1-3. (a) Inki ta sadisa beto na kubikala ya kwikama na Nzambi na bilumbu yai ya nsuka? (b) Inki beto ta longuka na disolo yai?

BETO ke zinga na bilumbu ya nsuka kibeni. Bantu mingi ke sala mambu ya mbi mpenza. Bantu ya mbi ke ‘mena bonso matiti.’ (Nkunga 92:7) Beto ke yitukaka ve kana bantu ke buya kusala mambu yina Nzambi ke zolaka. Polo songaka Bakristu nde: ‘Beno vanda bana ya fioti na mambu ya mbi kansi beno kuma bambuta na mutindu na beno ya kubakisa mambu.’ (1 Bakorinto 14:20) Inki mutindu beto lenda sala yo?

² Verse ya me simba disolo yai ke pesa mvutu na ngiufula yina, yo ke tuba nde: “Bantu yina ke sosaka Yehowa lenda bakisa mambu yonso.” (Bingana 28:5) Yo ke tendula nde bo ke bakisaka mambu yonso yina kele mfunu sambu na kusepedisa Yehowa. Bingana 2:7, 9 ke monisa nde Yehowa ke pesaka mayele na bantu yina ke salaka mambu ya mbote, sambu bo “bakisa mambu ya lunungu, ya mbote, mpi ya me fwana, nzila ya mvimba ya mambu ya mbote.”

³ Nzambi pesaka Noa, Daniele, mpi Yobi mayele ya mutindu yai. (Ezekiele 14:14) Bubu yai, Nzambi ke pesaka mpi bansadi na yandi mayele  yai. Keti nge mpi kele ti yo? Sambu nge ‘bakisa mambu yonso,’ yina ke sepedisaka Yehowa, nge fwete zaba yandi ntete mbote-mbote. Yo yina, disolo yai ta sadisa beto na kuzaba (1) mutindu Noa, Daniele, mpi Yobi zabaka Nzambi, (2) mutindu Nzambi sadisaka bo, mpi (3) mutindu beto lenda kuma ti lukwikilu ya ngolo bonso bo.

4. Inki mutindu Noa zabaka Yehowa, nki mutindu nzayilu yina sadisaka yandi?

⁴ Inki mutindu Noa zabaka Yehowa? Ntangu Adami ti Eva butaka bana, bantu vandaka kulonguka mambu ya Yehowa na mitindu tatu: na nsadisa ya lugangu, ya bansadi ya kwikama ya Nzambi mpi ya balusakumunu yina bo vandaka kubaka ntangu bo vandaka kulemfukila Nzambi. (Yezaya 48:18) Ntangu Noa vandaka kutala lugangu na dikebi yonso, ntembe kele ve nde yandi bakisaka nde Nzambi kele, mpi yandi kele ti bikalulu ya kitoko. Ziku Noa bakisaka nde Yehowa kele ngolo mingi mpi nde yandi mpamba kele Nzambi ya kieleka. (Baroma 1:20) Yo yina, Noa ndimaka nde Nzambi kele mpi kumaka kukwikila ngolo na Nzambi.

5. Inki mutindu Noa zabaka lukanu ya Nzambi sambu na bantu?

⁵ Biblia ke tuba nde “lukwikilu ke katukaka na mambu yina muntu me wa,” yo ke tendula nde mambu yina beto ke waka lenda sadisa beto na kukuma ti lukwikilu. (Baroma 10:17) Ziku Noa waka mambu ya Yehowa na bampangi na yandi. Lameki, papa na yandi, vandaka kukwikila na Nzambi mpi butukaka na ntwala nde Adami kufwa. (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.) Noa monaka mpi nkaka na yandi ya bakala Metusela mpi nkaka ya Metusela, Yaredi, yina landaka kuzinga bamvula 366 na nima ya lubutuku ya Noa. * (Luka 3:36, 37) Ziku bantu yai ti bankento na bo longaka Noa nde Yehowa gangaka bantu mpi yandi zolaka nde bo buta bana sambu na kufulusa ntoto mpi kusadila yandi. Mbala ya nkaka Noa bakisaka mpi nde Adami ti Eva lemfukilaka ve Yehowa mpi Noa monaka bampasi yina kukonda bulemfu na bo natilaka bantu. (Kuyantika 1:28; 3:16-19, 24) Noa sepelaka ti mambu yina yandi longukaka, yo pusaka yandi na kusadila Yehowa.—Kuyantika 6:9.

