مراجعه به متن

مراجعه به فهرست مطالب

آیا همچون نوح،‏ دانیال و ایّوب یَهُوَه را می‌شناسید؟‏

آیا همچون نوح،‏ دانیال و ایّوب یَهُوَه را می‌شناسید؟‏

‏«مردمان شریر،‏ عدالت را درنمی‌یابند،‏ اما جویندگان خداوند همه چیز را درک می‌کنند.‏»—‏امثال ۲۸:‏۵‏.‏

سرودهای:‏ ۱۲۶،‏ ۱۵۰

۱-‏۳.‏ الف)‏ چه چیزی به ما کمک می‌کند که در این روزهای آخر وفاداری خود را به خدا حفظ کنیم؟‏ ب)‏ در این مقاله به بررسی چه موضوعاتی می‌پردازیم؟‏

با نزدیک‌تر شدن به انتهای نظام حاضر،‏ ‹شریران چون علف می‌رویند.‏› (‏مز ۹۲:‏۷‏)‏ پس جای تعجب نیست که معیارهای اخلاقی رو به زوال است.‏ ما در چنین دنیایی چگونه می‌توانیم ‹در بدی همچون کودکان باشیم› و ‹در فهم بالغ گردیم؟‏›—‏۱قر ۱۴:‏۲۰‏.‏

۲ پاسخ این سؤال را می‌توانیم در آیهٔ اصلی این مقاله بیابیم که می‌گوید:‏ «جویندگان خداوند همه چیز را درک می‌کنند.‏» (‏امث ۲۸:‏۵‏)‏ این بدین معنی است که جویندگان خدا هر آنچه را که برای خشنود ساختن خدا نیاز است درک می‌کنند.‏ در امثال ۲:‏۷،‏ ۹ نیز در این باره آمده است:‏ ‹او [یَهُوَه] خردمندی را برای صالحان می‌اندوزد .‏ .‏ .‏ آنگاه هر طریق نیکو را در خواهند یافت،‏ پارسایی و عدالت و انصاف را.‏›‏

۳ نوح،‏ دانیال و ایّوب نیز چنین حکمتی داشتند.‏ (‏حز ۱۴:‏۱۴‏)‏ ما چگونه می‌توانیم چنین حکمتی کسب کنیم؟‏ آیا هر آنچه را که برای خشنود ساختن خدا نیاز است ‹درک می‌کنیم؟‏› بدین منظور ابتدا باید شناختی دقیق از یَهُوَه کسب کنیم.‏ از این رو،‏ در این مقاله به بررسی این موارد می‌پردازیم:‏ ۱)‏ نوح،‏ دانیال و ایّوب چگونه یَهُوَه را شناختند؟‏ ۲)‏ شناخت خدا چه فوایدی برای آنان داشت؟‏ ۳)‏ ما چگونه می‌توانیم ایمانی همچون ایمان آنان را در خود پرورش دهیم؟‏

نوح در دنیایی شریر با خدا راه می‌رفت

۴.‏ نوح چگونه یَهُوَه را شناخت و کسب شناختی دقیق چگونه به او کمک کرد؟‏

۴ نوح چگونه شناختی عمیق از یَهُوَه کسب کرد؟‏ از آغاز خلقت بشر مردان و زنان باایمان به دنبال کسب شناختی دقیق از یَهُوَه بودند.‏ آنان به سه طریق اصلی به این شناخت دست یافتند:‏ ۱)‏ با مشاهدهٔ آفرینش یَهُوَه،‏ ۲)‏ از طریق نمونهٔ خادمان خداترس و ۳)‏ با دیدن برکاتی که نتیجهٔ اطاعت از اصول و معیارهای یَهُوَه بود.‏ (‏اشع ۴۸:‏۱۸‏)‏ نوح با مشاهدهٔ خلقت یَهُوَه نه تنها به وجود او پی برد،‏ بلکه با بسیاری از خصوصیات یَهُوَه همچون «قدرت ابدی و الوهیّت» او نیز آشنا شد.‏ (‏روم ۱:‏۲۰‏)‏ به این شکل،‏ نوح ایمانی قوی به یَهُوَه در خود پرورش داد.‏

