Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

Lá natatsiʼniiʼ ikháánʼ Jeobá xó má Noé, Daniel ga̱jma̱a̱ Job ráʼ.

Lá natatsiʼniiʼ ikháánʼ Jeobá xó má Noé, Daniel ga̱jma̱a̱ Job ráʼ.

“Xa̱bu̱ bi̱ nuni dí ra̱májánʼ tsíkru̱ʼu̱u̱n rí jmbu, mú bi̱ nduyááʼ Jeobá nandoo nakru̱ʼu̱u̱n xúgíʼ” (PROV. 28:5).

AJMÚÚ 126 GA̱JMA̱A̱ 150

1-3. a) Ndiéjunʼ gambáyulú mu makuwáanʼ jmbu náa Dios rí iwáá mbiʼi rígi̱ rá. b) Ndiéjunʼ gúʼyáá náa artículo rígi̱ rá.

KUWÁANʼ náa iwáá mbiʼi. Xa̱bu̱ ra̱míjínʼ “kuwa rakríʼíin xóo iná” (Sal. 92:7). Ikha jngó, tséʼniulú tsiánguá rí mbaʼin xa̱bu̱ nánguá eyamajkuíí xtángoo ndrígóo Dios. Mú, xú káʼnii gándoo ganindxu̱lú “xóo e̱ji̱n náa dí ra̱májánʼ” ga̱jma̱a̱ ikhú má manindxu̱lúʼ xóo “xa̱bu̱ guanii bi̱ nundxa̱ʼwa̱a̱ májánʼ edxu̱ún” rá. (1 Cor. 14:20.)

2 Rí nariʼña̱a̱ na̱ʼkha̱ náa texto rí kayá edxu̱u̱ náa artículo rígi̱, náa naʼthí rí “bi̱ nduyááʼ Jeobá nandoo nakru̱ʼu̱u̱n xúgíʼ”, xóo muʼthá, xúgíʼ rí ndayóoʼ mu muʼni rí naniguʼ (Prov. 28:5). Ikhaa má kayúʼ ku̱ma̱ rí nuxkamaa náa Proverbios 2:7, 9. Ikhí naʼthí rí Jeobá “naxnún ku̱ma̱ rí májánʼ” xa̱bu̱ bi̱ nuni rí jmbu ga̱jma̱a̱ ikhiin maguanu makru̱ʼu̱u̱n “rí jmbu ga̱jma̱a̱ rí májánʼ”.

3 Noé, Daniel ga̱jma̱a̱ Job niguáʼdáá ku̱ma̱ ndrígóo Dios (Ezeq. 14:14). Ikhaa má gándoo gúʼthá ga̱jma̱a̱ numuu xuajñu Dios rí mbiʼi xúgi̱. Ikháánʼ rá. Lá ni̱dxu̱ʼnú nikruaʼaʼ xúgíʼ mu matani rí naniguʼ Jeobá ráʼ. Rí mambáyaʼ nindxu̱u̱ rí matatsiʼniiʼ májánʼ Dios. Ikha jngó guʼyáá ajtsú enii. Timbá, xú káʼnii Noé, Daniel ga̱jma̱a̱ Job niguánu niniʼniiʼ xá. Raga̱jma̱, xú káʼnii nimbáñun ku̱ma̱ rúʼko̱ xá. Ga̱jma̱a̱, xú káʼnii gándoo guguaʼdáá mbá fe xóo niguáʼdáá ikhiin xá.

NOÉ NIJNGRUIGO̱O̱ GA̱JMA̱A̱ DIOS NÁA NUMBAAʼ RÍ GAJTÍÍ RÍ XKAWIIʼ

4. a) Xú káʼnii ni̱jkha̱nú Noé nininiʼ Jeobá rá. b) Ndiéjunʼ nimbáyúu Noé maniniiʼ májánʼ Jeobá rá.

