1-3. (a) Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan sẹrorẹ atamwu re vwo kpahen i Jehova uvuẹn ẹdẹ oba enana? (b) Me ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

RẸ ẸDẸ ri koba na e te ehion ne na, evwọkon na “homaphia jerẹ odin.” (Ps. 92:7) O vwo rho gbe ọwan unu taghene ihworho i vwe ni irhi Osolobrugwẹ fiemru-u. Marhẹ ene ru “rhiẹ emọvwerhe rẹn obiobiomu eruo,” ọrẹn, e vwe “rhiẹ imirẹghwa uvuẹn iroro [ọwan]”?—1 Cor. 14:20.

² Ẹkpahenrhọ na ọ ha uvuẹn ekete i Baibol ro suẹn uyono na, obọreva ye ọrhọ ta: “Ihworho ra guọlọ i Jehova ina sabu vwẹruọ i kemru kemru,” nọyẹ, ekwakwa ephian ri na lẹrhẹ evwan merhiẹn. (Prov. 28:5) Aruẹ iroro ọnana ọ ji homaphia uvuẹn Proverbs 2:7, 9, rọ tare taghene Jehova “o tiobọnẹ ẹghwanren ra ha ruiruo rẹn ihworho ọsoso na.” Obẹtaye, ihworho ọsoso na, na sabu “rhe irueruo ọvwata, irueruo ọsoso ọrhẹ oborẹ ọgbare, ọsoso oborẹ ọ rhomurun.”

³ Noah, Daniel ọrhẹ i Job, i vwo ẹghwanren ọrana. (Ezek. 14:14) Omaran ọ ji havwọ rẹn ihworho Osolobrugwẹ inyenana. Wẹwẹ vwo? Wu “vwẹruọ i kemru kemru” rọ nọ sabu lẹrhẹ oma merhen i Jehova? Ana sabu ru ọnana erhe vwo irherhe rọ gbare kpahiẹn. Omarana, ene yono kpahen (1) oborẹ i Noah, Daniel ọrhẹ i Job i ru rhe Osolobrugwẹ, (2) oborẹ irherhe ọrana o ru rhua erere vwe  aye, ọrhẹ (3) oborẹ ene ru sabu vwo aruẹ esegburhomẹmro aye.

4. Marhẹ yi Noah o ru rhe i Jehova, marhẹ yẹ irherhe rọ gbare o ru ha userhumu riẹn?

⁴ Oborẹ i Noah o ru rhe i Jehova. Nẹ ọtonrhọ ikuegbe akpenyerẹn onyakpọ, ehworhare ọrhẹ emẹse ri vwo esegburhomẹmro, i yono kpahen Osolobrugwẹ nyoma izede esa: ekwakwa i Jehova ọ maren, ihworho ri fuevwan ga i Jehova, ọrhẹ ebrurhọ aye i rhiẹromẹrẹn, ọke aye i nyalele iruemru-urhi ọrhẹ irhi Osolobrugwẹ. (Isa. 48:18) Nime i Noah ọ dabu ni ekwakwa i Jehova ọ maren, no mo vwẹruọ ye taghene i Jehova yẹ Osolobrugwẹ urhomẹmro na ro nyerẹn, rọ jeghwai vwo omẹgbanhon. (Rom. 1:20) Omarana, Noah no vwo esegburhomẹmro ọgbogbanhon kpahen Osolobrugwẹ.

