1-3. (a) Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa u dzula ri tshi fulufhedzea kha Mudzimu kha ano maḓuvha a vhufhelo? (b) Ri ḓo ṱolisisa mini kha ino thero?

SAMUSI ḽino shango ḽivhi ḽi tsini na u fheliswa, vhathu vhavhi vha khou bvela phanḓa vha tshi “mela sa hatsi.” (Ps. 92:7) Nga zwenezwo, a zwi ri mangadzi uri vhathu vha ḓifara nga nḓila i si yavhuḓi. Samusi ri tshi khou tshila kha ḽeneḽi shango ḽivhi, ri nga vha hani “vhana musi zwi tshi ḓa kha vhuvhi,” na u vha “vho aluwaho kha maanḓa a u ṱalukanya”?​—1 Vhakor. 14:20.

² Phindulo ya yeneyo mbudziso i wanala kha luṅwalo lwe ino thero ya thewa khalwo, lune lwa ri: “Vha ṱoḓaho Yehova vha ṱalukanya zwoṱhe.” Zwenezwo zwi amba uri vha pfesesa zwoṱhe zwine zwa ṱoḓea u itela u mu takadza. (Mir. 28:5) Luṅwalo lwa Mirero 2:7, 9 lu dovha lwa ri gudisa uri Yehova u ṋea vhuṱali vhathu vhane vha ita zwo lugaho. Vhane vha ita zwo lugaho vha a kona u “ṱalukanya zwa u luga, na maitele kwao a zwivhuya, na nḓila dzoṱhe dzavhuḓi.”

³ Noaxe, Daniele na Yobo vho vha vhe na honoho vhuṱali. (Hesek. 14:14) Zwo tou ralo na kha vhathu vha Mudzimu musalauno. Hupfi mini nga inwi? Naa ni a “ṱalukanya zwoṱhe” zwine zwa ṱoḓea u itela u takadza Yehova? Uri ni kone u ita zwenezwo, ni fanela u ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo.  Ri na zwenezwo muhumbuloni, kha ri ṱolisise (1) nḓila ye Noaxe, Daniele na Yobo vha ḓivha ngayo Mudzimu, (2) nḓila ye vha vhuyelwa ngayo nga u ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo na (3) nḓila ine ra nga vha ngayo na lutendo lu fanaho na lwavho.

4. Noaxe o ḓivha hani Yehova, nahone u mu ḓivha zwo mu thusa hani?

⁴ Nḓila ye Noaxe a ḓivha ngayo Yehova. U bva mathomoni a ḓivhazwakale ya vhathu, vhathu vhane vha vha na lutendo vho guda nga ha Mudzimu nga nḓila tharu dza ndeme: vho guda kha tsiko yawe, kha vhaṅwe vhathu vhe vha vha vha tshi ofha Mudzimu na nga u vhona nḓila ye a vha fhaṱutshedza ngayo musi vha tshi tshila u tendelana na milayo yawe. (Yes. 48:18) Musi Noaxe a tshi lavhelesa tsiko ya Mudzimu, ho ngo sokou vhona fhedzi vhuṱanzi ha uri Mudzimu u hone, fhedzi o dovha a vhona na dziṅwe pfaneleo dzawe nnzhi dzi sa vhonali, dzi ngaho, “maanḓa awe a sa fheli na uri ndi Mudzimu ngangoho.” (Vharoma 1:20) Zwenezwo a zwo ngo ita uri Noaxe a sokou tenda fhedzi kha Mudzimu; zwo dovha zwa ita uri a vhe na lutendo lwo khwaṱhaho.