۵.‏ نوح چگونه با مقصود خدا برای بشر آشنا شد؟‏

۵ ایمان ‹از شنیدن سرچشمه می‌گیرد.‏› (‏روم ۱۰:‏۱۷‏)‏ نوح چگونه با یَهُوَه و مقاصدش آشنا شده بود؟‏ احتمالاً نوح نکات زیادی دربارهٔ یَهُوَه از خویشاوندانش شنیده بود.‏ یکی از آنان پدرش لامَک،‏ * مردی باایمان بود که مدتی از زندگی‌اش را با آدم همعصر بود.‏ (‏تصویر ابتدای مقاله ملاحظه شود.‏)‏ به‌علاوه،‏ نوح از پدربزرگش مَتوشالَح و جدّش یارِد نیز که ۳۶۶ سال با او همعصر بود نکات زیادی دربارهٔ یَهُوَه آموخته بود.‏ * (‏لو ۳:‏۳۶،‏ ۳۷‏)‏ نوح نکات بسیاری از این مردان و همسرانشان آموخت؛‏ نکاتی دربارهٔ آغاز خلقت بشر و این که یَهُوَه قصد داشت زمین را از انسان‌هایی درستکار پر سازد.‏ او از نافرمانی آدم و حوّا در باغ عدن آگاه شد.‏ نافرمانی‌ای که عواقب آن گریبانگیر خودش نیز بود.‏ (‏پیدا ۱:‏۲۸؛‏ ۳:‏۱۶-‏۱۹،‏ ۲۴‏)‏ مطالبی که نوح می‌آموخت تأثیر زیادی بر او می‌گذاشت،‏ به طوری که بر آن شد تا یَهُوَه را خدمت کند.‏—‏پیدا ۶:‏۹‏.‏

۶،‏ ۷.‏ چه امیدی ایمان نوح را تقویت کرد؟‏

۶ امید باعث تقویت ایمان می‌گردد.‏ زمانی که نوح معنی نامش را آموخت ایمانش تقویت شد،‏ زیرا نام او به معنی «آسایش یا آرامش» است که با امید در ارتباط است.‏ (‏پیدا ۵:‏۲۹‏،‏ پاورقی‏)‏ لامَک تحت الهام خدا در این باره گفت:‏ «این پسرْ ما را از کار و محنت دستهایمان به سبب زمینی که خداوند لعنت کرد،‏ آسودگی خواهد بخشید.‏» نوح به خدا امید بسته بود.‏ او همچون هابیل و خنوخ که پیش از او می‌زیستند،‏ ایمان داشت ‹ذریّتی› که وعدهٔ آن داده شده بود سر مار را خواهد کوبید.‏—‏پیدا ۳:‏۱۵‏.‏

۷ شاید نوح وعدهٔ خدا در پیدایش ۳:‏۱۵ را کاملاً درک نمی‌کرد،‏ اما می‌دانست که آن وعده امید آینده‌ای بهتر را به انسان‌ها می‌دهد.‏ به علاوه،‏ آن وعده با پیام داوری‌ای که خنوخ به انسان‌های شریر اعلام می‌کرد هماهنگ بود.‏ (‏یهو ۱۴،‏ ۱۵‏)‏ پیام خنوخ که تحقق نهایی آن در حارمَگِدّون است،‏ بی‌شک ایمان و امید نوح را تقویت می‌کرد!‏

۸.‏ شناخت دقیق خدا چگونه نوح را محفوظ نگاه می‌داشت؟‏

۸ شناخت دقیق خدا چه فایده‌ای برای نوح داشت؟‏ نوح با شناخت خدا،‏ ایمان و حکمت الٰهی را در خود پرورش داد.‏ این خصوصیات همواره نوح را محفوظ نگاه می‌داشت،‏ به‌خصوص از لحاظ روحانی.‏ برای مثال،‏ از آنجا که نوح «با خدا راه می‌رفت» با انسان‌های شریر همراه نمی‌شد و با آنان معاشرت نمی‌کرد.‏ او فریب موجودات روحی شریری را که بدن انسانی به خود گرفته بودند نمی‌خورد.‏ بسیاری از انسان‌های بی‌ایمان و ساده‌لوح فریب آنان را می‌خوردند و حتی آنان را می‌پرستیدند،‏ زیرا آنان نیروهای مافوق‌بشری داشتند.‏ ‏(‏پیدا ۶:‏۱-‏۴،‏ ۹‏)‏ همچنین نوح می‌دانست مقصود خدا این است که انسان‌ها بارور شوند و زمین را پر سازند.‏ (‏پیدا ۱:‏۲۷،‏ ۲۸‏)‏ بنابراین،‏ او می‌دانست که برقراری رابطهٔ جنسی بین موجودات روحی و زنان زمینی کاملاً اشتباه و غیرطبیعی است.‏ فرزندان این موجودات روحی شریر که بسیار غول‌پیکر و از قدرتی غیرطبیعی برخوردار بودند گواهی بر نادرستی چنین روابطی بودند.‏ سرانجام،‏ یَهُوَه به نوح هشدار داد که می‌خواهد با توفانی تمام شرارت را از روی زمین پاک سازد.‏ نوح که به هشدار یَهُوَه ایمان داشت بر آن شد تا کشتی‌ای بسازد که به نجات خود و خانواده‌اش انجامید.‏—‏عبر ۱۱:‏۷‏.‏

