1-3. (1) ¿Imaraq yanapamäshun kë ushanan junaqkunachö Diosta sirwirnin sïguinapaq? (2) ¿Imapitaraq kë yachatsikïchö yachakushun?

USHANAN junaqkunachönam kawëkantsik, y mana alli nunakunaqa mana alli qoranömi mirëkuyan (Sal. 92:7). Jehovä mandakunqantaqa manam cäsukuyantsu. Tsëmi noqantsikqa mana alli rurëkunapitaqa rakikashqa kanantsik, y Dios mandakunqankunataqa alleq musyanantsik (1 Cor. 14:20). Y tsëpaqqa, ¿imatataq rurashwan?

² Proverbius 28:5 textum kënö nimantsik: “Jehoväta asheq kaqkunaqa llapantam entiendita puëdiyan”. Y Proverbius 2:7, 9 textunam nin alli ruraq nunakunata, yachëta Jehovä qoptin alli kaqta y mana alli kaqta entiendiyanqanta.

³ Noë, Daniel y Jobqa tsë yachëyoq karmi pëkunapita Dios imata shuyaranqanta alleq entiendiyarqan (Ezeq. 14:14). Kanan witsan Diospa markampis alleqmi entiendin. Y qamqa, ¿alleqku entiendinki qampita Dios imata shuyaranqanta? Tsëpaqqa Diostam alleq reqinëki. Tsëmi kananqa rikärishun Noë, Daniel y Jobqa Diosta imanö reqiyanqanta, tsë reqiyanqan imanö yanapanqanta y Diosman pëkunanö imanö confiakunapaq kaqta.

4. (1) ¿Imanötaq Noëqa Jehoväta reqirqan? (2) Y alleq reqinqanqa, ¿imanötaq yanaparqan?

⁴ ¿Imanötaq Noëqa Jehoväta reqirqan? Diosta kuyaq ollqukuna y warmikunaqa, unëpita patsëmi Diostaqa reqiyashqa llapan kamanqankunata rikarnin, Diospa sirweqninkuna parlayanqanta wiyarnin y mandakunqankunata wiyakuyanqampita bendicionkunata chaskirnin (Is. 48:18). Llapan kamashqakunata rikarninmi Noëqa musyarqan Dios imanö kanqanta, alläpa puëdeq kanqanta y pëlla rasumpa kaq Dios kanqanta (Rom. 1:20). Tsëmi Diosmanqa creirqanllatsu, sinöqa chipyëpam markäkurqan.

5. ¿Imanötaq Noëqa musyarqan nunakunapaq Dios imata munanqanta?

⁵ Bibliaqa nin markäkïyoq kanapaqqa wiyanqantsikraq yanapamanqantsiktam. Tsëmi wakinkuna parlayanqanta wiyanqantsikqa yanapamënintsikta puëdin (Rom. 10:17). ¿Piraq Noëtaqa Jehoväpita parlaparqan? Familiankunam. Teytan Lamecqa alläpam Jehoväta kuyaq y Adan kawëkaptinraqmi yurikurqan (rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta). Jina Matusalenwan Jaredmi awilunkuna kayarqan, y Jaredqa wanukurqan 366 watayoq Noë këkaptinmi (Lüc. 3:36, 37). * Kë nunakuna y warminkunachi Noëtaqa willayarqan nunakunata Dios kamanqanta, y wamrayoq kayänanta, Patsaman juntayänanta y sirwiyänanta munanqanta. Jina Noëqa musyarqanchi Adanwan Ëva Diosta mana cäsuyanqanrëkur tukï sufrimientukuna kanqanta (Gen. 1:28; 3:16-19, 24). Diospita yachakunqanqa shonqunmanmi chärirqan, tsëchi sirwinampaq decidirqan (Gen. 6:9).

6, 7. ¿Imachötaq Noëta yanaparqan Dios änikunqanta shuyaranqan?

⁶ Dios anikunqan cumplikänanta shuyaranqantsikqa mas markäkoq kanapaqmi yanapamantsik. Noë jutiqa “shoqakïta apamoq” ninanmi, tsëta musyarirqa Noëqa alläpachi kushikurqan (Gen. 5:29, nota). Lamecmi Noëpaq kënö nirqan: “Kë patsata Jehovä maldecishqa kaptimpis, trabajarnin alläpa mana sufrinapaqmi kë wamraqa shoqakïta apamunqa”. Noëqa Diosmanmi alläpa confiakurqan. Abelnö y Enocnömi creirqan Satanasta juk ‘mirë’ ushakätsinampaq kaqta (Gen. 3:15).