6, 7. Inki mutindu kivuvu kumisaka ngolo lukwikilu ya Noa?

⁶ Kivuvu ke kumisaka lukwikilu ngolo. Ziku lukwikilu ya Noa kumaka ngolo ntangu yandi zabaka nde zina na yandi, yina ke tendula “Kupema” to “Kulembika” disongidila kubaka kikesa, kele ti ngindu ya kivuvu. (Kuyantika 5:29, noti na nsi ya lutiti) Mpeve santu ya Yehowa twadisaka Lameki na kutuba mambu yai sambu na Noa: “Mwana yai ta lembika beto na kisalu na beto ya ngolo mpi na kisalu ya mpasi ya maboko na beto sambu na ntoto yai ya Yehowa me singaka.” Yo pesaka Noa kivuvu nde Nzambi ta yidika mambu. Bonso Abele mpi Enoki, Noa kwikilaka nde “mwana” mosi ta niata nioka na ntu.—Kuyantika 3:15.

⁷ Noa bakisa ve kibeni lusilu ya Nzambi yina kele na Kuyantika 3:15. Kansi yandi zabaka nde lusilu yai kele kivuvu sambu na bantu na bilumbu ke kwisa. Enoki longaka mpi nsangu ya mutindu yai ntangu yandi tubaka nde Yehowa ta fwa bantu ya mbi. (Yude 14, 15) Ntembe kele ve nde, nsangu yina Enoki longaka, yina ta lungana mbote-mbote na Armagedoni, kumisaka ngolo lukwikilu mpi kivuvu ya Noa.

8. Inki mutindu kuzaba mbote Nzambi taninaka Noa?

⁸ Inki mutindu kuzaba Nzambi mbote sadisaka Noa? Sambu Noa zabaka Yehowa, lukwikilu na yandi kumaka ngolo mpi Nzambi sadisaka yandi na kukuma mayele. Yo taninaka yandi mingi, mingi-mingi na kusala ve mambu yina Yehowa ke buyaka. Noa vandaka na mfunu ya kukuma nduku ya Nzambi, yo yina yandi buyaka kusala kinduku ti bantu yina vandaka ve kukwikila na Yehowa  mpi kubuya lutwadisu na yandi. Noa landaka ve mambu ya mbi yina bademo (bawanzio ya mbi) vandaka kupusa bantu na kusala. Bantu vandaka kuyituka na mambu yina bademo vandaka kusala mpi ziku bo vandaka kusambila bo. (Kuyantika 6:1-4, 9) Noa zabaka mpi nde Yehowa zolaka nde bantu kubuta sambu na kufulusa ntoto. (Kuyantika 1:27, 28) Kansi ntangu bademo kwelaka bankento mpi butaka bana, Noa bakisaka nde yo vandaka mbi. Nkutu yo monanaka diaka pwelele ntangu bana yina bo butaka kumaka nene, nda mpi ngolo mingi kuluta bana yonso ya nkaka. Nsuka-nsuka, Yehowa songaka Noa nde yandi ta fwa bantu yonso ya mbi na mvula ya ngolo. Noa kwikilaka na mambu yina Yehowa tubaka, yandi tungaka maswa mpi gulukaka ti dibuta na yandi.—Baebreo 11:7.

9, 10. Inki mutindu beto lenda kuma ti lukwikilu ya ngolo bonso Noa?