۹،‏ ۱۰.‏ ما چگونه می‌توانیم از ایمان نوح سرمشق گیریم؟‏

۹ ما چگونه می‌توانیم ایمانی همچون ایمان نوح را در خود پرورش دهیم؟‏ بدین منظور باید کلام خدا را به طور مرتب مطالعه کرده و بر آن تعمّق کنیم،‏ آموخته‌هایمان را به دل خود راه دهیم و طرز فکرمان را هماهنگ با آنچه می‌آموزیم شکل دهیم.‏ (‏۱پطر ۱:‏۱۳-‏۱۵‏)‏ به این شکل،‏ ایمان و حکمت الٰهی،‏ ما را نیز از ترفندهای زیرکانهٔ شیطان و روحیهٔ شریر این دنیا محفوظ نگاه می‌دارد.‏ (‏۲قر ۲:‏۱۱‏)‏ روحیهٔ شریر این دنیا عشق به خشونت و غیراخلاقیات را در مردم ترویج می‌دهد و آنان را بر آن می‌دارد که تنها بر امیال نَفْسانی خود تمرکز کنند.‏ (‏۱یو ۲:‏۱۵،‏ ۱۶‏)‏ شاید این روحیه چنان بر مردم تأثیر گذارد که فراموش کنند تا چه حد به نابودی نظام حاضر نزدیک هستیم.‏ توجه کنید که وقتی عیسی دنیای امروز را با روزگار نوح مقایسه کرد،‏ بر بی‌تفاوتی مردم در روزهای آخر تمرکز کرد نه بر خشونت و غیراخلاقیات.‏—‏مَتّی ۲۴:‏۳۶-‏۳۹ خوانده شود.‏

۱۰ شما می‌توانید در این باره از خود بپرسید،‏ ‹آیا روش زندگی‌ام نشان می‌دهد که یَهُوَه را واقعاً می‌شناسم؟‏ آیا ایمانم مرا بر آن می‌دارد که مطابق معیارهای یَهُوَه زندگی کنم و آن‌ها را به دیگران نیز اعلام کنم؟‏› باشد که پاسخ شما به این پرسش‌ها گواه این امر باشد که شما نیز همچون نوح ‹با خدا راه می‌روید.‏›‏

دانیال در بین مردمانی بت‌پرست حکمت الٰهی نشان داد

۱۱.‏ الف)‏ عشق دانیال به یَهُوَه در نوجوانی چه نکته‌ای را دربارهٔ والدینش آشکار می‌کند؟‏ ب)‏ شما می‌خواهید از کدام خصوصیات دانیال الگو گیرید؟‏

۱۱ دانیال چگونه شناختی عمیق از یَهُوَه کسب کرد؟‏ ظاهراً والدین دانیال به او آموخته بودند که یَهُوَه و کلامش را دوست بدارد.‏ از این رو،‏ دانیال در طول زندگی‌اش همواره به یَهُوَه عشق می‌ورزید.‏ او حتی در سالخوردگی نیز عمیقاً کلام خدا را مطالعه می‌کرد.‏ (‏دان ۹:‏۱،‏ ۲‏)‏ دانیال یَهُوَه را به‌خوبی می‌شناخت و از برخورد او با اسرائیلیان آگاه بود.‏ این موضوع را می‌توان در دانیال ۹:‏۳-‏۱۹ که شامل دعای فروتنانه و خالصانهٔ دانیال است به‌وضوح دید.‏ شما می‌توانید این دعا را خوانده و بر آن تعمّق کنید.‏ سپس از خود بپرسید،‏ ‹این آیات دربارهٔ دانیال چه نکاتی به من می‌آموزد؟‏›‏