4 Xú káʼnii ni̱jkha̱nú nininiʼ Jeobá xá. Asndu nákha nikuwa timbíi̱n xa̱bekha ga̱jma̱a̱ gu̱ʼu̱ bi̱ niguáʼdáá fe nijmañún ga̱jma̱a̱ numuu Dios ga̱jma̱a̱ ajtsú numuu: Rí ndiyáá rí ikhaa niʼni, nidxawíín rí nithi eʼwíínʼ xa̱bi̱i̱ Dios bi̱ niguájun jmbu ga̱jma̱a̱ niguma tsajkurámiinʼ numuu rí ninimbu̱ún xtángoo ga̱jma̱a̱ ikha ndrígóo (Is. 48:18). Índo̱ Noé ndiʼyoo rí niguma, nindoo ndiʼyoo rí gajkhun xtáa Dios ga̱jma̱a̱ xóo xa̱bu̱ nindxu̱u̱. Xúʼko̱ ni̱jkha̱nú nikro̱ʼo̱o̱, “tsiakii ndrígóo nditháan tsetumuu ga̱jma̱a̱ dí ikhaa nindxu̱u̱ Dios”, xóo muʼthá, rí Jeobá gíʼdoo wéñuʼ tsiakii ga̱jma̱a̱ i̱ndó ikhaa nindxu̱u̱ Dios bi̱ phú gajkhun (Rom. 1:20). Rí nirígá, rí Noé raʼkháa i̱ndó niʼnimbo̱o̱ ma̱ngaa ni̱jkha̱nú nigiʼdoo mbá fe gujkhuʼ náa ikhaa.

5. Xú káʼnii nijmañuu Noé rí Dios nandoo maʼni ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ numbaaʼ rá.

5 Náa Biblia naʼthí rí “fe na̱jkha̱ kidxuuʼ rí naʼdxun”. Rígi̱ eyoo gáʼthúu̱n rí nuthulú eʼwíínʼ ma̱ndoo mambáyulúʼ mu muguaʼdáá fe (Rom. 10:17). Tsáa niʼthúu̱n Noé ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá rá. Ikhaa nijmañuu wéñuʼ náa bi̱ kuwa náa goʼwóo, xó má Anu̱u̱ Lamec, mbáa xa̱bu̱ bi̱ nigiʼdoo fe ga̱jma̱a̱ nigumaa nákha xóó xtáa Adán (atayáá timbá xtiʼkhu). Eʼwíínʼ bi̱ kaʼñúnʼ ninindxu̱u̱ xiʼñúuʼ Matusalén ga̱jma̱a̱ xiʼñú egoo Jared, bi̱ nikháñu ajtsú ciento ajtsú skíñúʼ majun tsiguʼ nda̱wa̱á rí nigumaa Noé (Luc. 3:36, 37). * Mbáa xa̱bu̱ bugi̱ ga̱jma̱a̱ guʼñún nisngáá Noé rí Dios niʼniin xa̱bu̱ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ nindoo rí maguaʼdíin e̱jñún ga̱jma̱a̱ muni majtíi náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ muni ñajunʼ ndrígóo. Mbáa Noé ma̱ngaa nijmañuu rí Adán ga̱jma̱a̱ Eva túnimbu̱ún kuyáá Jeobá ga̱jma̱a̱ ndiʼyoo rí nigíʼniin ga̱jma̱a̱ numuu rí niraʼwi̱i̱ muni (Gén. 1:28; 3:16-19, 24). Asndu xú káʼnii rí nijmañuu Noé, ni̱jkha̱nú asndu náa a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ rígi̱ nixkaxi̱i̱ maʼni ñajunʼ Dios (Gén. 6:9).

6, 7. Xú káʼnii nimbáyúu fe ndrígóo Noé mu magiʼthu̱u̱n rí marigá nda̱wa̱á xá.

6 Rí kuaʼti̱i̱n marigá nda̱wa̱á naʼni gujkhuʼ fe ndrígúlú. Ma̱ndoo mundxaʼwamíjna̱ xú káʼnii nikumu̱u̱ Noé índo̱ ndiʼyoo rí mbiʼyuu naʼni rí muguaʼthi̱i̱n rí marigá nda̱wa̱á, numuu rí nandoo gáʼthúu̱n “Mbu̱ya̱a̱ xúnʼ” o “Maʼni̱i̱ a̱jkiu̱ún” (Gén. 5:29). Dios niʼthí náa Lamec ga̱jma̱a̱ numuu Noé: “Bugi̱ bi̱ maʼni rí maʼni̱i̱ a̱jkiu̱lú náa ñajunʼ ndrígúlú ga̱jma̱a̱ rí na̱ʼkhu̱ ñawúnlú numuu rí Jeobá niʼtátsrigúu ku̱ba̱ʼ rígi̱”. Noé nikumu̱u̱ kaʼyoo Dios. Xó má Abel ga̱jma̱a̱ Enoc, niʼnimbo̱o̱ náa ‹bi̱ ma̱ʼkha̱› bi̱ majngúpriga edxu̱u̱ a̱bu̱nʼ ga̱jma̱a̱ maʼni káwíin xa̱bu̱ numbaaʼ (Gén. 3:15).