5. Noaxe o ḓivha hani nga ha tshipikwa tshine Mudzimu a vha natsho nga ha vhathu?

⁵ Muthu u tenda “musi o no pfa.” (Vharoma 10:17) Noaxe o pfa hani nga ha Yehova? A zwi timatimisi uri o guda zwinzhi kha mashaka awe. Kha eneo mashaka, ho vha hu na khotsi awe Lamexe vhe vha vha vhe na lutendo nahone vho bebwa Adamu a sa athu u lovha. (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.) Ho vha hu tshi dovha ha vha na makhulu wawe Methusala na makhulukuku wawe Yarede vhe vha lovha nga murahu ha miṅwaha ya 366 musi Noaxe o no bebwa. * (Luka 3:36, 37) Vhenevho vhanna na vhafumakadzi vhavho vha nga vha vhe vhone vhe vha gudisa Noaxe nga ha u sikwa ha vhathu vha u thoma na nga ha tshipikwa tsha Mudzimu tsha uri ḽifhasi ḽi ḓale nga vhathu vho lugaho. O dovha a guda nga ha uri Adamu na Eva vho shandukela Mudzimu tsimuni ya Edeni nahone o kona u vhona masiandoitwa a si avhuḓi a phetho yavho. (Gen. 1:28; 3:16-19, 24) Zwoṱhe zwe Noaxe a zwi guda zwo mu kwama nahone zwenezwo zwo mu ṱuṱuwedza uri a shumele Mudzimu.​—Gen. 6:9.

6, 7. U vha na fulufhelo zwo ita hani uri Noaxe a vhe na lutendo lwo khwaṱhaho?

⁶ U vha na fulufhelo zwi ita uri ri vhe na lutendo lwo khwaṱhaho. Edzani u humbula nḓila ine Noaxe a nga vha o ḓipfa ngayo musi a tshi ḓivha uri dzina ḽawe ḽine ḽa amba “U awela” kana “Khuthadzo” ḽi katela u vha na fulufhelo! (Gen. 5:29) Lamexe o hevhedzwa uri a ṅwale uri: “Uyu [Noaxe] ndi ene ane a ḓo ri awedza kha . . . u ṱhuphea ha zwanḓa zwashu mavuni e Yehova a a sema.” Noaxe o vha a tshi fulufhela Mudzimu. Samusi Abele na Henoxe vhe vha tshila musi Noaxe a sa athu u bebwa vho vha vhe na lutendo, na Noaxe o vha e na lutendo kha “mbeu” ine ya ḓo pwasha ṱhoho ya ṋowa.​—Gen. 3:15.

⁷ Naho Noaxe a tshi nga vha a songo pfesesa zwidodombedzwa zwa vhuporofita he ha ṅwalwa kha Genesi 3:15, a zwi timatimisi uri o pfesesa uri honoho vhuporofita vhu ita uri vhathu vha vhe na fulufhelo nga ha vhumatshelo. Zwiṅwe hafhu, ḽeneḽo fulufhedziso ḽe ḽa itwa tsimuni ya Edeni ḽi tshimbidzana na mulaedza we wa ḓivhadzwa nga Henoxe une na wone wa amba nga ha uri Mudzimu u ḓo fhelisa vhathu vhavhi. (Yuda 14, 15) Mulaedza we wa ḓivhadzwa nga Henoxe une wa ḓo ḓadzea nga ho fhelelaho nga Haramagedo, wo ita uri Noaxe a vhe na fulufhelo na lutendo lwo khwaṱhaho!

8. U ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo zwo tsireledza hani Noaxe?

⁸ Nḓila ye Noaxe a vhuyelwa ngayo nga u ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo. U ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo zwo ita uri Noaxe a vhe na lutendo na vhuṱali vhu bvaho ha Mudzimu nahone zwenezwo zwo mu tsireledza, zwihuluhulu kha u ita zwithu zwine zwa sinyusa Mudzimu. Sa tsumbo, nga nṱhani ha uri Noaxe o ‘tshimbila na Mudzimu’ wa ngoho, ho ngo tshimbila na vhathu vha sa shumeli Mudzimu kana u ḓikonanya navho. Ho ngo fhurwa nga vharuṅwa vhe vha ḓishandula vha vha vhathu nahone vha ḓa  kha ḽifhasi. Vhathu vho mangadzwa nga maanḓa e vhenevho vharuṅwa vha vha vhe nao nahone vha nga vha vho lingedza na u gwadamela vhenevho vharuṅwa. (Gen. 6:1-4, 9) Zwiṅwe hafhu, Noaxe o vha a tshi zwi ḓivha uri vhathu vho vha vho vhudzwa uri vha bebe nahone vha ḓadze ḽifhasi. (Gen. 1:27, 28) Nga zwenezwo, Noaxe o vha a tshi zwi ḓivha uri zwo vha zwo khakhea uri vhenevho vharuṅwa vha ite zwa vhudzekani na vhenevho vhafumakadzi. Zwenezwo zwithu zwo vhonala zwavhuḓi musi vha tshi beba vhana vha songo ḓoweleaho vhe vha vha vhe na maanḓa a sa fani na a vhaṅwe vhana. Nga u ya ha tshifhinga, Mudzimu o tsivhudza Noaxe uri u ḓo nisa mvula khulu kha ḽifhasi. Lutendo lwe Noaxe a vha e nalwo kha zwe Mudzimu a mu vhudza zwone, lwo mu ṱuṱuwedza uri a fhaṱe gungwa ḽe ḽa vha ḽi tshi ḓo tshidza ene na muṱa wawe.​—Vhaheb. 11:7.

