Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Udi mumanye Yehowa bu muvua Noa, Danyele, ne Yobo bamumanye anyi?

Udi mumanye Yehowa bu muvua Noa, Danyele, ne Yobo bamumanye anyi?

“Bantu babi kabena bajingulula kulumbuluisha kuakane to, kadi bantu badi bakeba Yehowa badi bajingulula malu onso.”​—NSU. 28:5.

MISAMBU: 126, 150

1-3. a) Ntshinyi tshiatuambuluisha bua kushala ne lulamatu kudi Nzambi mu matuku a ku nshikidilu aa? b) Netumone tshinyi mu tshiena-bualu etshi?

BU MUDI matuku a ku nshikidilu masemene ku ndekelu kuawu, bantu babi badi batungunuka ne ‘kutumpuka bu bisonsa.’ (Mis. 92:7) Ke bualu kayi kabiena bitukemesha padi bantu benda balekela malu a bikadilu bilenga to. Mutudi munkatshi mua bantu aba, mmunyi mutudi mua kuikala “bana batekete pa bidi bitangila malu mabi,” kadi bikale “bantu bakole mu ngumvuilu [wetu] wa malu”?​—1 Kol. 14:20.

2 Diandamuna didi mu mvese wa tshiena-bualu etshi, mu tshitupa tshiende tshia ne: “Bantu badi bakeba Yehowa badi bajingulula malu onso,” mmumue ne: malu onso adi akengedibua bua kumusankisha. (Nsu. 28:5) Lungenyi lua muomumue elu ludi mu Nsumuinu 2:7, 9 udi wamba mudi Yehowa “ulamina bena bululame meji adi ambuluisha.” Ke bua tshinyi mbakumbane bua ‘kujingulula tshidi tshiakane, tshimpe, ne tshikumbane, njila mujima wa tshidi tshimpe.’

3 Noa, Danyele, ne Yobo bavua bapete meji au. (Yeh. 14:14) Bantu ba Nzambi lelu badi pabu nawu. Netuambe tshinyi buebe wewe? Udiku ‘ujingulula malu onso’ adi akengedibua bua kusankisha Yehowa anyi? Bua kuenza nanku, tudi ne bua kuikala ne dimanya dijalame dia Nzambi. Nanku netumone mu tshiena-bualu etshi 1) muvua Noa, Danyele, ne Yobo bafike ku dimanya Nzambi, 2) muvua dimanya adi dibambuluishe, ne 3) mutudi mua kupeta ditabuja dia buena diabu.

NOA WAKENDA NE NZAMBI MUNKATSHI MUA BANTU BABI

4. Mmunyi muakafika Noa ku dimanya Yehowa? Dimanya dijalame diakamuambuluisha mushindu kayi?

4 Muakafika Noa ku dimanya Yehowa. Katshia Nzambi wafuka Adama ne Eva, bantu mbalonge malu a Nzambi mu mishindu minene isatu eyi: ku diambuluisha dia bufuki, dia bantu bakuabu ba lulamatu ba Nzambi, ne padibu bapeta mabenesha bua dikala ne nsombelu udi umvuangana ne mikenji miakane ya Nzambi ne mêyi ende manene. (Yesh. 48:18) Pavua Noa utangila bufuki budi bumueneka, wakapeta bijadiki bia bungi bivua bileja ne: Nzambi udiku, ne udi ne ngikadilu ya bungi idi kayiyi imueneka, bu mudi “bukole buende bua tshiendelele ne Bunzambi buende.” (Lomo 1:20) Ke bualu kayi Noa wakakolesha ditabuja diende kudi Nzambi.

5. Mmunyi muakamanya Noa tshivua Nzambi mulongoluele bantu?

5 Ditabuja “didi difumina ku malu adi muntu umvua.” (Lomo 10:17) Mmunyi muvua Noa mumvue malu a Yehowa? Uvua mua kuikala mulongele malu a bungi kudi balela bende. Mu balela aba muvua tatuende Lemeke uvua muntu wa lulamatu ne uvuaku patshivua Adama ne muoyo. (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu tshia tshiena-bualu.) Muvua kabidi kakuende Metushela ne kakuende wa kakuende Yalede uvua mulue kufua pakavua Noa ne bidimu 366. * (Luka 3:36, 37) Pamuapa bantu aba ne misangu mikuabu bakaji babu ke bavua balongeshe Noa muakatuadija nsombelu wa bantu, muvua Nzambi mulongolole bua bantu bakane buwuje buloba, ne bua buntomboji buakajuka mu Edene buvua ne bipeta bibi bivua Noa nkayende mudimuenene. (Gen. 1:28; 3:16-19, 24) Malu onso akalonga Noa akalenga muoyo wende, kumusakawu bua kuenzela Nzambi mudimu.​—Gen. 6:9.