5. Marhẹ i Noah o ru rhe egbemwuo Osolobrugwẹ kpahen ituakpọ?

⁵ Esegburhomẹmro “o ruẹ lele oborẹ e rhonrin.” (Rom. 10:17) Marhẹ yi Noah o ru yono kpahen i Jehova? Itiọrurhomẹmro, Noah o yono kpahen i Jehova nyoma ivwiẹghwa ye. Usuẹn aye yi Lamech ro rhiẹ ọsẹ ye ro nyerẹnren ọke Adam ọ ji ha akpọ (Ni ifoto rọ ha uvuẹn ọtonrhọ uyono na.) Noah o ji yono mie ọsẹ ye ọduado re se Methuselah ọrhẹ ọsẹ ye ọrode re se Jared, ro hwuru ọke i Noah ọ ha ẹgbukpe 366. * (Luke 3:36, 37) Ọkezẹko, o yono kpahen oborẹ akpenyerẹn ituakpọ ọ tonrhọ lele nyoma ehworhare enana ọrhẹ ene aye, o ji yono kpahen ọhọre Osolobrugwẹ rẹ ituakpọ ine vwiẹ vuọn akpọ na, kugbe ẹkparehaso uvuẹn ogba Eden, no ji rhiẹromẹrẹn oborẹ o nẹ erhumie rhe. (Gen. 1:28; 3:16-19, 24) Kerhirhiẹ kerhirhiẹ, oborẹ i Noah o yonorin ọ ghini hobọte yi, ọ jeghwai mwuie ha ẹga rẹn Osolobrugwẹ.—Gen. 6:9.

6, 7. Marhẹ ifiẹrorhọ o ru bọn esegburhomẹmro i Noah gbanhon?

⁶ Ifiẹrorhọ yọ lẹrhẹ esegburhomẹmro gbanhan. Roro kpahen oborẹ oma ọnọ merhen i Noah te, ọke ro rhe taghene odẹ ye ro mevirhọ “Omeronmo; Obrurhe,” o surhobọmwu ifiẹrorhọ! (Gen. 5:29, ekete ra djokarhọ) Ẹhẹn ọfuanfon na no mwuẹ i Lamech ta: “Ọnana [Noah] ọnọ lẹrhẹ ọwan vwo omefuon nẹ owian ọgbogbanhon ọrhẹ ojẹriọ ọwan fọkiẹ otọre ri Jehova o dumirhonrin rhọ na.” Noah o vwo ifiẹrorhọ kpahen Osolobrugwẹ. Jerẹ Abel ọrhẹ Enoch ri nyerẹnren vwẹre e ki vwiẹ ye, Noah o vwo esegburhomẹmro kpahen “ọmọ” rọ nọ ghwọghọ urhomu obodirin na.—Gen. 3:15.

⁷ Dedevwo i Noah ọ dabu vwẹruọ aruẹmẹrẹn rọ ha uvuẹn Genesis 3:15 na-a, ọrẹn, ọ mẹrẹn ifiẹrorhọ usimirhọ uvuien. Omarana, ive uvuẹn Eden na, o serhọ rhẹ aghwoghwo rẹ Enoch o ghwoghwori sekpahen ẹzenguon Osolobrugwẹ kpahen evwọkon na. (Jude 14, 15) Aghwoghwo Enoch ro no rugba vuọnvuọn uvuẹn Armageddon, ọ ji lẹrhẹ esegburhomẹmro ọrhẹ ifiẹrorhọ i Noah gbanhonrhọ!

8. Izede ego yẹ irherhe rọ gbare kpahen Osolobrugwẹ o ru sẹrorẹ i Noah?

⁸ Oborẹ irherhe rọ gbare kpahen Osolobrugwẹ ọ ru ha userhumu rẹn i Noah. Irherhe rọ gbare ọ ha userhumu rẹn i Noah sabu vwo esegburhomẹmro ọrhẹ ẹghwanren, ọnana nọ sẹroriẹ nẹ imwofẹn ro no ru oborẹ ọnọ lẹrhẹ i Jehova tuekwẹre. Jerẹ udje, nime i Noah ọ “nyalele Osolobrugwẹ urhomẹmro na,” ọ ha userhumu riẹn kẹnoma rẹn uruemru re kwomakugbe ihworho re vwa ga Osolobrugwẹ. Itiọrurhomẹmro, ikpodje ri dẹriẹrhiẹ ituakpọ ra riẹriẹ ihworho rhẹ omẹgbanhon aye, neneyo ihworho i sabu ha ẹga rẹn aye, a sabu phiẹ i Noah rhọ-ọ. (Gen. 6:1-4, 9) Habaye, Noah o rheri taghene ituakpọ yi ne vwiẹ vuọn akpọ na. (Gen. 1:27, 28) Omarana, o rheri taghene irueruo orọnmo ọrhẹ ehware uvwre emẹse ọrhẹ emakashe ri dẹriẹ oma aye rhiẹ ituakpọ  o serhọ-ọ. Itiọrurhomẹmro, a mẹrẹn ọnana vwrurhe ọke emẹse ri rọnmọ emakashe na, e vwiẹ eduaran. Ọke oru, Osolobrugwẹ nọ ha orhetio rẹn i Noah taghene ọnọ ha ukude ghwọghọ akpọ na. Esegburhomẹmro i Noah no mwurien kanren owọ ro simi ekrun ọnẹyen.—Heb. 11:7.