7 Mbáa Noé na̱nguá nikro̱ʼo̱o̱ xúgíʼ rí kiʼtáriyaʼ náa Génesis 3:15. Mú ndaʼyoo rí ajngáa rúʼko̱ naʼthí rí marigá nda̱wa̱á rí maguma káwíin. Enoc niʼtáraʼa ajngáa rígi̱ ikhaa má kayúʼ xóo rí nijuiʼtáriyaʼ. Niʼthí rí Jeobá maʼni gámbíin xa̱bu̱ xkawiinʼ (Jud. 14, 15). Ajngáa rígi̱ mambanúu índo̱ gáʼkha̱ Armagedón, mbáa rígi̱ niʼni gujkhuʼ fe ndrígóo Noé ga̱jma̱a̱ rí nigi̱ʼthu̱u̱n marigá nda̱wa̱á.

8. Xú káʼnii nimbáyúu Noé rí nininiʼ májánʼ Dios rá.

8 Xú káʼnii nimbáyúu Noé mu maniniiʼ májánʼ Dios rá. Ku̱ma̱ niʼni rí magiʼdoo fe ga̱jma̱a̱ kiʼsngáa ndrígóo Dios. Ma̱ngaa rígi̱ niñewu̱u̱n, mú itháan rí xáʼni mbá rí maʼni gachúu rí nambáxu̱u̱ ga̱jma̱a̱ Jeobá. Mbá xkri̱da, xóo Noé “nijngruigo̱o̱ ga̱jma̱a̱ Dios gajkhun”, tajngruigo̱o̱ gajmíi̱n xa̱bu̱ bi̱ túyamajkuíí Dios. Ma̱ngaa tániñaminaʼ mu muni nduwaʼ ángeles bi̱ nirtaximíjna̱ xóo xa̱bu̱ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ niguájtaa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ. Mú xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá niguáʼdáá fe niniñami̱jna̱ rí tsiakii rí guáʼdáá ángeles maʼniún tsiánguá ga̱jma̱a̱ mbáa asndu nigíʼ mbuyamajkún (Gén. 6:1-4). Mú, Noé ndiʼyoo rí Dios niʼtáñajúúnʼ xa̱bu̱ numbaaʼ rí muguaʼdíin e̱jñún ga̱jma̱a̱ muni majtíin náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ (Gén. 1:27, 28). Mbáa ndiʼyoo dí ra̱májánʼ nindxu̱u̱ rí xa̱bu̱ wéñiʼ mudiin gu̱ʼu̱ ga̱jma̱a̱ rí muguaʼdíin e̱jñún gajmiún. Ndiʼyoo itháan májánʼ rúʼko̱ índo̱ ndiʼyoo rí e̱ji̱n buʼko̱ ra̱ʼkhá tháán mba̱ʼu̱u̱n ga̱jma̱a̱ migújkuínʼ ki xóo eʼwíínʼ xa̱bu̱. Nda̱wa̱á, Dios niʼthúu̱n Noé rí ma̱ʼkha̱ kayóo mbá ruʼwa mbiiʼ. Noé nigiʼdoo fe náa ajngáa rúʼko̱ ikha jngó niʼni arca mu maguma káwíin bi̱ kuwa náa goʼwóo (Heb. 11:7).

9, 10. Xú káʼnii gándoo guʼyaridáá fe ndrígóo Noé rá.

