọ. Ọ gha kẹ, te emwa ghaa ga avbe odibo dan nii, rhunmwuda emwi ọyunnuan ne iran ghaa ru. Sokpan, e Noa ma kue ne avbe odibo dan nii de irẹn ọzuọ. (Gẹn 6:1-4, 9) E Noa vbe rẹn wẹẹ, emwi nọ ma gba nọ, ne avbe odibo na do gha viọ ikhuo rọnmwẹ vbe uhunmwu otagbọn rhunmwuda emwa nagbọn ọkpa ẹre Osanobua rhie asẹ nii na. (Gẹn 1:27, 28) Avbe arhuanran ne iran ghi gha biẹlẹ, ẹre ọ gele suigiẹ yọ wẹẹ, ai ghẹ ru ẹre avbe odibo nii ru. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, Osanobua na tama e Noa wẹẹ irẹn gha ya amẹ fuẹn emwa dan ran. E Noa keghi mu ẹtin yan eyan nii ne Osanobua yan rẹn, ọ na ka okọ nọ ghi ya miẹn ẹgbẹe ọre fan.—Hib 11:7.

9, 10. De vbene ima khian ya sẹtin gha mwẹ egbe amuẹtinyan ọghe Noa?

9 De vbene ima khian ya sẹtin gha mwẹ egbe amuẹtinyan ọghe Noa? Te ọ khẹke ne ima gha tie ẹmwẹ Osanobua vbe ẹghẹ hia, emwi ne ima tie ghi sẹ ima ekhọe, ma ghi vbe gha rhie emwi ne ima ruẹ ye uyinmwẹ. (1 Pit 1:13-15) Amuẹtinyan kevbe ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre ẹre ọ khian ghi ya ima mudia gbain vbe odẹ ọghe orhiọn ne Esu ghẹ sẹtin mu ima rẹrẹ kevbe ne ọyasin ọghe orhiọn dan nọ loo vbe agbọn na ghẹ sin ima. (2 Kọr 2:11) Orhiọn dan nii ẹre ọ ya emwa yin uyinmwẹ ọkhọ, alama oghẹ, ẹre ọ vbe ya iran rhie aro tua ahoo ọghe ikpakpa. (1 Jọn 2:15, 16) Ọna sẹtin vbe ya emwa ni vburriẹ vbe odẹ ọghe orhiọn rhie aro gberra osẹ ni rhiẹre ma wẹẹ, ẹdẹ ukpọba ọghe Osanobua sikẹ otọ nẹ. Yẹrẹro wẹẹ, vbe Jesu ya ẹghẹ e Noa gie ọghomwa, ẹi re igbinnoguo kevbe alama oghẹ ọkpa ẹre ọ rhie aro tua, ọ keghi nianian ẹbe ne a lae miẹn deghẹ a na gha vburriẹ vbe odẹ ọghe orhiọn.—Tie Matiu 24:36-39.

10 Nọ egbuẹ: ‘Odẹ ne I ya loo arrọọ mwẹ rhiẹre ma wẹẹ I gele rẹn e Jehova ra? Amuẹtinyan ne I mwẹ daa Osanobua gua mwẹ kpa ne I ya gha lele ilele ọghẹe ra? Ọ vbe ya mwẹ maa emwa ọvbehe emwi vbekpae Osanobua ra?’ Gi ẹwanniẹn ne u gha rhie ye avbe inọta na rhiẹre ma wẹẹ, u gele ‘gu Osanobua ọghe ẹmwata mu obọ.’

E DANIẸL KEGHI RHIE ẸWAẸN NỌ KE OBỌ OSANOBUA RRE MA VBE BABILỌN NE ẸVBO IGẸBỌ

11. (a) Ke egbe ọvbokhan gha dee ẹre Daniẹl wa ya hoẹmwẹ Osanobua. De emwi ne ọna rhiema vbekpae evbibiẹ ọre? (b) Ya unu kaẹn akpa eso ne Daniẹl rhiema ne u hoo ne u gha mwẹ?

11 De vbene Daniẹl ya do gha mwẹ irẹnmwi vbekpae Jehova? Ọ gha kẹ, evbibiẹ e Daniẹl ẹre ọ maa e Daniẹl odẹ ọghe ẹmwata ke otọ gha dee. Ọna ẹre ọ zẹe ne Daniẹl na hoẹmwẹ e Jehova, ọ na vbe gha lele adia ni rre Ẹmwẹ ọnrẹn. Uviẹn na ẹre Daniẹl lele vbe ẹdẹ agbọn rẹn hia. Uhiẹn, vbe ọ khian ọmaẹn nẹ, te ọ ye gha tie Evbagbẹn Nọhuanrẹn. (Dan 9:1, 2) Erhunmwu e Daniẹl nọ rre ebe Daniẹl 9:3-19 rhiẹre ma wẹẹ, e Daniẹl mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae Osanobua, ọ wa vbe rẹn vbene Jehova ya gu Ivbi Izrẹl loo hẹ. Zẹ ẹghẹ kọ ne u ya tie erhunmwu nii, ru erria yan rẹn, u vbe rhie aro tua emwi ne u gha miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Daniẹl.