۱۲-‏۱۴.‏ الف)‏ دانیال چگونه حکمت الٰهی نشان داد؟‏ ب)‏ یَهُوَه چگونه به شجاعت و وفاداری دانیال برکت داد؟‏

۱۲ شناخت دقیق خدا چه فایده‌ای برای دانیال داشت؟‏ زندگی در بابل که شهری مملو از بت‌پرستی بود برای یهودیان وفادار بسیار مشکل بود.‏ برای مثال،‏ یَهُوَه به یهودیان گفت:‏ «جویای سعادت شهری باشید که شما را بدان‌جا به تبعید فرستاده‌ام.‏» (‏ار ۲۹:‏۷‏)‏ با این حال،‏ به آنان فرمان داده بود که با تمام دل به یَهُوَه خدمت کنند.‏ (‏خرو ۳۴:‏۱۴‏)‏ دانیال چگونه می‌توانست از هر دو فرمان اطاعت کند؟‏ او حکمت الٰهی داشت و می‌دانست که اول باید مطیع یَهُوَه باشد و بعد مطیع قدرت‌های انسانی.‏ قرن‌ها بعد عیسی نیز همین اصل را تعلیم داد.‏—‏لو ۲۰:‏۲۵‏.‏

۱۳ در زمان دانیال قانونی تصویب شد که طبق آن مردم برای ۳۰ روز باید تنها به پادشاه دعا می‌کردند و دعا به خدایان و انسان‌های دیگر ممنوع شده بود.‏ دانیال در برابر این قانون چه واکنشی نشان داد؟‏ ‏(‏دانیال ۶:‏۷-‏۱۰ خوانده شود.‏)‏ او می‌توانست با خود بگوید،‏ ‏‹این قانون تنها ۳۰ روز است و همیشگی نیست!‏› اما برای دانیال پرستش یَهُوَه بسیار مهم‌تر از قوانین بشری بود.‏ او می‌توانست تصمیم بگیرد که در خلوت به دعاهایش ادامه دهد،‏ اما این کار را نکرد.‏ دانیال می‌دانست وقتی هر روز دعا می‌کرد،‏ بسیاری از مردم او را می‌دیدند.‏ او حتی نمی‌خواست مردم تصوّر کنند که او پرستش یَهُوَه را کنار گذاشته است.‏ به همین دلیل،‏ خطر را به جان خرید و تصمیم گرفت تغییری در روال دعا کردنش ایجاد نکند.‏

۱۴ یَهُوَه به این تصمیم دانیال که نشانهٔ وفاداری و شجاعت او بود برکت داد.‏ او با معجزه‌ای دانیال را در چاه شیران از مرگ نجات داد.‏ به این ترتیب،‏ نام یَهُوَه به دورافتاده‌ترین مناطق در امپراتوری ماد و پارس رسید!‏—‏دان ۶:‏۲۵-‏۲۷‏.‏

۱۵.‏ ما چگونه می‌توانیم از ایمان دانیال سرمشق گیریم؟‏

۱۵ ما چگونه می‌توانیم ایمانی همچون ایمان دانیال را در خود پرورش دهیم؟‏ بدین منظور نه تنها باید کلام خدا را بخوانیم بلکه باید آن را کاملاً ‹درک کنیم.‏› (‏مت ۱۳:‏۲۳‏)‏ اگر بخواهیم طرز فکرمان را با طرز فکر یَهُوَه هماهنگ سازیم،‏ باید اصول کتاب مقدّس را بیاموزیم.‏ از این رو باید کلام خدا را خوانده و بر آن تعمّق کنیم.‏ همچنین بسیار اهمیت دارد که به‌خصوص در سختی‌ها و مشکلات به طور مرتب و از صمیم دل دعا کنیم.‏ در این صورت،‏ یَهُوَه حکمت و قوّتی را که از او درخواست می‌کنیم با سخاوت در اختیارمان می‌گذارد.‏—‏یعقو ۱:‏۵‏.‏