9 Xú káʼnii gándoo guguaʼdáá mbá fe xóo rí nigiʼdoo Noé rá. Rí mambáyulúʼ nindxu̱u̱ rí muʼnigajmaa Ajngá rawunʼ Dios, mbuʼyáá rí gíʼdoo numuu rí ejmañulú ga̱jma̱a̱ muniʼñámi̱jna̱ maxná ikhulú índo̱ guraʼwíí rí muʼni (1 Ped. 1:13-15). Ikha jngó fe ga̱jma̱a̱ ku̱ma̱ ndrígóo Dios mambáyulúʼ náa tsáʼkhá rí nagrui̱ga̱ Satanás ga̱jma̱a̱ xi̱ʼ rí najma̱a̱ náa numbaaʼ rígi̱ (2 Cor. 2:11). Xi̱ʼ rígi̱ naʼni rí xa̱bu̱ muradímíjná ga̱jma̱a̱ muxudami̱jna̱ aʼkhá ga̱jma̱a̱ mugíʼ muni dí ra̱májánʼ rí nagua̱ʼa̱ muni (1 Juan 2:15, 16). Asndu maʼni rí bi̱ na̱nguá gujkhuʼ fe ndrígu̱ún makumún rí xóó xáʼkha̱ nacha̱ mbiʼi ndrígóo Jeobá. Guʼyáá rí Jesús niʼnimbánii mbiʼi ndrígúlú ga̱jma̱a̱ mbiʼi ndrígóo Noé, táʼthi ga̱jma̱a̱ numuu rí nuradímíjná o ga̱jma̱a̱ rí nuxuda̱mi̱jna̱ aʼkhá, rí phú niʼthí rí gamíi muʼnijngamíjna̱ rí xambáxulú gajmiúlú Dios (atraxnuu Mateo 24:36-39).

10 Atraximínáʼ: “Lá xóó xtáá nasngájma rí gajkhun naniʼnííʼ Jeobá ráʼ. Lá naxkaxu̱u̱n fe rí gúʼdoo raʼkháa i̱ndó manimbooʼ ikha ndrígóo Jeobá ga̱jma̱a̱ rí mathu̱u̱n mu muniʼnuʼ eʼwíínʼ ráʼ.” Rí matriʼña̱a̱ masngájma á mu ikháánʼ mangáán najngruigaʼ ga̱jma̱ʼ Dios gajkhun.

DANIEL NISNGÁJMA RÍ NIGIʼDOO KU̱MA̱ NDRÍGÓO DIOS NÁA BABILONIA NÁA NDUYAMAJKHÚN XÁNDÚ

11. a) Xú káʼnii nijuiʼsngáá Daniel rá. b) Ndiéjunʼ enigua̱ʼ matayaridáá xóo xa̱bu̱ nindxu̱u̱ Daniel rá.

11 Xú káʼnii ni̱jkha̱nú nininiʼ Jeobá xá. Gajkhun má rí anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ nisngáá májánʼ Daniel. Ikhiin nisngáá rí maʼndoo kaʼyoo Jeobá ga̱jma̱a̱ Ajngá rawunʼ. Ngajua rúʼko̱ nditháan taxtiʼkhuu, numuu rí nduʼyáá rí niʼnigajmaa tsumáá Santas Escrituras maski ajndu ninindxu̱u̱ má xa̱bu̱ nikhi̱i̱ (Dan. 9:1, 2). Náa Daniel 9:3-19 nasngájma rí índo̱ niʼtájkáan ninindxu̱u̱ xa̱bu̱ guabaaʼ, xúʼko̱ nisngájma rí nininiʼ májánʼ Dios ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí niʼni náa Israel. Náa numuu rí tsitríyaʼ mbiʼi mu matraxnuu tsajkhun rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ matandxaʼwamínáʼ rí naʼthí ikhí rá. Atayáá májánʼ rí naʼsngáaʼ ga̱jma̱a̱ numuu Daniel xóo mbáa xa̱bu̱.

12-14. a) Xú káʼnii nisngájma Daniel rí nigiʼdoo ku̱ma̱ ndrígóo Dios rá. b) Xú káʼnii niʼni tsajkurámááʼ Jeobá Daniel numuu rí niwi̱ji̱ jmbu ga̱jma̱a̱ rí támiñuu xá.

12 Xú káʼnii nimbáyúu Daniel mu maniniiʼ májánʼ Dios rá. Judíos bi̱ ni̱ndxu̱ún jmbiin niʼniún mingíjyúuʼ makuwa náa xuajen Babilonia náa nduyamajkhún xándú. Mbá xkri̱da, Jeobá niʼthún judíos rí mbuyááʼ rí tsímáá náa xuajen ‹bi̱ ni̱jkha̱ kagu̱u̱n› (Jer. 29:7). Mú ma̱ngaa nigi̱ʼthu̱u̱n rí mbuyamajkuíí mbáwíi ikhaa ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún (Éx. 34:14). Xú káʼnii niʼngo̱o̱ niʼnimbánuu Daniel nájma̱ kiʼtáñajunʼ rígi̱ rá. Ku̱ma̱ ndrígóo Dios nimbáyúu mu makro̱ʼo̱o̱ rí gíʼmaa maʼnimbo̱o̱ kaʼyoo ginii Jeobá ki xóo náa Xa̱bu̱ Ñajunʼ. Mba̱yu̱ʼ tsiguʼ nda̱wa̱á, Jesús niʼsngáa ikha rúʼko̱ rí gíʼmaa munimbu̱ún xóo rí kaʼyoo (Luc. 20:25).

