Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulimuzyi Jehova Mbuli Bwakacita Nowa, Daniele a Jobu?

Sena Mulimuzyi Jehova Mbuli Bwakacita Nowa, Daniele a Jobu?

“Bantu babi tabakonzyi kubumvwisya bululami, pele aabo bayandaula Jehova balakonzya kumvwisya zintu zyoonse.”—TUS. 28:5.

NYIMBO: 126, 150

1-3. (a) Ino ncinzi ciyootugwasya kuzumanana kusyomeka kuli Leza mumazuba aano aamamanino? (b) Ino ncinzi ncotutiilange-lange mucibalo eeci?

MAZUBA aamamanino mbwayaabuswena kumamanino, babi bazumanana “kumena mbuli nsaku.” (Int. 92:7) Aboobo, tacigambyi pe kuti zyeelelo zyakulilemeka tazitobelwi. Mubukkale buli boobu, ino mbuti mbotukonzya ‘kuba bana basyoonto caboola kucibi’ pele akuba “bantu bapati mukumvwisya zintu”?—1Kor. 14:20.

2 Bwiinguzi bulajanwa mulugwalo aayeeme cibalo cesu lwalo ilwaamba kuti: “Aabo bayandaula Jehova balakonzya kumvwisya zintu zyoonse”—nkokuti, zyoonse iziyandika kutegwa bamukkomanisye. (Tus. 28:5) Muzeezo uukozyenye ulaambidwe mulugwalo lwa Tusimpi 2:7, 9, lwalo ilwaamba kuti Jehova “ubayobweda busongo bugwasya.” Aboobo, balulami balacikonzya ‘kumvwisya cintu ciluleme, ciluzi alimwi cibotu, nkokuti bukkale boonse bubotu.’

3 Nowa, Daniele, a Jobu bakabujana busongo oobo. (Ezk. 14:14) Mbombubo mbocibede akubantu ba Leza mazuba aano. Ino mbuti kujatikizya ndinywe kumugama? Sena ‘mulazimvwisya zintu zyoonse’ iziyandika kutegwa mumukkomanisye Jehova? Kaambo kapati ikakonzya kugwasya, nkujana luzyibo lwini-lwini kujatikizya nguwe. Katukayeeyede kaambo aako, atulange-lange (1) Nowa, Daniele, a Jobu mbobakamuzyiba Leza, (2) luzyibo oolo mbolwakabagwasya, alimwi (3) mbotukonzya kuba alusyomo mbuli ndobakajisi.

NOWA WAKEENDA A LEZA MUNYIKA YAKAZWIDE BUBI

4. Ino mbuti Nowa mbwaakamuzyiba Jehova, alimwi mbuti luzyibo lwini-lwini mbolwakamugwasya?

4 Nowa mbwaakamuzyiba Jehova. Kuzwa kumatalikilo nobakatalika kupona bantu, baalumi abamakaintu ibajisi lusyomo bali kwiiya kujatikizya Leza kwiinda munzila zyotatwe ziyandika kapati: kwiinda mukulangilila zilenge izilibonya, kuzwa kubantu bambi ibamuyoowa Leza, alimwi akwiinda mukubona zilongezyo iziboola akaambo kakupona kweelana azyeelelo ziluleme zya Leza alimwi anjiisyo zyakwe. (Is. 48:18). Kwiinda mukulanga zilenge izilibonya, Nowa wakali kukonzya kubona bumboni bunji kapati kutali buyo bwakuti Leza nkwali pele alimwi abube bwakwe butalibonyi mbuli “nguzu zyakwe zitamani akuti ngu Leza ncobeni.” (Rom. 1:20) Aboobo, Nowa tanaakagolela buyo akusyoma muli Leza; wakaba alusyomo luyumu mulinguwe.