ایّوب اصول یَهُوَه را هم در رفاه و هم در سختی به کار می‌برد

۱۶،‏ ۱۷.‏ ایّوب چگونه شناختی دقیق از یَهُوَه کسب کرد؟‏

۱۶ ایّوب چگونه شناختی عمیق از یَهُوَه کسب کرد؟‏ ایّوب اسرائیلی نبود،‏ اما از خویشاوندان دور ابراهیم،‏ اسحاق و یعقوب بود که یَهُوَه شخصیت خود و مقاصدش را بر آنان آشکار ساخته بود.‏ ایّوب به‌نحوی که کتاب مقدّس به آن اشاره نکرده است،‏ حقایق زیادی را دربارهٔ یَهُوَه آموخته بود.‏ (‏ایو ۲۳:‏۱۲‏)‏ او گفت:‏ «گوشِ من دربارهٔ تو شنیده بود.‏» (‏ایو ۴۲:‏۵‏)‏ یَهُوَه خود نیز سخنانی را که ایّوب دربارهٔ او گفته بود تأیید کرد.‏—‏ایو ۴۲:‏۷،‏ ۸‏.‏

با مشاهدهٔ خصوصیات یَهُوَه در آفرینش،‏ ما نیز می‌توانیم ایمانمان را تقویت کنیم (‏بند ۱۷ ملاحظه شود)‏

۱۷ به علاوه،‏ ایّوب بسیاری از صفات نادیدنی خدا را در آفرینش او دیده بود.‏ (‏ایو ۱۲:‏۷-‏۹،‏ ۱۳‏)‏ بعدها یَهُوَه و اِلیهو از طریق آفرینش به ایّوب نشان دادند که جایگاه انسان در مقایسه با جایگاه یَهُوَه بسیار ناچیز است.‏ (‏ایو ۳۷:‏۱۴؛‏ ۳۸:‏۱-‏۴‏)‏ سخنان یَهُوَه چنان بر ایّوب تأثیر گذاشت که او گفت:‏ ‹می‌دانم که به انجام هر چیز توانایی و هیچ چیز نمی‌تواند مانع تو شود.‏ در خاک و خاکستر توبه می‌کنم.‏›—‏ایو ۴۲:‏۲،‏ ۶‏.‏

۱۸،‏ ۱۹.‏ ایّوب چگونه نشان داد که یَهُوَه را به‌خوبی می‌شناسد؟‏

۱۸ شناخت دقیق خدا چه فایده‌ای برای ایّوب داشت؟‏ ایّوب معیارهای یَهُوَه را کاملاً درک می‌کرد.‏ شناخت او از یَهُوَه باعث شد که راه درست را در زندگی برگزیند.‏ برای مثال،‏ ایّوب می‌دانست که اگر به دیگران محبت نداشته باشد نمی‌تواند ادعا کند که به خدا محبت دارد.‏ (‏ایو ۶:‏۱۴‏،‏ پاورقی‏)‏ ایّوب نه تنها خود را از دیگران برتر نمی‌دانست بلکه همیشه با آنان همچون خانواده‌اش رفتار می‌کرد؛‏ حال چه ثروتمند بودند،‏ چه فقیر.‏ او در این باره گفت:‏ ‹آیا هر دوی ما را یکی در رَحِم نسرشت؟‏› (‏ایو ۳۱:‏۱۳-‏۲۲‏)‏ بنابراین ایّوب با وجود مقام و ثروت زیادی که داشت،‏ هرگز خود را برتر و مهم‌تر از دیگران نمی‌دید.‏ به‌راستی که ایّوب با صاحبان قدرت و ثروتمندان دنیای امروز کاملاً متفاوت بود!‏

۱۹ ایّوب اجازه نمی‌داد که هیچ چیز منجمله مادیات،‏ جای یَهُوَه را در زندگی او بگیرد.‏ او می‌دانست که در آن صورت ممکن بود «خدای متعال» را انکار کند.‏ ‏(‏ایّوب ۳۱:‏۲۴-‏۲۸ خوانده شود.‏)‏ همچنین او ازدواج را پیوندی مقدّس بین مرد و زن می‌دانست.‏ او حتی با چشمانش عهد بست که با نیّت بد به دوشیزه‌ای نگاه نکند.‏ (‏ایو ۳۱:‏۱‏)‏ البته در آن زمان یَهُوَه مانع چندهمسری نشده بود و ایّوب اگر می‌خواست می‌توانست دو زن داشته باشد.‏ * اما دیدگاه او دربارهٔ ازدواج بر اساس معیار خدا در باغ عدن بود که یک مرد را با یک زن پیوند داده بود.‏ (‏پیدا ۲:‏۱۸،‏ ۲۴‏)‏ حدود ۱۶۰۰ سال بعد،‏ عیسی دوباره معیار تک‌همسری را تعلیم داد و بر اطاعت از معیارهای والای یَهُوَه دربارهٔ ازدواج و روابط جنسی تأکید کرد.‏—‏مت ۵:‏۲۸؛‏ ۱۹:‏۴،‏ ۵‏.‏