9, 10. Ri nga edzisa hani lutendo lwa Noaxe?

⁹ Nḓila ine ra nga vha ngayo na lutendo lu fanaho na lwa Noaxe. Ndi zwa ndeme vhukuma uri ri gude Ipfi ḽa Mudzimu nga vhuronwane, u funa zwine ra zwi guda na u tendela zwenezwo zwithu zwi tshi shuma vhutshiloni hashu na u ri livhisa. (1 Pet. 1:13-15) Nga zwenezwo, u vha na lutendo na vhuṱali vhu bvaho ha Mudzimu zwi ḓo ri tsireledza kha vhukwila ha Sathane na ṱhuṱhuwedzo mmbi ya ḽino shango. (2 Vhakor. 2:11) Yeneyo ṱhuṱhuwedzo i ita uri vhathu vha ḓifare luvhi na u funa vhuvemu. Nahone i ṱuṱuwedza vhathu uri vha livhise ṱhogomelo kha nyemulo dza ṋama. (1 Yoh. 2:15, 16) Yeneyo ṱhuṱhuwedzo i nga dovha ya ita uri vhathu vha dzhiele fhasi uri ḓuvha ḽihulu ḽa Mudzimu ḽi tsini. Humbulani uri musi Yesu a tshi vhambedza tshifhinga tshine ra khou tshila khatsho na tsha misini ya Noaxe, ho ngo amba nga ha vhuvemu kana u ḓifara luvhi, fhedzi o amba nga ha khombo ya zwithu zwine zwa nga ri thithisa kha u shumela Mudzimu.​—Vhalani Mateo 24:36-39.

¹⁰ Ḓivhudziseni uri: ‘Naa nḓila ine nda tshila ngayo i sumbedza uri ndi a ḓivha Yehova zwa vhukuma? Naa lutendo lwanga lu nṱuṱuwedza u tshila u tendelana na milayo ya Mudzimu na u ḓivhadza vhaṅwe zwine Mudzimu a ṱoḓa vha tshi zwi ita?’ U nga ri phindulo dzaṋu dzi nga sumbedza uri na inwi ni ‘tshimbila na Mudzimu.’

11. (a) Nḓila ye Daniele a vha a tshi funa ngayo Mudzimu i sumbedza uri o aluswa hani? (b) Ndi pfaneleo dzifhio dza Daniele dzine na takalela u dzi edzisa?

¹¹ Nḓila ye Daniele a ḓivha ngayo Yehova. Zwi tou vha khagala uri Daniele o gudiswa zwavhuḓi nga vhabebi vhawe, vhe vha mu gudisa u funa Yehova na Ipfi ḽawe. Daniele o dzula a tshi funa Yehova na Ipfi ḽawe vhutshiloni hawe hoṱhe. O dzula a tshi guda Maṅwalo nga vhuronwane na musi o no kalaha. (Dan. 9:1, 2) Daniele o vha a tshi ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo u katela na zwoṱhe zwe Mudzimu a zwi itela Vhaisiraele nahone zwenezwi ri zwi vhona zwavhuḓi kha thabelo yawe i bvaho mbiluni ye ya ṅwalwa kha Daniele 9:3-19. Zwi nga vha zwavhuḓi uri ni ḓiṋee tshifhinganyana tsha u vhala yeneyo thabelo na u elekanya nga hayo nahone ni ḓivhudzise zwine yeneyi thabelo ya ni gudisa zwone nga ha Daniele.