5. Ino mbuti Nowa mbwaakazyiba makanze aa Leza kujatikizya bantu?

5 Lusyomo “lujanwa buyo lyamana kumvwugwa jwi.” (Rom. 10:17) Ino mbuti Nowa mbwaakamvwa kujatikizya Jehova? Cakutadooneka wakaiya zinji kuzwa kuli banamukwasyi. Aaba bakali kubikkilizya abausyi ba Lameki, balo ibakali baalumi basyomeka alimwi bakapona ciindi Adamu kacipona. (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.) Alimwi bakali kubikkilizya abakaapanyina ba Metusela abasyaanyinakulu ba Jaredi, balo bakapona antoomwe a Nowa kwamyaka iili 366. * (Lk. 3:36, 37) Ambweni kuzwa kubaalumi aaba alimwi abamakaintu babo, Nowa wakaiya kujatikizya buumi bwabantu mbobwakatalika, makanze aa Leza aakuti mukwasyi wabantu baluleme ukazuzye nyika, alimwi abuzangi bwakacitika mu Edeni—Nowa wakalibonena zyakacitika akaambo kabuzangi. (Matl. 1:28; 3:16-19, 24) Kufwumbwa mbocakabede, nzyaakaiya Nowa zyakamunjila mumoyo, zyakamukulwaizya kubelekela Leza.—Matl. 6:9.

6, 7. Ino mbuti bulangizi mbobwakaluyumya lusyomo lwa Nowa?

6 Lusyomo lulayumizyigwa abulangizi. Aboobo amuciyeeyele buyo Nowa mbwaakalimvwa ciindi naakazyiba kuti zina lyakwe, lyalo ambweni ilyaamba kuti “Kulyookezya; Kuumbulizya,” mbolyakamupa bulangizi! (Matl. 5:29, bupanduluzi buyungizyidwe) Kwiinda mukusololelwa amuuya, Lameki wakaamba kuti: “Ooyu [Nowa] ulatulemununa kumilimo yesu miyumu njotubeleka amaanza eesu nkaambo Jehova wakaisinganya nyika.” Nowa wakalijisi bulangizi kuli Leza. Mbubwenya mbuli Abelo a Enoki ibakasaanguna kupona, Nowa wakali kusyoma “lunyungu” ilwakali kuyoopwayaula mutwe wanzoka.—Matl. 3:15.

7 Nokuba kuti Nowa tanaakali kukonzya kuzimvwisya zyakaambwa mubusinsimi bulembedwe kulugwalo lwa Matalikilo 3:15, cakutadooneka wakabubona bulangizi bwalufwutuko bwakali mulimbubo. Kuyungizya waawo, cisyomezyo cakaambwa mu Edeni cakeendelana amulumbe ngwaakaamba Enoki, awalo iwakasinsima kujatikizya lubeta lwa Leza kubantu babi. (Jud. 14, 15) Mulumbe wa Enoki, walo uyoozuzikizyigwa lya Amagedoni, cakutadooneka wakaluyumya lusyomo abulangizi bwa Nowa!

8. Ino muunzila nzi luzyibo lwini-lwini lwa Leza molwakamukwabilila Nowa?

8 Luzyibo lwini-lwini lwa Leza mbolwakamugwasya Nowa. Luzyibo lwini-lwini lwakamugwasya Nowa kuba alusyomo abusongo bwabunaleza, calo icakamukwabilila kuntenda, ikwaambisya ntenda yakumuuya. Mucikozyanyo, akaambo kakuti Nowa “wakali kweenda a Leza mwini-mwini,” kunyina naakeenda, naa kuyanzana abantu basampaula Leza. Kunyina naakeenwa amadaimona aakasama mibili yabuntu, alo aakayunga baabo ibatakajisi lusyomo, ibafwubafwuba kwiinda muzintu zigambya nzyaakali kucita—ambweni buya akusika mpaatalika kukombwa. (Matl. 6:1-4, 9) Kuyungizya waawo, Nowa wakalizyi kuti bantu bakaambilwa kuti bazyalane akuzuzya nyika. (Matl. 1:27, 28) Aboobo, weelede kuti wakalizyi kuti koonana akati kabamakaintu amyuuya iyakasama mibili yabuntu cakali kutondwa alimwi tiicakaluzi. Cakutadooneka eeci cakalibonya ciindi nokwakazyalwa bana babbabbani. Mukuya kwaciindi, Leza wakacenjezya Nowa kuti wakali kuyooleta zambangulwe anyika. Lusyomo ndwaakajisi Nowa mukucenjezya ooko lwakamupa kuti ayake bwato, aboobo wakafwutula mukwasyi wakwe.—Heb. 11:7.

