1-3. (a) I cani cilatwazwa ukutwalilila ukuya acisinka kuli Leza umu manda yaa akusyalikizya? (b) I vyani vino tumasambilila umu cipande cii?

LINO manda ya kusyalikizya yakuya uku mpelelekezyo, antu aipe yakutwalilila ‘ukuvula wi sote.’ (Masa. 92:7) Fwandi tutanga tuzunguke ukuti miyele isuma nayo isikulolekela sana umu yantu. Uzye umu nsi umwaya antu ya musango uu tungaya “akaele wa tunya”?—1 Kol. 14:20.

² Icasuko cili umwi lembelo apafumile umutwe wi lyasi lii. Pano pakaati: “Yayo akaopa Yeova aliyo yakatezya vyonsi.” Kuli kuti vyonsi ivikalondekwa ukuti yamuzanzya. (Mapi. 28:5) Amazwi akolana na yaa yakazanwa pa Mapinda 2:7,9, apakalanda ukuti Yeova ‘akaazwilizya antu akacita vyaololoke ukuya na mano.’ Ni cikacitika icakuti, aololoke ‘yakamanya ivintu ivisuma, ivilungame, ivyampomvu na vino yalinzile kucita.’

³ Nowa, Danieli, na Yobo yakweti amano yayo. (Ezek. 14:14) Vikwene avino caya nu ku yantu yakwe Leza ndakai. Nga mwemo pa lwinu? Uzye mwamanya vyonsi ivikalondekwa pakuti mwazanzya Yeova? Icacindama u kumumanya ningo. Lekini lyene tulande pali  (1) vino Nowa, Danieli, na Yobo yamanyile Leza, (2) vino ukumanya kuuko kwayazwilizye, na (3) vino tungaya nu utailo ndi uno yali nao.

4. Uzye Nowa wamanyile uli Yeova, nupya icumi cino wamanyile camwazwilizye uli?

⁴ Vino Nowa wamanyile Yeova. Ukufuma pano Leza waumbile antu, aonsi na anaci ya utailo yasambilile pali Leza ukuomvya inzila zii zitatu: Ukulola iviumbwa, ukusambilila uku yantu yauze aatiinanga Leza, nu kuilolela vino Leza wayapaalanga lino yakulondela amasunde yakwe aololoke ni visinte. (Eza. 48:18) Lino Nowa walolekesyanga iviumbwa, walolanga usininkizyo wakuti Leza akuno waya nupya waya ni miyele isuma, wakwe ‘amaka mu vintu vino wacita.’ (Loma 1:20) Fwandi Nowa atazumile sile muli Leza, lelo wakweti utailo ukome muli aliwe.

5. Uzye Nowa wamanyile uli pali vino Leza walondanga antunze yaikala?

⁵ Umuntu akakwata utailo lino “uvwa ilandwe.” (Loma 10:17) Uzye cali uli pakuti Nowa auvwe ilandwe pali Yeova? Ukwaula nu kutwisika wasambilile ivingi kuli ya lupwa yakwe. Pali ya lupwa yayo pali na isi, Lameki, umonsi uwali nu utailo nupya uwavilwe nu kukula ala Adamu acili nu umi. (Lolini cikope cakutandikilako.) Nupya paali na isikulu Metusela alino na Yaledi cikolwe cakwe, wino wali nu umi ukufika lino Nowa wavilwe ipapita ni myaka 366. * (Luka 3:36, 37) Limwi Nowa wasambilile uku yonsi kwene yaa na ya mama yao pali vino antu yatandike ukuyako, pa kulonda kwakwe Leza ukwakuti antu aololoke yakikale umu nsi, vino antu yapondwike umu Edeni, na kuli vino Nowa wailolile umwineco. (Utan. 1:28; 3:16-19, 24) Fwandi vino Nowa wasambilile vyamufisile pa mwenzo, nu kumulenga ukutandika ukuombela Leza.—Utan. 6:9.

6, 7. Uzye upaalilo wakomizye uli utailo wakwe Nowa?

⁶ Utailo ukakoma pa mulandu nu upaalilo. Elenganyini, vino Nowa uvwile lino wamanyile ukuti izina lyakwe, ilikapiliula ‘Ukupuuza; Ukuteekeziwa,’ lyalenzile aye sana nu upaalilo! (Utan. 5:29) Umupasi wakwe Leza walenzile Lameki ukuvwanga ati: ‘Umwana wii Nowa alaleta upemwilo ukufuma ku milimo itu yonsi ikome pa mulandu nu musili uno Yeova watipwizile.’ Nowa wataile Leza. Wakwe Abeli na Enoki, Nowa wazumiile umu ‘mwana’ uwali nu kufwamfwanta umutwe wa nzoka.—Utan. 3:15.