⁷ Genesis 3:15 ninqantaqa, itsa Noëqa alleqllaqa entiendirqantsu. Peru nunakuna librashqa kayänampaq kaqta parlëkanqantaqa entiendirqanmi. Enocpis mana alli nunakunata Jehovä ushakätsinampaq kaqtaqa willakushqanam karqan (Jüd. 14, 15). Tsë willakï Armagedonchöraq chipyëpa cumplikänan kaptimpis, Noëtaqa yanaparqanchi Jehoväman mas confiakunampaq y änikunqanta shuyaränampaq.

8. ¿Imanötaq Noëta yanaparqan Diosta alleq reqinqan?

⁸ ¿Imanötaq Noëtaqa yanaparqan Diosta alleq reqinqan? Jehoväman confiakunampaq, llakitsinqan cösaskunata mana ruranampaq y imatapis yachëwan ruranampaqmi yanaparqan. Këllaman pensarishun, mana cäsukoq nunakunawanqa manam juntakurqantsu y nunaman tikrarkur kë Patsaman shamushqa angelkunatapis manam creirqantsu. Peru Diosman mana confiakoq nunakunaqa, mëraq tsë angelkuna poderösu kayanqanta rikarnin alabayarqan y adorëtapis munayarqan (Gen. 6:1-4, 9). Jina musyarqanmi wamrayoq kayänampaqqa nunakunallata Dios mandanqanta (Gen. 1:27, 28). Tsëmi musyarqan warmikunawan angelkuna casakuyanqan y tsuriyoq kayanqanqa mana alli kanqanta. Y tsëtaqa maschi entiendirirqan tsë angelkunapa tsurinkuna alläpa jatusaq y puëdeq kayanqanta rikarnin. Tiempuwannam Diosqa Noëta willarqan nunakunata tamyawan ushakätsinampaq kaqta. Y tsëta  creirmi, Noëqa familianwan salvakuyänampaq juk arcata rurarqan (Heb. 11:7).

9, 10. ¿Imatataq ruranantsik Jehoväman Noënö confiakunapaq?

⁹ ¿Imatataq rurashwan Noënö Diosman chipyëpa confiakunapaq? Tsëpaqqa palabran Bibliatam alleq estudianantsik, yachakunqantsikmannö kawanantsik y imatapis decidinantsik (1 Pëd. 1:13-15). Tsëmi Jehoväman confiakunqantsik y pëpita yachakunqantsikqa, tsapämäshun Satanaspa trampankunapita y Diosta mana cäsukoq nunakuna rurayanqanta mana ruranapaq (2 Cor. 2:11). Diosta mana cäsukoq nunakunaqa maqanakïta, jukwan jukwan pununakïta y imëka mana allikunatam kuyayan (1 Juan 2:15, 16). Y Diospa kaqchö qelanëkarqa pëkunanömi rurar qallëkushwan y ushanan junaqkunachöna këkanqantsiktam qonqarishwan. Tiempuntsikta Noëpa tiempuntawan igualatsirqa, Jesusqa manam mana alli rurëninkunapaqtsu parlarqan, sinöqa munayanqankunallata rurarnin Diosta mana cäsukuyanqampaqmi (leyi Mateu 24:36-39).

¹⁰ Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Imanö kawëkanqäqa rikätsikunku Diosta rasumpa reqinqäta? ¿Diosman confiakunqäqa yanapamanku mandakunqankunata wiyakunäpaq y wakinkunatapis musyatsinäpaq?”. Kë tapukïkunata imanö contestanqantsikmi rikätsikunqa Diosta rasumpa reqinqantsikta o manapis.

11. (1) ¿Imatataq Danieltaqa teytankuna yachatsiyarqan? (2) ¿Imachötaq Danielnö këta gustashunkiman?

¹¹ ¿Imanötaq Danielqa Jehoväta reqirqan? Danieltaqa teytankunam Jehoväta y Palabranta kuyanampaq yachatsiyarqan. Tsëmi mayorna këkarpis Diospa Palabrantaqa alleq estudiarqan (Dan. 9:1, 2). Y Daniel 9:3-19 textuchö shonqüpita patsë mañakunqanmi rikätsimantsik Diosta alleq reqinqanta y israelïtakunapaq imëkata ruranqanta musyanqanta. Allichi kanman tsë versïculukunata leyirirnin Danielpita imakunata yachatsishunqëkiman pensarinqëkiqa.