9, 10. Ino mbuti mbotukonzya kulwiiya lusyomo lwa Nowa?

9 Mbotukonzya kuba alusyomo mbuli lwakajisi Nowa. Kaambo kapati kayandika nkuba basikwiiya ba Jwi lya Leza babotu, kuzimvwisya nzyotwiiya, alimwi akulekela luzyibo oolo kutululamika alimwi akutusololela. (1Pet. 1:13-15) Mpoonya lusyomo abusongo bwabunaleza ziyootukwabilila kuzwa kunzila zyabucenjezu zya Saatani alimwi akumuuya mubyaabi wamunyika. (2Kor. 2:11) Muuya ooyo usumpula nkondo akutalilemeka. Alimwi upa kuti bantu kababikkila buyo maano kuzisusi zyanyama. (1Joh. 2:15, 16) Alimwi buya ulakonzya kupa baabo batali bayumu kumuuya kutabubikkila maano bumboni bwakuti buzuba bupati bwa Leza bulaafwaafwi. Amubone kuti ciindi Jesu naakakozyanisya ciindi cesu kuciindi ca Nowa, wakabikkila maano kutali kunkondo naa kutalilemeka, pele kuntenda ziboola akaambo kakutabikkila maano kuzintu zyakumuuya.—Amubale Matayo 24:36-39.

10 Amulibuzye kuti: ‘Sena buumi mbondipona bulatondezya kuti ndilimuzyi ncobeni Jehova? Sena lusyomo lwangu lundipa kuti kandipona kutali buyo kweelana azyeelelo zya Leza ziluleme pele alimwi akuzyaambilizya?’ Bwiinguzi bwanu abutondezye kuti andinywe ‘mweenda a Leza mwini-mwini.’

DANIELE WAKATONDEZYA BUSONGO BWABUNALEZA MUCISI CA BABULONI ICATAKALI KUKOMBA LEZA

11. (a) Ino kubelekela Leza cakulyaaba kwa Daniele kacili mukubusi kuyubununa nzi kujatikizya mbwaakakomezyegwa? (b) Ino mbube nzi bwa Daniele mbomuyanda kwiiya?

11 Daniele mbwaakamuzyiba Jehova. Cakutadooneka, Daniele wakaliyiisyidwe kabotu abazyali bakwe, balo ibakamuyiisya kuyanda Jehova a Jwi lyakwe lilembedwe. Aboobo, luyando oolo lwakazumanana kuba muli Daniele mubuumi bwakwe boonse. Noliba leelyo naakacembaala, tujana kuti wakali kwiiya Magwalo cakulomya. (Dan. 9:1, 2) Luzyibo lwini-lwini ndwaakajisi Daniele kujatikizya Leza, kubikkilizya a Leza mbwaakali kucita zintu abana Israyeli, zilitondezyedwe kabotu-kabotu mumupailo wamusinsimi ngwaakaamba camoyo woonse alimwi cakweempwa uulembedwe mulugwalo lwa Daniele 9:3-19. Sena tamukonzyi kujana ciindi cisyoonto cakubala mupailo uulya akuzinzibala kuyeeya ncowaamba, kubikkila maano kuli ncoumwaambila kujatikizya Daniele kumugama?