12-14. (a) De odẹ eso ne Daniẹl ya rhiẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ ẹwaẹn nọ ke obọ Osanobua rre? (b) De vbene Osanobua ya fiangbe Daniẹl ye ẹkoata kevbe udinmwẹ nọ rhiema?

12 De vbene irẹnmwi nọ gbae vbekpae Osanobua ya ru iyobọ ne Daniẹl hẹ? Ivbi e Ju ni mwẹ amuẹtinyan keghi werriẹ aro daa isievẹn vbe Babilọn ne ẹvbo igẹbọ. Vbe igiemwi, e Jehova keghi tama Ivbi e Ju wẹẹ: “Wa gha ru ẹmwi nọ maan ye dọmwadẹ ẹvbo ne I kue ne a viọ uwa oghunmwu gha rrie.” (Jer 29:7) Ọrheyerriọ e Jehova yevbe gi iran rẹn wẹẹ, irẹn ọkpa ọre Osa ne iran gha ga. (Ẹks 34:14) De vbene Daniẹl ghi ya sẹtin lele adia eva na hẹ? Irẹnmwi nọ gbae nọ mwẹ vbekpae Osanobua ẹre ọ yae rẹn wẹẹ, uhi ọghe Osanobua ẹre ọ khẹke ne a mu ye okaro, ẹi re ọghe arriọba emwa nagbọn. Ukpo nibun ghi gberra nẹ vbe Jesu rre agbọn, ilele na ẹre ọ vbe maa emwa re.—Luk 20:25.

13 Gia guan kaẹn emwi ne Daniẹl ru vbe arriọba e Medis kevbe Pẹsia mu uhi gbọọ ne ọmwa ke ọmwa ghẹ na erhunmwu gie osa rhọkpa vbe ikpẹdẹ 30 gberra ọba e Pesia. (Tie Daniẹl 6:7-10.) E Daniẹl gha te miẹn emwi mu na wẹẹ, ‘Ikpẹdẹ ọgban i re etẹbitẹ!’ Sokpan ọ ma mu ne emwi rhọkpa, ọ ma gi uhi ne emwa nagbọn mu gbọọ yae da obọ ugamwẹ ọghe Osanobua yi. Vbene ẹmwata, te Daniẹl gha te sẹtin lẹre na erhunmwu vbene ọmwa rhọkpa i na bẹghe ẹre. Sokpan ọ rẹnrẹn wẹẹ, emwa nibun rẹn vbene irẹn ya na erhunmwu hẹ. Ne Daniẹl ma na hoo ne emwa gha roro ẹre wẹẹ irẹn i ghi ga Osanobua, ọ na ye na erhunmwu vbe ne ọ ka ru ẹre de yi, agharhemiẹn wẹẹ, te emwi ne ọ ru nii mu arrọọ ọghẹe ye ikpadede.

14 E Jehova keghi fiangbe Daniẹl ye ẹkoata kevbe udinmwẹ nọ rhiema. Vbe odẹ ọghe ọyunnuan, e Jehova keghi miẹn Daniẹl fan, nọ ghi zẹe ighẹ ọ ma wu uwu ọbaligie. Emwi ọyunnuan ne Jehova ru na, keghi titi la Arriọba e Medis kevbe Pẹsia hia!—Dan 6:25-27.

15. De vbene ima khian ya sẹtin gha mwẹ egbe amuẹtinyan ọghe Daniẹl?

15 De vbene ima khian ya sẹtin gha mwẹ egbe amuẹtinyan ọghe Daniẹl? Emwi nọ ya ọmwa mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe i re Ẹmwẹ Osanobua ne a tie kẹkan, ọ keghi re vbe Ẹmwẹ Osanobua gha ‘la ọmwa ekhọe.’ (Mat 13:23) Te ọ khẹke ne ima rẹn aro ne Jehova ya ghee emwi eso kevbe ilele ọghẹe vbe emwi ne ima rhirhi gha ru. Ne ima sẹtin gha mwẹ irẹnmwi vbenian, te ọ khẹke ne ima gha ru erria yan emwi ne ima tie. Ọ wa vbe khẹke ne ima gha ya ekhọe hia na erhunmwu vbe ẹghẹ hia, katekate vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ nọ wegbe. Ma gha na erhunmwu gie Jehova nọ rhie ẹwaẹn ne ima kevbe nọ ya ima mudia gbain vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ gha họn erhunmwu nii zẹẹ.—Jems 1:⁠5.