⁹ Inki mutindu beto lenda kuma ti lukwikilu ya ngolo bonso Noa? Beto fwete longuka Ndinga ya Nzambi mbote-mbote, kuzola mambu yina beto ke longuka sambu yo sadisa beto na kusala bansoba mpi kubaka balukanu ya mbote. (1 Piere 1:13-15) Mpidina, lukwikilu mpi mambu ya Nzambi yina beto me zaba ta tanina beto na mitambu ya Satana mpi na mambu ya mbi ya nsi-ntoto. (2 Bakorinto 2:11) Bantu mingi ke zolaka mubulu mpi pite, bo ke zolaka kulungisa banzala ya mbi ya ntima na bo. (1 Yoane 2:15, 16) Bo ke bakisaka ve nde kubika fioti Nzambi ta fwa nsi-ntoto yai ya mbi. Kana lukwikilu na beto kele ngolo ve, beto lenda kuma kuyindula bonso bo. Beto vila ve nde ntangu Yezu fwanisaka bilumbu na beto ti ya Noa, yandi tubilaka ve mubulu to pite kansi yandi tubilaka kigonsa ya kukonda kutula dikebi na mambu ya Nzambi.—Tanga Matayo 24:36-39.

¹⁰ Kudiyula nde: ‘Keti mutindu na mono ya kuzinga ke monisaka mpenza nde mono me zaba Yehowa? Keti lukwikilu na mono ke pusaka mono na kusala mambu yina Yehowa ke zolaka mpi kulonga bantu ya nkaka mambu yango?’ Bamvutu na bangiufula yai ta sadisa nge na kuzaba kana nge mpi ke tambulaka ti Nzambi ya kieleka bonso Noa.

11. (a) Mutindu Daniele zolaka Nzambi banda kileke ke longa beto nki sambu na bibuti na yandi? (b) Inki kikalulu ya Daniele nge ta zola kuyedisa?

¹¹ Inki mutindu Daniele zabaka Yehowa? Yo ke monana nde bibuti ya Daniele longaka yandi na kuzola Yehowa mpi Ndinga na yandi. Daniele sadilaka malongi yina na luzingu na yandi ya mvimba. Ata ntangu yandi kumaka mbuta, yandi landaka kulonguka Masonuku mbote-mbote. (Daniele 9:1, 2) Daniele zabaka kibeni Yehowa. Yandi zabaka mpi mambu yonso yina Yehowa salaka sambu na bantu ya Izraele. Kisambu ya masonga yina yandi salaka na Daniele 9:3-19 ke ndimisa yo. Tanga baverse yai mpi yindulula mbote-mbote mambu yina Daniele tubaka. Na nima, kudiyula nde: ‘Mbandu ya Daniele ke longa mono nki?’

12-14. (a) Inki mutindu Daniele monisaka nde yandi zabaka Nzambi? (b) Inki mutindu Yehowa sakumunaka Daniele sambu na kikesa mpi kwikama na yandi?

¹² Inki mutindu kuzaba Nzambi mbote sadisaka Daniele? Yo vandaka pete ve sambu na Bayuda ya kwikama na kusadila Nzambi na Babilone, insi yina bantu vandaka ve kusambila Yehowa. Mu mbandu, Yehowa songaka Bayuda nde: “Beno sosa ngemba ya mbanza yina mono me nata beno.” (Yeremia 29:7) Yandi yikaka nde bo fwete sambila kaka yandi mpi kusala yo na ntima na bo ya mvimba. (Kubasika 34:14) Inki mutindu Daniele lendaka kuzitisa bansiku yai zole? Mambu ya Nzambi yina yandi zabaka sadisaka yandi na kubakisa nde yandi fwete lemfukila ntete Yehowa, mpi na nima bamfumu. Bamvula mingi na nima, Yezu longaka mpi dilongi yango.—Luka 20:25.

¹³ Yindula mambu yina Daniele salaka ntangu bo pesaka nsiku nde ata muntu mosi ve kusambila nzambi ya nkaka na nsungi ya bilumbu 30, bantu  yonso fwete sambila kaka ntotila. (Tanga Daniele 6:7-10.) Daniele lendaka kutuba nde: ‘Yo kele kaka sambu na bilumbu 30 mpamba, yo ta sala kima mosi ve.’ Daniele tulaka ve bansiku ya bantu na zulu ya lusambu ya Nzambi. Yandi landaka kusambila Yehowa na kinsweki. Kansi Daniele zabaka nde bantu mingi vandaka kumona yandi ntangu yandi vandaka kusamba konso kilumbu. Ata yo vandaka kigonsa, Daniele landaka kusamba na bisika yina bantu lendaka kumona yandi sambu yandi zolaka ve nde bantu kuyindula nde yandi me yambula kusambila Yehowa.