6, 7. Ditekemena divua dikoleshe ditabuja dia Noa mushindu kayi?

6 Ditekemena ke ditu dikolesha ditabuja. Anji fuanyikijabi muvua Noa ne bua kuikala mumvue pakalongaye ne: dîna diende didi pamuapa diumvuija ne: “Dikisha” anyi “Busambi,” didi dileja ditemekena! (Gen. 5:29, dim.) Lemeke wakamba ku nyuma ne: “Yeye eu [Noa] neatupeteshe busambi ku . . . dikenga dia mudimu wa bianza bietu bua buloba buvua Yehowa muele mulawu.” Noa uvua ne ditekenena kudi Nzambi. Anu bu Abele ne Henoka bavua ne muoyo kumpala kuende, Noa uvua ne ditabuja dia ne: ‘muana’ uvua ne bua kuboza mutu wa nyoka.​—Gen. 3:15.

7 Nansha muvua Noa kayi mua kuikala mumvue malu onso a mu mêyi a buprofete a mu Genese 3:15, uvua ne bua kuikala mumonamu ditekemena dia lupandu. Kabidi, mulayi wa mu Edene au uvua upetangana ne mukenji uvua Henoka umanyisha wa ne: Nzambi uvua ne bua kubutula bantu babi. (Yuda 14, 15) Mukenji wa Henoka, wakumbana mu tshitupa tshiawu tshia ndekelu ku Armagedone, uvua bushuwa mukoleshe ditabuja dia Noa ne ditekemena diende.

8. Mmunyi muvua dimanya dijalame dia Nzambi dikube Noa?

8 Muvua dimanya dijalame dia Nzambi diambuluishe Noa. Dimanya dijalame diakapetesha Noa ditabuja ne meji a Nzambi, biakamukuba ku njiwu, nangananga ya mu nyuma. Tshilejilu, bu muvua Noa ‘wenda ne Nzambi mulelela,’ kakenda ne bantu bavua kabayi batumikila Nzambi anyi kakalamatangana nabu to. Bademon bavua bavuale mibidi ya bantu kabavua bamudinga to, nansha muvuabu bakemesha bantu bavua kabayi ne ditabuja, batshitaba mvinyingu, bua malu avuabu benza avua apitshila bantu mutu, pamuapa bifikisha too ne bantu ku dibatendelela. (Gen. 6:1-4, 9) Kabidi, Noa uvua mumanye ne: bantu bavua ne bua kulelangana, kuwuja buloba tente. (Gen. 1:27, 28) Nunku, uvua ne bua kuikala mumanye ne: disangila dia banjelu bavua bavuale mibidi ya bantu ne bantu bakaji kadivua dimpe ne kadivua ne bua kuenzeka mushindu au to. Kakuyi mpata, bualu ebu buakamuenekela ku dimiinu divua kadiyi bu dimiinu dia bantu divua dipatukile ku disangila adi. Ndekelu wa bionso, Nzambi wakadimuija Noa ne: uvua ne bua kulokesha mvula wa kabutu pa buloba. Bu muvua Noa muitabuje didimuija adi, biakamusaka bua kuibaka buatu, nunku yeye kusungila bena mu dîku diende.​—Eb. 11:7.

9, 10. Mmunyi mutudi mua kuidikija ditabuja dia Noa?

9 Mutudi mua kupeta ditabuja bu dia Noa. Bua tuetu kupeta ditabuja bu adi, tudi ne bua kulonga Dîyi dia Nzambi bikole, kulama malu atudi tulonga, ne kulekela dimanya adi ditufumba ne ditulombola. (1 Pet. 1:13-15) Apu, ditabuja ne meji a Nzambi nebitukube ku mayele a Satana ne ku nyuma mubi wa pa buloba. (2 Kol. 2:11) Nyuma au udi usaka bantu ku dinanga tshikisu ne tshiendenda ne ku dilonda majinga a mubidi. (1 Yone 2:15, 16) Udi mene mua kufikisha bantu batekete mu nyuma ku dilengulula tshijadiki tshia ne: dituku dinene dia Nzambi dikadi disemene pabuipi. Mona ne: pavua Yezu mufuanyikije matuku etu aa ne matuku a Noa, kavua muimanyine pa tshikisu ne tshiendenda to, kadi uvua muimanyine pa njiwu ya dilengulula malu a Nzambi.​—Bala Matayi 24:36-39.