13 Atatsaʼwáminaʼ rí niʼni Daniel índo̱ mbá xtángoo nijuiʼthá rí mbá skíñúʼ gu̱wa̱ʼ mbiʼi ragíʼmaa miʼtájkáan náa inuu nimbáa dios o xa̱bu̱ á mu na̱nguá nindxu̱u̱ rey (atraxnuu Daniel 6:7-10). * Daniel ma̱ndoo mbayáaʼ rí maʼthí: “I̱ndó maʼni mbá skíñúʼ gu̱wa̱ʼ mbiʼi, xáʼni kámuu”. Mú tániñuʼ rí xtángoo magiʼdoo itháan numuu ki xóo rí mbaʼyamajkuu Dios. Ikhaa ma̱ndoo maʼtájkáan ngu̱ʼwa̱ mu xáʼyoo nimbáa. Mú ndaʼyoo rí mbaʼin xa̱bu̱ nduyáá rí naguʼwun naʼtájkáan tsejtsí mbiʼi. Ikha jngó, maski ajndu ndiʼyoo rí migamíi makhañúu, niraʼwíí rí xasngájma rí niniñuʼ raʼyamajkuu Jeobá.

14 Dios niʼni tsajkurámááʼ Daniel numuu rí niwi̱ji̱ jmbu índo̱ niʼni kríyaaʼ mu xúphi̱i̱ león. Milagro rígi̱ niʼni rí majmaʼniiʼ Jeobá asndu xuajen rí itháan mitsínguánʼ náa naʼtáñajunʼ medopersa (Dan. 6:25-27).

15. Xú káʼnii gándoo guguaʼdáá mbá fe xóo rí nigiʼdoo Daniel rá.

15 Xú káʼnii gándoo guguaʼdáá mbá fe xóo rí nigiʼdoo Daniel rá. Raʼkháa i̱ndó muraxnuu Ajngá rawunʼ Dios. Rí mambáyulúʼ rí muguaʼdáá mbá fe gujkhuʼ nindxu̱u̱ rí makru̱ʼu̱lú (Mat. 13:23). Nandulúʼ mbuʼyáá ndiéjunʼ endxa̱ʼwáminaʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱, xóo rí makru̱ʼu̱lú ikha ndrígóo Biblia. Mu ma̱ndoo muʼni rúʼko̱, gíʼmaa mundxaʼwamíjna̱ náa nuraxnuu. Ma̱ngaa gíʼdoo wéñuʼ numuu rí muʼtájkáan ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú tsejtsí mbiʼi, mú itháan índo̱ nuraʼníí xkujndu mingíjyúuʼ. Ma̱ndoo muguaʼdáá fe rí Jeobá maxnúlúʼ ku̱ma̱ ga̱jma̱a̱ tsiakii rí gunda̱ʼa̱a̱ (Sant. 1:5).

JOB NIʼNIMBÁNUU IKHA NDRÍGÓO DIOS ÍNDO̱ NIXTÁA MÁJÁNʼ JMA̱A̱ NÁA DÍ RA̱MÁJÁNʼ

16, 17. Xú káʼnii nininiʼ májánʼ Job Jeobá rá.

16 Xú káʼnii ni̱jkha̱nú nininiʼ Jeobá xá. Job tánindxu̱u̱ mbáa israelita, mú mirájñuʼ kaʼyoo Abrahán, Isaac ga̱jma̱a̱ Jacob. Xa̱bu̱ bugi̱ Jeobá niʼni rí mbuyáá ga̱jma̱a̱ numuu ga̱jma̱a̱ rí nakudaminaʼ maʼni nda̱wa̱á ga̱jma̱a̱ numún xa̱bu̱ numbaaʼ. Tséʼyáá xú káʼnii Job nijmañuu mbaʼa ga̱jma̱a̱ numuu rí gajkhun (Job 23:12). Ikhaa niʼthúu̱n Jeobá: “Nadxun nuthi ga̱jma̱a̱ numaʼ” (Job 42:5). Ga̱jma̱a̱ Dios má niʼthí rí gajkhun nindxu̱u̱ rí niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Job (Job 42:7, 8).