۲۰.‏ شناخت دقیق از یَهُوَه و معیارهایش چگونه در انتخاب معاشران و تفریحات به ما کمک می‌کند؟‏

۲۰ ما چگونه می‌توانیم ایمانی همچون ایمان ایّوب را در خود پرورش دهیم؟‏ همان طور که اشاره شد،‏ باید شناختی دقیق از یَهُوَه کسب کنیم و آن را در تمام جنبه‌های زندگی بکار گیریم.‏ برای مثال،‏ داوود مزمورنویس گفت که یَهُوَه «بیزار است از آن که خشونت را دوست می‌دارد» و دربارهٔ ‹همنشینی با مردان باطل› هشدار داد.‏ ‏(‏مزمور ۱۱:‏۵؛‏ ۲۶:‏۴ خوانده شود.‏)‏ این آیات چه نکته‌ای را در مورد دیدگاه یَهُوَه آشکار می‌سازد؟‏ این موضوع باید چه تأثیری بر اولویت‌ها،‏ نحوهٔ استفاده از اینترنت،‏ معاشران و تفریحات ما داشته باشد؟‏ پاسخ‌های ما نشان می‌دهد که تا چه حد یَهُوَه را می‌شناسیم.‏ برای این که تحت تأثیر این دنیای شریر قرار نگیریم،‏ باید «قدرت تشخیص» خود را تقویت کنیم تا نه تنها اعمال خوب را از بد تشخیص دهیم،‏ بلکه درک کنیم چه اعمالی عاقلانه است و چه اعمالی ناعاقلانه.‏—‏عبر ۵:‏۱۴؛‏ افس ۵:‏۱۵‏.‏

۲۱.‏ ما چگونه می‌توانیم هر آنچه را که برای خشنود ساختن خدا نیاز است ‹درک کنیم›؟‏

۲۱ از آنجا که نوح،‏ دانیال و ایّوب در جستجوی یَهُوَه بودند،‏ او خود را بر آنان آشکار ساخت.‏ یَهُوَه به آنان کمک کرد تا هر آنچه را که برای خشنود ساختن او نیاز است ‹درک کنند.‏› نمونهٔ این خادمان نشان می‌دهد که پیروی از اصول یَهُوَه زندگی‌ای سعادتمند به همراه می‌آورد.‏ (‏مز ۱:‏۱-‏۳‏)‏ بنابراین هر یک از ما باید از خود بپرسد،‏ ‹آیا من نیز همچون نوح،‏ دانیال و ایّوب یَهُوَه را می‌شناسم؟‏› یَهُوَه امروزه جزئیات بیشتری را از شخصیتش برایمان آشکار ساخته است،‏ به همین دلیل می‌توانیم شناخت بیشتری از او کسب کنیم.‏ (‏امث ۴:‏۱۸‏)‏ بدین منظور باید در کلام خدا کندوکاو کنیم،‏ بر آن تعمّق کنیم و برای دریافت روح‌القدس دعا کنیم.‏ به این شکل،‏ بیش از پیش به پدر آسمانی‌مان نزدیک می‌شویم و می‌توانیم از خود حکمت الٰهی نشان دهیم.‏—‏امث ۲:‏۴-‏۷‏.‏

^ بند 5 یا لَمِک.‏

^ بند 5 خَنوخ یکی دیگر از اجداد نوح بود که «با خدا راه می‌رفت.‏» اما یَهُوَه او را ۶۹ سال پیش از تولّد نوح «برگرفت.‏»—‏پیدا ۵:‏۲۳،‏ ۲۴‏.‏

^ بند 19 این امر دربارهٔ نوح نیز صدق می‌کند.‏ با وجود این که پس از سرکشی در باغ عدن چندهمسری رواج یافت،‏ نوح فقط یک زن داشت.‏—‏پیدا ۴:‏۱۹‏.‏