12-14. (a) Daniele o sumbedza hani u vha na vhuṱali vhu bvaho ha Mudzimu? (b) Daniele o fhaṱutshedzwa hani nge a vha na tshivhindi na u fulufhedzea kha Mudzimu?

¹² Nḓila ye Daniele a vhuyelwa ngayo nga u ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo. Samusi Vhayuda vha fulufhedzeaho vho vha vho tangwa nga vhathu vhavhi ngei Babele, zwo vha zwi songo vha lelutshela u shumela Mudzimu. Sa tsumbo, Yehova o vhudza Vhayuda uri: “Muḓi we nda ni isa khawo’ nó thubiwa ni u ṱoḓele mulalo.” (Yer. 29:7) Naho zwo ralo, Mudzimu o vha a tshi ṱoḓa uri vha mu shumele nga mbilu yoṱhe. (Ek. 34:14) Ndi mini zwe zwa thusa Daniele uri a kone u tevhedza dzenedzo ndaela mbili? Vhuṱali vhu bvaho ha Mudzimu ho mu thusa uri a ḓivhe uri u fanela u thetshelesa vhavhusi, fhedzi u fanela u thetshelesa Mudzimu u thoma. Nga murahu ha miṅwaha ya maḓana, Yesu o dovha a funza nga ha zwithu zwi fanaho.​—Luka 20:25.

¹³ Ṱhogomelani zwe Daniele a zwi ita musi vhakoma vha tshi vhea mulayo wa uri hu songo vha na muthu ane a rabela mudzimu naho e ufhio kana muṅwe muthu nga nnḓa ha u rabela khosi lwa maḓuvha a 30. (Vhalani Daniele 6:8-11.) Daniele o vha a tshi nga kha ḓi amba uri, ‘Maḓuvha a 30 fhedzi  a si tshithu!’ Fhedzi ho ngo tendela wonoyo mulayo u tshi mu thivhela u gwadamela Mudzimu. Ndi ngoho uri o vha a tshi nga rabela tshiphirini uri vhathu vha si mu vhone. O vha a tshi zwi ḓivha uri vhathu vho vha vha tshi mu vhona a tshi khou rabela ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Naho zwenezwo zwo vha zwi tshi nga vhea vhutshilo hawe khomboni, Daniele ho ngo vhuya a ṱoḓa u ṋea vhathu tshiitisi tsha uri vha vhone u nga o litsha u shumela Mudzimu.

¹⁴ Yehova o fhaṱutshedza Daniele nge a vha na tshivhindi na u fulufhedzea kha phetho ye a i dzhia. O mu tsireledza nga lwa vhuṱolo uri a si vhulawe nga ndau. Zwenezwo zwo ita uri vhathu vhoṱhe vha Muvhuso wa Meda na Peresia vha ḓivhe nga ha Yehova!​—Dan. 6:26-28.

15. Ri nga vha hani na lutendo lu fanaho na lwa Daniele?

¹⁵ Nḓila ine ra nga vha ngayo na lutendo lu fanaho na lwa Daniele. U itela uri ri vhe na lutendo lwo khwaṱhaho, a ro ngo fanela u sokou vhala fhedzi Ipfi ḽa Mudzimu, fhedzi ri fanela u “ṱalukanya” zwine ḽa amba zwone. (Mat. 13:23) Ri ṱoḓa u ḓivha mavhonele a Yehova na nḓila ine a ḓipfa ngayo nahone ri ṱoḓa u pfesesa zwine Bivhili ya zwi amba. Ndi ngazwo ri tshi fanela u elekanya nga ha zwine ra zwi vhala. Tshiṅwe tshithu tsha ndeme ndi u rabela zwi tshi bva mbiluni tshifhinga tshoṱhe, zwihuluhulu musi ro sedzana na milingo kana ri na thaidzo. Musi ri tshi rabela Yehova uri a ri ṋee vhuṱali na nungo, u ḓo ri ṋea zwone.​—Yak. 1:5.