Fe ndrígúlú naʼni itháan gujkhuʼ índo̱ nduʼyáá xóo xa̱bu̱ nindxu̱u̱ Dios náa xúgíʼ rí niʼni. (Atayáá kutriga̱ 17).

17 Job ma̱ngaa ndiʼyoo xú káʼnii nindxu̱u̱ Dios ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí niʼni (Job 12:7-9, 13). Nda̱wa̱á, xóo Elihú ma̱ngaa Jeobá nijmuu xkri̱da náa xúgíʼ rí niʼni mu marmáʼáan a̱jkiu̱u̱n Job rí ni̱ndxu̱lú majkiáanʼ wéñuʼ ki xóo náa inuu Dios (Job 37:14; 38:1-4). Ajngáa ndrígóo Jeobá nixkaxi̱i̱ wéñuʼ Job rí ikhaa niʼthí ga̱jma̱a̱ ajngáa guabaaʼ: “Ni̱jkhánú ndi̱yo̱o̱ rí xúgíʼ ma̱ndoo matani, ga̱jma̱a̱ nda̱a̱ nimbá rí natatsaʼwáminaʼ rí xáʼngaʼ matani”. Ga̱jma̱a̱ xóó niʼthí: “Nagáwiinʼ a̱jkiu̱nʼ rí nitha” (Job 42:2, 6).

18, 19. Xú káʼnii nisngájma Job rí gajkhun nininiʼ Jeobá xá.

18 Xú káʼnii nimbáyúu Job mu maniniiʼ májánʼ Dios rá. Job nikro̱ʼo̱o̱ májánʼ ikha ndrígóo Dios. Nininiʼ májánʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ ku̱ma̱ rígi̱ nixkaxi̱i̱ maʼni rí jmbu. Mbá xkri̱da, ndiʼyoo dí raʼkháa i̱ndó ma̱ndoo maʼthí rí nandoo kaʼyoo Dios índo̱ naʼniún dí raʼkhí eʼwíínʼ (Job 6:14). Tákumu̱u̱ rí itháan gíʼdoo numuu náa eʼwíínʼ xa̱bu̱, maski ajndu guáʼdáá wéñuʼ mbújkha̱a̱ o migíníin, niʼniún xóo bi̱ kuwa náa goʼwóo. Ikhaa niʼthí: “Lá na̱nguá niʼnii Ikhaa bi̱ niʼniún mangúún náa awúu̱n ru̱dúʼ ráʼ.” (Job 31:13-22.) Nakujmaa kaʼwu rí Job tániñuʼ rí najmaʼniiʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ mbújkha̱a̱ maʼni mandxaʼwáminaʼ i̱ndó numuu ikhaa ga̱jma̱a̱ náa eʼwíínʼ. Mixtiʼkhu ninindxu̱u̱ rí nindxa̱ʼwáminaʼ ki xóo xa̱bu̱ bi̱ guáʼdáá wéñuʼ ga̱jma̱a̱ bi̱ itháan guáʼdáá numún rí mbiʼi xúgi̱.

19 Job tániñuʼ rí mbújkha̱a̱, ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ magiʼdoo itháan numuu náa ikhaa ki xóo náa Jeobá, ni má náa a̱jkiu̱u̱n. Ndiʼyoo rí á mu xúʼko̱ gagíʼnuu, maxtáa raʼyamajkhún xándú. Xó má ikhaa má niʼthí: “Nigumuʼ ka̱yo̱o̱ Dios bi̱ xtáa rijma̱a̱” (atraxnuu Job 31:24-28). * Ma̱ngaa, ndiʼyoo rí bi̱ nidamijná nindxu̱u̱ mitsúʼkháan náa mbáa xa̱biya̱ ga̱jma̱a̱ náa mbáa a̱ʼgu̱. Asndu niʼthí rí ‹nimbánuu› ga̱jma̱a̱ iduu mu xáʼyoo ga̱jma̱a̱ aʼkhá nimbáa a̱ʼgu̱ (Job 31:1). Garmáʼáan a̱jkiu̱lú rí ikhú, Jeobá naniñuʼ rí xa̱bu̱ maguaʼdiin itháan rí a̱jmi̱i̱n gu̱ʼu̱. Ikha jngó, á mu Job nindoo, ma̱ndoo magiʼdiin a̱jmi̱i̱n gu̱ʼu̱. * Mú ikhaa nindoo maʼni xóo rí niʼni Jeobá náa ixi̱ ri̱ʼi̱ Edén índo̱ niʼni mudamijná xa̱bu̱, mbáa xa̱biya̱ ga̱jma̱a̱ mbáa a̱ʼgu̱ (Gén. 2:18, 24). Mbá mil majun ciento tsiguʼ nda̱wa̱á, Jesús niʼsngáa rí gíʼmaa muʼnimbulúʼ ikha rí jmbu ga̱jma̱a̱ numuu rí nubúnʼ ga̱jma̱a̱ náa bi̱ nudamijná (Mat. 5:28; 19:4, 5).