10 Diebeja ne: ‘Nsombelu wanyi udiku uleja ne: ndi bushuwa mumanye Yehowa anyi? Ditabuja dianyi didiku dinsaka bua kuikala ne nsombelu udi umvuangana ne mikenji miakane ya Nzambi ne bua kuyimanyisha bakuabu anyi?’ Mandamuna ebe alejaku ne: wewe pebe udi ‘wenda ne Nzambi mulelela.’

DANYELE WAKALEJA MEJI A NZAMBI MU BABILONA

11. a) Bu muvua Danyele mulamate Nzambi katshia ku buana, bidi bitulongesha tshinyi bua muvuabu bamukoleshe? b) Nngikadilu kayi ya Danyele iudi musue kuidikija?

11 Muakafika Danyele ku dimanya Yehowa. Bidi bimueneka ne: Danyele uvua mulongesha bimpe kudi baledi bende bua kunanga Yehowa ne Dîyi diende. Kabidi, Danyele wakalama dinanga adi matuku ende onso a muoyo. Nansha pakavuaye mukulakaje, uvua anu ulonga Mifundu bikole. (Dan. 9:1, 2) Disambila divua Danyele muenze ne muoyo mujima bua kulomba luse didi mu Danyele 9:3-19 didi dileja muvuaye mumanye Nzambi bimpe ne malu avuaye muenzele bena Isalele. Kuenaku mua kukeba dîba dia kubala disambila adi ne kudielela meji, ukeba kumanya malu a pa buawu adidi dikulongesha bua tshivua Danyele anyi?

12-14. a) Mmu mishindu kayi muvua Danyele muleje meji a Nzambi? b) Mmunyi muvua Nzambi mubeneshe Danyele bua dikima ne lulamatu luende?

12 Muvua dimanya dijalame dia Nzambi diambuluishe Danyele. Kusomba munkatshi mua bampangano mu Babilona kuvua kukebela muena Yuda yonso wa lulamatu ntatu mikole. Tshilejilu, Yehowa uvua muambile bena Yuda ne: “Nukebe ditalala dia tshimenga tshindi munutumamu bakuatshibue.” (Yel. 29:7) Ku lukuabu luseke, uvua kabidi mubalombe bua bamulamate anu yeye. (Ekes. 34:14) Tshivua tshiambuluishe Danyele bua kutumikila mikenji yonso ibidi eyi ntshinyi? Meji a Nzambi avua mamuambuluishe bua kujingulula ne: uvua ne bua kutumikila Nzambi kumpala kua bakokeshi ba pa buloba. Yezu wakalongesha bualu bumue bumue ebu nkama ya bidimu pashishe.​—Luka 20:25.

13 Mona tshiakenza Danyele pavua mukalenge mukandike muntu yonso bua kusambila nzambi mukuabu anyi muntu mukuabu munkatshi mua matuku 30, kadi amusambile anu yeye. (Bala Danyele 6:7-10.) Danyele uvua mua kudiambila ne: ‘Matuku 30 mbualu anyi?’ Kadi kakalekela mukenji wa mukalenge umupangisha bua kutumikila tshidi Mifundu yamba to. Uvua mua kusambila nansha mu musokoko bua kabamumonyi to. Uvua mumanye ne: bantu bavua bamanye muvuaye ne tshibidilu tshia kusambila dituku dionso. Nansha muvua kusambila kuteka muoyo wende mu njiwu, wakapangadija too ne bua kubenga kufikisha bantu ku diela meji ne: uvua mulekele ntendelelu wende.

14 Yehowa wakabenesha dipangadika divua Danyele muangate ne dikima ne meji onso, kuenzaye tshishima bua kumusungila ku lufu lubi mu buina bua ntambue. Bushuwa, dimusungila adi diakafikisha bantu ba miaba ya kule menemene ya mu bukalenge bua bena Madayi ne bena Pelasa bua kumanyabu Yehowa.​—Dan. 6:25-27.