12-14. (a) Ino muunzila nzi Daniele mwaakatondezya busongo bwabunaleza? (b) Ino mbuti Daniele mbwaakalongezyegwa akaambo kakusyomeka cabusicamba kuli Leza?

12 Luzyibo lwini-lwini lwa Leza mbolwakamugwasya Daniele. Kuba Juda ibakali kusyomeka, buumi mucisi ca Babuloni icatakali kukomba Leza bwakabaletela buyumuyumu bupati. Mucikozyanyo, Jehova wakaambila ba Juda kuti: “Amuyandaule luumuno lwamunzi wacisi ooko nkondamutola mubuzike.” (Jer. 29:7) Pele, aciindi comwe, wakali kuyanda kuti kabakomba buyo nguwe alikke. (Kul. 34:14) Ino ncinzi cakamugwasya Daniele kutalemenena kulubazu lomwe mukucita zintu eezyi zyakali kuyandika kapati? Busongo bwabunaleza bwakamugwasya kumvwisya njiisyo yakulemeka beendelezi bamfwulumende. Nokwakainda myaanda yamyaka, Jesu wakaiyiisya njiisyo njemunya eeyi.—Lk. 20:25.

13 Amulange-lange ncaakacita Daniele ciindi nokwakabikkwa mulawo wakali kukasya kukomba leza uuli woonse naa muntu kunze lyakukomba buyo mwami kwamazuba aali 30. (Amubale Daniele 6:7-10.) Daniele naakapa zyakulitamizya, kaamba kuti, ‘Mazuba aali 30 talili lyoonse mane kukabe kutamani!’ Pele wakakaka kubikka mulawo wamwami ambele kwiinda mikuli yamu Magwalo njaakajisi. Masimpe, naakali kuyanda naakali kupaila cakusisikizya kutegwa batamuboni. Wakalizyi kuti cilengwa ncaakali kucita abuzuba cakalizyibidwe kabotu. Aboobo nokuba kuti cakali kwaamba kubikka buumi bwakwe muntenda, Daniele tanaakayanda kutondezya naaceya kuti wakali kuyanda kucita ciimpene abukombi bwakwe.

14 Jehova wakakulongezya kusala kweelana amanjezyeezya alimwi cabusicamba nkwaakacita Daniele kwiinda mukumufwutula camaleele kulufwu lwalunya. Mubwini, icakacitika cakapa bumboni bupati kuli Jehova ibwakasika kumasena aakali kulamfwu muzibeela zya Bulelo bwa Mediya a Persia!—Dan. 6:25-27.

15. Ino mbuti mbotukonzya kuba alusyomo mbuli lwakajisi Daniele?

15 Mbotukonzya kuba alusyomo mbuli lwakajisi Daniele. Kaambo kayandika kapati kutegwa tube alusyomo luyumu takuli kwiile kubala Jwi lya Leza pe, pele ‘nkumvwisya ncolyaamba.’ (Mt. 13:23) Tuyanda mizeezo ya Jehova iiliko mumakani, calo cibikkilizya akumvwisya njiisyo zyamu Bbaibbele. Aboobo, tweelede kuzinzibala kuyeeya kujatikizya nzyotubala. Acimbi ciyandika nkupaila lyoonse camoyo woonse, kwaambisya ciindi notuswaanganya mapenzi naa bukkale bukatazya. Ciindi notupaila calusyomo kulomba busongo anguzu, cabuuya Jehova uyootupa.—Jak. 1:5.

JOBU WAKAZIBELESYA NJIISYO ZYABUNALEZA MUZIINDI ZILI KABOTU AZIKATAZYA

16, 17. Ino mbuti Jobu mbwaakaba aluzyibo lwini-lwini lwa Leza?