16, 17. Yobo o ḓivha hani Mudzimu nga vhuḓalo?

¹⁶ Nḓila ye Yobo a ḓivha ngayo Yehova. Yobo o vha e si Muisiraele. Naho zwo ralo, o vha e shaka ḽa kule ḽa Abrahamu, Isaka na Yakobo nahone Yehova o vha dzumbululela zwidodombedzwa nga ha ene muṋe na tshipikwa tshine a vha natsho nga ha vhathu. Yobo o guda vhunzhi ha zwenezwo zwithu nga iṅwe nḓila i songo ambiwaho. (Yobo 23:12) O ri: “U pfa nga nḓevhe ndo vha ndi tshi U pfa.” (Yobo 42:5) Zwiṅwe hafhu, Yehova o amba uri Yobo o amba zwithu zwavhuḓi nga hae.​—Yobo 42:7, 8.

¹⁷ Yobo o dovha a vhona pfaneleo nnzhi dza Mudzimu kha zwithu zwe a zwi sika. (Yobo 12:7-9, 13) Nga murahu, Elihu na Yehova vho shumisa tsiko u itela u mu humbudza nḓila ine Yehova a vha ngayo muhulwane musi a tshi vhambedzwa na vhathu. (Yobo 37:14; 38:1-4) Yobo o kwamea vhukuma nga zwe Yehova Mudzimu a zwi amba nahone zwenezwo zwo ita uri a ambe uri: “Ndi a zwi ḓivha zwauri ane a kona zwoṱhe ndi’we; a huna tshine wa tshi elekanya wa si tshi vuledze. . . . ndi ḓi-sola ndó ḓi-shela mavu na milora.”​—Yobo 42:2, 6.

18, 19. Yobo o sumbedza hani uri u ḓivha Yehova nga vhuḓalo?

 ¹⁸ Nḓila ye Yobo a vhuyelwa ngayo nga u ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo. Yobo o vha a tshi pfesesa nga vhuḓalo zwine milayo ya Mudzimu ya amba zwone. O vha a tshi ḓivha Yehova nga vhuḓalo nahone o tshila u tendelana na zwe a zwi guda nga ha Mudzimu. Ṱhogomelani zwi tevhelaho: Yobo o vha a tshi zwi ḓivha uri a nga si kone u funa Mudzimu ngeno a tshi vhenga vhahawe. (Yobo 6:14) Ho ngo ḓivhona u nga u khwine u fhira vhaṅwe, fhedzi o vha e na ndavha na vhathu vhoṱhe hu sa londwi uri vho pfuma kana vha a shaya. O ri: “Muvhumbi wanga na wawe naa a si muthihi naa?” (Yobo 31:13-22) Zwi tou vha khagala uri Yobo ho ngo tendela u vha hawe na bvumo na u pfuma zwi tshi shandula nḓila ine a ḓidzhia ngayo kana nḓila ine a dzhia ngayo vhaṅwe. Zwe a zwi ita zwo fhambana vhukuma na zwine zwa itwa nga vhathu vhanzhi vho pfumaho na vhane vha vha na bvumo musalauno!

¹⁹ Yobo o iledza mifuda yoṱhe ya u gwadamela midzimu ya zwifanyiso. O vha a tshi zwi ḓivha uri u ḓo vha a tshi khou landula “Mudzimu wa ṱaḓulu” arali a ṱanganela kha vhurabeli ha mazwifhi na u tovhola lupfumo. (Vhalani Yobo 31:24-28.) O vha a tshi dzhia muano wa mbingano une wa itwa nga munna na mufumakadzi u mukhethwa. O ita na u vhofha mulanga na maṱo awe uri ha nga lavhelesi musidzana nga nḓila i songo teaho. (Yobo 31:1) Humbulani uri nga tshenetsho tshifhinga, Mudzimu o vha a tshi tendela munna a tshi vha na vhafumakadzi vhanzhi. Arali Yobo o vha a tshi ṱoḓa, o vha a tshi nga kha ḓi vhinga mufumakadzi wa vhuvhili. * Fhedzi a nga vha o vha a tshi zwi ḓivha uri mbofho ya mbingano ye ya thomiwa nga Mudzimu tsimuni ya Edeni yo vha i vhukati ha munna na mufumakadzi nahone zwi vhonala u nga Yobo o khetha u tevhela yeneyo tsumbo. (Gen. 2:18, 24) Nga murahu ha miṅwaha i ṱoḓaho u vha 1 600, Yesu Kristo o funza vhathetshelesi vhawe uri vha tevhele zwine wonoyo mulayo wa zwi amba nga ha mbingano na zwa vhudzekani.​—Mat. 5:28; 19:4, 5.