⁷ Nanti cakuti limwi Nowa atuvwikisye vyonsi pa usoowelo uwalembwa pa Utandiko 3:15, afwile wamanyile ukuti antu yaali nu kukululwa. Nupya ulayo uuwa uwa mu Edeni uvwananga na mazwi yano Enoki walanzile, pano nawe wasoowile pali vino Leza wali nu kupingula ya kaifya. (Yuda 14, 15) Amazwi yakwe Enoki yano yalafikiliziwa na pa Alamagedoni, yakomizye sana utailo wakwe Nowa!

8. Uzye amano akafuma kuli Leza yacingilile uli Nowa?

⁸ Vino ukumanya icumi pali Leza kwazwilizye Nowa. Icumi calenzile Nowa ukuya nu utailo na mano akafuma ukwi yulu, icalenzile acingililwe uku vintu viipe, sana sana ivyali nu konona ucuza wakwe na Leza. Nowa wapitanga na Leza, atapitanga, nanti ukuya pamwi na antu aipe. Ataasomvilwe uku viwa ivyazwite imiili ya yantu, ivyalenganga antu ukukanaya nu utailo, ivya kweti sana amaka ukucila antunze, nupya limwi antu yamwi yavipepanga nu kuvipepa. (Utan. 6:1-4, 9) Nupya Nowa wamanyile ukuti Leza wanenyile antunze ukuti yavyalane yalimbe insi yonsi. (Utan. 1:27, 28) Nomba nanti ciye vivyo, Nowa wamanyile ukuti viivi vino angeli aiipe yatwazile anaci nu kukwata ana vyali iviipe sana. Nupya wasininkizye vii lino ana ya yangeli yaaya yakuzile nu kuya akome  sana ukuluta ana yonsi. Nupya Leza wacelwile Nowa ukuti wali nu kuleta mulamba pano nsi ponsi. Utailo uno Nowa wakweti muli vino Leza wamunenyile walenzile atandike ukukuula iciwato muno amu ng’anda yakwe yali nu kupusukila.—Ayeb. 11:7.

9, 10. Uzye tungakolanya uli utailo wakwe Nowa?

⁹ Vino tungaya nu utailo wakwe Nowa. Icicindame sana u kulawelenga Izwi lyakwe Leza, ukusunga vino tukusambilila mu mwenzo witu, alino mu kuleka ivyeo vivyo vitusenule nu kulatutungulula. (1 Pet. 1:13-15) Lyene nga twacita vivyo amano akafuma kuli Leza yalatucingilila ku micenjelo yakwe Satana alino nu ku mupasi wiipe uwaya mu nsi ii. (2 Kol. 2:11) Umupasi kwene uu ukalenga antu aingi mu nsi yatemwe unkalwe ni viipe nupya ukalenga yalondelela ni vilondwa vya miili yao. (1 Yoa. 2:15, 16) Nupya ukalenga yatazyele vyakwe Leza nu kusuula usininkizyo wakuti uwanda wakwe Leza watiupalama. Lolini ukuti lino Yesu wakolanyanga amanda itu ku manda yano Nowa watenzimo atalanzile pa unkalwe nanti pa viipe lelo walanzile pa uzanzo uwaya mu kulekelezya vyakwe Leza.—Welengini Mateo 24:36-39.

¹⁰ Yuzyini mweineco muti: ‘Uzye vino nkacita umu umi wane vikalanga ukuti i cumicumi namanya Yeova? Uzye ukuya nu utailo kukandenga ukuti nalondela amasunde yakwe Leza aololoke nu kusimikilako yauze?’ Si masuko inu ku mauzyo yaa yalange ukuti namwe mukalonda ‘ukupita na Leza wa cumi.’

11. (a) Uzye vino Danieli watemilwe sana Leza vikalanga cani pa mikulile yakwe? (b) I miyele ci yakwe Danieli ino mungatemwa ukukolanya?

¹¹ Vino Danieli wamanyile Yeova. Danieli yamusambilizye ningo sana uku yavyazi yakwe. Yamusambilizye ukutemwa Yeova ni Zwi lyakwe. Nupya watwalilile vivyo kwene amanda ya umi wakwe yonsi. Na lino wakosile, wiusyanga sana Malembelo. (Dan. 9:1, 2) Ivikalanga ukuti Danieli wamanyile sana Leza, na vino wacitiile aina Izlaeli, vyalembwa umwi pepo lino Danieli wapefile ukufuma pansi ya mwenzo ilyalembwa pali Danieli 9:3-19. Uzye mutanga mupaatuleko kasita pakuti muwelenge ipepo kwene lii nu kwelenganyapo sana, alino nu kulola vino ipepo kwene lii likumusambilizya pa muntu kwene wii Danieli?