¹⁴ Yehowa sakumunaka Daniele sambu na kikesa mpi lukanu yina yandi bakaka. Yehowa gulusaka Daniele na dibulu ya bantambu na mutindu ya kuyituka. Yo yina, bantu yonso ya Medo-Persia zabaka mambu ya Yehowa!—Daniele 6:25-27.

15. Inki mutindu beto lenda kuma ti lukwikilu ya ngolo bonso Daniele?

¹⁵ Inki mutindu beto lenda kuma ti lukwikilu ya ngolo bonso Daniele? Beto fwete suka kaka ve na kutanga Ndinga ya Nzambi, beto fwete bakisa malongi na yo. (Matayo 13:23) Beto fwete zaba mabanza ya Yehowa mpi mutindu yandi ke tadilaka mambu. Beto fwete yindula mpi mingi mambu yina beto ke tanga. Beto fwete samba mpi mbala na mbala, mingi-mingi ntangu beto ke kutana ti bampasi. Beto tula ntima nde Yehowa ta pesa beto mayele mpi kikesa.—Yakobo 1:5.

16, 17. Inki mutindu Yobi zabaka Yehowa?

¹⁶ Inki mutindu Yobi zabaka Yehowa? Yobi vandaka ve muntu ya Izraele. Kansi Abrahami, Izaki mpi Yakobi, yina Yehowa longaka mambu na yandi mpi lukanu na yandi, vandaka dikanda mosi ti Yobi. Yo ke monana nde Yobi longukaka mpi mambu ya mfunu yina Nzambi songaka bantu yai. (Yobi 23:12) Yandi songaka Yehowa nde: “Makutu na mono me waka mambu na nge.” (Yobi 42:5) Yehowa tubaka mpi nde Yobi zabisaka bantu ya nkaka kieleka na yandi.—Yobi 42:7, 8.

¹⁷ Yobi zabaka bikalulu ya Yehowa na nzila ya lugangu. (Yobi 12:7-9, 13) Elihu ti Yehowa sadilaka lugangu sambu na kusonga Yobi nde muntu kele mfututu na ntwala ya Nzambi. (Yobi 37:14; 38:1-4) Mambu yina Yehowa zabisaka Yobi simbaka kibeni ntima na yandi, yo yina yandi kudikulumusaka mpi songaka Yehowa nde: “Ntangu yai, mono me zaba nde nge lenda sala mambu yonso.” Yandi yikaka nde: “Mono me vanda na mfututu mpi na putulu ya tiya sambu na kumonisa nde mono me balula ntima.”—Yobi 42:2, 6.

18, 19. Inki mutindu Yobi monisaka nde yandi zabaka Yehowa mbote mpenza?

 ¹⁸ Inki mutindu kuzaba Nzambi mbote sadisaka Yobi? Yobi zabaka bansiku ya Nzambi mbote-mbote. Yandi zabaka Yehowa mbote mpenza, yo pusaka yandi na kusala mambu ya mbote. Mu mbandu, Yobi zabaka nde sambu na kuzola Nzambi, yandi fwete sadila bantu mambu ya mbote. (Yobi 6:14) Yandi vandaka ve kuyindula nde yandi me luta bantu ya nkaka, kansi yandi vandaka kubaka bantu yonso, bamvwama to bansukami, bonso bantu ya dibuta na yandi. Yobi kudiyulaka nde: “Keti Muntu yina salaka mono na kati ya divumu salaka bo mpi ve?” (Yobi 31:13-22) Yobi kumaka ve lulendo ata yandi vandaka mvwama, yandi vandaka kumona mpi ve bantu ya nkaka kukonda mfunu. Bikalulu ya Yobi me swaswana ti ya bamvwama mingi ya bilumbu na beto.