9, 10. Marhẹ ene ru sabu hẹrokele esegburhomẹmro i Noah?

⁹ Oborẹ ene ru vwo esegburhomẹmro jerẹ i Noah. O fori ne yono i Baibol na, roro kodo kpahen oborẹ e yonorin, jeghwai lẹrhẹ oborẹ e yonorin na kpọ ọwan vi, jeghwai suẹn akpenyerẹn ọwan. (1 Pet. 1:13-15) Erhe ruẹ ọnana, esegburhomẹmro ọrhẹ ẹghwanren Osolobrugwẹ, ina sẹrorẹ ọwan nẹ abọ ena sansan rẹ Echu ọ ha ruiruo ọrhẹ ẹhẹn ro suẹn akpọ ọnana. (2 Cor. 2:11) Ẹhẹn ọnana yọ lẹrhẹ ihworho vwo ẹguọlọ kpahen ozighi egbe ọrhẹ ọfanrhiẹn. Ọ jeghwai lẹrhẹ ihworho tẹnroviẹ ojemẹ ugboma. (1 John 2:15, 16) Ọnọ ji sabu lẹrhẹ ihworho ri vwa gbanhon uvuẹn ukoko na roro taghene ẹdẹ ọrode Osolobrugwẹ o ji ti kẹrẹ-ẹ. Djokarhọ ye taghene ọke i Jesu ọ ha ọke ọwan vwanvwọn ọke i Noah, ọ vwọ tẹnroviẹ ozighi egbe yanghene ọfanrhiẹ-ẹn, ukpomaran, ọ tẹnrovi imwofẹn ri na sabu lẹrhẹ ọwan sẹrerhumuji ogame i Jehova.—Se Matthew 24:36-39.

¹⁰ Nọ oma: ‘Oborẹ mie nyerẹn akpọ mẹ lele o djephia taghene mi ghini rhe Osolobrugwẹ? Esegburhomẹmro mẹ o mwu mẹ ghwoghwo kpahen uruemru-urhi Osolobrugwẹ, jeghwai nyalele oborẹ mie ghwoghwo na?’ Jenẹ ẹkpahenrhọ ọnọ djephia taghene wa ‘nyalele Osolobrugwẹ urhomẹmro na.’

11. (a) Me yẹ ẹguọlọ ri Daniel o vwo kpahen Osolobrugwẹ o yonorin ọwan kpahen eri vwiẹriẹ? (b) Iruemru i Daniel ego ye wu guọlọ hẹrokele?

¹¹ Oborẹ i Daniel o ru rhe i Jehova. O mwuru ọwan ẹro taghene ọsẹ ọrhẹ izu i Daniel i dabu yonie no vwo ẹguọlọ kpahen i Jehova ọrhẹ Ẹmro ọnẹyen. Omarana, Daniel nọ sabu sẹrorẹ ẹguọlọ ọnana ọsoso akpenyerẹn yen. Uvuẹn ọke ọho, o ji se jeghwai roro kodo kpahen Eyaya Ọfuanfon na. (Dan. 9:1, 2) Daniel o rhe i Jehova fiotọre, o ji rhe oborẹ i Jehova ọrhẹ emọ Israel i nyerẹn lele. A mẹrẹn ọnana vwrurhe uvuẹn ẹrhomo ri Daniel ọ nẹren uvuẹn Daniel 9:3-19. Wu na sabu ha ibiọke se jeghwai roro kodo kpahen ẹrhomo ọnana, ne wu djokarhọ oborẹ wu ne ru sabu yono mie i Daniel.