12-14. (a) A muli vyani muno Danieli walangilile ukuti wali na mano aakafuma kuli Leza? (b) Uzye Danieli wapolelilwe uli pali vino walangizye ukusipa na ucisinka kuli Leza?

¹² Vino ukumanya Leza kwazwilizye Danieli. Ukwikala umu Babiloni kwaletanga sana uwezyo uku Muyuda uwali na ucisinka. Yeova wanenyile Ayuda ukuti: “Mwasumbisya amano uku vintu ivyakuzipila impanga ino namutwala mwenemo mu uzya.” (Yele. 29:7) Lelo, pa nsita iliyonga kwene, walondanga ukuti yapepa sile aliwe. (Kufu. 34:14) I vyani ivyazwilizye Danieli ukuti akwanisye ukuomba ningo ivintu viili vino walondekwanga ukucita? Amano akafuma ukwi yulu yamwazwilizye ukumanya icisinte icikalanda pa kutontelako mauteko. Lino papisile imyaka iingi, Yesu wasambilizye pa cisinte iciliconga kwene.—Luka 20:25.

¹³ Elenganyini pali vino Danieli wacisile lino kwali iciindo ca kulesya ukupepa leza muze nanti umuntu kufumyako sile umwene pa manda 30. (Welengini Danieli 6:7-10.) Limwi Danieli nga watandike ukuizifilizya, nu kulanda ukuti: ‘Amanda 30 anono sana!’ Nomba atalesile ukuya uwa cisinka kuli kateeka kumulesye ukuvwila vino Amalembelo yalanda. Kwene atemwa nga wasoolwilepo ukuti aafisama pa kupepa pakuti antu yataamulola. Wamanyile ukuti ulutambi lwakwe ulwa kupepa lwamanyikwe uku yantu yonsi. Fwandi nanti  icakuti wali nu kwika umi wakwe umu uzanzo, Danieli wapingwilepo ukukanalanga nanti a panono sile ukuti watatazyela imipepele yakwe.

¹⁴ Yeova wapolelile Danieli pa kusipa kwakwe nu kumucingilila ukuti atafwa imfwa iya unkalwe. Ni cacitiike calenzile ukuti antu yacitilwe unte pali Yeova umu mpanga yonsi iya uteeko wa ku Mede na Pesya!—Dan. 6:25-27.

15. Uzye tungacita uli pakuti tuye nu utailo wakwe uno Danieli wakwetiko?

¹⁵ Vino tungaya nu utailo wakwe Danieli. Pakuti tukwate utailo ukome tutalinzile sile ukupelela pa kuwelenga Izwi Lyakwe Leza lelo tulinzile nu ‘kuvwikisya alino nu kumanya’ ivyeo ivyayamo. (Mate. 13:23) Tukalonda ukumanya vino Yeova akaelenganya alino na vino akalola ivintu, apaya na vino tukalola ivisinte vya muli Baibo. Fwandi tulinzile ukulaelenganya pali vino tukuwelenga. Na cuze icicindame sana, u kulapepa ipepo ilyakufuma pa mwenzo, maka maka ndi twaya na mezyo nanti intazi zyuze. Ndi cakuti tukupepa nu utailo pakuti tukwate amano akafuma kwi yulu alino na maka, Yeova alatupeela vyonsi.—Yako. 1:5.

16, 17. Uzye Yobo wamanyile uli icumi pali Leza?

¹⁶ Vino Yobo wamanyile Yeova. Yobo ataali umwina Izlaeli. Nomba wali a lupwa wa patali kuli Abulaamu, Isaki, na Yakobo, nupya Yeova wasokolwile uku yantu kwene yaa pali vino waya na vino walondanga antu yaikala. Umu nzila imwi italondololwa, Yobo wasambiliile icumi pa vintu kwene vii. (Yobo 23:12) Yobo walanzile ukuti: “Mpiti nakumanyile ukupitila muli vino nuvwanga.” (Yobo 42:5) Nupya Yeova watiile Yobo walanzile ivya cumi pali aliwe.—Yobo 42:7, 8.

¹⁷ Nupya Yobo waweni imiyele yakwe Leza isiloleka umu vintu vino waumba ivikaloleka. (Yobo 12:7-9, 13) Lino papisile insita, Eliu na Yeova yaomvizye vimwi pa viumbwa ukwiusyako Yobo vino wacepisye ukumulinganya kuli vino Leza wakulisya. (Yobo 37:14; 38:1-4) Amazwi yakwe Yeova yafisile Yobo pa mwenzo, pano walanzile ala wataicefya ukuti: “Nemo natimanya ukuti wemo wakwata amaka akucita icintu icili consi. Wemo ungacita consi cino ukulonda, nupya kusi angalesya. . . . Naiswela  ulukungu ni itwi, apakulanga ndi vino lyene nazenzuka.”—Yobo 42:2, 6.