12-14. (1) ¿Imanötaq Danielqa rikätsikurqan Dios mandakunqankunata alleq musyanqanta? (2) ¿Imanötaq Danielta Dios bendicirqan vïdan peligruchö këkaptimpis pë munanqannö kawanqampita?

¹² ¿Imanötaq Danielta yanaparqan Jehoväta alleq reqinqan? Diosta respetaq judiukunapaqqa, manam fäciltsu karqan juk dioskunata adoraq markachö kawëqa. Jehovämi mandarqan Babiloniachö nunakunawan yamë kawakïta procurayänampaq (Jer. 29:7). Jina mandarqanmi shonqüpita patsë sirwiyänampaqpis (Ex. 34:14). ¿Imanötaq Danielqa tsë ishkan mandakïta cumplirqan? Diospita alleq yachakunqanmi yanaparqan gobiernukunata cäsukurpis, Jehoväpa kaqta mas precisaqpaq churanampaq. Y tsëtaqa Jesuspis yachatsikurqanmi (Lüc. 20:25).

¹³ Precisaq nunakunam juk leyta patsäratsiyarqan reyllaman 30 junaqkunapa mañakuyänampaq, y mana cäsukoq kaqtaqa wanutsiyänampaq (leyi Daniel 6:7-10 *). Itsa Danielqa mantsapakurnin kënö ninman karqan: “30 junaqllam, tsëpitanam Diosta adorarnin sïguishaq, o wayï rurinllachö pakëllapa mañakushaq” nishpa. Tsënö ruraptinqa, ¿imataraq pensayanman karqan cada junaq Diosman mañakunqanta musyaqkunaqa? Diosninta adorëta jaqirinqantachi pensayanman karqan. Danielqa  manam ni ichikllapis tsënö pensayänantaqa munarqantsu, tsëmi vïdan peligruchö këkaptimpis Diostaqa adorarnin sïguirqan.

¹⁴ Daniel tsënö kanqampitam Diosqa leonkunapita salvarqan. Y tsënö salvanqanqa medopersa nacion mandakunqan llapan markakunachömi musyakärirqan (Dan. 6:25-27).

15. ¿Imatataq rurashwan Danielnö Diosman confiakunapaq?

¹⁵ ¿Imatataq rurashwan Danielnö Diosman chipyëpa confiakunapaq? Tsëpaqqa manam Diospa palabranta leyinantsikllatsu, sinöqa alleq entienditam procuranantsik (Mat. 13:23). Imapaqpis Dios imata munanqantam musyanantsik, tsëpaqqa yachakunqantsikmanmi alleq pensanantsik. Jina shonqupita patsëmi Diosman mañakunantsik, y masran problëmakunapa pasarnäqa. Jehoväqa yanapamäshunmi y kallpatam qomäshun imatapis allita ruranapaq (Sant. 1:5).

16, 17. ¿Imanötaq Jobqa Jehoväta reqirqan?

¹⁶ ¿Imanötaq Jobqa Jehoväta reqirqan? Jobqa manam israelïtatsu karqan, peru Abrahanpa, Isaacpa y Jacobpa kastampitam karqan. Abrahanta, Isaacta y Jacobtam Diosqa willashqa karqan nunakunapaq imata ruranampaq kaqta, y kikin imanö kanqanta. Jobqa tsëkunatam musyarqan. ¿Piraq willarqan? Manam musyantsiktsu (Job 23:12). Peru kënömi Jehoväta nirqan: “Qampitaqa wiyarqällam, peru kananqa nawï rikäshunkim” (Job 42:5). Y kikin Jehovämi nirqan Pëpaq Job parlanqankunaqa rasun kaqlla kanqanta (Job 42:7, 8).

¹⁷ Jina Jobqa llapan kamashqakuna imanö kanqanta rikarmi Jehovä imanö kanqanta musyarqan (Job 12:7-9, 13). Jina Elihüwan Jehoväqa, llapan kamashqakunapaq parlaparmi entienditsiyarqan nunaqa mana kaqlla kanqantsikta (Job 37:14; 38:1-4). Jobqa Jehovä ninqanta alleq entiendirirmi kënö nirqan: “Imëkatapis rurëta puëdinqëkitam musyarirqö, y llapan pensanqëkitam ruranki”. Y tsëpitanam kënö nirqan: “Peqämampis allpata y uchpata jicharnin[mi] arrepentikullä” (Job 42:2, 6).

18, 19. ¿Imanötaq Jobqa rikätsikurqan Jehoväta rasumpa reqinqanta?