15. Mmunyi mutudi mua kupeta ditabuja bu dia Danyele?

15 Mutudi mua kupeta ditabuja bu dia Danyele. Bua tuetu kupeta ditabuja dikole, katuena anu ne bua kubala Dîyi dia Nzambi patupu to, kadi tudi ne bua ‘kudijingulula.’ (Mat. 13:23) Tudi tujinga kumanya mudi Yehowa umona malu ne kujingulula mêyi manene a mu Bible. Nanku, tudi ne bua kuelangana meji a malu atudi tubala. Kuikala ne tshibidilu tshia kusambila ne muoyo mujima, nangananga patudi tutuilangana ne ntatu anyi nsombelu mikuabu mikole, kudi paku ne mushinga wa bungi. Patudi tulomba Yehowa ne ditabuja dionso meji ne bukole, udi utupeshabi mulekelele tshianza.​—Yak. 1:5.

YOBO WAKATUMIKILA MIKENJI YA NZAMBI MU BIKONDO BIMPE NE BIBI

16, 17. Mmunyi muvua Yobo mupete dimanya dijalame dia Nzambi?

16 Muakafika Yobo ku dimanya Yehowa. Yobo kavua muena Isalele to. Kadi uvua mulela wa Abalahama, wa Izaka, ne wa Yakoba. Yehowa uvua mubajinguluile ne mu katoba malu adi amutangila yeye ne tshidiye mulongoluele bantu. Bantu bavua balongeshe Yobo malu mimpe a Nzambi aa ki mbamanyike to. (Yobo 23:12) Wakamba ne: “Matshi anyi mmumvue lumu luebe.” (Yobo 42:5) Kabidi, Yehowa nkayende wakamba muvua Yobo muambe malu malelela a Nzambi.​—Yobo 42:7, 8.

Tudi tukolesha ditabuja dietu patudi tumona ngikadilu ya Nzambi idi kayiyi imueneka idi mu bintu bidiye mufuke (Tangila tshikoso tshia 17)

17 Pavua Yobo utangila bufuki budi bumueneka uvua kabidi mumone ngikadilu milenga ya bungi ya Nzambi idi kayiyi imueneka. (Yobo 12:7-9, 13) Panyima pa matuku, Elihu ne Yehowa bakakula bua midimu ya kukema ya Nzambi bua kuvuluija Yobo ne: uvua mushadile pa kumufuanyikija ne bunene bua Nzambi. (Yobo 37:14; 38:1-4) Mêyi a Yehowa akalenga muoyo wa Yobo, ke yeye kuambila Nzambi ne budipuekeshi buonso ne: “Mpindieu ndi mumanye ne: udi mukumbane bua kuenza malu onso, kabidi ne: kakuena bualu buudi wela meji bua kuenza budi mua kukukolela nansha. . . . Ndi nnyingalala bua mpekatu yanyi mu lupuishi ne mu butu.”​—Yobo 42:2, 6.

18, 19. Mmu mishindu kayi muvua Yobo muleje ne: uvua mumanye Nzambi bimpe?

18 Muvua dimanya dijalame dia Nzambi diambuluishe Yobo. Yobo uvua mumanye bimpe menemene mêyi manene a Nzambi. Uvua bushuwa mumanye Yehowa, ke bualu kayi uvua wenza malu mimpe. Tshilejilu, Yobo uvua mumanye ne: kavua mua kuamba muvuaye munange Nzambi kadi eku wenzela muntu nende malu mabi to. (Yobo 6:14) Kavua uditeka ku mutu kua bakuabu to, uvua wenzela bantu bonso malu mimpe, babanji ne bapele. Wakamba ne: “Yeye uvua mumfuke munda mua mamuanyi kavua mubafuke pabu anyi?” (Yobo 31:13-22) Bushuwa Yobo kavua mulekele nsombelu wende wa kumpala ne bubanji buende binyanga muvuaye umona bakuabu to. Yobo mmushilangane bikole ne bantu ba bungi badi ne bukole ne bubanji ba lelu.