18, 19. Uzye Yobo walangizye uli ukuti wamanyile sana Yeova?

¹⁸ Vino ukumanya ningo Leza kwazwilizye Yobo. Yobo waomvyanga ningo sana ivisinte. Wamanyile sana Yeova, nupya waomvyanga vino wamanyile. Yobo wamanyile ukuti atanga alande ukuti watemwa Leza ndi cakuti ataakweti uluse ku yantu yauze. (Yobo 6:14) Atailolanga ukuti wacindime ukuluta yauze, lelo wasakamalanga antu yonsi, acuma na apiina. Walanzile ukuti: “Nayo kwene yapanzilwe umunda wakwe nene kwene.” (Yobo 31:13-22) I cumicumi, Yobo atalesile ucindami ni vyuma vino wakweti vimulenge ukukana elenganya ningo pali aliwe na pa yantu yauze. Fwandi wapusine sana na antu ayako ndakai akwata sana maka ni cuma.

¹⁹ Yobo wakanyile ukupepa utuluwi ukwa misango yonsi, nanti sile ukucita vivyo umu mwenzo wakwe. Wamanyile ukuti ukupepa kwa ufi, ukwikako sile nu kutemwisya ivyuma, vyali nu kumulenga ‘kukana Leza wa mwiyulu.’ (Welengini Yobo 31:24-28.) Walolanga icupo ukuti i camuzilo pa monsi na mama atwalana. Wapangine na manso yakwe ukukana lolekesya pali mwali. (Yobo 31:1) Iusyini ukuti apa nsita iiya ala Leza wazumilizya antu ukupalika. Fwandi ndi Yobo walondanga nga watwazile mama wakwe ciili. * Ukwaula nu kutwisika, walondile mapekanyo ya cupo yano Leza wisileko umu Edeni, nupya cikaloleka ukuti Yobo wasoolwile ukuti aikala vivyo kwene. (Utan. 2:18, 24) Lino papisile imyaka 1,600, Yesu wizile asambilizya aamuvwanga ukuti yalondela ivisinte ivikalanda pa cupo na pa upulumusi.—Mate. 5:28; 19:4, 5.

20. Uzye ukumanya ningo Yeova na masunde yakwe kukatwazwa uli ukusoolola ningo akwizya nayo alino ni vya kulezezyamo icitendwe ivisuma?

²⁰ Vino tungaya nu utailo wakwe Yobo. Icicindame sana, nupya kwene, u kumanya ningo Yeova nu kuomvya vino twamanya ukuti vyatutungulula muli vyonsi vino tukucita. Kalemba wa masamu Davidi walanzile ukuti Yeova ‘wapata uwatemwa unkalwe,’ nupya Davidi wacelwile pa kukana ‘izya na antu antumpu.’ (Welengini Masamu 11:5; 26:4.) Uzye malembelo yaa yakumwazwa uli ukwiluka vino Leza akaelenganya? Uzye ukwiluka kuuko kungamwazwa uli muli vino mukalola ukuti vyacindama, umu miomvezye yakwe Intaneti, na muli vino mungasoolola ningo ivyuza ni vya kulezezyamo icitendwe? Amasuko inu yangamwazwa ukulola ndi cakuti mwamanya ningo Yeova. Pakuti tutwalilile ukuya akaele umu nsi ii ipe ndakai, tulinzile ukusambilizya amaka itu akwelenganya, pakuti twapaalula ivisuma ni viipe alino nu kucita ivintu mano mano.—Ayeb. 5:14; Efes. 5:15.

21. I cani icingatwazwa ukumanya vyonsi vino tulinzile ukumanya pakuti twazanzya Tata witu uwa mwi yulu?

²¹ Vino Nowa, Danieli, na Yobo yalondanga Yeova nu mwenzo onsi, walesile kuti yamumanye ningo. Wayazwilizye ukuti yamanye ningo vyonsi ivyalondekwanga pakuti yamuzanzya. Fwandi izile iyaya antu asuma sana yano yauze yangakolanya, nupya umi wao wazifile cuze. (Masa. 1:1-3) Fwandi muyuzye mweineco muti, ‘Uzye namanya Yeova ningo wakwe vino Nowa, Danieli, na Yobo yamumanyile?’ I cumicumi mungamumanya ningo pa mulandu wakuti lyene kwaya ivingi vino Leza akatusambilizya ndakai! (Mapi. 4:18) Fwandi mwalondelezya ivintu ivizike umwi Zwi Lyakwe Leza. Mwaelenganyapo sana. Nupya mwapepa ukuti amupeele umupasi wa muzilo. Lyene mulapalama sana kuli So wa mwi yulu. Nupya mulailuka pa kucita ivintu nu kuya na mano umu nsi ii umwaya antu aingi atamanya Leza.—Mapi. 2:4-7.