¹⁸ ¿Imanötaq Jobta yanaparqan Diosta alleq reqinqan? Jobqa alleqmi musyarqan Dios mandakunqankunata, tsëmi yanaparqan alli kaqllata ruranampaq. Musyarqanmi,  “Diostam kuyä” nikarnin wakinkunata mana alli tratëqa mana alli kanqanta (Job 6:14). Manam rïcu kanqanrëkurtsu wakinkunapita mas alli kanqanta pensarqan, tsëpa rantinqa rïcutapis waktsatapis familiantanömi trataq. Tsëmi kënö nirqan: “¿Manaku mamänïpa pachanchö Ruramaq kaqlla, pëtapis rurarqan?” (Job 31:13-22). Peru kanan witsan kapoqyoq y autoridäyoq nunakunaqa alläpa jukläyam kayan.

¹⁹ Jobqa manam juk cösaskunata Jehoväpita mas precisaqpaqqa churarqantsu, manam shonqunllachöpis tsëtaqa pensarqantsu. Y musyarqanmi tsëta rurëqa juk dioskunata adorëkaq cuenta y Jehoväta negareq cuenta kanqanta (leyi Job 31:24-28 *). Jina musyarqanmi casädu kawakïqa sagrädu kanqanta. Tsëmi decidirqan juk warmikunataqa manana rikapänampaq (Job 31:1). Yarpashqaqa tsë witsankunachöqa Jehoväqa permiteqmi ishkë o mas warmiyoq kayänanta, y munarqa, Jobqa ishkë warmiyoqmi kanman karqan. * Peru Eden huertachö juk warmitawan juk ollqullata Jehovä casatsinqanta musyarchi juk warmiyoqlla këta decidirqan (Gen. 2:18, 24). Tsëpita 1.600 watakuna pasariptinmi Jesusqa nirqan, oqllanakur ruranakï y casädu kawakï asuntupaq qallananchö Dios mandakunqanta cäsukuyänan precisanqanta (Mat. 5:28; 19:4, 5).

20. ¿Imanötaq Jehoväta reqinqantsik yanapamantsik amïgukunata y imatapis kushikunapaq rurëkunata alleq akranapaq?

²⁰ ¿Imatataq rurashwan Jobnö Diosman chipyëpa confiakunapaq? Jehovätam alleq reqinantsik y pëpita yachakunqantsikmannömi kawanantsik. Këllaman pensarishun, Bibliaqa nimantsik chikinakïta, maqanakïta y qayapänakïta Dios chikinqantam, y engañakoq nunakunawan juntakänantsikta mana munanqantam (leyi Salmus 11:5 *; 26:4 *). ¿Imanötaq kë versïculukuna rikätsimantsik imatapis rurëkanqantsikpaq Dios imata pensëkanqanta? ¿Internet-ta utilizarnin cuidaduku kantsik? ¿Dios chikinqan rurëkunata rurarku kushikuntsik? ¿Dios mandakunqanta mana respetaqkunawanku amïgu kantsik? Kë tapukïta imanö contestanqantsikmi rikätsikunqa Diosta reqinqantsikta o manapis. Kë mana alli tiempuchö Dios munanqannö limpiu kawakunapaqqa, ima alli o ima mana alli kanqanta musyanapaqmi alleq pensëta yachakunantsik y imata ruranqantsikpis imaman chätsikunqantam alleq tantiyanantsik (Heb. 5:14; Efes. 5:15).

21. ¿Imaraq yanapamäshun Jehovä munanqannö kawakunapaq?

²¹ Noë, Daniel y Jobqa Dios mandakunqankunatam alleq entiendita procurayarqan. Y Jehoväqa yanaparqanmi entiendiyänampaq. Tsëmi pëkunaqa rasumpa kushishqa kayarqan y noqantsikpaqpis juk alli ejemplu tikrariyarqan (Sal. 1:1-3). Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Noënö, Danielnö y Jobnöku Jehoväta alleq reqï?”. Kanan witsanqa pëkunapitapis masmi Jehoväta reqita puëdintsik, porqui Jehovämi Palabranta qomarquntsik (Prov. 4:18). Tsëmi alleq leyinantsik, yachakunqantsikman alleq pensanantsik y puëdeq kallpanta mañakunantsik. Tsëta rurarqa manam Diosta mana cäsukoq nunakuna rurayanqantaqa qatishuntsu. Tsëpa rantinqa, Jehovä yachatsimanqantsiknömi kawashun, y Jehoväwanmi mas amïgu tikrashun (Prov. 2:4-7).