20. Xú káʼnii embáyulú mu muraʼwíin bi̱ mambaxúlúʼ gajmiúlú ga̱jma̱a̱ rí muʼni gagimijná rí muniʼnííʼ májánʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ xtángoo ndrígóo xá.

20 Xú káʼnii gándoo guguaʼdáá mbá fe xóo rí nigiʼdoo Job rá. Imbo̱o̱ rí mambáyulúʼ rí muniʼniiʼ májánʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ muʼniñáʼ rí ku̱ma̱ rúʼko̱ maxná ikhulú xúgíʼ mbiʼi rí gakuwáanʼ. Mbá xkri̱da naʼsngúlú rí Jeobá “nawiyuʼ kaʼyoo asndu tsáa bi̱ naniguʼ maxmínaʼ” ga̱jma̱a̱ dí ragíʼmaa mambáxulúʼ gajmiúlú “xa̱bu̱ bi̱ nuni nduwaʼ” (atraxnuu Salmo 11:5; * 26:4). * Ndiéjunʼ eʼthúlú náa textos rígi̱ rí xóo endxa̱ʼwáminaʼ Jeobá rá. Ndiéjunʼ rí itháan gíʼmaa muxnáá numuu, índo̱ najmulú Internet ga̱jma̱a̱ índo̱ nuraʼwíin bi̱ mambaxúlúʼ gajmiúlú ga̱jma̱a̱ xóo gúʼni gagimijná rá. Rí maxtiʼña̱a̱ mambáyulúʼ mbuʼyáá á mu nuniʼnííʼ májánʼ Jeobá. Á mu nandulúʼ makuwáanʼ kaʼwu náa numbaaʼ xkawiʼ rígi̱, gíʼmaa muʼniratáá ‹májánʼ edxu̱lúʼ› mu mbuʼyáá raʼkháa i̱ndó rí májánʼ ga̱jma̱a̱ dí ra̱májánʼ, ma̱ngaa rí mundxaʼwamíjna̱ tsumáá rí muʼni ma̱ngaa dí ragíʼmaa muʼni (Heb. 5:14; Efes. 5:15).

21. Ndiéjunʼ gambáyulú makru̱ʼu̱lú xúgíʼ rí ndayúlú mu muʼni rí naniguʼ Jeobá rá.

21 Noé, Daniel ga̱jma̱a̱ Job ndiyááʼ Jeobá ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱ún, ikha jngó ikhaa niniñaminaʼ rí muxkamaa. Nimbáñun “makru̱ʼu̱u̱n xúgíʼ”, xóo muʼthá, xúgíʼ rí ndayóoʼ mu muni rí nandoo. Xúʼko̱ nigíʼ májánʼ xkri̱da rí nini rí jmbu ga̱jma̱a̱ nikuwa phú gagi (Sal. 1:1-3). Ikha jngó guraximíjna̱: “Lá naniʼnííʼ májánʼ Jeobá xó má Noé, Daniel ga̱jma̱a̱ Job ráʼ.” Mú ikháanʼ ma̱ndoo muniʼnííʼ itháan májánʼ ki xóo ikhiin, numuu rí ikhaa naxnúlú mbaʼa náa mbuʼyáá ga̱jma̱a̱ numuu (Prov. 4:18). Ikha jngó, guʼnigajmaa májánʼ Ajngá rawunʼ Dios, gundxa̱ʼwámi̱jna̱ rí kuwáanʼ ruraxnuu ga̱jma̱a̱ gunda̱ʼa̱a̱ Jeobá xi̱ʼ kaʼwu ndrígóo. Xúʼko̱ numbaaʼ xkawiʼ rígi̱ xáʼni jngarígáanʼ. Xúʼko̱ gájmáanʼ muʼni rí májánʼ ga̱jma̱a̱ mambaxúlúʼ itháan májánʼ gajmiúlú Jeobá mámbá mbiʼi (Prov. 2:4-7).