12-14. (a) Izede ego yi Daniel o ru dje ẹghwanren Osolobrugwẹ phia? (b) Ebrurhọ ego yẹ Osolobrugwẹ ọ yẹ i Daniel fọkiẹ uduefigbere ọrhẹ atamwu ọnẹyen?

¹² Oborẹ irherhe rọ gbare kpahen Osolobrugwẹ o ru ha userhumu rẹn i Daniel. Orhiẹ emru obẹnbẹn rẹ onyẹ i Jew ro vwo esegburhomẹmro kpahen Osolobrugwẹ ono rhirhiẹ uvuẹn i Babylon ro rhiẹ amwa egehọ. Jerẹ udje, Jehova ọ ta rẹn emọ i Jew: “Are i guọlọ ufuoma rọ ha uvuẹn amwa rẹ are e rhiẹ evrẹn na.” (Jer. 29:7) Ọrẹn, uvwre ọke ọrana, Jehova ọ ji guọlọ ẹga ro nẹ ẹhẹn rhe. (Ex. 34:14) Me yọ ha userhumu rẹn i Daniel sabu ru ekwakwa eva na serhọ ovwan? Ẹghwanren Osolobrugwẹ yọ ha userhumu riẹn mẹrẹnvwrurhe taghene o fori nọ huvwele Osolobrugwẹ vwẹrẹ, bọmọke ọnọ ki huvwele ihworho re suẹn. Ẹgbukpe uzusionrin ezẹko a vrẹn, Jesu no ji yono ihworho uruemru-urhi ọnana.—Luke 20:25.

¹³ Roro kpahen oborẹ i Daniel o ruru ọke e jurhi taghene ẹdọke 30, a vwa nẹrhomo vwe osolobrugwẹ yanghene ohworho ọrọrọ ghwẹ orodje na-a. (Se Daniel 6:7-10.) Daniel ọnọ sabu djikilo ọnana, ‘Ẹdẹ na a ghwai bu-un, ẹdọke 30 ọvo!’ Ọrẹn, o kwe nẹ urhi orodje na ọ lẹrhiẹ dobọ ẹrhomo rọ nọ nẹ vwe i Jehova ji-i. Habaye, manẹ ọ sabu nẹrhomo uvuẹn odjahen neneyo a ja rha mẹriẹn. Ọrẹn, Daniel o rheri taghene ihworho  na i rhe oborẹ ọye o ruẹ kẹdẹkẹdẹ. Dedevwo ọnana o fi arhọ ye rhẹ erhirhiẹ imwofẹn, Daniel o ruẹ omeru-u, ukpomaran, o mevigbanhon.

¹⁴ Jehova ọ ha ebrurhọ rẹn i Daniel fọkiẹ orhienbro ọrhẹ uduefigbere ọnẹyen nyoma esimirhọ rọ yẹriẹ nẹ abọ uhwu. Itiọrurhomẹmro, ọnana nọ lẹrhẹ ihworho ri ha ekete iseseri uvuẹn otọre usun i Medo-Persia rhe kpahen i Jehova!—Dan. 6:25-27.

15. Marhẹ ene ru vwo esegburhomẹmro jerẹ i Daniel?

¹⁵ Oborẹ ene ru vwo esegburhomẹmro jerẹ i Daniel. Neneyo a sabu ruẹ esegburhomẹmro ọwan gbanhon, o fori ne se i Baibol na, jeghwai ‘vwẹruọ oborẹ e seri na.’ (Matt. 13:23) O fori ne vwẹruọ oborẹ i Jehova o roro, nọyẹ, iruemru-urhi enẹyen uvuẹn i Baibol na. Omarana, no fori ne roro kodo kpahen oborẹ e seri. Habaye, a jeghwai guọlọ taghene arha nẹrhomo ọke ephian, maido arha dẹrughwaroghwu edamuni yanghene ebẹnbẹn egbogbanhon. Arha nẹrhomo ọrẹ imwẹro vwe i Jehova, nọ yẹ ọwan ẹghwanren ọrhẹ omẹgbanhon, ono tiobọnie ghwologhwolo rẹn ọwan.—Jas. 1:5.