20. U ḓivha Yehova nga vhuḓalo na milayo yawe zwi ri thusa hani u khetha khonani dzavhuḓi na vhuḓimvumvusi havhuḓi?

²⁰ Nḓila ine ra nga vha ngayo na lutendo lu fanaho na lwa Yobo. Tshithu tsha ndeme ndi u ḓivha Yehova nga vhuḓalo na u tendela zwine ra zwi ḓivha nga hae zwi tshi ri livhisa vhutshiloni hashu. Sa tsumbo, mupsalme Davida o amba uri Yehova u “sinyutshela mudzia-vhutshinyi” nahone o dovha a ri tsivhudza uri ri songo ḓikonanya na “vhathu vha sa ḓivhalei.” (Vhalani Psalme ya 11:5; 26:4.) Eneo maṅwalo a ni thusa hani u pfesesa nḓila ine Yehova a humbula ngayo? Zwenezwo zwi fanela u kwama hani zwithu zwine zwa ḓa u thoma vhutshiloni haṋu, nḓila ine na shumisa ngayo Inthanethe, khonani dzine na dzi khetha na nḓila ine na ḓimvumvusa ngayo? Phindulo dzaṋu dzi nga ni thusa u vhona nḓila ine na ḓivha ngayo Yehova. U itela uri ri kone u iledza ṱhuṱhuwedzo ya ḽino shango ḽivhi, ri fanela u gudisa “maanḓa [ashu] a u ṱalukanya.” Zwenezwo zwi ḓo ita uri ri kone u ḓivha phambano vhukati ha zwo lugaho na zwi songo lugaho na u dovha ra ḓivha phambano vhukati ha vhutsilu na vhuṱali.​—Vhaheb. 5:14; Vhaef. 5:15.

21. Ndi mini zwine zwa ḓo ri thusa u “ṱalukanya zwoṱhe” zwine zwa ṱoḓea u itela u takadza Khotsi ashu wa ṱaḓulu?

²¹ Nga nṱhani ha uri Noaxe, Daniele na Yobo vho ṱoḓa Yehova nga mbilu dzavho dzoṱhe, o ita uri vha mu wane. O vha thusa u “ṱalukanya zwoṱhe” zwine zwa ṱoḓea u itela u mu takadza. Nga zwenezwo, vho vhea tsumbo dzavhuḓi dza u ita zwo lugaho nahone vho vha vha tshi bvelela kha zwoṱhe zwe vha vha vha tshi zwi ita. (Ps. 1:1-3) Nga zwenezwo, ḓivhudziseni uri, ‘Naa ndi ḓivha Yehova u fana na nḓila ye Noaxe, Daniele na Yobo vha vha vha tshi mu ḓivha ngayo?’ Zwi re zwone ndi uri musalauno ri nga kona u ḓivha Mudzimu nga vhuḓalo ngauri hu na mafhungo manzhi ane a amba nga hae u fhira tshifhingani tsho fhiraho! (Mir. 4:18) Nga zwenezwo, vhalani Ipfi ḽa Mudzimu nga vhuronwane. Elekanyani nga ha zwine na zwi vhala. Ni humbele muya mukhethwa nga thabelo. Zwenezwo zwi ḓo ita uri ni sendele tsini-tsini na Khotsi aṋu wa ṱaḓulu. Ni ḓo vha na vhuṱali nahone ni ḓo kona u iledza ṱhuṱhuwedzo ya ḽino shango ḽivhi.​—Mir. 2:4-7.