16 Jobu mbwaakamuzyiba Jehova. Jobu tanaakali muna Israyeli pe. Nokuba boobo, wakali munamukwasyi waalamfwu-lamfwu wa Abrahamu, Izaka a Jakobo, alimwi Jehova wakalibaambilide makani aajatikizya nguwe amakanze aakwe kujatikizya bantu. Munzila imwi iitayubunwidwe, wakaiya zinji kujatikizya twaambo twamasimpe ooto tuyandika kapati. (Job. 23:12) Wakaamba kuti: “Ndakali kumvwa buyo mpuwo yako.” (Job. 42:5) Kuyungizya waawo, Jehova lwakwe kumugama wakaamba kuti Jobu wakali kwaamba zyamasimpe kujatikizya nguwe.—Job. 42:7, 8.

Lusyomo lwesu lulayumizyigwa ciindi notubona bube bwa Leza butalibonyi muzilenge zilibonya (Amubone muncali 17)

17 Jobu alimwi wakabona bube bwa Leza butalibonyi bunji muzilenge zilibonya. (Job. 12:7-9, 13) Nokwakainda ciindi, boonse bobilo Elihu a Jehova bakabelesya mbozibambidwe zilenge kuyeezya Jobu kujatikizya muntu mbwali ansi ayezyanisyigwa abupati bwa Leza. (Job. 37:14; 38:1-4) Majwi aa Jehova akamusika amoyo Jobu, aboobo cakulicesya wakaambila Leza kuti: “Lino ndazyiba kuti yebo ulakonzya kucita zintu zyoonse akuti kunyina cintu ncokanza kucita icikonzya kukwaalila. . . . Ndeempwa mulusuko alimwi amumulota.”—Job. 42:2, 6.

18, 19. Ino muunzila nzi Jobu mwaakatondezya kuti wakalimuzyi ncobeni Jehova?

18 Luzyibo lwini-lwini lwa Leza mbolwakamugwasya Jobu. Jobu wakalijisi bupampu bulibedelede kujatikizya njiisyo zyabunaleza. Wakalimuzyi ncobeni Jehova, alimwi wakacita kweelana aluzyibo oolo ndwaakajisi. Amulange kaambo aaka: Jobu wakalizyi kuti tanaakali kukonzya kwaamba kuti ulamuyanda Leza kakuli aciindi nciconya wakasulide mweenzinyina. (Job. 6:14) Kunyina naakalisumpula kwiinda bamwi pele wakatondezya luyando lwabunyina kubantu boonse, bavwubi abacete. Jobu wakati: “Sena Ooyo wakandipanga mebo mwida tali nguwe wakabapanga abalo?” (Job. 31:13-22) Aboobo cilisalede kuti, Jobu tanaakalekela mpuwo abuvwubi nzyaakajisi musyule kuti zinyonganye mbwaakali kulibona lwakwe alimwi ambwaakali kubabona bamwi. Eelo kaka kuli kwiindana kupati ambobabede bantu banji munyika eeyi ibajisi nguzu alimwi ampuwo!

19 Jobu wakaikaka misyobo yoonse yakukomba mituni—nokuba kucita boobo mumoyo wakwe. Wakalizyi kuti bukombi bwakubeja, kubikkilizya akubikkila maano kuzintu zyakumubili, kwakali kukaka “Leza mwini-mwini wakujulu.” (Amubale Jobu 31:24-28.) Cikwati wakali kucibona kuti mbubambe ibusetekene ibukamantanya mwaalumi amukaintu. Mane buya wakapanga cizuminano ameso aakwe cakutalanga nakalindu munzila yakumunyomenena. (Job. 31:1) Amuyeeye kuti eeci cakali ciindi Leza naakazumizyide maali. Aboobo ikuti Jobu naakali kuyanda, naakakwata maali. * Pele kulibonya kuti, wakatobela ceelelo cijatikizya cikwati eeco Leza ncaakatalisya mu Edeni, aboobo cikozyanyo eeco wakacipanga kuba mulawo kulinguwe. (Matl. 2:18, 24) Nokwakainda myaka iitandila ku 1,600, Jesu Kristo wakayiisya baswiilizi bakwe kutobela njiisyo ziluleme nzizyonya eezyo kujatikizya cikwati alimwi amakani aakoonana.—Mt. 5:28; 19:4, 5.