16, 17. Marhẹ yi Job o ru vwo irherhe rọ gbare kpahen Osolobrugwẹ?

¹⁶ Oborẹ i Job o ru rhe i Jehova. Job rhẹ onyẹ Israe-el. Ọrẹn, ọye rhẹ Abraham, Isaac ọrhẹ Jacob i firi. Habaye, Jehova o ji dje omayen ọrhẹ egbemwuo yi rẹn aye ne. Ọkezẹko, iyẹnrẹn ọnana ri Job o yono kpahen na, yọ lẹrheriẹ rhe i Jehova. (Job 23:12) Job nọ tare, “Erhọ me i rhon kpahuọn ne.” (Job 42:5) Habaye, Jehova ọ tobọ ta taghene i Job ọ ta urhomẹmro kpahiẹn.—Job 42:7, 8

¹⁷ Job o ji yono kpahen Osolobrugwẹ nyoma ekwakwa rọ maren. (Job 12:7-9, 13) Ọke oru, Elihu ọrhẹ i Jehova ni nyoma emama karorhọ i Job taghene arha ha ituakpọ vwanvwọn Osolobrugwẹ, aye e fiemru-u. (Job 37:14; 38:1-4) Ẹmro i Jehova o ghini te ọmudu i Job, nime ọye nọ tẹmro enana vwe Osolobrugwẹ rhẹ omeriotọre: “Vwarana, mi rheri taghene wu na sabu ruẹ i kemru kemru, o vwo emru owuorowu wu vwo rhẹ ẹhẹn wu na ja sabu ru-u. . . . Mi ghwẹriẹre uvuẹn oghwurhie ọrhẹ iphirhikerewi.”—Job 42:2, 6.

18, 19. Izede ego yi Job o djephia taghene o ghini rhe i Jehova?

 ¹⁸ Oborẹ irherhe rọ gbare kpahen Osolobrugwẹ o ru ha userhumu rẹn i Job. Job ọ dabu vwẹruọ iruemru-urhi Osolobrugwẹ. Ọ dabu rhe i Jehova, nọ jeghwai ha irherhe yi ruiruo. Jere udje: Job o rheri taghene ọ sabu ta taghene ọye o vwo ẹguọlọ kpahen Osolobrugwẹ, ọrẹn, o vwo ẹguọlọ kpahen ereva ye-e. (Job 6:14) Ọ vwọ kparoma-a, ọrẹn, o dje obọdẹn ẹguọlọ phia rẹn ihworho ephian, te edafe ọrhẹ ivwiegbere. Job nọ nọren: “Rhẹ Ohworho rọ maren mẹ rhẹ uvuẹn oghwuvwiẹ na yọ ji ma aye?” (Job 31:13-22) Itiọrurhomẹmro, Job ọ lẹrhẹ ọdo ọrhẹ efe ro vwori ọtonrhọ wene ukẹro rọ ha ni omayen ọrhẹ awọrọ-ọ. Ọnana o ghini vẹnẹ ihworho buebun ri vwo omẹgbanhon ri jeghwai fe inyenana!

¹⁹ Job ọ tiẹn irueruo emẹgọ ephian nẹ otọre ọmudu ọnẹyen rhe. O rheri taghene ogame efian ọrhẹ uruemru ra homakpahontọre rẹn efe, o mevirhọ uruemru ra tiẹn “Osolobrugwẹ urhomẹmro rọ ha oberun na.” (Se Job 31:24-28.) Job ọ ha ukẹro ọghoghanren ni ive orọnmo uvwre ọhworhare ọrhẹ ọmase. Ọ tobọ riẹ ọphọ rhẹ ukẹro ọnẹyen taghene ọ ha ukẹro rọ sọre ni ọgbọtọ ro vwo ji chọghọ-ọ. (Job 31:1) Karorhọ taghene ọke ọrana, Osolobrugwẹ o kweri nẹ ehworhare i rọnmọ ghwẹ ọmase owu. Omarana, manẹ i Job ọ sabu rọnmọ emẹse erọrọ bi. * Ọrẹn, ọ nyalele ẹkwaphiẹrhotọre orọnmo rẹ Osolobrugwẹ o ruru uvuẹn Eden, nọ jeghwai ha ọnana ru urhi rẹn omayen. (Gen. 2:18, 24) Ọke ẹgbukpe 1,600 a vrẹn, Jesu Kristi no yono idibo yi nẹ aye i nyalele uruemru-urhi ọnana sekpahen orọnmo ọrhẹ ehware.—Matt. 5:28; 19:4, 5.