^ párr. 5 Xó má Noé, xiʼñú egoo Enoc nijngruigo̱o̱ ga̱jma̱a̱ Jeobá, mú “Dios niʼni mandáti̱ga̱a̱” mbá ajtsú skíñúʼ míjna gu̱wa̱ʼ tsiguʼ nákha xóó tségumaa Noé (Gén. 5:23, 24).

^ párr. 13 Daniel 6:7, 10: “Xúgínʼ bi̱ guaʼdáá numún náa reino, xóo bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa mbá xuajen, bi̱ ni̱ndxu̱ún oficiales ga̱jma̱a̱ bi̱ nutañajunʼ, nigimbíin mu muni mbáa xtángoo náa maʼthí: Rí índo̱ ganújngoo mbá treinta mbiʼi nimbáa xa̱bu̱ xándoo maʼtá kháñuu dios ndrígóo o náa mbáa xa̱bu̱, i̱ndó náa ikháánʼ, oh rey, bi̱ gaʼni buʼko̱ majngúun náa iñáʼ rí kajchún i̱ndi̱i̱ʼ. Mú Daniel, índo̱ ndiʼyoo rí nigumaa firmar dí niguma, nita̱ʼa̱a̱ náa goʼwóo, mú ventanas ndrígóo kambaʼta nakujmaa xígií náa Jerusalén, asndu ajtsú miʼtsú rí mbá mbiʼi nasmbátigo̱o̱ ga̱jma̱a̱ naʼtájkáan ga̱jma̱a̱ naxnáa núma̱aʼ Dios ndrígóo, xó má naguʼwun eʼni asndu nákha ginii”.

^ párr. 19 Job 31:24-28: “Á mu ikhúúnʼ naku̱mu̱ʼ ka̱yo̱o̱ oro, o nitha náa oro: ‹¡Ikháánʼ ni̱ndxa̱ʼ bi̱ naku̱mu̱ʼ ka̱ya̱ʼ!›, á mu niʼni rí maxtáá gagi ga̱jma̱a̱ numuu mbaʼa rí gúʼdoo, ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí nigúʼdoo; á mu niguʼwunʼ ndi̱yo̱o̱ a̱jkha̱ʼ índo̱ nambiʼi, o gu̱nʼ mitsiʼyáa índo̱ xtáa ra̱jkha̱, ga̱jma̱a̱ á mu a̱jkiu̱nʼ niguma nduwaaʼ nguʼwáá, ikha jngó ni̱jkhá ka̱yo̱ʼ ñawúunʼ náa rawunʼ numuu rí ndiyamajkhún, i̱ndó ga̱jma̱a̱ numuu rígi̱ maʼni rí jueces muxnuʼ castigo, numuu rí ikhúúnʼ nigumuʼ ka̱yo̱o̱ Dios bi̱ xtáa rijma̱a̱”.

^ párr. 19 Ikhaa má gándoo gúʼthá ga̱jma̱a̱ numuu Noé. Nigiʼdaa mbáwíi a̱ʼgiu̱u̱ maski ajndu nigíʼdi̱i̱ niguáʼdiin mbaʼin gu̱ʼu̱ nda̱wa̱á rí túnimbu̱ún náa ixi̱ ri̱ʼi̱ Edén (Gén. 4:19).

^ párr. 20 Salmo 11:5: “Jeobá ndaʼyoo májánʼ rí eʼni xa̱bu̱ jmbii ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ xkawiʼ wéñuʼ, ma̱ngaa nawiyuʼ kaʼyoo asndu tsáa bi̱ naniguʼ maxmínaʼ”.

^ párr. 20 Salmo 26:4: “Na̱nguá eʼgúnʼ gajmííʼ xa̱bu̱ bi̱ nuni nduwaʼ; ni má tsímbáxu̱ʼ gajmííʼ bi̱ nurkaʼwu xóo ni̱ndxu̱ún”.