19 Yobo uvua mubenge ditendelela dia mpingu mu mishindu yadi yonso, nansha dia mu muoyo. Uvua mumanye ne: kunanga bubanji kuvua ntendelelu wa dishima, ne bu yeye mubunange bivua bileja ne: uvua uvila “Nzambi mulelela wa mu diulu.” (Bala Yobo 31:24-28.) Uvua umona dibaka bu tshintu tshia tshijila tshivua tshisuika mulume ne mukaji. Uvua mudie tshipungidi ne mêsu ende bua katangidi mukaji utshivua kamama ne meji a tshiendenda. (Yobo 31:1) Tumanyayi ne: uvua mu tshikondo tshivua Nzambi mulekele bantu basela bakaji ba bungi. Nunku Yobo uvua mua kusela mukaji muibidi yeye musue. * Kadi bidi bimueneka ne: uvua muangate dibaka dia kumpala divua Nzambi mubanjije mu Edene bu tshilejilu tshia yeye kulonda. (Gen. 2:18, 24) Bidimu 1 600 pashishe, Yezu Kristo wakalongesha bantu bua kulamata ku mêyi manene makane adi atangila dibaka ne disangila dia mulume ne mukaji.​—Mat. 5:28; 19:4, 5.

20. Mmunyi mudi dimanya dijalame dia Yehowa ne dia mikenji yende dituambuluisha bua kusungula balunda bimpe ne mishindu mimpe ya dijikija lutetuku?

20 Mutudi mua kupeta ditabuja bu dia Yobo. Anu mutukadi bambe, mbimpe kuikala ne dimanya dijalame dia Yehowa ne kulekela dimanya adi ditulombola mu nsombelu wetu mujima. Tshilejilu, Davidi wakamba ne: Yehowa “udi ukina muntu yonso udi munange tshikisu,” wakatudimuija kabidi bua kubenga kulamatangana “ne bena mashimi.” (Bala Misambu 11:5; 26:4.) Ntshinyi tshidi mvese eyi ikulongesha bua mudi Nzambi wela meji? Ntshinyi tshidiyi ikulongesha bua malu audi ne bua kuteka kumpala mu nsombelu webe, bua malu audi ne bua kutangila ku Enternete, bua disungula balunda ne mishindu ya dijikija lutetuku? Mandamuna ebe adi mua kukuambuluisha bua kujingulula ni udi mumanye Yehowa bimpe. Bua kubenga kubandibua mu bulongolodi bubi budi ne malu mabuelakane ebu, tudi ne bua kuibidija “bieledi [bietu] bia meji bia kujingulula nabi malu” bua kutapulula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi, ne kutapulula kabidi bualu bua meji ne budi kabuyi bua meji.​—Eb. 5:14; Ef. 5:15.

21. Ntshinyi tshiatuambuluisha bua ‘kujingulula malu onso’ atudi ne bua kumanya bua kusankisha Tatu wetu wa mu diulu?

21 Yehowa wakenza bua Noa, Danyele, ne Yobo bamupete bualu bavua bamukebe ne muoyo wabu wonso. Wakabambuluisha bua ‘bajingulule malu onso’ avua akengedibua bua kumusankisha. Nunku bakalua bilejilu bia buakane, kuluabu bushuwa ne nsombelu wa diakalenga. (Mis. 1:1-3) Nunku diebeja ne: ‘Ndiku mumanye Yehowa bimpe bu muvua Noa, Danyele, ne Yobo bamumanye anyi?’ Bushuwa, ku diambuluisha dia butoke bua mu nyuma budi buvule, udi mua kumumanya, kumumanya kabidi bikole! (Nsu. 4:18) Nanku ikala ulonga Dîyi dia Nzambi bikole, welangana meji a biudi ubalamu, ne ulomba Nzambi bua akupeshe nyuma muimpe. Dîba adi neusemene bikole pabuipi ne Tatu webe wa mu diulu. Newenze kabidi malu ne busunguluji ne meji munkatshi mua bantu badi kabayi batumikila Nzambi ba lelu.​—Nsu. 2:4-7.

^ tshik. 5 Henoka kakuende wa tatuende wa Noa ‘wakatungunuka pende ne kuenda ne Nzambi mulelela.’ Kadi “Nzambi wakamuangata” bidimu 69 kumpala kua kulelabu Noa.​—Gen. 5:23, 24.

^ tshik. 19 Noa uvua pende muenze bia muomumue. Uvua ne mukaji umue, nansha muvua bantu batuadije kusela bakaji ba bungi matuku makese panyima pa buntomboji bua mu Edene.​—Gen. 4:19.