20. Marhẹ yẹ irherhe rọ gbare kpahen Osolobrugwẹ ọrhẹ iruemru-urhi enẹyen e ru ha userhumu rẹn ọwan sabu djẹ emamọ igbehian ọrhẹ obọdẹn iruẹn?

²⁰ Oborẹ ene ru vwo esegburhomẹmro jerẹ i Job. Ọgbọrọrọ, o fori ne vwo irherhe rọ gbare kpahen i Jehova, na jeghwai lẹrhẹ oborẹ e yonorin na suẹn akpenyerẹn ọwan. Jerẹ udje, ọbo ijoro na David ọ tare taghene i Jehovah “o vwo utuoma kpahen kohworho kohworho ro vwo ẹguọlọ kpahen ozighi,” nọ ji ha orhetio rẹn ọwan taghene e vwe kwomakugbe “era phiẹ ihworho rhọ-ọ.” (Se Psalm 11:5; 26:4.) Me yẹ ekete i Baibol enana i yonirin ọwan kpahen iroro Osolobrugwẹ? Marhẹ yẹ iroro ọnana o ru rhame mẹ, sekpahen oborẹ ọ mai ghanren mẹ, oborẹ mia ha itanẹti ruiruo lele ọrhẹ aruẹ ihworho mie lele mwu igbehian? Ẹkpahenrhọ ọnọ, ọnọ ha userhumu wẹn rhe oborẹ wu rhe i Jehova te. Na sabu sẹrorẹ atamwu ọwan uvuẹn akpọ ọkon ọnana, ene vi yono “omẹgbanhon ọmẹrẹnvwrurhe” ọwan, na sabu fi ovẹnẹ rhẹ oborẹ ọgbare ọrhẹ oborẹ ọsọre, emru ẹghwanren ọrhẹ emru idjigbo.—Heb. 5:14; Eph. 5:15.

21. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan “vwẹruọ i kemru kemru” ra guọlọre, na sabu lẹrhẹ oma merhen Ọsẹ ọwan obẹ odjuwu?

²¹ Nime Noah, Daniel ọrhẹ i Job i guọlọ i Jehova rhẹ ọsoso ọmudu aye, Jehova nọ ha userhumu rẹn aye sabu rhe yi. Jehova ọ ha userhumu rẹn aye rhe ọsoso oborẹ a guọlọre na sabu lẹrhẹ oma merhiẹn. Aye ni me rhiẹ emamọ idje ihworho ri rhiẹ evwata, aye i ghini nyerẹn omamọ akpọ dẹn. (Ps. 1:1-3) Omarana, nọ oma, ‘Mi rhe i Jehova fiotọre jerẹ i Noah, Daniel ọrhẹ i Job?’ Itiọrurhomẹmro, wu na sabu rhe Osolobrugwẹ fiotọre inyenana, nime, irherhe yi o gbephe ne! (Prov. 4:18) Omarana, gba dabu yono i Baibol na kokodo. Roro kodo kpahiẹn. Jeghwai nẹrhomo ne tiobọnu ẹhẹn ọfuanfon na wẹn. Wu rhe ruẹ enana, ne wu ne tikẹrẹ Ọsọ rọ ha obẹ odjuwu. Ne wu na jeghwai rhiẹ ohworho ro vwo oniso ọrhẹ ẹghwanren okokodo uvuẹn akpọ ọkon ọnana.—Prov. 2:4-7.