E JOB KEGHA LELE ILELE ỌGHE OSANOBUA VBE Ọ FE KEVBE VBE Ọ RRE IVBABỌ

16, 17. De vbene Job ya do gha mwẹ irẹnmwi nọ gbae vbekpae Jehova?

16 De vbene Job ya do gha mwẹ irẹnmwi vbekpae Jehova? E Job ma gha re Ovbi Izrẹl sokpan, irẹn vbe Ebraham, Aizik kevbe Jekọb tẹnrẹn vbuwe ẹgbẹe. Ebraham, Aizik kevbe Jekọb mwẹ irẹnmwi vbekpae Jehova kevbe emwamwa nọ mwẹ ne emwa nagbọn. Ọ gha kẹ, obọ iran ẹre Job na rẹn e Jehova. (Job 23:12) E Job keghi tama e Jehova wẹẹ: “Emwi ne emwa ọvbehe tama mwẹ” vbekpa ruẹ, ẹre I ka rẹn. (Job 42:5) E Jehova vbe tobọre tae wẹẹ, e Job taa ẹmwata vbekpae Irẹn ma emwa ọvbehe.—Job 42:7, 8

Amuẹtinyan ọghomwa keghi wegbe sayọ vbe ima ghaa bẹghe akpa eso ne Jehova mwẹ vbe egbe evbayi ne a zaromiẹn (Ghee okhuẹn 17)

17 E Job keghi do rẹn akpa nibun ne Osanobua mwẹ vbe egbe evbayi ne a zaromiẹn. (Job 12:7-9, 13) Ọ mwẹ ẹghẹ ne Ẹlaihu kevbe Jehova ya rhie ekhọe Job daa evbayi. Iran keghi gi e Job rẹn wẹẹ, te emwa nagbọn ye tuẹin vbe ehe ne Osanobua ye. (Job 37:14; 38:1-4) Ẹmwẹ ne Jehova tama e Job keghi sẹ ọre ekhọe. Ọni ẹre ọ zẹe ne Job na ya imuegberriotọ tama Osanobua wẹẹ: “Nọyaẹnmwa, mẹ rẹnrẹn wẹẹ u mwẹ ẹtin hia, u vbe sẹtin ru emwi ke emwi ne u hoo. . . . I ro iro fiwerriẹ vbe uwu ebubẹ kevbe emuẹn.”—Job 42:2, 6.

18, 19. De vbene Job ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ irẹn gele mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae Jehova?

18 De vbene irẹnmwi nọ gbae vbekpae Osanobua ya ru iyobọ ne Job hẹ? E Job wa gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae ilele ọghe Osanobua. Irẹnmwi na, ẹre ọ ya re gha ru emwi esi. Vbe igiemwi, e Job rẹnrẹn wẹẹ uyinmwẹ agabagebe nọ, deghẹ irẹn ya ukpunu tae wẹẹ irẹn hoẹmwẹ Osanobua vbene irẹn ma na hoẹmwẹ ogieva irẹn. (Job 6:14) E Job ma gha tọn egbe mu nọ gha yaro tila emwa rua. Obọ ne a ya mu etẹn ẹre ọ ya gha mu emwa ni fe kevbe ivbiogue. E Job keghi kha wẹẹ: “Osanobua ọkpa nii ne ọ yi imẹ ẹre ọ vbe yi avbe eguọmwadia mwẹ.” (Job 31:13-22) Ọna rhiema wẹẹ, e Job ma zẹdẹ gha tọn egbe mu vbe ẹghẹ ne ọ ya gha re okpọmwa. Te ọ wa lughaẹn ne emwa nibun ni fe vbe ẹdẹnẹrẹ!

19 E Job ma kue ne emwi rhọkpa ru ekpataki sẹ ugamwẹ Osanobua vbe arọọ ọghẹe. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, ọmwa ghaa khu emwi ewe khian, ọ na vbe gha rre ugamwẹ ohoghe, te ọmwa vberriọ “siẹn Osanobua ne Udazi.” (Tie Job 31:24-28.) E Job wa vbe rẹn wẹẹ, eyan ne a ru vbe ẹdẹ orọnmwẹ i re ne a ya gbe akiyẹyẹ. Te ọ yan rẹn wẹẹ, ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne aro irẹn khian ya viẹn ye ovbialeke. (Job 31:1) Yerre wẹẹ, vbe ẹghẹ e Job, Osanobua kue yọ ne ikpia gha rhie gberra okhuo ọkpa. Te Job gha te sẹtin rhie gberra okhuo ọkpa deghẹ ọ hoo ne ọ ru vberriọ. * Emwamwa ọghe okpia ọkpa kevbe okhuo ọkpa ne Osanobua mu gbọọ vbe Idẹn ẹre Job rhie obọ lele. (Gẹn 2:18, 24) Odẹ ukpo 1,600 ghi gberra nẹ vbe Jesu rre agbọn, ọ keghi vbe maa emwa re wẹẹ, okpia vbe okhuo ni ru orọnmwẹ nẹ, ẹre ọ mwẹ asẹ ne a ya ru emwi ọdọ vbe amwẹ.—Mat 5:28; 19:4, 5.