¹⁹ Yobi tulaka Yehowa na kisika ya ntete na luzingu na yandi, yandi zolaka ve nde ata kima mosi, yo vanda bima ya kinsuni, kubaka kisika ya ntete. Yandi zabaka nde kana kima ya nkaka kubaka kisika ya ntete na luzingu na yandi, yandi ta buya “Nzambi ya kieleka.” (Tanga Yobi 31:24-28.) Yobi bakisaka mpi nde lusilu ya makwela kele santu na meso ya Nzambi. Yandi salaka nkutu lusilu ya kutala ve nkento ya nkaka ti ngindu ya mbi. (Yobi 31:1) Lusilu ya Yobi ke yitukisaka mingi sambu yandi zingaka na ntangu yina Yehowa pesaka babakala nswa ya kukwela bankento mingi. Yobi vandaka ti nswa ya kukwela bankento zole. Kansi yandi salaka yo ve, ziku yandi bakisaka nde na luyantiku Yehowa yidikaka nde bakala mosi kukwela nkento mosi, yo yina yandi landaka mbandu yina. * (Kuyantika 2:18, 24) Bamvula kiteso ya 1600 na nima, Yezu longaka mpi dilongi yina nde bakala fwete kwela kaka nkento mosi mpi muntu ya me kwelaka fwete vukisa nitu kaka ti nkwelani na yandi.—Matayo 5:28; 19:4, 5.

20. Inki mutindu kuzaba Yehowa mpi bansiku na yandi ke sadisaka beto na kupona banduku mpi bansaka ya mbote?

²⁰ Inki mutindu beto lenda kuma ti lukwikilu ya ngolo bonso Yobi? Beto mpi fwete zaba Yehowa mbote mpenza mpi kusadila nzayilu yango na mambu yonso ya luzingu na beto. Mu mbandu, Biblia ke tuba nde Yehowa “ke mengaka konso muntu yina ke zolaka mubulu” mpi nde beto fwete kangama ve ti bantu yina ke salaka mambu ya mbi na kinsweki. (Tanga Nkunga 11:5; 26:4.) Kudiyula nde: ‘Inki mutindu baverse yai zole ke longa mono mabanza ya Yehowa? Baverse yai ke yibusa mono nde nki kele mambu ya kuluta mfunu na luzingu na mono? Inki mutindu yo fwete sadisa mono na mutindu mono ke sadilaka Internet, kupona banduku mpi bansaka?’ Mvutu na bangiufula yai ta sadisa nge na kubakisa kana nge me zabaka kibeni Yehowa. Beto fwete landa ve mambu ya ke salama na nsi-ntoto yai ya mbi. Yo yina, beto fwete longa ‘mayele na beto’ disongidila kuswaswanisa mambu ya mbote ti ya mbi, ya mayele ti ya buzoba.—Baebreo 5:14; Baefezo 5:15.

21. Inki ta sadisa beto na ‘kubakisa mambu yonso’ yina beto fwete zaba sambu na kusepedisa Yehowa?

²¹ Sambu Noa, Daniele, mpi Yobi salaka bikesa ya kuzaba Yehowa mbote, Yehowa sadisaka bo na ‘kubakisa mambu yonso’ yina vandaka mfunu sambu na kusepedisa yandi. Mbandu na bo ke ndimisa beto nde kusala mambu mutindu Yehowa ke zolaka ke nataka mambote. (Nkunga 1:1-3) Yo yina, kudiyula nde, ‘Keti mono me zaba Yehowa mbote mutindu Noa, Daniele mpi Yobi zabaka yandi?’ Ya kieleka, bubu yai beto lenda zaba Yehowa mbote kuluta bantu yai tatu sambu Yehowa ke longa beto mambu mingi ya me tala yandi. (Bingana 4:18) Yo yina, longuka Biblia mbote-mbote. Yindula mingi mambu yina nge ke tanga. Samba sambu Yehowa kupesa nge mpeve santu. Mpidina, nge ta kuditanina na nsi-ntoto yai ya mbi. Nge ta sala mambu yina Nzambi ke zolaka mpi nge ta kuma nduku ya Tata na beto ya zulu.—Bingana 2:4-7.