20. Ino mbuti luzyibo lwini-lwini lwa Jehova alimwi azyeelelo zyakwe mbozitugwasya kusala balongwe bali kabotu alimwi azyakulikondelezya zili kabotu?

20 Mbotukonzya kuba alusyomo mbuli lwakajisi Jobu. Kaambo kapati kayandika alimwi, nkuba aluzyibo lwini-lwini lwa Jehova alimwi akulekela luzyibo oolo kutusololela mumbazu zyoonse zyabuumi. Mucikozyanyo, sintembauzyo Davida wakaamba Jehova kuti “kufwumbwa muntu uuyanda nkondo ulimusulide,” alimwi Davida ulacenjezya kujatikizya kuyanzana “abantu bampelenge.” (Amubale Intembauzyo 11:5; 26:4.) Ino magwalo aayo amupa kumvwisya nzi kujatikizya kuyeeya kwa Leza? Ino mbuti kumvwisya ooko mbokweelede kuzijatikizya zintu nzyomubikkide mubusena bwakusaanguna, mbomwiibelesya intaneti, alimwi ambomusala balongwe azyakulikondelezya? Bwiinguzi bwanu bulakonzya kumugwasya kubona mbomumuzyi kabotu Jehova. Kutegwa tuzumanane kutaba akampenda munyika eeyi iizwide bubi, tweelede kuba “amaano aayiisyidwe” kutegwa katwaandaanya kutali buyo ciluzi kuzwa kucitaluzi pele alimwi akwaandaanya busongo kuzwa kubufwubafwuba.—Heb. 5:14; Ef. 5:15.

21. Ino ncinzi ciyootugwasya kutegwa tucikonzye “kumvwisya zintu zyoonse” nzyotuyandika kuzyiba kutegwa tumukkomanisye Taateesu wakujulu?

21 Akaambo kakuti Nowa, Daniele a Jobu bakamuyandaula Jehova amoyo wabo woonse, wakabagwasya kutegwa bamujane. Leza wakabagwasya kutegwa bacikonzye “kumvwisya zintu zyoonse” izyakali kuyandika kutegwa bamukkomanisye. Aboobo bakaba zikozyanyo zibotu zyabululami, alimwi bakapona buumi bubotu. (Int. 1:1-3) Aboobo amulibuzye kuti, ‘Sena ndilimuzyi Jehova mbuli bwakacita Nowa, Daniele a Jobu?’ Alimwi buya, akaambo kamumuni wakumuuya iwazumanana kuyungizyika, mulakonzya kumuzyiba kabotu Leza kwiinda ambobakamuzyi babelesi bakwe aabo! (Tus. 4:18) Aboobo amuvwuntauzye kapati mu Jwi lya Leza. Amuzinzibale kuyeeya kujatikizya ndilyo. Alimwi amupaile ikulomba muuya uusalala. Mpoonya muyoozumanana kuba acilongwe cibotu a Uso wanu wakujulu. Kuyungizya waawo, muyoocita zintu cakumvwisya alimwi acabusongo munyika mazuba aano bantu mobasampaula Leza.—Tus. 2:4-7.

^ munc. 5 Enoki syaanyinakulu Nowa awalo “wakazumanana kweenda a Leza mwini-mwini.” Nokuba boobo, “Leza wakamutola” kakucili myaka iibalilwa ku 69 kuti Nowa azyalwe.—Matl. 5:23, 24

^ munc. 19 Awalo Nowa tulakonzya kwaamba boobo kujatikizya nguwe. Wakajisi buyo mukaintu omwe, nokuba kuti maali akatalika nokwakainda buyo ciindi cisyoonto kuzwa nobwakacitika buzangi mu Edeni.—Matl. 4:19.