20. De vbene irẹnmwi nọ gbae vbekpae Jehova kevbe ilele ọghẹe ya ru iyobọ ne ima vbe nọ dekaan ọse ne a zẹ kevbe odẹ ne ima ya sọyẹnmwẹ egbe?

20 De vbene ima khian ya sẹtin gha mwẹ egbe amuẹtinyan ọghe Job? Emwi nọ gha ru iyobọ ne ima, vbene ima ka ya unu kaẹn ban, ọre irẹnmwi nọ gbae vbekpae Jehova, ma ghi vbe gha rhie emwi ne ima ruẹ ye uyinmwẹ. Vbe igiemwi, ọsian ighẹ e Devid keghi kha wẹẹ, e Jehova “kakabọ khuiwu iran ne ẹi mu uhi sẹ.” Ọ na yevbe kha wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima “gha gu emwa ni fian yan egbe khian.” (Tie Psalm 11:5; 26:4.) De emwi ne ako na ya ima rẹn vbekpae Jehova? De vbene irẹnmwi na gha ya ru iyobọ ne ima vbe nọ dekaan odẹ ne ima ya loo Itanẹt, emwa ne ima gu mu obọ kevbe odẹ ne ima ya sọyẹnmwẹ egbe? Ewanniẹn ne ima zẹ ye avbe inọta na, gha ya ima rẹn deghẹ irẹnmwi ne ima mwẹ vbekpae Jehova gele dinmwi. Ne ima mieke na gha re emwa ni mwẹ ẹkoata vbuwe agbọn dan na, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ẹtin ne a ya rẹn otọ emwi, ne ima ya rẹn alughaẹn nọ rre ẹkpo emwi nọ maan kevbe ne ẹi maan kevbe alughaẹn nọ rre ẹkpo emwi ẹwaẹn kevbe emwi ne ẹwaẹn i ye.—Hib 5:14; Ẹfis 5:15.

21. De emwi nọ gha ya ima rẹn emwi hia nọ khẹke ne ima ru, ne ẹko mieke na gha rhiẹrhiẹn Erha mwa nọ rre ẹrinmwi?

21 Rhunmwuda ne Noa, Daniẹl kevbe Job na ya ekhọe hia gualọ e Jehova, e Jehova keghi ya egbe ne iran miẹn. E Jehova keghi ru iyobọ ne iran ya rẹn emwi hia ni ya ẹko rhiẹnrhiẹn irẹn. Erriọ iran ya do khian igiemwi esi ọghe emwa ni mwẹ imudiase, iran na vbe miẹn adogbannọ vbe ẹdẹ agbọn iran. (Psm 1:1-3) Nọ egbuẹ, ‘Mẹ rẹn Jehova vbene Noa, Daniẹl kevbe Job rẹn ọnrẹn ra?’ Vbene ẹmwata, te ima ghi mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae Jehova rhunmwuda awanwan ọghe ẹmwata nọ rhiegbe ma vbe okiekie ẹdẹ na! (Itan 4:18) Nọnaghiyerriọ, gha ru ezanzan vbuwe Ẹmwẹ Osanobua. Gha ru erria yan rẹn. Gha na erhunmwu ne Osanobua ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ nuẹn. Ena gha ya ruẹ sikẹ Osanobua sayọ, u vbe sẹtin gha ya ẹwaẹn ru emwi vbe agbọn Esu na.—Itan 2:4-7.

^ okhuẹn 5 Inọk ne erha odede ọghe Noa keghi ya “ẹdagbọn rẹn hia . . . gu Osanobua yin.” Sokpan, Inọk ghi wu nẹ, ukpo 69 ẹre ọ gberra, a ke biẹ Noa.—Gẹn 5:23, 24.

^ okhuẹn 19 Erriọ e Noa vbe gha ye. Okhuo ọkpa ẹre ọ rhie re agharhemiẹn wẹẹ te ikpia wa suẹn gha rhie gberra okhuo ọkpa vbe Adam vbe Ivi da wa sọtẹ.—Gẹn 4:19.